Thực vật quý, hiếm tại khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ, tỉnh Hà Tĩnh

 và 14,53% số họ thực vật 
 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam năm khu vực nghiên cứu. Trong đó ngành Dương xỉ 
 2006. - Polypodiophyta có 1 họ, 1 loài; ngành Thông 
 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN – Pinophyta có 2 loài thuộc 1 họ và ngành Ngọc 
 3.1. Đa dạng về thành phần loài quý, hiếm lan - Magnoliophyta có 28 loài thuộc 15 họ thực 
 Kết quả điều tra đã ghi nhận được 31 loài vật. Kết quả được thể hiện ở bảng 1. 
 Bảng 1. Danh lục thực vật quý, hiếm tại Khu BTTN Kẻ Gỗ 
 Hiện trạng Bảo Tồn 
 TT Họ/ Loài 
 IUCN 2018 SĐVN 2007 NĐ 32/ 2006 
 I. Họ Ráng – Polypodiaceae 
 Tắc kè đá 
 1 . VU A1a,c,d 
 (Drynaria bonii C. Chr) 
 II. Họ Kim giao – Podocarpaceae 
 Thông tre lá dài 
 2 LC 
 (Podocarpus neriifolius D. Don) 
 3 Kim giao (Nageia fleuryi (Hickel) de Laub.) NT 
 III. Họ Núc nác – Bignoniaceae 
 4 Đinh (Markhamia stipulata (Roxb.) Seem) VU B1+2e IIA 
 IV. Họ Vang - Caesalpiniaaceae 
 5 Lim xanh (Erythrophleum fordii Oliv.) EN IIA 
 6 Gụ lau (Sindora tonkinensis A. Chev.) DD EN A1a,c,d+2d IIA 
 7 Gụ mật (Sindora siamensis Teysm. ex Miq.) NT EN A1a,c,d IIA 
 V. Họ Dầu – Dipterocarpaceae 
 VU A1c,d+ 
 8 Chò nâu (Dipterocarpus retusus Blume) VU 
 2c,d, B1+2b,e 
 9 Sao mặt quỷ ( Hopea mollisima C.Y. WU) VU A1c,d 
 10 Chò chỉ (Parashorea chinensis H. Wang) EN VU A1a,c,d 
 VI. Họ Đậu – Fabaceae 
 11 Sưa (Dalbergia tonkinensis Prain) VU VU A1a,c,d IA 
 VII. Họ Dẻ - Fagaceae 
 Dẻ phảng ( Sồi cồng) (Lithocarpus cerebrinus 
 12 EN A1c,d 
 A.Camus) 
 Dẻ hạnh nhân (Lithocarpus amygdalifolius 
 13 VU A1c,d 
 (Skan) Hayata) 
 Sồi bông nhiều (Lithocarpus polystachyus ( 
 14 EN A1c,d 
 Hickel & A. Camus) A. Camus) 
 15 Sồi sim ( Dẻ lá bạc) (Quercus glauca Thunb.) VU A1c,d 
VIII. Họ Long não – Lauraceae 
 Xá xị 
 16 DD CR A1a,c,d IIA 
 (Cinnamomum parthenoxylon (Jack) Meisn.) 
 122 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019 
 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 
 Hiện trạng Bảo Tồn 
TT Họ/ Loài 
 IUCN 2018 SĐVN 2007 NĐ 32/ 2006 
 IX. Họ Ngọc lan – Magnoliaceae 
17 Giổi lụa (Tsoongiodendron odorum Chun) NT VU A1c,d+2c,d 
18 Vàng tâm (Manglietia dandyi (Gagnep.) Dandy) VU A1c,d 
 Giổi bà (Giổi lông) (Michelia balansae (DC.) 
19 VU A1c,d 
 Dandy) 
 X. Họ Xoan – Meliaceae 
 Gội nếp (Aglaia spectabilis (Miq.) Jain & 
20 NT VU A1a,c,d +2d 
 Bennet) 
 VU A1a,c,d 
21 Lát hoa (Chukrasia tabularis A. Juss.) NT 
 +2d 
 Huỳnh đường (Dysoxylum loureiri (Pierre) VU A1a,c,d 
22 
 Pierre) +2d 
 XI. Họ Tiết dê – Menispermaceae 
 Vàng đắng (Coscinium fenestratum (Gaertn.) 
23 VU A1a,c,d IIA 
 Colebr.) 
 XII. Họ Đơn nem – Myrsinaceae 
 VU A1a,c,d 
24 Lá khôi rừng (Ardisia silvestris Pitard) 
 +2d 
 XIII. Họ Rau răm - Polygonaceae 
 Hà thủ ô đỏ (Fallopia multiflora (Thunb.) 
25 VU A1a,c,d 
 Haraldson) 
 XIV. Họ Cà phê – Rubiaceae 
 Xương cá (Canthium dicoccum (Gaertn.) 
26 VU VU A1c, B1+2c 
 Teysm. & Binn.) 
 EN A1c,d, 
27 Ba kích (Morinda officinalis How) 
 B1+2a,b,c 
 XV. Họ Sến – Sapotaceae 
 Sến mật (Madhuca pasquieri (Dubard) H. J. 
28 VU EN A1a,c,d 
 Lam) 
 XVI. Họ Trầm – Thymelaeaceae 
 Trầm hương (Aquilaria crassna Pierre ex EN A1c,d, 
29 CR 
 Lecomte) B1+2b,c,e 
 XVII. Họ Cau – Arecaceae 
 Song mật (Calamus platyacanthus Warb. ex VU A1c,d 
30 
 Becc.) +2c,d 
 EN A1c,d, 
31 Song bột (Calamus poilanei Conrard) 
 B1+2c,d 
 Ghi chú: và sử dụng vì mục đích thương mại; IIA: Hạn chế 
 IUCN 2018 và SĐVN 2007: CR- Rất nguy cấp; khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại. 
EN –Nguy cấp; VU – Sẽ nguy cấp; LR – ít nguy Qua bảng 1 cho thấy, Họ Dẻ (Fagaceae) có 
cấp; NT; sắp nguy cấp; LC – ít lo ngại. nhiều loài nhất với 4 loài, chiếm 12,90%. Các 
 Nghị định 32/2006: IA: Nghiêm cấm khai thác họ khác như họ Vang (Caesalpiniaceae), họ 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019 123 
 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 
Dầu (Dipterocarpaceae), họ Ngọc lan 3.2. Đặc điểm phân bố và tái sinh một số loài 
(Magnoliaceae), họ Xoan (Meliaceae) mỗi họ thực vật quý hiếm Khu BTTN Kẻ Gỗ 
có 3 loài quý hiếm. Ngành Dương xỉ 3.2.1. Lim xanh - Erythrophloeum fordii Oliv. 
(Polypodiophyta) chỉ có một họ và một loài, (Họ Vang – Caesalpiniaceae) 
ngành Thông (Pinophyta) có 1 họ với 2 loài Đặc điểm phân bố 
quý hiếm, Lớp Hành ( Liliopsida) có duy nhất Lim xanh phân bố từ biên giới Việt Trung 
họ Cau (Arecaceae) với 2 loài quý hiếm. đến Quảng Nam, Đà Nẵng; tập trung ở Vĩnh 
 Trong 31 loài thực vật quý hiếm ở khu Phúc, Phú Thọ, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thanh 
BTTN Kẻ Gỗ có tới 28 loài có tên trong Sách Hoá, Nghệ An và Hà Tĩnh. Tại khu BTTN Kẻ 
Đỏ Việt Nam, trong đó có một loài ở mức rất Gỗ Lim xanh phân bố chủ yếu ở độ cao 80 - 
nguy cấp (CR), đó là loài Xá xị (Cinnamomum 280 m so với mực nước biển. Trên 10 tuyến 
parthenoxylon), 8 loài ở mức nguy cấp (EN), điều tra thì phát hiện 5 tuyến có Lim xanh mọc 
19 loài ở mức sắp nguy cấp (VU). Nghị định rải rác, những khu vực có sự phân bố của cây 
32/2006/NĐ - CP có 1 loài thuộc nhóm IA đó Lim xanh, đó là khu vực vùng lõi thuộc xã 
là Sưa (Dalbergia tonkinensis) và 6 loài thuộc Cẩm Thịnh, khu vực khe Nô - núi Động Trời, 
nhóm IIA là: Đinh (Markhamia stipulata), Lim núi Cục Thao (Cẩm Sơn, Cẩm Lạc), khu vực 
xanh (Erythrophleum fordii), Gụ mật (Sindora Rào Cời, núi Mỹ Ốc, núi Tám Lớ (tuyến từ xã 
tonkinensis), Gụ lau (Sindora siamensis), Xá xị Thạch Điền vào), khu vực tiểu khu 328B, 327, 
(Cinnamomum parthenoxylon), Vàng đắng 338 thuộc vùng lõi xã Cẩm Mỹ. Tại 10 tuyến 
(Coscinium fenestratum). Danh Lục đỏ IUCN điều tra phát hiện thấy 5 tuyến có 15 cây Lim 
2018 có 14 loài trong đó 1 loài ở mức cực kỳ xanh trưởng thành với đường kính từ 10 - 30 
nguy cấp (CR) là cây Trầm hương (Aquilaria cm. Trong đó có 11 cây sinh trưởng và phát 
crassna), 2 loài ở mức nguy cấp (EN), 4 loài ở triển tốt (73,3%) 3 cây sinh trưởng trung bình ( 
mức sắp nguy cấp (VU), 5 loài sắp bị đe dọa 20%) 1 cây bị cụt và gãy ngọn sinh trưởng kém 
(NT), 1 loài ít quan tâm( LC) và 2 loài thiếu dữ (7,7%). Phân bố của cây Lim xanh được thể 
liệu (DD). hiện ở hình sau. 
 Hình 1. Bản đồ phân bố Lim xanh tại khu BTTN Kẻ Gỗ 
124 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019 
 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 
Khả năng tái sinh m, 10 cá thể có kích thước 50 cm, những cây 
 Qua kết quả điều tra thực địa cho thấy Lim mới qua giai đoạn cây mạ là 6 cây kích thước 
xanh có khả năng tái sinh khá tốt và chủ yếu là < 50 cm. 
tái sinh bằng hạt. Tuy nhiên, sự sinh trưởng và 3.2.2. Gụ lau - Sindora tonkinensis A. Chev. 
phát triển của cây Lim xanh bị hạn chế rất (Họ Vang – Caesalpiniaceae) 
nhiều do sự phát triển mạnh mẽ của thảm cây Phân bố: 
bụi và các loài thực vật khác. Gụ lau phân bố nhiều ở Quảng Ninh, Bắc 
 Loài cây đi kèm: Qua điều tra các ô dạng Giang, Thanh hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng 
bản dưới tán cây mẹ kết quả thấy có một số Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Đà Nẵng, 
loài cây khác cũng đi kèm và tái sinh và luôn Kon Tum, Gia Lai và Khánh Hòa. Tại khu 
đi kèm với Lim xanh như: Sến mật (Madhuca BTTN Kẻ Gỗ Gụ lau phân bố chủ yếu ở độ cao 
pasquieri), Dẻ đỏ (Lithocarpus ducampii) và 139 – 394 m so với mực nước biển. Trên 10 
Dẻ gai (Castanopsis echinocarpa) và các loài tuyến điều tra thì phát hiện 6 tuyến có Gụ lau 
Gội trắng (Aphanamixis polystachya), Trâm mọc rải rác, những khu vực có sự phân bố của 
cồng (Syzygium cumini), Trám trắng cây Gụ lau, đó là khu vực Ba Khe, Rào pheo 
(Canarium album). Điều này cũng phù hợp với (Cẩm Thịnh), Ba khe, Chin Xai, Bạc Tóc (Kỳ 
tổ thành loài cây đi kèm trong tầng cây cao. Thượng – Kỳ Anh), Xà Phòn, Li Bi, Rào Len 
 Khoảng cách tái sinh đến gốc cây mẹ: Kết (Cẩm Mỹ - Cẩm Xuyên ) khu vực khe Mũi 
quả nghiên cứu cho thấy Lim xanh tái sinh Liềm (Hương Trạch – Hương Khê). Tại 10 
tương đối tốt cả trong tán và ngoài tán cây mẹ. tuyến điều tra phát hiện thấy 6 tuyến có 19 cây 
Trong 48 ô dạng bản điều tra chỉ có 13 ô xuất Gụ lau trưởng thành với đường kính từ 19 – 30 
hiện Lim xanh tái sinh với tổng số 32 cá thể. cm. Trong đó có 15 cây sinh trưởng và phát 
Trong đó có 11 cá thể ở 5 ô trong tán, chiếm triển tốt (chiếm 78,9%) 4 cây sinh trưởng trung 
34,4% và 21 cá thể ở 8 ô ngoài tán, chiếm bình (chiếm 22,1%) không có cây nào có phẩm 
63,6%. Các cá thể tái sinh có sức sống cao, chất kém. Phân bố của Gụ lau tại khu BTTN 
triển vọng tốt với 16 cá thể có kích thước >1 Kẻ Gỗ được thể hiện ở hình 2. 
 Hình 2. Bản đồ phân bố Gụ lau tại khu BTTN Kẻ Gỗ 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019 125 
 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 
Khả năng tái sinh: trong tán, chiếm 73,3% và 8 cá thể ở 6 ô ngoài 
 Kết quả nghiên cứu cho thấy Gụ lau có khả tán, chiếm 26,7%. Các cá thể tái sinh có sức 
năng tái sinh tốt với số lượng cây khá nhiều. sống không cao. Số lượng cây tái sinh tập trung 
Nhưng phần lớn số cây tái sinh sinh trưởng là những cây mới qua giai đoạn cây non, kích 
kém với 19 cây có chiều cao < 0,5 m (chiếm thước < 50 cm, có 11 cá thể có kích thước 50 
52,78%), 13 cây có chiều cao 1 m. 
36,11%), 4 cây có chiều cao > 1 m (chiếm 3.2.3. Trầm hương - Aquilaria crassna Pierre 
11,11%) ex Lecomte (Họ Trầm hương – 
 Loài cây đi kèm: Kết quả điều tra thực địa Thymelaeaceae) 
chúng tôi thấy có một số loài cây khác cũng đi Đặc điểm phân bố 
kèm và tái sinh cùng cây Gụ lau như: Sến mật Tại Việt Nam Trầm hương phân bố tự nhiên 
(Madhuca pasquieri), Táu nên (Hopea từ Bắc đến Kiên Giang, tập trung nhiều ở 
ashtonii) Chẹo tía (Engelhardtia chrysolepis) Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Nam. 
Giổi xanh (Mechelia mediocris), Trường mật Tại khu vực nghiên cứu Trầm hương phân bố ở 
(Paviesia annamensis) khu vực Rào Rồng, khu vực Giáp ranh với tỉnh 
 Khoảng cách tái sinh đến gốc cây mẹ: Kết Quảng Bình là những khu vực có độ cao lớn 
quả điều tra ở bảng trên cho thấy Gụ lau tái nhất ở khu BTTN Kẻ Gỗ. Tại 10 tuyến điều tra 
sinh tương đối tốt trong tán, còn ngoài tán cây phát hiện thấy 4 tuyến có 6 cây Trầm hương với 
mẹ thì phát triển kém; trong 48 ô dạng bản đường kính từ 16 - 28 cm. Phân bố của cây Trầm 
điều tra có 18 ô xuất hiện Gụ lau tái sinh với hương tại khu vưc nghiên cứu được thể hiện ở 
tổng số 36 cá thể. Trong đó có 22 cá thể ở 12 ô hình 3. 
 Hình 3. Bản đồ phân bố Trầm hương tại khu BTTN Kẻ Gỗ 
126 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019 
 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 
Khả năng tái sinh: mức nguy cấp (EN), 19 loài ở mức sắp nguy 
 Trên 10 tuyến điều tra chỉ phát hiện được 8 cấp (VU). Nghị định 32/2006/NĐ - CP có 1 
cây Trầm hương trên 2 tuyến. Trong đó có 4 loài thuộc nhóm IA đó là Sưa (Dalbergia 
cây có chiều cao > 1 m, 3 cây có chiều cao > tonkinensis) và 6 loài thuộc nhóm IIA. Danh 
0,5 m và 01 cây có chiều cao < 0,5 m. Từ kết Lục đỏ IUCN 2018 có 14 loài trong đó 1 loài ở 
quả trên cho thấy, khả năng tái sinh tự nhiên mức cực kỳ nguy cấp (CR) là cây Trầm hương 
của cây Trầm hương ở khu vực nghiên cứu là (Aquilaria crassna), 2 loài ở mức nguy cấp 
rất thấp. Nguyên nhân chủ yếu là do địa hình (EN), 4 loài ở mức sắp nguy cấp (VU), 5 loài 
của khu vực nghiên cứu thấp hơn so với vùng sắp bị đe dọa (NT), 1 loài ít quan tâm (LC) và 
phân bố của cây Trầm hương. 2 loài thiếu dữ liệu (DD). Nghiên cứu cũng xây 
 Loài cây đi kèm: Trên các tuyến gặp sự dựng được bản đồ phân bố và xác định được 
phân bố của cây Trầm hương, chúng tôi thấy đặc điểm tái sinh của 3 loài thực vật quý hiếm 
có các loài cây mọc cùng như Mỡ (Manglietia đặc trưng khu vực nghiên cứu là Lim xanh, Gụ 
hainanensis), Chùm bao trung bộ lau và Trầm hương. Đây là những thông tin 
(Hydnocarpus annamensis), Cồng sữa quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển các 
(Eberhardtia aurata), Bời lời (Litsea sp.)... loài thực vật quý hiếm trên. 
 Khoảng cách tái sinh đến gốc cây mẹ: Vì số TÀI LIỆU THAM KHẢO 
lượng cây mẹ và cây tái sinh tại các tuyến điều 1. Nguyễn Tiến Bân (chủ biên) (2003, 2005). Danh 
tra quá ít nên chúng tôi không tiến hành lập ô lục các loài thực vật Việt Nam. Tập II, III. Nxb Nông 
 nghiệp, Hà Nội. 
dạng bản điều tra tái sinh của cây Trầm hương. 
 2. Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Khoa học và 
Tuy nhiên hầu hết các cây con tái sinh đều ở Công nghệ Việt Nam (2007), Sách Đỏ Việt Nam, phần 
trong tán cây mẹ. II - Thực vật. Nxb Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, 
4. KẾT LUẬN Hà Nội. 
 Hệ thực vật Khu BTTN Kẻ Gỗ, tỉnh Hà 3. Võ Văn Chi (1997), Từ điển cây thuốc Việt Nam. 
 Nxb Y học, Hà Nội. 
Tĩnh có giá trị bảo tồn cao. Kết quả điều tra đã 
 5. Chính phủ Việt Nam (2006), Nghị định 
ghi nhận được 31 loài thực vật quý hiếm thuộc 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 Danh mục thực vật 
17 họ, chiếm 5,47% số loài và 14,53% số họ rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm, Hà Nội. 
thực vật khu vực nghiên cứu. Trong đó ngành 6. Phạm Hoàng Hộ (1999 - 2003), Cây cỏ Việt Nam. 
Dương xỉ - Polypodiophyta có 1 họ, 1 loài; Quyển 1-3. Nxb Trẻ, thành phố Hồ Chí Minh. 
 7. The IUCN species survival Comission (2018), 
ngành Thông – Pinophyta có 2 loài thuộc 1 họ 
 2018 IUCN Red List of Threatened species. 
và ngành Ngọc lan - Magnoliophyta có 28 loài  
thuộc 15 họ thực vật. Khu BTTN Kẻ Gỗ có 28 8. Nguyễn Nghĩa Thìn (1997), Cẩm nang nghiên cứu 
loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam, trong đó đa dạng sinh vật. Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. 
có một loài ở mức rất nguy cấp (CR) đó là loài 9. Nguyễn Nghĩa Thìn (2007), Các phương pháp 
 nghiên cứu thực vật. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 
Xá xị (Cinnamomum parthenoxylon), 8 loài ở 
 Hà Nội. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019 127 
 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 
 THE DIVERSITY OF HIGH CONSERVATION VALUE PLANT 
 SPECIES IN KE GO NATURE RESERVE, HA TINH PROVINCE 
 Hoang Van Sam1, Nguyen Trong Dai2 
 1Vietnam National University of Forestry 
 2Ke Go Nature Reserve 
 SUMMARY 
 Ke Go Nature Reserve, Ha Tinh province has high conservation value whith 31 plant species belonging to 17 
 families. It's about 5,47% of total species and 14.53% total of families in Ke Go Nature Reserve. Of them 28 
 species are listed in Red Data Book of Vietnam 2007, 14 species are lised in IUCN Red list 2018, 19 
 species belong to the Decree No 32/2006 of the Vietnamese government. The study also provides distribution 
 status, map and regeneration characteristics of three important and high conservation value in the research 
 area: Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte (Thymelaeaceae), Sindora tonkinensis A. Chev. (Caesalpiniaceae) 
 and Erythrophloeum fordii Oliv. (Caesalpiniaceae). The result of the research is really useful for biodiversity 
 conservation in general and management of high conservation value plant species in particular in Ke Go Nature 
 Reserve, Ha Tinh province. 
 Keywords: Biodiversity, Conservation, Ha Tinh province, High conservation value plant species, Ke Go 
 Nature Reserve. 
 Ngày nhận bài : 10/5/2019 
 Ngày phản biện : 13/6/2019 
 Ngày quyết định đăng : 20/6/2019 
128 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 3 - 2019