Tác động của các hiệp định thương mại tự do đối với thu hút vốn đầu tư từ các quốc gia Đông Bắc Á vào Việt Nam

 một Danh mục liệt kê 
các dòng thuế được loại b và lộ trình loại b thuế (loại b ngay hay sau một số năm) 
- Quy t c xuất xứ: Bao gồm các cam kết về điều kiện xuất xứ để được hưởng ưu đãi 
thuế quan và thủ tục chứng nhận xuất xứ 
- Loại b hoặc c t giảm các hàng rào phi thuế quan: Bao gồm các cam kết ràng buộc, 
hạn chế các biện pháp hạn chế/cấm xuất nhập khẩu, giấy phép xuất khẩu, hàng rào k thuật, 
vệ sinh an toàn thực phẩm, chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ 
25 
Ngoài ra, một số FTA giai đoạn sau này còn có thêm các cam kết về các vấn đề thúc 
đẩy, hỗ trợ cho thương mại hàng hóa, v dụ: 
- Hải quan và tạo thuận lợi thương mại: Bao gồm cam kết về quy trình, thủ tục, minh 
bạch thông tin trong quá trình xuất nhập khẩu hàng hóa 
- Các nguyên t c trong đối x với hàng hóa nhập khẩu khi lưu thông trong thị trường 
nội địa 
(ii) Nhóm các cam kết liên quan tới tự do dịch vụ (thương mại dịch vụ) 
Không phải FTA nào c ng có các cam kết về thương mại dịch vụ. Thường thì các 
FTA được đàm phán k kết ở giai đoạn sau này mới có các cam kết về vấn đề này, thường 
sẽ bao gồm: 
- Mở c a thị trường dịch vụ: Thường là một Danh mục các dịch vụ cam kết mở và các 
điều kiện mở c a cụ thể 
- Các nguyên t c liên quan tới việc đối x với nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài khi họ 
cung cấp dịch vụ vào Việt Nam hoặc cho tổ chức, cá nhân Việt Nam 
(iii) Nhóm các cam kết liên quan tới các vấn đề khác 
Các FTA giai đoạn sau này thường có thêm các cam kết về một hoặc một số các lĩnh 
vực khác không phải thương mại hàng hóa, dịch vụ nhưng có vai trò quan trọng trong thương 
mại, đầu tư giữa các Thành viên như: Đầu tư (có thể là cam kết về đầu tư độc lập hoặc cam 
kết về đầu tư g n với mở c a thị trường dịch vụ); Sở hữu tr tuệ; Cạnh tranh; Minh bạch, 
chống tham nh ng; Môi trường; Lao động(trungtamwto.vn/fta). 
3.2. FDI và xu hướng FDI ở Việt Nam 
3.2.1. Khái quát về FDI 
FDI (Foreign Direct Investment) được hiểu là đầu tư trực tiếp nước ngoài, theo Qu 
tiền tệ quốc tế IMF (1997) thì FDI là một hoạt động đầu tư được thực hiện nhằm đạt được 
những lợi ích lâu dài trong một doanh nghiệp hoạt động trên lãnh thổ của một nền kinh tế 
khác nền kinh tế nước chủ đầu tư, mục đ ch của chủ đầu tư là giành quyền quản lý thực sự 
doanh nghiệp. 
Theo Luật Đầu tư năm 2014 của Việt Nam: Đầu tư trực tiếp là hình thức đầu tư do nhà 
đầu tư b vốn đầu tư và tham gia quản lý hoạt động đầu tư. Đầu tư nước ngoài là việc nhà đầu 
tư nước ngoài đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền và các tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt 
động đầu tư theo quy định của pháp luật nhà nước. 
3.2.2. Xu hướng FDI ở Việt Nam 
Với lợi thế là nên kinh tế năng động, tăng trưởng tốt, môi trường đầu tư ổn định, giá 
nhân công hợp lý, Việt Nam trở thành quốc gia top đầu trong thu hút vốn đầu tư trực tiếp 
nước ngoài trong những năm qua. Theo Kỷ yếu Hội nghị 30 năm FDI, 30 năm qua FDI vào 
nước ta liên tục tăng cao, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, trong đó khối FDI đóng góp tới 
69% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, có vai trò chi phối và quyết định đến xuất khẩu 
của Việt Nam. 
26 
Theo Cục Đầu tư nước ngoài, FDI vào Việt Nam thời gian gần đây có xu hướng tăng 
mạnh qua góp vốn, mua cổ phần và chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng vốn đầu tư nước 
ngoài. Trong đó, FDI vào Việt Nam tập trung nhiều nhất vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, 
chế tạo; đứng thứ hai là lĩnh vực kinh doanh bất động sản, tiếp theo là lĩnh vực bán buôn bán 
lẻ, hoạt động chuyên môn khoa học công nghệ. 
4. Kết quả nghiên cứu 
4.1. Thực trạng thu hút FDI vào Việt Nam 
Dòng vốn FDI vào Việt Nam có xu hướng tăng sau khi Việt Nam ký kết các FTA song 
phương và đa phương. 
Giai đoạn t năm 2010-2014 vốn FDI đăng k có sự dao động liên tục và tăng nhẹ t 
19,89 tỷ USD năm 2010 lên 21,92 tỷ USD vào năm 2014. Đến năm 2015 sau khi Việt Nam 
thực hiện xóa b hàng rào thuế quan theo cam kết của ASEAN, ACFTA, AKFTA, và t ng 
bước c t giảm thuế quan theo cam kết của AJCEP, VJEPA, VKFTA, CPTPP thì dòng vốn 
FDI vào Việt Nam tăng mạnh mẽ hơn, khi các nhà đầu tư nước ngoài đi trước đón đầu các ưu 
đãi thuế quan và bảo hộ đầu tư của các FTA mà Việt Nam đã k kết. Năm 2015 tổng vốn FDI 
đăng k vào Việt Nam là 22,7 tỷ USD, đến năm 2019 con số này tăng lên 38,02 tỷ 
USD.(Hình 1) 
Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Cục Đầu tư nước ngoài 
Hình 1: Dòng vốn FDI vào Việt Nam giai đoạn 2010-2019 
Không ch gia tăng về số vốn đăng k , mà vốn FDI thực hiện c ng tăng cao hơn trong 
giai đoạn 2015- 2019, t 14,5 tỷ USD lên 20,38 tỷ USD; số dự án đầu tư đăng k mới tăng t 
1843 dự án năm 2015 lên 3883 dự án năm 2019. (Bảng 1) 
19.89 
15.60 16.35 
22.35 21.92 22.70 
26.90 
30.80 
26.30 
38.02 
0.00
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
30.00
35.00
40.00
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Trước FTA Sau FTA 
27 
Bảng 1: Số lượng vốn và dự án FDI vào Việt Nam giai đoạn 2010-2019 
Năm 
Tổng vốn FDI 
đăng ký 
(Tỷ USD) 
Vốn FDI 
thực hiện 
(Tỷ USD) 
Số dự án 
đăng ký mới 
2010 19.89 11 1237 
2011 15.60 11 1186 
2012 16.35 10.46 1287 
2013 22.35 11.5 1530 
2014 21.92 12.5 1843 
2015 22.70 14.5 2013 
2016 26.90 15.8 2613 
2017 30.80 17.5 2741 
2018 26.30 19.1 3147 
2019 38.02 20.38 3883 
Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Cục Đầu tư nước ngoài 
Trong số các nước đầu tư trực tiếp vào Việt Nam, thì các quốc gia Đông B c Á luôn 
nằm trong top các nước có tỷ lệ FDI vào Việt Nam lớn nhất. (Bảng 2). 
Bảng 2: Vốn FDI vào Việt Nam giai đoạn 2010-2018 từ các quốc gia Đông Bắc Á 
Năm 
Hàn Quốc Nhật Bản Trung Quốc Đài Loan Hồng Công 
Tỷ 
lệ/ 
tổng 
FDI 
cả 
nƣớc 
Tỷ 
USD 
Tỷ lệ 
% 
Tỷ 
USD 
Tỷ lệ 
% 
Tỷ 
USD 
Tỷ lệ 
% 
Tỷ 
USD 
Tỷ lệ 
% 
Tỷ 
USD 
Tỷ lệ 
% 
2010 2.36 11.87 2.04 10.26 - - 0.67012 3.37 0.154 0.77 26.27 
2011 1.47 9.42 2.43 15.58 0.747 4.79 0.4577 2.93 2.948 18.90 51.63 
2012 1.8 11.01 5.59 34.19 0.312 1.91 0.944 5.77 0.549 3.36 56.25 
2013 4.46 19.95 5.682 25.42 2.3 10.29 1.73648 7.77 5.94063 26.58 90.01 
2014 7.7 35.13 2.05 9.35 7.9 36.04 1.18 5.38 3.03 13.82 99.72 
2015 6.9832 30.76 1.841 8.11 10.174 44.82 1.2275 5.41 1.19618 5.27 94.37 
2016 7 26.02 2.589 9.62 1.88 6.99 1.86 6.91 1.64 6.10 55.65 
2017 8.49 27.56 9.11 29.58 1.65 5.36 0.683 2.22 - - 64.72 
2018 7.2 27.38 8.59 32.66 2.5 9.51 1.33 5.06 3.2 12.17 86.77 
Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Cục Đầu tư nước ngoài 
28 
Vốn FDI vào Việt Nam t các quốc gia Đông B c Á bao gồm: Hàn Quốc, Nhật Bản, 
Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Công t 2011 đến 2017 luôn chiếm trên 50% tổng giá trị FDI 
vào Việt Nam, trong đó 3năm 2013, 2014 và 2015 FDI t các nước Đông B c Á vào Việt 
Nam chiếm hơn 90%/ tổng số. 
4.2. Đánh giá tác động của FTA tới thu hút FDI từ quốc gia Đông Bắc Á vào Việt Nam 
Để đánh giá tác động của các FTA tới thu hút FDI t các quốc gia Đông B c Á vào Việt 
Nam, tác giả đưa dữ liệu thu thập được vào mô hình phân t ch định lượng trên phần mềm Stata 
15, thực hiện hồi quy theo hai phương pháp là: tác động cố định (Fixed effect-FEM), và tác động 
ngẫu nhiên (Random effect-REM), sau đó s dụng kiểm định Hausman để tìm ra ước lượng phù 
hợp hơn giữa hai phương pháp FEM và REM, đối với mô hình nghiên cứu này. 
Sau khi loại 2 biến số là tỷ giá hối đoái (ExRate) và biến số giá trị xuất khẩu t Việt 
Nam sang các nước Đông B c Á (Export) không có nghĩa thống kê ra kh i mô hình, tác giả 
chạy mô hình FEM lần 2. Kết quả phân t ch ước lượng FEM để đánh giá tác động cố định của 
các biến độc lập với biến phụ thuộc là FDI t các quốc gia Đông B c Á vào Việt Nam giai 
đoạn 2010-2018, được thể hiện trong bảng 3 như sau: 
Bảng 3: Kết quả hồi quy FEM 
Nguồn: Chiết suất từ phần mềm Stata 15 
29 
Tác giả tiến hành phân t ch ước lượng REM với kết quả thể hiện trong bảng 4 như sau: 
Bảng 4: Kết quả hồi quy REM 
Nguồn: Chiết suất từ phần mềm Stata 15 
Tiến hành kiểm định Hausman để đánh giá sự phù hợp của ước lượng FEM và REM 
Bảng 5: Kết quả kiểm định Hausman 
Nguồn: Chiết suất từ phần mềm Stata 15 
30 
Nhìn vào kết quả kiểm định Hausman ở bảng 5 ta thấy Prob>chi2 = 0,0004 < 0,05 nên 
ta bác b giả thuyết H0 (Giả thuyết H0: không có tương quan giữa các biến giải thích và thành 
phần ngẫu nhiên). Như vậy, s dụng mô hình tác động cố định FEM sẽ có hiệu quả hơn trong 
việc đánh giá tác động của các biến độc lập tới kết quả thu hút vốn FDI t các quốc gia Đông 
B c Á vào Việt Nam. 
Kết quả phân tích ở bảng 3 cho thấy, khi đánh giá tác động cố định thì vốn FDI t các 
quốc gia Đông B c Á vào Việt Nam giai đoạn 2010-2018 chịu ảnh hưởng bởi biến dân số 
(Population) với P-value = 0,008; biến số tổng sản phẩm quốc nội (GDP) với p-value = 0,019; 
biến số giá trị nhập khẩu của Việt Nam t các nước Đông B c Á (Import) với p-value = 
0,000; và biến số FTA với p-value = 0,023; với mức nghĩa 5% thì các giá trị này có nghĩa 
thống kê. 
Với R-square = 0,5178 cho thấy mô hình giải th ch được 51,78% sự thay đổi của giá 
trị FDI theo các biến độc lập. 
Kết quả hồi quy FEM cho thấy quy mô dân số của các nước có tác động ngược chiều 
với FDI t Đông B c Á vào Việt Nam. Trong điều kiện các yếu tố khác không đổi, khi dân số 
tăng lên 1% thì giá trị FDI giảm 0,45%. 
Bên cạnh đó, quy mô nền kinh tế thể hiện qua GDP cho thấy sự tăng trưởng kinh tế 
của Việt Nam hàng năm c ng là một trong những yếu tố hấp dẫn nhà đầu tư t các nước 
Đông B c Á. Khi các yếu tố khác không đổi, GDP của các nước tăng 1% sẽ đưa đến sự gia 
tăng 0,003% trong tổng giá trị vốn FDI t Đông B c Á vào Việt Nam. 
Giá trị nhập khẩu trong mô hình FEM c ng có tác động cùng chiều với FDI vào Việt 
Nam. Khi các yếu tố khác không đổi, giá trị nhập khẩu tăng 1% c ng sẽ làm tăng 0,084% giá 
trị vốn FDI t Đông B c Á vào nước ta. 
Biến số tham gia FTA của các nước có tác động tích cực nhất trong số các biến độc 
lập tới biến phụ thuộc FDI. Việc các nước Đông B c Á tăng vốn đầu tư vào Việt Nam để tận 
dụng các ưu đãi về thuế nhập khẩu của Việt Nam và các cam kết bảo hộ đầu tư khác được thể 
hiện trong nội dung ký kết FTA với Việt Nam, đã thể hiện những tác động không nh của các 
FTA tới thu hút FDI vào Việt Nam. 
Mức độ c t giảm thuế quan theo các cam kết trong FTA đã được Việt Nam thực hiện 
theo đúng lộ trình, thể hiện ở bảng 6 dưới đây. 
Có thể thấy rằng, khi thời hạn hoàn thành các cam kết của Việt Nam theo FTA càng đến 
gần thì dòng vốn FDI t các quốc gia thành viên FTA nói chung và t các nước Đông B c Á 
nói riêng di chuyển vào nước ta sẽ càng gia tăng mạnh mẽ về số lượng và chất lượng các dự 
án đầu tư. 
5. Kết luận 
Như vậy, t kết quả phân tích thực trạng FDI vào Việt Nam giai đoạn 2010-2019 và 
đánh giá tổng thể tác động của các hiệp định thương mại tự do, có thể thấy rằng việc Việt 
Nam tham gia vào các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương đã đem lại hiệu 
quả cao khi thu hút dòng vốn FDI t các quốc gia Đông B c Á vào Việt Nam. 
31 
Bảng 6: Lộ trình cắt giảm thuế quan giữa Việt Nam với các nước Đông Bắc Á trong FTA 
 FTA Đối tác 
Tỷ lệ số dòng 
thuế 
giảm về 0%/ 
tổng số dòng 
thuế nhập khẩu 
của Việt Nam 
Năm 
có hiệu 
lực 
Năm hoàn 
thành 
cam kết 
1 ACFTA ASEAN, Trung Quốc 98 2005 2015/2020 
2 AKFTA ASEAN, Hàn Quốc 90 2007 2015/2021 
3 AJCEP ASEAN, Nhật Bản 90 2008 2023/2025 
4 VKFTA Việt Nam, Hàn Quốc 89,15 2015 2029 
5 VJEPA Việt Nam, Nhật Bản 92 2009 2026 
6 CPTPP 
Việt Nam, Canada, Mexico, 
Peru, Chi Lê, New Zealand, 
Úc, Nhật Bản, Singapore, 
Brunei, Malaysia 
97,8 2019 2034 
7 
AHKFTA 
ASEAN, Hồng Kông 
(Trung Quốc) 
81.16 2019 2022 
Nguồn: Tác giả tổng hợp từ trung tâm wto.vn 
Kết quả nghiên cứu đã làm rõ hơn và phong phú hơn trong việc đánh giá tác động của 
các hiệp định thương mại tự do tới lĩnh vực đầu tư trực tiếp nước ngoài của các quốc gia 
thành viên, trên cơ sở kế th a các kết quả nghiên cứu trước đó, và phát triển hướng nghiên 
cứu cụ thể và rõ ràng hơn. Tuy nhiên, do gặp khó khăn khi thu thập số liệu theo chuỗi thời 
gian của các quốc gia Đông B c Á, hơn nữa việc đánh giá tác động của các FTA lên FDI là 
một chủ đề khó thực hiện, nên kết quả nghiên cứu còn gặp phải một số hạn chế nhất định. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Anderson J.E., 1979, A theoretical foundation for the gravity equation, The 
American Economic Review, 69(1), page 106-116 
2. Bae C. and Jang Y., 2013, The Impact of Free Trade Agreements on Foreign Direct 
Investment: The Case of Korea, Journal of East Asian Economic Integration, 17(4), 31 De-
cember 2013, page 417 – 445. 
3. Bergstrand J.H., 1985, The gravity equation in international trade: some 
microeconomic foundations and empirical evidence, The review of economics and 
statistics, page 474-481. 
32 
4. Büthe Tim, and Helen V Milner (b), 2014, Foreign Direct Investment and 
Institutional Diversity in Trade Agreements: Credibility, Commitment, and Economic 
Flows in the Developing World, 1971–2007, World Politics, 66 (1), page 88–122. 
5. Davis G., 2011, Regional Trade Agreements and Foreign Direct Investment, Poli-
tics & Policy, 39 (3), page 401–419. 
6. Hoang C., et al, 2015, Do Free Trade Agreements (FTAs) Really 
Increase Vietnam‟s Foreign Trade and Inward Foreign Direct Investment (FDI)?, British 
Journal of Economics, Management & Trade, 7(2), page 110 – 127. 
7. Cuong H.C, 2013, The Impact of the World Trade Organization (WTO) Regime on 
Foreign Direct Investment (FDI) Flows to Vietnam: A Gravity Model Approach, Journal of 
Modern Accounting and Auditing Vol. 9, No. 7, 961-987. 
8. Nguyen C., et al, 2012, FDI and Economic Growth: Does WTO Accession and Law 
Matter Play Important Role in Attracting FDI? The Case of VietNam, International Business 
Research, 5(8), 2012, page 214 – 227. 
9.Nguyen, H. T. V., Vinh, et al, 2014, The Impact of Heterogeneous Bilateral Invest-
ment Treaties (BIT) on Foreign Direct Investment (FDI) inflows to Vietnam, SECO/WTI Ac-
ademic Cooperation Project Working Paper Series, 3 
10. Pham H., 2011, Does the WTO accession matter for the dynamics of foreign direct 
investment and trade?, Economic of Transition, 19(2), 2011, page 255 – 285. 
11. Ponce A., 2006, Openness and Foreign Direct Investment: The Role of Free Trade 
Agreements in Latin America, MPRA Paper No. 8858, 26 May 2008. 
12. Thangavelu S. M. and Findlay C., 2011, The Impact of Free Trade Agreements on 
Foreign Direct Investment in the Asia-Pasific Region, in Findlay, C. (ed.), ASEAN+1 
FTAs and Global Value Chains in East Asia, ERIA Research Project Report 2010-29, 
Jakarta: ERIA, page 112 – 131. 
13. Cục Đầu tư nước ngoài, 2015, Vai trò của FTA với dòng vốn FDI vào Việt Nam, 
Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt nam, 
dong-vonFDI-vao-Viet-Nam , truy cập ngày 04/02/2020. 
14. Trung tâm WTO, 2016, Hiệp định Thương mại tự do (FTA), 
 truy cập ngày 20/01/2020. 
15. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=JP 
16. Hải quan Việt Nam https://www.customs.gov.vn/Lists/TinHoatDong/ViewDetails 
.aspx?ID=29227&Category=Tin%20n%E1%BB%95i%20b%E1%BA%ADt