Tài liệu Cẩm nang sử dụng filter trong nhiếp ảnh

t gây ra ảnh ám màu lục (green). Sử dụng các loại filter Marumi F-DL/F-TB, F-WL hoặc B+W 499 F-Day sẽ điều chỉnh và khử ám màu trong trường hợp này.
Black & White filter ( for monochrome films filter )
Phim đen trắng ngay cả ở phim panchromatical sẽ không tái tạo lại đúng tỉ lệ độ tương phản ( constract ) mà mắt người có thể nhận thức được. Black & White filter là loại filter hỗ trợ cho việc sáng tạo nguồn sáng ( artificial light ) theo đúng chủ ý của người chụp nhằm gia tăng sự tương phản cách biệt giữa thang màu xám trên kênh màu chủ đạo của chủ thể và bối cảnh. Ví dụ như ở thể loại phong cảnh đen trắng, khi người chụp muốn giảm đi độ tương phản ở kênh màu lam ( blue ) của mây trời và làm cho kênh màu lam tối hơn nhưng lại muốn gia tăng độ tương phản ở kênh màu đỏ và làm cho kênh màu đỏ sáng hơn thì Black & White filter là một giải pháp. Và trong thể loại ảnh chân dung đen trắng cũng vậy, có thể dùng Black & White filter để gia tăng tương phản và làm sáng hơn tone màu vàng của da người nhưng sẽ làm tối và giảm độ tương phản của kên màu lục ( green ) để cô lập nhân vật ra khỏi hậu cảnh  vv
Infrared Filter
Mắt người chỉ có thể thấy được những ánh sáng có bước sóng dưới 750nm, và đây cũng là ngưỡng thấp nhất của loại ánh sáng gọi là ánh sáng hồng ngoại - Infared light ( IR ). Dùng filter IR sẽ giúp cản ( block ) những tia sáng mà mắt người thấy được ( visible Light ) và chỉ để lại anh sáng IR vào bên trong. Tuy mắt người không thấy IR nhưng phim và sensor lại rất nhạy với ánh sáng này, dùng filter sẽ tạo ra bức ảnh có tone sai màu, nhoè ảnh và nổi hạt ( flase color, blur, grain ). Sử dụng filter IR sẽ làm cho ảnh rất tối ( underexposure ) do đó khi chụp với IR Filter chí ít phải tăng lên 1 stops ( B+W ). Đa phần IR filter sẽ tạo ra những tone “ Wood Effect “ nó cản bước sóng của màu lục ( green ) tối đa, tạo nên những thành phần lá cây, cỏ ( foliage ) sáng, trắng và nhoè trông giống là ánh sáng thấy được của tuyết. Tuy nhiên có rất nhiều loại IR filter và tuỳ theo từng loại nó sẽ hạn chế ánh sáng thấy được là bao nhiêu. B+W Infrared Filter 092 (≈ 89 B) sẽ cản những ánh sáng có bước sóng nhỏ hơn 650nm và để ánh sáng có bước sóng từ 730nm đến 2000nm đi qua, B+W Infrared Filter 093 (≈ 87 C) chỉ cho 1% ánh sáng có bước sóng 800nm và 88% ánh sáng có bước sóng 900nm đi qua, B+W Infrared Filter 099 (≈ ¡6) nó được coat một lớp màu cam sẽ khử toàn bộ những bước sóng nhỏ hơn 520nm ( Blue – Blue,Green ) và tăng cường độ bảo hoà hoà màu cho ánh sáng có bước sóng 600nm – filter này sẽ cản hết màu xanh và làm cho màu chuyển thành cam hay đỏ. Ngoài ra, vẫn còn rất nhiều loại khác như IR filter Schott glass types OG 590, RG 610, RG 630, RG 645, RG 665, RG 715, RG 780 hoặc RG 9.
Effect filter - Kính lọc hiệu ứng
Kính lọc này như một công cụ dùng như một thứ đồ chơi để nghịch với ánh sáng, các loại filter này sẽ thay đổi đường đi của ánh sáng để tạo ra một loại ánh sáng tự nguyện theo đúng chủ đích của tác giả. Các loại filter này rất đa dạng như soft effect filter, spectra filter, star filter, fog softar filter, multi image prism filter  vv và thường được nhóm lại thành 3 nhóm “đồ chơi” như sau :
Soft Effect Filter ( Softar, Softer Filter )
Soft ở đây sẽ không đồng nghĩa với unsharp, và cũng không liên quan đến DOF. Các loại filter này sẽ phân tán ánh sáng ( scattered light ) làm dịu độ tương phản ánh sáng trên toàn bộ khung ảnh. Filter này đóng vai trò mộ bộ bộ khuyết tán ánh sáng – diffuser, gia tăng độ rộng của ánh sáng khuyếch tán và giảm đi ánh sáng trong vùng sáng và vùng tối của chủ thể ( xem ảnh minh hoạ )
Đa phần, các nhiếp ảnh sử dụng Soft Effect Filter cho các thể loại ảnh thời trang và chân dung nghệ thuật. Nó làm cho bức ảnh có đường nét mền mại, khung cảnh sẽ trở nên lãng mạng. Và cũng nhờ tác dụng làm giảm độ tương phản, khi sử dụng softar da mặt của người mẫu sẽ trở nên láng mịn hơn. Các loại softar filter được đề nghị sựng trong tầm tiêu cự từ 85mm đến 135mm với độ mở f/4.0.
Soft Effect Filter được chia làm 2 loại là Center Spot Filter và Pastels / Diffuser Filter. Center Spot Filter là loại Soft Effect Filter nhưng có lỗ tròn hoặc hình bầu dục ở tâm.
Ngoài ra trong các thể loại ảnh phong cảnh thiên nhiên, sử dụng Soft Effect Filter cũng tạo ra nhiều hiệu ứng đẹp, lãng mạn giống như khung cảnh đang nằm trong lớp sương mù vậy.
Special Filter ( Spectra, Prism Filter )
Các filter này được ghép bởi những prims hoặc những lớp “coating “ trên bề mặt filter tạo ra những “ Action” ấn tượng. Khi chụp với các filter này nên để ý tới các góc xoay của filter, mỗi góc xoay có thể cho ra những “ effect” khá nhau khá thú vị.
Thể loại “action”dành cho Special Filter rất phong phú, có thể kể đến như:
Star filter: ánh sáng loé ( glare ) trong vùng ảnh sau khi đi qua star filter sẽ tia sáng, có rất nhiều loại star filter như sao 4,6 hoặc 8 cánh sao hoặc ở dạng cầu vòng, hào quang, halos vv
Multi-image effect filter: tạo ra nhiều ảo ảnh xung quanh ảnh thật. Có thể có loại 5,7,13 hoặc 25 ảnh ảo xung ảnh thật.
Optical effect: là các loại filter tạo ra nhiều vệt sáng như vật thể đang chuyển động, có thể có loại filter gây ra chuyển động chậm hay nhanh.
Color Effect Filter 
Các filter này được “coat” nhiều lớp film màu hoặc nhiều Prism màu tạo ra những sự chuyển biến đường nét, cung bậc màu sắc hết sức kỳ thú.
Close-up Filter ( Close-Up Lens, Macro Filter )
Độ “ cận thị - minimun focus distance“ là khoảng cách ngắn nhất từ lens đến chủ thể, không thể lấy nét sắc xảo nếu đặt ống kính ngắn hơn minimun focus distance. Vi dụ như AF-S VR Micro-NIKKOR 105mm f/2.8G IF-ED có minimun focus distance là 1 foot ( 0.314m ) không thể lấy nét, khi chủ thể ở gần lens hơn khoảng cách này. Hoặc giả dụ như trong các tình huống chụp “ macro “ côn trùng khi dí ống kính lại gần sát quá côn trùng có thể làm cho chúng hoảng sợ ! mà nếu không dí sát thì độ phóng đại không thoả được ý ngýời chụp. Close-up Filter là một giải pháp trong thể loại ảnh này, nó sẽ gia tăng độ zoom lại gần hơn đối với chủ thể nhờ đó độ phóng đại chủ thể sẽ gia tăng.
Scale ratio or distance ?
Có nhiều loại filter độc lập với khoảng cách phóng đại ( Distance magnification-value / Macro ranges ) như Marumi Close-Up +1 ~ +4, B+W Close-Up NL1 ~ NL5  vv, các loại filter này sẽ phóng đại ảnh trong tất cả các khoảng zoom/focal lens distance, giá trị phóng đại ngoài độ “ diopter “ của filter thì giá trị của độ phóng đại được cộng thêm nhờ zoom gần hay zoom xa. Tuy nhiên các có một số close-up filter có công dụng rút ngắn lại khoảng cách như Marumi Mcro +10, B+W Macro +10 khoảng cách rút ngắn là 100mm, hoặc Canon 500D Close-Up lens là 500mm các filter này đóng vai trò như một secondary lens hỗ trợ cho ống kính đưa vật thể tới gần hơn (Canon 500D Close-Up lens được recommend cho lens 70-300mm để thu hẹp minimun focus distance )
Marumi wide 0.5x 58mm
Tại sao có lúc gọi là Close up filter có lúc lại gọi là close up lens ( macro lens ) ? có một số loại filter trong số close-up filter này có nhiều hơn 2 elements nên có một số hãng gọi các filter này là lens (ống kính )
Wide Converter ???
Marumi wide 0.5x 58mm
Nếu như có sự chuyển chủ thể lại gần lens ( Tele Converter ) với magnification > +1, vậy có filter nào đưa đối tượng ra xa không (magnification < +1 ) ? hoặc nói cách khác là mở rộng góc nhìn không ? Có chứ ! đó chính là wide-up filter hoặc Wide converter lens, độ magnification của các lens này từ + 0.3 đến +0.7, khi gắn các lens này vào ống kính nó sẽ chia ( nhân nghịch đảo ) focal lens, ví dụ như lens có focal lens là 24mm khi gắn wide-up 0.5 nó sẽ trở thành lens có focal lens là 12mm
B+W ultra fisheye
Cấu trúc, vật liệu và các phụ kiện cho filter
Cấu trúc và vật liệu:
Hầu hết các filter đều sử dụng các loại vật liệu dùng để sx kính đeo mắt như thuỷ tinh, nhựa thông trong suốt ( resin plastic ), các loại nhựa tổng hợp trong suốt (polyester, polycarbonate, acetate )  Nó tuỳ theo mục đích và yêu cầu sử dụng có thể được chế tạo dày hoặc mỏng ( slim ). Trong cấu trúc của filter phần đặc biệt quan trọng là lớp coating, vì filter hầu như được gắn phía trước lens ( vẫn có một số ít gắn phía sau ) nên việc chống lại ánh sáng phản xạ là đều không quan trọng hoặc nói cách khác filter ít gây ra vấn đề ảnh ảo ( stray light / ghost image ) như các elements bên trong camera lens ( tuy có vài filter có cấu trúc nhiều hơn 2 thấu kính như Polar, Close-up ). Ở đây vấn đề hấp thụ ánh sáng (absorptive ) là vấn đề quan trọng. Trên cùng 1 loại filter như B+W UV nếu là single layer sẽ đánh mất ánh sáng do phản chiếu ngược trở ra là 9 % ( tương đương 1/9 stop ), với Multi Coating là 3 %, do vậy trên cùng 1 chủng loại filter, những filter có ký MC sẽ hấp thụ ánh sáng tốt hơn các loại khác. Ngoài ra các lớp coating ngày nay đều được các hãng sx filter quan tâm chế tạo từ các loại thuỷ tinh đặc biệt để chống trầy xước và chống lại sự đọng nước trên bề mặt filter, như B+W chế tạo MRC (Multi-Resistant Coating) nó được làm từ 1 loại thuỷ tinh đặc biệt cứng và mỏng dán khít với nhau ( glass-to-air), hoặc Marumi với water profing coatings để chống lại sự đọng nước vv
Hình dạng và cấu trúc:
1. Threaded round filters :
Threaded round filters : là loại filter hình tròn được gắn vào vào lens bằng xoắn vòng ren trên filter vào vòng ren trên lens ( Screw-in ) hoặc cũng có gắn bằng nam châm ( magnetic ), hoặc cũng gắn qua gá đở Cokin Universal Ring dành cho những loại ống kính không vòng ren hoặc có đường kính filter size ngoại hạng. Các Threaded round filters này có đường kính từ 25mm đến 127mm ( phổ biến nhất là từ 52mm đến 77mm )
2. Rectangular filters :
Rectangular filters : là dạng filter có hình vuông được gắn vào lens nhờ gá đở - holder có kích thước tuỳ theo gá đở là 67mm, 84mm, 100mm hoặc 130mm. Các filter này gắn vào lens nhờ adaptor sau đó gắn apdaptor lên gá đở - holder và đặt Rectangular filters lên trên. Xin lưu ý hầu như các loại filter vuông được làm từ nhựa thông trong suốt do đó theo khuyến cáo của hầu hết các hãng sx filter không nên để filter này gần những vật toả nhiệt nóng hơn 70 đô C ( hoặc 158 độ F ), hạn chế tố đa sữ dụng các loại đèn flash gắn trước ống kính, hoặc chụp các vật thể đang toa nhiệt cao.
3. MAGNET-FIX : 
MAGNET-FIX : là loại loại filter gá lên ống kính nhờ lực hút của nam châm được gắn phía lưng của filter. Các loại filter này sx nhằm vào các thiết bị ghi hình không có vành ring của ống kính như web cam, máy du lịch P&S, điện thoại di động có chức năng chụp ảnh ...vv
Các phụ kiện cho filter:
Adapter Rings ( Step up/down ring ): Sử dụng trong trường hợp kích thước filter của bạn khác so với kích filter size trên lens. Ví dụ trong tay đang có filter kích thước đường kính là 72mm, ống kính đang sử dụng dụng là 70-200 f/2.8 có kích filter size là 77mm bạn có thể nên dụng loại step up ring 72-77  vv.
Filter Hood : dùng loa che nắng cho các ống kính không có loa hoặc các máy ảnh P&S vv
Ngoài ra các hăng sx cũng chế tạo ra các ví dựng filter các loại và các bộ chùi rửa filter tuỳ theo vật liệu chế tạo filter như thuỷ tinh hay nhựa tổng hợp vv
Tip, mẹo và các lưu ý khi sử dụng filter
Các lưu ý khi sử dụng filter :
1. Luôn gắn filter để bảo vệ thấu kính ngoài
2. Khi sử dụng các loại filter như ND, Polarizers và Infrared:
• Không đo sáng ở chế độ ma trận ( matrix ) nên sử dụng ở chế độ trọng tâm ( center ) hoặc điểm ( spot )
• Thiết lập bước nhảy EV là 1 ( mặc định trên máy là 1/3 ) để tăng hiệu quả
• Các filter này có đặc tính cản quang nên tốc độ phơi sáng sẽ chậm – dùng chân máy
3. Khi lựa chọn Polarizers filter nên coi kỹ filter này có phù hợp với máy số digital hay không ? (Linear Polarizers Filter sẽ không cho phép lấy nét AF tự động và tính chất đo sáng TTL)
4. Không sử dụng macro flash ( đèn flash gắn trước ống kính ) chung với các loại CPL, Linear Polar và các loại filter làm bằng nhựa.
5. Bề dày của filter có thể gây ra hiện tượng tối 4 góc ( Vignette ) – lựa chọn các filter mỏng – slim.
Mẹo dùng filter để có bức ảnh nhứ ý và
những kinh nghiệm của Nhiếp Ảnh Gia sử dụng filter
1. Dùng Polarizing filter để loại bỏ tia phản chiếu :
Trong tình huống chụp ảnh mà chủ thể ở trước hoặc sau những vật thể phản chiếu ( kính, mặt nước, bầu trời trong xanh  ) sử dụng Polar để loại bỏ tia phản chiếu bằng cách xoay filter theo hướng vuông góc với tia phản chiếu.
2. Dùng GND ( Graduated Neutral Density filter ) để chụp những cảnh mà độ sai lệch EV trên 2 vùng ảnh cách biệt
Trên 1 khung ảnh, nếu có sự chênh lệch EV giữa 2 vùng ảnh, ta có thể dùng GND filter để điều chỉnh nhằm tạo ra bức ảnh hài hoà về ánh sáng. Xoay GND filter chia đôi vùng chênh lệch, phần cản quang nằm ở vùng sáng và phần không cản quang ở vùng tối.
3. Khi một nữa bầu trời xanh và thảm cỏ vàng
Khi chụp ảnh phong cảnh mà tiền cảnh là thảm cỏ vàng, trung cảnh là những cây có màu lục và hậu cảnh là bầu trời xanh lạnh, để tăng độ bảo hoà màu và làm ảnh trở nên mền mại, có thể sử dụng Color Effect Filter - kiểu Varicolor Blue / Yellow. Xoay phần màu lam của filter về hướng bầu trời và màu vàng về hướng thảm cỏ.
4. Loại bỏ tia phản xạ lên chủ thể, tăng cường chia tiết trong vùng ánh sáng phản chiếu
Khi bao cảnh là vùng trời xanh trong, có những vầng mây đẹp. để tăng cường chi tiết cho những đám mây và loại bỏ đi đi phần phản chiếu của bầu trời lên tiền cảnh. Dùng Polarizing Filter để chụp bằng cách xoay trục của filter vuông góc với bầu trời ( trong bức ảnh là 90 độ )
5. Nhấn mạnh bố cục đường ảnh, tăng cường độ bảo hoà màu vàng 
Trong bức ảnh trên tác giả Andrew Kime muốn nhấn mạnh bố cục dạng đường cho mặt biển và tăng độ hoà màu cho kênh màu vàng. Đầu tiên ông dùng GND8 ( giảm 3 stops ) đặt nghiêng theo hướng bầu trời, kế tiếp dùng ND2 ( giảm 1 stop ) đặt nghiêng theo phần thảm cỏ. Phần không cản quang chính là đường mặt nước. Cuối cùng ông pha thêm chút màu vàng với warm 81B. Tất cả các 3 filters này được đặt lên chung 1 holder.
6. Nhấn mạnh đường nét do chuyển động
ND Filter là loại filter cản quang giúp NAG gia tăng thời lượng phơi sáng, mục đích là gây ấn tượng cảnh động. Trong bức ảnh giờ “ cao điểm “ tác giả Oat Vaiyaboon đã sử dụng ND2 để giảm 1 stop đủ để gia tăng chuyển động và ông cũng sử dụng thêm GND4 để nhấn tối bầu trời làm cho bức ảnh thêm sinh động.
7. Dùng filter để làm cho mặt thêm mịn màng.
Nhờ tản sáng, softer filter có thể làm da mặt được láng mịn hơn. Đây có thể nói là cách nhanh nhất để tạo ra một bức ảnh chân dung với da mặt hoàn hảo, dễ nhìn. Có thể sử dụng trong các thể loại ảnh quảng cáo thời trang và các loại mỹ phẩm làm đẹp
8. Để ánh sáng “không thấy được” đi qua !
Với bước sóng ánh sáng 750nm, mắt người hoàn toàn không thấy được nhưng sensor hoặc phim đều ghi nhận được. Để tạo ra một ảnh phong cảnh thiên nhiên kỳ thú với những bước sóng ánh sáng phía trước ánh sáng thấy được ta có thể dùng phim Kodak’s® “High Speed Infrared” hoặc các loại Infrared Filter. Lưu ý, các filter này sẽ ra tone màu rất tối, khi chụp nên đưa EV lên cao ít nhất là 1 stop ( ảnh minh hoạ có sử dụng PS để chỉnh tone màu xanh cho mây trời và tăng sáng cho ảnh )
Hết