Thuê môi trường rừng ở Việt Nam: Thực trạng và khuyến nghị chính sách

 Lào treo 
 4 
 Cai Hệ thống cấp nước 
 VQG Hoàng Liên TCT CP XNK và xây dựng Việt Nam 
 sạch TT Sapa 
 PTDL tại suối vàng và 
 VQG Hoàng Liên Mới có đề án thuê MTR 
 thác tình yêu 
 Nguồn: Tác giả tổng hợp 
 Theo quy định mọi thành phần kinh tế trong Đối tượng đi thuê chủ yếu là các công ty du 
nước có chức năng và đủ năng lực đầu tư vào lịch, với mục đích thuê để thực hiện hoạt động 
các lĩnh vực cho phép và thoả mãn các điều kinh doanh DLST. So với tiềm năng thì số 
kiện đều được xét cho thuê MTR. Đối với kinh lượng các đơn vị thuê MTR để đầu tư kinh 
doanh DLST cần thỏa mãn các điều kiện: (1) doanh DLST còn hạn chế. VQG Ba Vì là đơn vị 
Năng lực của nhà đầu tư phù hợp với quy định đầu tiên của cả nước được thí điểm thực hiện, 
của pháp luật; (2) Có kinh nghiệm tổ chức kinh các đơn vị thuê chủ yếu là đã có mối quan hệ 
doanh DLST thành công; (3) Có phương án đề với VQG (đang tiến hành nhận khoán bảo vệ ở 
xuất MTR phù hợp với quy định hiện hành. Ngoài VQG) nhưng đến thời điểm hiện tại có 6 đơn 
ra, một số VQG có quy định chi tiết hơn về vị chính thức hoàn thiện thủ tục và ký hợp 
khả năng tài chính và phải đã có những mối đồng thuê MTR. Ở Phong Nha – Kẻ Bàng và 
quan hệ từ trước với các VQG như đã nhận Bidoup – Núi Bà, mỗi VQG có 1 đơn vị thuê. 
khoán hoặc liên kết với VQG. Hiện nay, tại các VQG đã cho thuê cũng không 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 5 - 2019 153 
 Kinh tế & Chính sách 
có nhiều đơn vị đến khảo sát để đề xuất thuê - Thời hạn và thời điểm cho thuê: 
MTR kinh doanh DLST. Thời gian thuê tối đa được quy định tại thời 
 Theo kết quả phỏng vấn lãnh đạo và cán bộ điểm ký hợp đồng thuê, thường từ 30 - 50 năm. 
các VQG thì hoạt động cho thuê MTR góp Hoạt động thuê MTR được thực hiện cũng tập 
phần tăng nguồn thu cho Vườn, giải quyết việc trung vào những năm gần đây, nhiều đơn vị có 
làm cho người dân vùng đệm từ đó góp phần thời gian để làm các thủ tục thuê rất lâu và việc 
phát triển kinh tế xã hội ở các địa phương. triển khai để thực hiện còn nhiều vướng mắc. 
 Bảng 3. Thời hạn và thời điểm thuê MTR kinh doanh DLST 
 Thời hạn 
TT Đơn vị Đối tượng thuê Thời điểm thuê 
 thuê (năm) 
 Công ty Thiên Sơn – Suối Ngà 2003 50 
 Công ty du lịch Miền Đất Vua (Thác Đa) 2005 50 
 Công ty CP hóa dầu Quân Đội 2014 50 
 1 VQG Ba Vì 
 Công ty phát triển công nghệ CFTD 2017 30 
 Công ty du lịch PICO 2018 30 
 Công ty TNHH tư vấn và ĐT Quảng Long 2017 30 
 VQG Phong Nha – 
 2 Công ty CP tập đoàn Trường Thịnh 2011 50 
 Kẻ Bàng 
 VQG Bidoup – Công ty TNHH đầu tư xây dựng Hoàng 
 3 2017 50 
 Núi Bà Châu 
 Đề án từ năm 
 Công ty TNHH DVDL cáp treo Fansipan 
 4 VQG Hoàng Liên 2014, thực hiện 50 
 Sapa 
 cho thuê 2017 
 Nguồn: Tác giả tổng hợp 
 - Giá cho thuê môi trường rừng: 
 Bảng 1. Đơn giá cho thuê MTR 
 Giá thuê 
TT Đơn vị Đối tượng thuê 
 (Đồng/ha/năm) 
 Công ty hóa dầu quân đội, Công 
 500.000 (theo đề án thí điểm) 
 ty Thiên Sơn – Suối Ngà 
 1 VQG Ba Vì 
 Công ty du lịch Miền đất vua 400.000 (theo đề án thí điểm) 
 Các công ty còn lại 2% doanh thu (Quyết định 24/QĐ-TTg) 
 VQG Phong Nha - Kẻ Công ty CP tập đoàn Trường 5 năm đầu 1% doanh thu, từ năm thứ 6 là 
 2 
 Bàng Thịnh 1,5% doanh thu 
 Điều chỉnh 5 năm 1 lần. Giá thuê bằng 1% 
 Công ty TNHH đầu tư xây 
 3 VQG Bidoup - Núi Bà trên doanh thu bán vé tham quan (theo Quyết 
 dựng Hoàng Châu 
 định định giá của UBND tỉnh) 
 1-2% DT bán vé (Nghị định 99/NĐ-CP về 
 Công ty TNHH DVDL cáp 
 4 VQG Hoàng Liên chính sách chi trả DVMTR). Điều chỉnh 5 
 treo Fansipan Sapa 
 năm 1 lần. 
 Nguồn: Tác giả tổng hợp 
 Ngoài ra, tại số một số địa phương, đơn vị 3. Đánh giá tác động của cho thuê môi 
khi triển khai hoạt động cho thuê còn có các trường rừng ở Việt Nam 
quy định chi tiết như: Nguyên tắc thuê, mức độ a. Tác động tích cực 
tác động, quy định xây dựng cơ sở hạ tầng, tiêu Trong một khía cạnh tích cực, chính sách 
chuẩn đối tượng thuê, trình tự và thủ tục cho cho thuê MTR đã có những đóng góp lợi ích 
thuê... về nhiều mặt cho nhà nước, xã hội, các chủ 
154 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 5 - 2019 
 Kinh tế & Chính sách 
rừng và cả các bên thụ hưởng các lợi ích từ hoạt động cho thuê MTR được thực hiện đúng 
rừng, cụ thể: pháp luật, trên cơ sở bình đẳng của các chủ thể, 
 - Tác động đến đầu tư công của nhà nước: khuyến khích, chứ không phải bằng các mệnh 
Chính sách này góp phần tiết giảm sự đầu tư lệnh hành chính. Điều này đặc biệt quan trọng 
của Nhà nước cho công tác BVPTR. Việc cho trong việc đảm bảo quyền tự chủ của các 
thuê MTR đã phần nào bổ sung nguồn thu cho doanh nghiệp, chủ rừng và các chủ thể liên 
chính các đơn vị quản lý rừng và giảm gánh quan trong hoạt động lâm nghiệp và tránh được 
nặng ngân sách. mâu thuẫn với các luật liên quan như Luật 
 - Tác động đến chính sách BV&PTR: Các doanh nghiệp, Luật dân sự, Luật bảo vệ môi 
chủ thể khi được thuê MTR để tiến hành hoạt trường và Luật đa dạng sinh học. Chính sách 
động kinh doanh DLST sẽ đầu tư tôn tạo cảnh này cũng không mâu thuẫn với các điều ước 
quan, trồng thêm nhiều diện tích rừng để thu quốc tế mà Việt nam có tham gia hoặc là thành 
hút khách thăm quan, nghỉ dưỡng nhằm thu hồi viên. 
vốn đầu tư. Như vậy, hoạt động đầu tư của các b. Tác động tiêu cực của hoạt động cho thuê 
chủ thể góp phần bảo tồn và phát triển các giá MTR 
trị của rừng. Ngoài các tác động tích cực nêu trên, cho 
 - Tác động đến kinh tế của địa phương: thuê MTR cũng xảy ra một số tác động tiêu 
Chính sách cho thuê MTR kinh doanh DLST cực, cụ thể: 
sẽ góp phần phát triển cơ sở hạ tầng tại địa - Trong quá trình thực hiện xây dựng cơ sở hạ 
phương thông qua sự đầu tư của Nhà nước, tầng du lịch và các hoạt động du lịch sau này sẽ 
địa phương và các tổ chức, cá nhân được thuê tạo ra một số tác động tiêu cực đến môi trường tự 
MTR. nhiên, cảnh quan sinh thái trong khu vực như: 
 - Tác động đến lao động, việc làm và thu Các chất thải rắn xây dựng, khí thải từ phương 
nhập cho dân cư địa phương: Việc thực hiện tiện thi công, bụi và tiếng ồn...; chất thải sinh 
chính sách cho thuê MTR sẽ tạo điều kiện cho hoạt (rác thải, nước thải) phát sinh từ các khu du 
việc sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ có hiệu lịch, nhà hàng, nếu không có biện pháp thu gom 
quả, bên cạnh việc thu hút lao động nhàn rỗi và xử lý tốt sẽ gây ô nhiễm cục bộ đến môi 
tham gia vào các hoạt động kinh doanh du lịch trường nước, đất và không khí. 
cũng góp phần làm giảm đáng kể tác động tiêu - Việc thực hiện các dự án xây dựng cơ sở 
cực từ chính nguồn lao động nhà rỗi này đến hạ tầng và các hoạt động du lịch sau này trong 
hoạt động bảo vệ rừng. khu vực cũng sẽ có những tác động nhất định 
 - Tác động đến cơ cấu nguồn thu của các đến đa dạng sinh học và các hệ sinh thái rừng, 
chủ rừng, đặc biệt là các chủ rừng quản lý rừng sinh cảnh sống của các loài động vật rừng như: 
đặc dụng, rừng phòng hộ: Ngoài nguồn thu từ Mất một số diện tích thảm thực vật khi đặt các 
vé của du khách vào thăm quan, nghỉ dưỡng, công trình xây dựng chính. 
các chủ rừng còn có nguồn thu khác từ hoạt - Những hoạt động vô ý thức của con người 
động cho thuê MTR. Ví dụ, nguồn thu từ hoạt luôn tiềm ẩn những nguy cơ cháy rừng, ô 
động cho thuê MTR tại vườn quốc gia Ba Vì nhiễm môi trường. 
năm 2006 chỉ chiếm tỷ trọng 2,15% đến năm - Số lượng khách du lịch tăng lên đồng 
2011 đã chiếm 21,4% trong tổng nguồn thu nghĩa với những nguy cơ lây lan dịch bệnh cho 
của Vườn. cộng đồng địa phương, ảnh hưởng đến hệ sinh 
 - Tác động đối với hệ thống pháp luật: thái rừng. 
Chính sách này không có bất cứ mâu thuẫn - Sự khác biệt về văn hóa, tập quán và ngôn 
đáng kể nào đối với hệ thống pháp luật hiện ngữ giữa khách du lịch với người dân địa 
hành do được xây dựng trên cơ sở một chính phương cũng có thể xảy ra những mâu thuẫn 
sách lớn của Nhà nước. Việc thực hiện các và xung đột. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 5 - 2019 155 
 Kinh tế & Chính sách 
4. Khuyến nghị về chính sách cho thuê MTR b. Một số khuyến nghị 
ở Việt Nam Cần tiếp tục hoàn thiện chính sách cho thuê 
a. Đề xuất mô hình thuê môi trường rừng ở MTR, chi tiết các quy định liên quan như: mục 
Việt Nam đích thuê, loại rừng được thuê, vị trí thuê, giá 
 - Về khu vực cho thuê: Cần quy định rõ chỉ thuê, diện tích thuê, thủ tục, điều kiện thuê 
cho thuê MTR ở phân khu hành chính - dịch MTR 
vụ đối với rừng đặc dụng và khu vực ít xung Các VQG cần chủ động trong việc rà soát 
yếu đối với rừng phòng hộ. quy hoạch, lập đề án phát triển DLST để thực 
 - Về thời gian cho thuê: Nên quy định hiện cho thuê MTR. 
nguyên tắc chung, không nên quy định cụ thể số Thực hiện các biện pháp để quảng bá hình 
năm để tránh xung đột, mâu thuẫn với các quy ảnh của VQG, công khai trên các phương tiện 
định khác. Có thể đưa ra quy định là thời gian về các đề án cho thuê đển các nhà đầu tư. Tạo 
cho thuê do bên cho thuê và bên thuê tự thoả cơ chế công khai, minh bạch thông tin liên 
thuận, xác định trong hợp đồng, phải đảm bảo quan đến thuê MTR. 
phù hợp với thời hạn cho thuê đất theo quy định Ưu tiên đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng bao 
của Luật đất đai và pháp luật khác có liên quan. gồm cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống giao 
 - Về mức giá cho thuê: Nên quy định thống thông và nâng cấp các tuyến đường đến các 
nhất mức giá cho thuê tối thiểu bằng số tương điểm du lịch của VQG. 
đối (%) để tránh biến động, thay đổi giá cả Đơn giản hóa các thủ tục hành chính để thu 
chung trên thị trường. Cụ thể: hút được các nhà đầu tư; hỗ trợ các nhà đầu tư 
 + Mức giá cho thuê MTR tối thiểu bằng 2% trong quá trình hoàn thành thủ tục đầu tư. 
doanh thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ Khuyến khích thực hiện xã hội hóa đầu tư; bảo 
trong kỳ của bên thuê tại khu vực thuê MTR. vệ, tôn tạo di tích, thắng cảnh; bảo tồn và phục 
 + Mức giá cụ thể do hai bên tự thoả thuận dựng các lễ hội, hoạt động văn hóa dân gian, 
và xác định trong hợp đồng nhưng không thấp các làng nghề phục vụ phát triển du lịch. 
hơn mức giá tối thiểu được quy định như trên. 4. KẾT LUẬN 
 + Định kỳ 5 năm một lần, bên cho thuê và Du lịch là một thế mạnh của các VQG, phát 
bên thuê MTR rà soát, xác định lại mức thuê triển du lịch góp phần quảng bá tiềm năng của 
cho giai đoạn tiếp theo. rừng, giải quyết các vấn đề lao động, việc làm, 
 + Giá cho thuê MTR của các chủ rừng còn tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống 
được tính thêm mức hệ số phù hợp với từng của nhân dân. Trong điều kiện các nguồn tài 
loại rừng, khu vực có rừng, tính đa dạng sinh chính cho công tác bảo vệ tài nguyên rừng, bảo 
học, cảnh quan của rừng và các giá trị khác vệ môi trường và phát triển du lịch tại vẫn còn 
 - Hạn mức diện tích cho thuê: Nên quy định hạn hẹp, việc tìm kiếm các nguồn bổ sung là 
mở, theo hướng đảm bảo phù hợp với quy rất cần thiết. 
hoạch phân khu hành chính, dịch vụ và nhu Nghiên cứu đã phân tích và tìm ra mô hình 
cầu, năng lực thực tế về tài chính của bên thuê. cho thuê MTR có triển vọng để thực hiện ở 
Hạn mức diện tích cho thuê MTR do hai bên tự Việt Nam. Đã đánh giá hiệu quả kinh tế, xã 
thoả thuận trong hợp đồng thuê trên cơ sở đảm hội, môi trường từ mô hình cho thuê MTR 
bảo phù hợp với quy hoạch, đề án phát triển được triển khai trong thời gian qua. Đánh giá 
DLST được cấp có thẩm quyền phê duyệt và được tác động tích cực và tiêu cực khi thực 
nhu cầu, năng lực tài chính của bên thuê. hiện chính sách cho thuê MTR. Để thúc đẩy 
 - Phương thức, điều kiện cho thuê: Cho thuê hoạt động cho thuê MTR trước tiên cần hoàn 
MTR được tiến hành thông qua việc đấu giá thiện hệ thống chính sách có liên quan đến 
công khai theo pháp luật về giá, đầu thấu và hoạt động cho thuê MTR, tăng cường tính chủ 
quản lý tài sản công. động của các VQG và các chủ rừng có tiềm 
156 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 5 - 2019 
 Kinh tế & Chính sách 
 năng cho thuê, ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng để Báo cáo hoạt động thuê môi trường rừng để kinh doanh 
 phát triển DLST, tạo điều kiện thuận lợi để nhà du lịch sinh thái tại các khu rừng đặc dụng. Hà Nội. 
 2. Bộ nông nghiệp & phát triển nông thôn (2007), 
 đầu tư có thể đầu tư phát triển DLST tại các Quyết định số 104/2007/QĐ-BNN, ngày 27/12/2007 của 
 khu rừng có tiềm năng và lợi thế phát triển Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về 
 DLST. quy chế quản lý các hoạt động du lịch sinh thái tại các 
 Lời cảm ơn Vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, Hà Nội. 
 3. Bùi Thị Minh Nguyệt (2013). “Chính sách thuê 
 Kết quả nghiên cứu được thực hiện từ kết quả đề tài 
 môi trường rừng tại các VQG ở khu vực phía Bắc 
nghiên cứu cấp Bộ: “Nghiên cứu, đánh giá thực trạng Việt nam, nghiên cứu tại VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến 
các mô hình làm cơ sở đề xuất chính sách cho thuê môi En”. Báo cáo Luận án tiến sỹ, Trường Đại học Kinh 
trường rừng ở Việt Nam”, Bộ NN&PTNT, 2018. Tác giả tế Quốc dân. 
xin trân trọng cảm ơn Bộ NN&PTNT đã hỗ trợ kinh phí 4. Bùi Thị Minh Nguyệt và nhóm nghiên cứu (2018), 
thực hiện đề tài. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng các mô hình làm cơ sở 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO đề xuất chính sách cho thuê môi trường rừng ở Việt Nam, 
 1. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2008). Đề tài cấp Bộ, Bộ NN&PTNT, 2018. 
 FOREST ENVIRONMENT LEASE IN VIETNAM: 
 SITUATION AND POLICY RECOMMENDATIONS 
 Bui Thi Minh Nguyet1 
 1Vietnam National University of Forestry 
 SUMMARY 
 Renting forest environment for ecotourism business is an interesting activity in special-use forests in Vietnam, 
 especially in national parks. Ba Vi National Park is one of the earliest national park to deploy forest 
 environmental leasing activities. By the end of 2018, Vietnam had 13 organizations implementing forest 
 environmental leasing. The main purpose of leasing is ecotourism business. The study results summarized the 
 leasing models in terms of the type of forest for lease, the location of the lease, the purpose of the lease, the 
 tenant, the time and price for lease, etc. The leasing forest environment has economic, social and environmental 
 efficiency in the leasing areas such as: developing ecotourism, developing infrastructure systems, generating 
 revenue, and reducing investment pressure from the state budget. The policy of leasing forest environment has 
 also had positive effects such as impact on public investment, forest protection and development, the local 
 economy, employment, income of local residents, and legal system. In addition, the policy implemented also 
 causes some negative impacts if not well managed such as conservation of forest resources, environmental 
 pollution, cultural conflicts, etc. In this study, the author has proposed policies to promote forest environment 
 leasing activities in Vietnam. 
 Keywords: Ecotourism, forest environment, national parks, policy for leasing forest environment. 
 Ngày nhận bài : 08/9/2019 
 Ngày phản biện : 15/10/2019 
 Ngày quyết định đăng : 21/10/2019 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 5 - 2019 157