So sánh một số đặc điểm cấu trúc rừng trạng thái IIIA3 kiểu rừng kín lá rộng thường xanh ẩm nhiệt đới ở Vườn quốc gia Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước và khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai, tỉnh Đồng Nai

1,4 4,5 14,9 22,0 13,8 
Tổng 1.008 40,2 278,9 100,0 100,0 100,0 100,0 
Ghi chú: N, G và M tính trên đơn vị ha 
(a) Giá trị trung bình (TB, %) theo lớp H ở VQG Bù 
Gia Mập 
(b) Giá trị trung bình (TB, %) theo lớp H ở Khu 
BTTN - VH Đồng Nai 
Hình 2. Giá trị trung bình (TB%) theo các lớp Hvn ở hai khu vực 
Bảng 5 cho thấy, tại VQG Bù Gia Mập, mật độ 
trung bình là 629 cây/ha, nhưng thay đổi theo từng 
lớp chiều cao; trong đó mật độ cao nhất là ở lớp H 
=10 - 15 m (229 cây/ha) và thấp nhất ở lớp H > 20 m 
(96 cây/ha). Tuy nhiên, do D và H tăng đều theo 
từng cấp H nên M thay đổi theo chiều tăng của H, từ 
17,6 m3/ha (cấp H 20 
m). Tổng hợp cho cả N (%), G (%) và M (%) thì trung 
bình (%) của nhóm H đạt cao nhất ở cấp H > 20 m với 
39,6% và thấp nhất ở cấp H < 10 m với 12,2% (Hình 
2a). 
Bảng 6 cho thấy, tại Khu BTTN - VH Đồng Nai 
mật độ trung bình quần thụ của trạng thái là 1.008 
cây/ha và cũng thay đổi theo dạng phân bố 1 đỉnh, 
đỉnh cao nhất đạt 529 cây/ha (H = 10 - 15 m) và thấp 
nhất ở lớp H > 20 m (45 cây/ha). Tuy nhiên, do D và 
H tăng theo từng cấp H nên M cũng thay đổi giữa các 
nhóm H, thấp nhất là 13,2 m3/ha (cấp H < 10 m) và 
đạt cao nhất 110,7 m3/ha (H = 15 - 20 m). Tổng hợp 
cho cả N (%), G (%) và M (%) thì trung bình (%) của H 
đạt cao nhất ở lớp H = 10 - 15 m với 42,2% và thấp 
nhất ở lớp H < 10 m với 11,6% (Hình 2b). 
Kết quả trên cho thấy mức độ quan trọng của 
cấu trúc rừng (TB%) theo các lớp Hvn giữa hai khu 
vực là rất khác nhau. Ở VQG Bù Gia Mập, do lớp cây 
vượt tán chiếm tỷ lệ khá cao nên TB% cao nhất ở lớp 
H > 20 m (39,6%) so với ở Khu BTTN - VH Đồng Nai 
là lớp H = 10 - 15 m có TB% chiếm cao nhất (42,2%). 
3.4. Phân bố số cây theo cấp đường kính và cấp 
chiều cao 
Theo dạng phân bố thực nghiệm của N/D, 
nghiên cứu thực hiện mô hình hoá phân bố bằng 
hàm giảm N = a*exp(-b*D)+k cho tất cả các đơn vị 
STLĐ của trạng thái. Kết quả mô hình hoá cho thấy 
rằng, hệ số xác định đều ổn định ở mức rất cao (R2 > 
97%). Tương tự, căn cứ vào dạng phân bố thực 
nghiệm của N/H, qua thử nghiệm cho thấy, dạng 
hàm logarit bậc 2 với 2 chiều cho hệ số xác định cao 
nhất (R2 từ 83 đến 96%). Chung cho cả trạng thái 
rừng, dạng phân bố có được là như sau: 
Dạng hàm phân bố N/D của trạng thái IIIA3 là: 
VQG Bù Gia Mập: N = 736,442*exp(-
0,0836412*D1,3)+6,32374. Với: R
2 = 99,9%; SE = 
2,38504; MAE = 1,82156. 
Khu BTTN - VH Đồng Nai: N = 931,864*exp(-
0,061562*D1,3)-11,5076. Với: R
2 = 98,9%; SE = 16,3322; 
MAE = 12,0759. 
Dạng hàm phân bố N/H của trạng thái IIIA3 là: 
VQG Bù Gia Mập: Log(N) = -20,881 + 
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ 
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 1- TH¸NG 11/2020 122 
16,352*Log(H)-3,41077*Log(H)^2. Với: R2 = 94,0%; 
SE = 0,384; MAE = 0,2839. 
Khu BTTN - VH Đồng Nai: Log(N) = -24,824 + 
20,5289*Log(H)-4,43936*Log(H)^2. Với: R2 = 93,1%; 
SE = 0,608; MAE = 0,4100. 
Kết quả mô hình hoá các phân bố N/D và N/H ở 
cả hai khu vực đều cho thấy, hàm mô phỏng có hệ số 
xác định rất cao (R2> 93%), xác suất chấp nhận rất có 
ý nghĩa (P < 0,01). Từ các hàm xây dựng, nghiên cứu 
tính được tần số cây (N, cây/ha) của phân bố lý 
thuyết (Nlt/D và Nlt/H) theo các cấp D1,3 và Hvn của 
trạng thái rừng IIIA3 giữa hai khu vực (Bảng 7 và 
hình 3). 
Bảng 7. Tần số cây (Nlt/ha) theo cấp D1,3 (cm) và Hvn (m) của rừng IIIA3 ở hai khu vực 
N/D (VQG Bù Gia 
Mập) 
N/D (Khu BTTN - 
VH Đồng Nai) 
N/H (VQG Bù Gia 
Mập) 
N/H (Khu BTTN - 
VH Đồng Nai) 
Cấp D 
(cm) 
Ntn Nlt Ntn Nlt 
Cấp H 
(m) 
Ntn Nlt Ntn Nlt 
12 277 276 421 433 5 15 11 26 18 
20 143 144 284 262 8 69 104 106 158 
28 76 77 172 156 11 118 161 300 275 
36 43 43 66 91 14 153 149 309 250 
44 28 25 39 50 17 122 108 171 158 
52 17 16 15 25 20 77 56 61 80 
60 13 11 5 10 23 46 30 26 48 
68 11 9 3 4 26 19 15 7 25 
76 6 8 2 1 29 7 8 1 13 
84 4 7 3 / 32 2 4 / 6 
Ghi chú: Ntn là tần số cây thực nghiệm; Nlt là tần số cây lý thuyết 
Phân bố Nlt/D ở hai khu vực 
Phân bố Nlt/H ở hai khu vực 
Hình 3. Biểu đồ phân bố N/D và N/H của trạng thái rừng IIIA3 ở hai khu vực 
Hình 3 cho thấy, phân bố N/D ở cả hai khu vực 
là một hàm logarit có số cây giảm liên tục rất rõ rệt. 
Ngược lại, phân bố N/H ở cả hai khu vực là dạng 
đường cong một đỉnh lệch trái cũng rất điển hình. 
Khác biệt giữa hai khu vực là số cây ở các cấp D hoặc 
H, còn dạng phân bố N/D hay N/H của hai khu vực 
là giống nhau. 
3.5. Phân bố số loài theo cấp chiều cao 
Do số loài thay đổi theo kích cỡ diện tích điều 
tra, cho nên phải xác định diện tích giống nhau cho 
tất cả các mẫu, đó chính là các đơn vị cơ sở STLĐ 
ứng với diện tích 0,6 ha. Giá trị trung bình (số loài) 
và biến động số loài ở các cấp Hvn được trình bày ở 
bảng 8. 
Bảng 8 cho thấy, số loài thay đổi theo cấp chiều 
cao có quan hệ với số cây ở các cấp chiều cao. Tuy 
nhiên, tốc độ tăng hay giảm của số loài phụ thuộc 
vào số cây trên cùng đơn vị diện tích và cùng cấp 
chiều cao, khi mà số cây ở mỗi cấp càng nhiều thì 
số loài giảm càng nhanh. Để so sánh diễn biến thay 
đổi của số loài so với số cây ở các cấp chiều cao, 
nghiên cứu có biểu đồ đối chiếu như trình bày trong 
hình 4. 
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ 
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 1 - TH¸NG 11/2020 123 
Bảng 8. Trung bình và biến động số loài theo các cấp Hvn của IIIA3 ở hai khu vực 
Khu vực VQG Bù Gia Mập Khu BTTN - VH Đồng Nai Cấp H 
(m) Số loài CV (%) Số loài CV (%) 
5 7 62,9 11 78,4 
8 23 44,7 26 34,7 
11 35 12,7 48 11,2 
14 40 24,1 53 7,71 
17 34 28,8 37 19,2 
20 24 43,2 18 47,6 
23 16 48,3 9 55,2 
26 7 56,1 4 78,9 
29 3 79,2 1 164,6 
32 1 141,4 / / 
N/H và NL/H ở khu vực VQG Bù Gia Mập 
N/H và NL/H ở Khu BTTN - VH Đồng Nai 
Hình 4. So sánh phân bố N/H và NL/H của trạng thái rừng IIIA3 ở hai khu vực 
Hình 4 cho thấy, đường biểu diễn phân bố số 
loài theo cấp chiều cao (NL/H) cũng đồng dạng với 
đường biểu diễn số cây theo cấp chiều cao (N/H), 
nhưng độ bẹt của đường cong phân bố số loài đã lớn 
hơn rất nhiều so với số cây, mặc dù đỉnh của đường 
cong không khác nhau. Nói cách khác, khi số cây ở 
mỗi cấp H càng nhiều thì số loài cũng càng cao, sự 
chênh lệch sẽ giảm đi khi cấp H tăng lên. Tuy nhiên, 
về cơ bản không có sự khác biệt về NL/H giữa khu 
vực VQG Bù Gia Mập và Khu BTTN - VH Đồng Nai. 
3.6. Xác định chỉ số CCI theo các cấp chiều cao 
Bảng 9. Tổng diện tích tán (Si) và CCI của các cấp chiều cao của IIIA3 ở hai khu vực 
Khu vực VQG Bù Gia Mập Khu BTTN - VH Đồng Nai Cấp Hvn 
(m) D1,3 (cm) N (cây/ha) Si (m
2) CCI D1,3 (cm) N (cây/ha) Si (m
2) CCI 
5 10,9 11 146 0,015 12,1 18 204 0,020 
8 12,4 104 1.339 0,134 13,6 168 2.124 0,212 
11 14,7 171 2.404 0,240 16,2 275 3.949 0,395 
14 18,2 149 2.450 0,245 19,9 240 3.964 0,396 
17 23,0 98 1.961 0,196 25,1 158 3.029 0,303 
20 29,6 56 1.399 0,140 32,1 90 3.023 0,202 
23 38,3 30 943 0,094 41,4 48 1.260 0,126 
26 49,6 15 616 0,062 53,5 25 757 0,076 
29 64,1 8 397 0,040 69,0 13 446 0,045 
32 82,3 4 254 0,025 88,4 6 261 0,026 
Cộng / 645 11.909 1,191 / 1041 18.018 1,802 
Ghi chú: Hvn là chiều cao vút ngọn; D1,3 là đường kính ngang ngực; N là mật độ; Si là diện tích tán. 
Đường kính tán (Dt) có quan hệ tương quan với 
các chỉ tiêu kích thước như đường kính (D1,3) và 
chiều cao (Hvn). Đồng thời giữa D1,3 và Hvn cũng có 
quan hệ tương quan với nhau. Để đánh giá những 
mối quan hệ này, nghiên cứu đã xây dựng hàm hồi 
quy giữa các chỉ tiêu bộ phận của cây bằng hàm đơn 
biến D1,3 = f(H) và hàm đa biến Dt = f(D, H) với mục 
tiêu xác định được chỉ số cạnh tranh tán (CCI) theo 
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ 
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 1- TH¸NG 11/2020 124 
cấp chiều cao (Hvn). Kết quả các hàm xây dựng được 
có dạng: 
- Quan hệ D1,3 với Hvn: 
VQG Bù Gia Mập:D1,3=(3,18334+ 0,0059372*Hvn^2)^2. 
Với: R2 = 51,4%; SE = 1,181; MAE = 0,850. 
Khu BTTN - VH Đồng Nai: D1,3 = (3,35096 + 
0,006098*Hvn^2)^2. Với: R
2 = 56,4%; SE = 0,789; 
MAE = 0,602. 
- Quan hệ Dt với D1,3 và Hvn 
VQG Bù Gia Mập: Dt = 1,3988*(D1,3^0,52947)* 
(Hvn^-0,134402). Với: R
2 = 56,7%; SE = 1,394; MAE = 
1,075. 
Khu BTTN - VH Đồng Nai: Dt = 1,74779* (D1,3^ 
0,27919)*(Hvn^-0,04998). Với: R
2 = 33,7%; SE = 1,498; 
MAE = 1,196. 
Từ kết quả của các hàm D = f(H) và Dt = f(D,H) 
xác định được giá trị Dt theo từng cấp chiều cao (như 
đã phân cấp ở phân bố số cây). Sau đó, kế thừa hàm 
phân bố số cây theo cấp chiều cao N = f(H) xác định 
được diện tích tán (Si) từ giá trị của Dt của mỗi cấp, từ 
đó tính ra CCI trong mỗi ha. Kết quả chi tiết CCI cho 
các cấp chiều cao được thể hiện ở bảng 9. 
Kết quả xác định chỉ số CCI cho từng lớp chiều 
cao như sau (Hình 5): 
Cấp chiều cao H1 có CCI là 0,148 (VQG Bù Gia 
Mập) và 0,233 (Khu BTTN - VH Đồng Nai). 
Cấp chiều cao H2 có CCI là 0,485 (VQG Bù Gia 
Mập) và 0,791 (Khu BTTN - VH Đồng Nai). 
Cấp chiều cao H3 có CCI là 0,336 (VQG Bù Gia 
Mập) và 0,505 (Khu BTTN - VH Đồng Nai). 
Cấp chiều cao H4 có CCI là 0,221 (VQG Bù Gia 
Mập) và 0,272 (Khu BTTN - VH Đồng Nai). 
CCI theo các cấp Hvn 
CCI theo 4 lớp Hvn 
Hình 5. Chỉ số CCI theo các lớp Hvn của trạng thái rừng IIIA3 ở hai khu vực 
Bảng 9 cho thấy trung bình D1,3 và Hvn giữa hai 
khu vực không sai lệch nhau nhiều, nhưng do N 
(cây/ha) ở Khu BTTN - VH Đồng Nai lớn hơn so với 
ở VQG Bù Gia Mập, kéo theo CCI của Khu BTTN - 
VH Đồng Nai cũng cao hơn ở tất các lớp chiều cao, 
nhưng giữa hai khu vực đều đạt CCI cao nhất ở lớp H 
= 10 - 15 m. Cả hai khu vực đều có tổng CCI vượt qua 
1, riêng ở Khu BTTN - VH Đồng Nai là 1,80 nghĩa là 
mức độ canh trạnh tán ở khu vực này đã rất cao. 
4. KẾT LUẬN 
Các chỉ tiêu cấu trúc cơ bản của trạng thái IIIA3 
đã được xác định, gồm mật độ (N), số loài (S), đường 
kính thân cây ngang ngực (D1,3), chiều cao vút ngọn 
(Hvn), tiết diện ngang thân cây (G), trữ lượng gỗ (M), 
chỉ số hỗn giao (HG) và chỉ số cạnh tranh tán (CCI). 
Biến động giữa các chỉ tiêu cấu trúc không mang 
tính hệ thống. Những chỉ tiêu kết hợp như tiết diện 
ngang thân cây (G), trữ lượng gỗ (M), chỉ số hỗn 
giao (HG) và chỉ số phức tạp của cấu trúc (SCI) 
thường có hệ số biến động cao hơn những chỉ tiêu 
đơn lẻ như số loài (S), đường kính thân cây ngang 
ngực (D1,3), chiều cao vút ngọn (Hvn); khác biệt về 
trữ lượng gỗ (M) và chỉ số hỗn giao (HG) giữa hai 
khu vực là rất rõ rệt. Như vậy, sự khác nhau về yếu tố 
địa lý làm cho một số chỉ tiêu cấu trúc của trạng thái 
rừng IIIA3 có khác biệt với nhau. 
Vai trò của các chỉ tiêu cấu trúc đối với hệ sinh 
thái rừng xác định thông qua chỉ số TB%, giữa hai 
khu vực thì TB% thay đổi khác nhau theo cả nhóm D 
và lớp H. Ở VQG Bù Gia Mập thì TB% đạt cao nhất ở 
nhóm D > 60 cm và lớp H > 20 m, còn Khu BTTN - 
VH Đồng Nai thì TB% đạt cao nhất ở nhóm D = 20 - 
40 cm và lớp H = 10 - 15 m. Sự khác nhau về số cây, 
đường kính và chiều cao bình quân là nguyên nhân 
chính dẫn đến chỉ số TB% của IIIA3 giữa hai khu vực 
có khác biệt với nhau. 
Ở cả hai khu vực, phân bố N/D là một hàm 
logarit có số cây giảm liên tục. Ngược lại, phân bố 
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ 
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 1 - TH¸NG 11/2020 125 
N/H là dạng đường cong một đỉnh lệch trái rất điển 
hình. Nhìn chung, các dạng phân bố N/D, N/H và 
NL/H không khác nhau giữa hai khu vực, nhưng do 
mật độ ở Khu BTTN - VH Đồng Nai lớn hơn VQG Bù 
Gia Mập, kéo theo CCI cũng cao hơn ở tất các lớp 
Hvn, cả hai khu vực đều đạt CCI cao nhất ở lớp H = 10 
- 15 m. Tổng CCI của trạng thái đều vượt qua 1, riêng 
ở Khu BTTN - VH Đồng Nai là 1,8 biểu thị cho mức 
độ canh trạnh tán ở khu vực này đã rất cao. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Nguyễn Minh Cảnh, 2018. Đặc điểm cấu trúc 
và đa dạng thực vật thân gỗ của các trạng thái rừng 
tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên Núi Ông, tỉnh Bình 
Thuận. Luận án tiến sĩ lâm nghiệp, Trường Đại học 
Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 
2. Bùi Việt Hải, 2017. Hướng dẫn thực hành 
thống kê trên máy tính. Trường Đại học Nông Lâm 
thành phố Hồ Chí Minh. 
3. Lê Văn Long, 2019. Đặc điểm lâm học của 
những loại hình quần xã thực vật thuộc kiểu rừng kín 
thường xanh ẩm nhiệt đới ở khu vực Tân Phú, tỉnh 
Đồng Nai. Luận án tiến sĩ lâm nghiệp, Trường Đại 
học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 
4. Vũ Mạnh, 2017. Đặc điểm lâm học quần xã 
thực vật với ưu thế cây họ Sao Dầu thuộc kiểu rừng 
kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới ở khu vực Nam 
Cát Tiên, tỉnh Đồng Nai. Luận án tiến sĩ lâm 
nghiệp, Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ 
Chí Minh. 
5. Phân viện Điều tra, Quy hoạch rừng Nam bộ, 
2015 và 2016. Kết quả điều tra kiểm kê rừng tỉnh 
Bình Phước và tỉnh Đồng Nai. 
6. Nguyễn Văn Thêm, 2002. Sinh thái rừng. 
Nhà xuất bản Nông nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. 
7. Thái Văn Trừng, 1999. Những hệ sinh thái 
rừng nhiệt đới ở Việt Nam. Nhà xuất bản Khoa học 
và Kỹ thuật, thành phố Hồ Chí Minh. 
COMPARISON OF SOME STRUCTURAL FEATURES OF IIIA3 FOREST STATUS OF TROPICAL MOIST 
EVERGREEN FORESTS IN BU GIA MAP NATIONAL PARK IN BINH PHUOC PROVINCE AND DONG 
NAI CULTURE NATURE RESERVE IN DONG NAI PROVINCE 
Tran Huy Manh1, Bui Viet Hai2 
1Southern Sub - Institute of Forest Inventory and Planning 
2Nong Lam University 
Summary 
The objective of the study was to find out the difference in characteristics of IIIA3 status forest structure 
between Bu Gia Map National Park and Dong Nai Nature - Cultural Reserve. There are two main research 
contents: density structure and distribution of diameter trees, canopy structure and distribution of tree 
numbers and species number by height. Data for the study were collected from 24 standard plots in Bu Gia 
Map National Park and 21 plots in Dong Nai Nature Reserve, with an area of 2,000 m2/plot. The results of 
the study indicate that: Combined structural indicators such as G, M, HG and SCI often have higher 
coefficient of volatility than individual indicators such as S, D, H. The difference between M and HG 
between the two areas is very significant. The average TB values at levels D and H in one region are similar, 
but the difference between the two regions. In the National Park, TB% is the highest at D level > 60 cm and 
H level > 20 m. In the Nature Reserve area, the average TB level is highest at level D = 20 - 40 cm and level 
H = 10 - 15 m. In both regions, the N/D distribution follows a negative exponential law and the N/H 
distribution is a left-sided one-curve curve consistent with the second-order logarithm. The canopy 
competition index (CCI) of the Nature Reserve area is higher than the National Park in all height classes 
and reaches the highest at 10 - 15 m; total forest stand CCI is greater than 1, particularly in the Nature 
Reserve area up to 1.8, indicating a very high level of canopy competition. 
Keywords: Natural forest structure, forest status IIIA3, Dong Nai Culture Nature Reserve, Bu Gia Map 
National Park. 
Người phản biện: TS. Nguyễn Thanh Tân 
Ngày nhận bài: 6/4/2020 
Ngày thông qua phản biện: 6/5/2020 
Ngày duyệt đăng: 13/5/2020