Sự tương đồng trong tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh và Lý Quang Diệu

ửi các cháu 
học sinh trong cả nước: “Trước đây, cha anh các cháu đã phải chịu nhận một nền văn 
hóa nô lệ, nghĩa là đào tạo nên những tay sai làm tôi tớ cho bọn thực dân. Ngày nay 
các cháu may mắn được hưởng một nền giáo dục đào tạo các cháu nên người công dân 
có ích cho đất nước, phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các cháu. Non 
sông Việt Nam có trở nên vẻ vang sánh vai với các cường quốc năm châu được hay 
 3
không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu”P3F .P Bác còn nhấn mạnh 
“Người là vốn quý nhất. Muốn lời to thì phải có vốn to. Ta còn nghèo nhưng phải cố 
gắng đầu tư vào sự nghiệp đào tạo con người. Ta phải chắt chiu từng đồng xu, nhưng ta 
 4
không được bủn xỉn trong việc này”P4F .P 
 Tương đồng với suy nghĩ của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của giáo dục đối 
với sự phát triển của quốc gia - dân tộc, ngay lúc mới nắm quyền điều hành Chính phủ 
(năm 1959); Thủ tướng Lý Quang Diệu nhận thức rằng chính giáo dục sẽ là lối thoát 
cho tình trạng nghèo túng, lạc hậu và phân hóa của Singapore hiện tại. Ông khẳng định: 
“Về lâu dài, giáo dục làm nên chất lượng của thế hệ trẻ, điều sẽ quyết định tương lai 
của chúng ta. Và chúng ta phải đầu tư vào giáo dục nhiều hơn bất kỳ ngành nào 
1 Hồ Chí Minh (1994), Toàn tập, Tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.161. 
2 Hà Huy Giáp (1990), “Bác Hồ với giáo dục” - Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, 
 Hà Nội, tr.17. 
3 Hà Huy Giáp (1990), “Bác Hồ với giáo dục” - Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, 
 Hà Nội, tr.17. 
4 Hà Huy Giáp (1990), “Bác Hồ với giáo dục” - Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, 
 Hà Nội, tr.22. 
78 
 Thành phố Huế, ngày 26 tháng 8 năm 2019 
Đại học Huế
 5
khác...”P5F .P Vì vậy ngay khi lên cầm quyền ông đã dành nhiều tâm huyết cho sự nghiệp 
phát triển giáo dục. Ông cũng thể hiện tầm nhìn sâu rộng khi ngay từ đầu đã ưu tiên đầu 
tư cho giáo dục, sử dụng tiếng Anh, đề ra sách lược giáo dục thích hợp cho từng thời kỳ, 
nhất là ngay từ khá sớm giáo dục Singapore đã hướng đến mục tiêu phải tạo ra nguồn 
nhân lực có trình độ cao vượt trội, nhằm thích ứng với sự phát triển của nền kinh tế 
cũng như tạo ra lợi thế cạnh tranh của Singapore. 
2. Vấn đề đào tạo và sử dụng nhân tài 
 Trong suốt cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con 
người, với cương vị người đứng đầu Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn 
luôn coi trọng việc giáo dục, đào tạo những người có tài, có đức, những cán bộ cách 
mạng đích thực bởi theo Người “không có giáo dục, không có cán bộ thì cũng không nói 
 6
gì đến kinh tế, văn hóa”P6F .P Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa quan tâm củng cố chính quyền, 
bảo vệ đất nước, vừa chăm lo chuẩn bị đội ngũ tài năng cho tương lai nhằm xây dựng 
một nước Việt Nam hùng cường, sánh vai cùng các nước tiên tiến. Trong Thư gửi các 
bạn thanh niên, Người viết: “Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần 
lớn do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện 
tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cái tương 
 7
lai đó”P7F .P Người xem việc đào tạo nhân tài như một quá trình liên tục “để xây dựng nước 
nhà, chúng ta cần càng nhiều tri thức tốt. Đảng và Chính phủ vừa phải giúp cho thế hệ 
tri thức mới ngày nay càng ngày càng tiến bộ, vừa phải ra sức đào tạo thêm những tri 
 8
thức mới”P8F .P Việc đào tạo này không chỉ nhằm mục đích xây dựng đất nước mà chính vì 
hạnh phúc tương lai, quyền sống của mỗi người dân, vì mục đích giải phóng dân tộc là 
để giải phóng con người, để phát triển năng lực của mỗi con người. Người luôn luôn 
căn dặn: “Nền giáo dục kiểu mới phải đào tạo các em nên những người công dân hữu 
 9
ích cho nước Việt Nam và làm phát triển những năng lực hoàn toàn sẵn có ở các em”P9F .P 
5 Minh Tuấn - Như Hà (2015), Lý Quang Diệu và nền giáo dục Singapore, Website: https://vnuhcm.edu.vn/tin-
 tuc_32346864/ly-quang-dieu-va-nen-giao-duc-singapore/313238336864.html 
6 Hoàng Đức Nhuận (1994), “Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề đào tạo và sử dụng tài năng” - Hồ Chí Minh với sự 
 nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, Hà Nội, tr.171. 
7 Hoàng Đức Nhuận (1994), “Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề đào tạo và sử dụng tài năng” - Hồ Chí Minh với sự 
 nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, Hà Nội, tr.174. 
8 Hoàng Đức Nhuận (1994), “Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề đào tạo và sử dụng tài năng” - Hồ Chí Minh với sự 
 nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, Hà Nội, tr.174. 
9 Hoàng Đức Nhuận (1994), “Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề đào tạo và sử dụng tài năng” - Hồ Chí Minh với sự 
 nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật - Nxb. Giáo dục, Hà Nội, tr.171. 
 79 
Kỷ yếu Hội thảo Hội thảo “Bác Hồ với giáo dục” 
 Bên cạnh đó, kế thừa truyền thống nhân văn của dân tộc trong việc trọng dụng 
nhân tài cho đất nước, ngay từ buổi đầu chuẩn bị thành lập nước Việt Nam Dân chủ 
Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chăm lo tìm những người tài. Người cho rằng 
“Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần có nhân tài. Nhân tài nước ta dù chưa có 
nhiều lắm nhưng nếu chúng ta khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân tài 
 10
càng ngày càng phát triển càng thêm nhiều”P10F .P Bác chủ trương “trọng dụng những kẻ 
hiền năng, các địa phương phải lập tức điều tra nơi nào có người tài đức, có thể làm 
 11
những việc ích nước lợi dân, thì phải báo cáo ngay cho Chính phủ biết”P11F .P Đặc biệt, 
Người đã mời những ẩn sĩ ra lo việc dân, việc nước. Cụ Huỳnh Thúc Kháng một phần 
vì nghĩa lớn, một phần vì cảm khái chí lớn và đức độ của Người mà vui lòng gánh vác 
việc nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh không những cử nhiều sinh viên ra nước ngoài học 
tập mà còn thu hút nhiều nhân tài về nước đóng góp cho đất nước. Bằng việc làm, bằng 
sức cảm hóa mãnh liệt của một nhà ái quốc vĩ đại, và với cả tấm lòng vừa bao dung vừa 
trân trọng người tài như tài sản quý của dân tộc, Người đã cảm hóa được biết bao tài 
năng trở thành những tài năng thực sự có nhiều cống hiến cho Tổ quốc. Bác sĩ Vũ Đình 
Tụng (một trí thức công giáo gốc), giáo sư Trần Đại Nghĩa, bác sĩ Trần Hữu Tước 
theo tiếng gọi của Bác, vì đại nghĩa mà cống hiến suốt đời cho nhân dân và Tổ quốc, đã 
say mê sáng tạo nên biết bao kỳ tích, góp phần vào chiến thắng chung của dân tộc. Tấm 
lòng, nhân cách văn hóa, phong cách và tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc sử dụng những 
tài năng đã tập hợp được một đội ngũ đông đảo những người con ưu tú của đất nước, tạo 
nên một động lực mạnh mẽ trong lực lượng cách mạng chung của cả dân tộc 
 Còn Lý Quang Diệu, người đã xuyên qua dòng lịch sử dân tộc, không chỉ là 
người có công khai quốc mà còn “dựng nên một quốc gia vĩ đại từ một hòn đảo nhỏ”. 
Trong suốt thời gian cầm quyền của mình, với tầm nhìn xa trông rộng, Lý Quang Diệu 
cũng đặc biệt chú trọng đến vấn đề đào tạo và sử dụng nhân tài. Đây được xem là một 
trong những “bí quyết” đưa Singapore từ “Thế giới thứ ba” tới “Thế giới thứ nhất” chỉ 
trong một thế hệ. 
 Lựa chọn phát triển độc lập, Singapore phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, bao 
gồm nạn thất nghiệp, thiếu nhà ở, đất đai và tài nguyên thiên nhiên, mâu thuẫn giữa các 
dân tộc, sắc tộc, tôn giáo diễn ra hết sức gay gắt... Đất nước không có tài nguyên, chỉ có 
một điều kiện thuận lợi duy nhất là vị trí địa lý. Lúc này, Lý Quang Diệu đã sớm nhận 
thấy rằng để tồn tại và phát triển Singapore chỉ có thể dựa vào nhân tố con người, nhất 
là những người tài giỏi. Ông đã từng khẳng định: “Nhân tài là tài sản quý báu nhất của 
quốc gia” và “càng có nhiều nhân tài là những vị bộ trưởng, các nhà quản trị và những 
10 Hồ Chí Minh (1984), Toàn tập, Tập 4, Nxb. Sự thật, Hà Nội, tr.57. 
11 Hồ Chí Minh (1984), Toàn tập, Tập 4, Nxb. Sự thật, Hà Nội, tr.192. 
80 
 Thành phố Huế, ngày 26 tháng 8 năm 2019 
Đại học Huế
người có chuyên môn cao thì các chính sách càng có nhiều ảnh hưởng, kết quả đạt 
 12
được càng tốt hơn”P12F .P 
 Xuất phát từ nhận thức đó, Lý Quang Diệu đã đưa ra chủ trương “mọi người 
không phân biệt sắc tộc, tôn giáo, giới tính và thành phần xuất thân, đều có cơ hội như 
 13
nhau để phát huy năng lực và sở trường của mình”P13F .P Bởi vì theo ông: “Trao cơ hội bình 
đẳng cho mọi người bất chấp địa vị, chủng tộc, tôn giáo hay giới tính, chúng ta có thể 
khai thác được những điều tốt đẹp nhất từ người dân. Hãy trao cho họ cơ hội tốt nhất để 
tự hoàn thiện, tận dụng năng lực bản thân. Nếu giăng lưới đủ rộng để bao quát toàn bộ 
 14
dân số, chúng ta sẽ càng có nhiều cơ hội tìm thấy những nhân tài hàng đầu”P14F .P Chính phủ 
rất tôn trọng mong muốn được học tập ở nước ngoài của người dân, tuy nhiên có chính 
sách khôn khéo để lôi kéo họ trở về “phụng sự Tổ quốc”. Ngoài việc mở cổng internet 
dành riêng cho người Singapore ở nước ngoài, Chính phủ còn dành những ưu đãi về 
công ăn việc làm và điều kiện học tập tốt nhất cho con cái của họ. Đặc biệt với dân số 
rất ít nên ngay từ đầu bên cạnh việc chú trọng và đào tạo nhân tài trong nước ông đã 
có chủ trương táo bạo “rộng mở và thu nạp” đối với nhân tài là người nước ngoài 
trong mọi lĩnh vực. Đây vừa được xem là chính sách đặc thù vừa là sự lựa chọn duy 
nhất của Singapore. 
 Trong những năm 1960, khi các nước phương Tây quyết định chấp nhận những di 
dân châu Á, cho phép những người châu Á có trình độ cao nhập cư, Singapore mất đi 
một phần lớn nguồn nhân lực người Hoa và người Ấn từ Malaysia. Đến cuối những năm 
1970, có khoảng 5% những người có trình độ ở Singapore đã ra đi. Trong khi các nhà 
lãnh đạo của một số nước trong khu vực lúc bấy giờ cho rằng đây không phải là nạn 
 15
“chảy máu chất xám” mà là “chảy máu những rắc rối”P15F P thì ông Lý Quang Diệu đã ráo 
riết thực hiện chính sách giữ người tài trong nước và thu hút ngoại lực cho những công 
việc mà nền kinh tế đang cần với suy nghĩ rằng “nếu chúng tôi không lấp chỗ trống 
bằng những tài năng nước ngoài, chúng tôi sẽ không làm cho đất nước vươn lên hàng 
 16
đầu được. Họ chính là những mega-byte bổ sung cho chiếc computer Singapore”P16F .P 
12 Lý Quang Diệu (2001), Bí quyết hóa rồng: Lịch sử Singapore 1965 - 2000, Nxb. Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 
 tr.138-139. 
13 Dương Văn Quảng (2007), Xingapo - Đặc thù và giải pháp, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.114. 
14 Hiếu Trung (2015), Bí quyết tuyển dụng nhân tài của Lý Quang Diệu, Website: https://tuoitre.vn/triet-ly-tuyen-
 dung-nhan-tai-cua-ly-quang-dieu-724106.htm 
15 Lý Quang Diệu (2001), Bí quyết hóa rồng: Lịch sử Singapore 1965 - 2000, Nxb. Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 
 tr.145. 
16 Lý Quang Diệu (2001), Bí quyết hóa rồng: Lịch sử Singapore 1965 - 2000, Nxb. Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 
 tr.147. 
 81 
Kỷ yếu Hội thảo Hội thảo “Bác Hồ với giáo dục” 
 Ông cho lập 2 ủy ban, một ủy ban có nhiệm vụ giúp người có năng lực làm đúng 
nghề và một ủy ban kết hợp họ lại thành một xã hội. Với những người xuất sắc, ủy ban 
này cố gắng “thu hoạch sớm” bằng cách đề nghị làm việc ngay trước khi tốt nghiệp. 
Ngoài ra, Lý Quang Diệu còn thành lập 2 cơ quan chuyên trách thu hút nhân tài từ Ấn 
Độ và các nước trong khu vực. Lý Quang Diệu đã thực hiện nhiều chính sách trọng 
dụng nhân tài, tạo mọi điều kiện tốt nhất để họ làm việc, định cư lâu dài và nhập quốc 
tịch Singapore một cách dễ dàng Đặc biệt, Lý Quang Diệu đã bổ nhiệm những nhân 
tài nước ngoài vào những vị trí cốt cán trong Chính phủ. Trong nội các đầu tiên gồm có 
10 người, chỉ có duy nhất Lý Quang Diệu được sinh ra ở Singapore. Thậm chí ông còn 
khẳng định “nếu một ngày nào đó, bộ máy chính quyền Singapore toàn là người có xuất 
xứ nước ngoài thì cũng không có gì quá ngạc nhiên”. 
3. Giáo dục toàn diện 
 Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng giáo dục phải có tính toàn diện. Trong thư gửi các 
em học sinh nhân ngày mở trường (24-10-1955), Người nhắn nhủ việc giáo dục gồm có: 
“Thể dục: Để làm thân thể mạnh khoẻ, đồng thời cần giữ vệ sinh riêng và vệ sinh 
chung. Trí dục: Ôn lại những điều đã học, học thêm những tri thức mới. Mỹ dục: Để 
phân biệt cái gì là đẹp, cái gì là không đẹp. Đức dục: Là yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, 
 17
yêu lao động, yêu khoa học, yêu trọng của công”P17F .P 
 Cả bốn nội dung trên của giáo dục được Chủ tịch Hồ Chí Minh khái quát lại 
trong hai chữ “tài” và “đức”. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong giáo dục, kiến thức là 
rất cần thiết, nhưng Người cũng chỉ ra rằng, đạo đức đóng vai trò quan trọng không 
kém. Người khẳng định: “Giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một 
công việc to tát mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản... thì còn làm nổi 
việc gì?”. Nói chuyện với cán bộ sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (21-10-
1964), Người chỉ rõ: “Dạy cũng như học phải chú trọng đến cả tài lẫn đức. Đức là 
đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc, rất quan trọng. Nếu không có đạo đức cách mạng 
 18
thì có tài cũng vô dụng”P18F .P 
 Singapore được mệnh danh là “một đất nước đầy lễ nghĩa hiện đại”, mà gốc rễ 
của nó đều bắt nguồn từ giáo dục. Mục tiêu của giáo dục Singapore không chỉ là đào 
tạo ra những người có học vấn và kỹ năng tốt mà còn nhằm đào tạo con người 
Singapore toàn diện, có nhân cách, biết giữ gìn các giá trị đạo đức chân chính, sống 
khoan dung và có lòng tự hào về bản thân và đất nước mình. Cũng giống như Chủ tịch 
17 Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 8, Nxb. Chính trị quốc gia, tr.74. 
18 Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 11, Nxb. Chính trị quốc gia, tr.331. 
82 
 Thành phố Huế, ngày 26 tháng 8 năm 2019 
Đại học Huế
Hồ Chí Minh, Thủ tướng Lý Quang Diệu nhấn mạnh giáo dục, học tập phải mang tính 
toàn diện. Ông quan niệm rằng “Trường học sẽ đào tạo học sinh, sân chơi sẽ giúp 
chúng khỏe mạnh và cường tráng. Nhưng quan trọng hơn, giáo dục sẽ dạy cho học 
sinh những tiêu chuẩn cao về hành vi cá nhân, những chuẩn mực tốt và xấu, đúng và 
sai của xã hội. Nếu không có những giá trị này, một thế hệ biết chữ có thể nguy hiểm 
 19
hơn một thế hệ hoàn toàn thất học”P19F .P 
4. Kết luận 
 Hồ Chí Minh và Lý Quang Diệu là hai chính trị gia lỗi lạc của Việt Nam và 
Singapore. Với tầm nhìn kiệt xuất của mình, cả Hồ Chí Minh và Lý Quang Diệu đã 
nhận thức sâu sắc tầm quan trọng đặc biệt của giáo dục đối với sự phát triển của quốc 
gia - dân tộc. Trong cương vị lãnh đạo tối cao của Việt Nam và Singapore, Hồ Chí 
Minh và Lý Quang Diệu đã đưa ra nhiều tư tưởng “vượt thời đại” về giáo dục. Nghiên 
cứu, tìm hiểu về những tương đồng trong tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh và Lý 
Quang Diệu để thấy được tầm nhìn xa trông rộng và dấu ấn của Hồ Chí Minh và Lý 
Quang Diệu đối với sự phát triển của 2 dân tộc; đồng thời thiết nghĩ sẽ giúp Việt Nam 
có thêm những kinh nghiệm quý báu nhằm xây dựng một nền giáo dục đáp ứng được 
những nhu cầu của thời đại mới. 
19 Minh Tuấn - Như Hà (2015), Lý Quang Diệu và nền giáo dục Singapore, Website: https://vnuhcm.edu.vn/tin-
 tuc_32346864/ly-quang-dieu-va-nen-giao-duc-singapore/313238336864.html 
 83