Quan hệ giữa báo chí với chính trị ở Việt Nam

với tư cách là những 
lực mà đặc trưng của nó là dùng sức mạnh công dân của nhà nước”(2). 
của thông tin (sức mạnh “mềm”) làm vũ khí Như vậy, xét về vai trò và vị trí, thì báo 
tác động, lay động con người và xã hội, bởi chí và chính trị có những quyền năng khác 
thế nó là loại quyền lực đặc biệt - quyền lực nhau; song, xét về bản chất, thì báo chí và 
“mềm”. chính trị cùng hướng đến phục vụ con 
 Vào những năm 80 của thế kỷ XX, người và xã hội, cùng có trách nhiệm làm 
McLuhan - nhà lý thuyết học về truyền cho xã hội đi đến đồng thuận hơn, cùng 
thông nổi tiếng - từng tiên tri rằng truyền muốn tạo hợp lực để giúp con người vươn 
thông thế hệ mới sẽ làm thay đổi chúng ta lên, xã hội ngày càng tiến bộ. 
và thay đổi cả thế giới. Trong thời đại 3. Trách nhiệm của chính trị với báo chí 
internet, bằng sự bùng nổ của thế giới Một là, chính trị phải định hướng cho 
truyền thông, báo chí với nhiều loại hình báo chí. 
mới xuất hiện đi liền với nhiều loại hình Với tư cách là quyền lực “cứng”, có 
phương tiện hiện đại ra đời đã đem lại sức 
mạnh thực sự cho thông tin. Điều này đã (1) Jan Swafford (2010), “Truyền thông “nóng” - 
minh chứng rõ cho nhận định trên của “lạnh” và sức sống của sách in”, VietNamNet.vn, 
McLuhan. Một trong những quan điểm chủ ngày 19 tháng 7. 
 (2) C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, t.1, Nxb 
đạo của McLuhan hiện vẫn rất giá trị trong Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.291. 
12 
 Quan hệ giữa báo chí với chính trị ở Việt Nam 
chức năng và trách nhiệm quản lý toàn bộ Hai là, chính trị phải tạo điều kiện cho báo 
đời sống xã hội (từ thiết kế, tạo lập mô hình chí thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của mình. 
phát triển xã hội; đến tạo điều kiện, giải Khi đã được xác định và đóng vai trò là 
phóng mọi nguồn lực, tổ chức thực hiện quyền lực chủ đạo, chính trị phải có trách 
phát triển kinh tế - xã hội; rồi quản trị, bảo nhiệm tạo điều kiện cho báo chí phát triển. 
vệ, đảm bảo môi trường ổn định, hòa bình Khi làm như vậy, quyền lực chính trị đã 
cho sự phát triển của đất nước, dân tộc...), được củng cố và nhân lên quyền lực của 
thì chính trị thực sự có quyền năng chi phối mình. Ở Việt Nam hiện nay, Đảng và Nhà 
các quyền lực khác. Đó là quyền năng nước rất quan tâm đến việc tạo điều kiện 
mang bản chất trách nhiệm cộng đồng do cho báo chí. Tại Hội nghị Trung ương lần 
xã hội giao phó và quy định. Do vậy, lẽ thứ 10, khóa XI, trên cơ sở chỉ rõ nguyên 
đương nhiên, các quyền lực khác trong xã nhân của những ưu điểm, kết quả và hạn 
hội đều phải chịu sự chi phối ít nhiều của chế, bất cập và từ thực trạng quản lý, phát 
quyền lực chính trị và quyền lực chính trị triển báo chí, dự báo xu hướng phát triển 
có trách nhiệm định hướng cho các quyền thông tin, truyền thông, Đảng ta đã đưa ra 
lực khác, trong đó có báo chí. các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải 
 Chính trị định hướng cho báo chí không pháp quy hoạch phát triển và quản lý báo 
phải bằng cách áp đặt, bóp nghẹt, chi phối chí toàn quốc đến năm 2025; trong đó nhấn 
một chiều đối với báo chí. Chính trị phải đủ mạnh, báo chí là phương tiện thông tin, 
tầm để nâng cao năng lực, hiệu lực, xây công cụ tuyên truyền, vũ khí tư tưởng quan 
dựng nền báo chí chuyên nghiệp, hiện đại, trọng của Đảng, Nhà nước, các tổ chức 
nhân văn, đảm đương được việc tuyên chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp, là 
truyền đường lối, chính sách, pháp luật, diễn đàn của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo 
định hướng tư tưởng và thẩm mỹ, góp phần trực tiếp, toàn diện của Đảng, sự quản lý 
nâng cao dân trí, phát triển văn hóa và con của Nhà nước, hoạt động trong khuôn khổ 
người, tham gia vào công cuộc xây dựng pháp luật. Đi liền với đó, Chính phủ đã rất 
đất nước, bảo vệ Tổ quốc, đáp ứng nhu cầu quan tâm để sửa Luật Báo chí nhằm tạo cơ 
thông tin của nhân dân, đoàn kết toàn dân sở và hành lang pháp lý cho báo chí hoạt 
tộc, tạo đồng thuận xã hội, định hình con động và phát triển. Đúng như lời Phó Thủ 
đường phát triển cho dân tộc. Khi định tướng Vũ Đức Đam đã khẳng định: “Sửa 
hướng cho báo chí, chính trị phải chủ động luật phải đương nhiên đảm bảo nguyên tắc 
cung cấp thông tin nhanh, kịp thời, chính báo chí cách mạng. Sửa luật để báo chí phát 
xác và trước nhất, không phải và không thể triển mạnh mẽ hơn, đảm bảo cho báo chí 
đi sau giải thích, chấn chỉnh. Định hướng góp phần để nhân dân thực thiện tốt hơn 
của chính trị phải đúng như Thủ tướng quyền của mình”(4). 
Nguyễn Tấn Dũng chỉ ra: “Có mấy chục 
triệu người dùng internet và mạng xã hội, (3) Nguyễn Tấn Dũng (2015), “Không để mạng nói 
làm sao để thông tin chính thống cũng lên chán rồi báo chí mới nói”, VietNamNet.vn, ngày 29 
mạng xã hội. Chúng ta không ngăn và cũng tháng 1. 
 (4) Vũ Đức Đam (2014), “Không vì một vài tiêu cực 
không cấm được đâu, quan trọng nhất là mà hạn chế phát triển báo chí”, VietNamNet.vn, 
 (3)
đưa thông tin đúng, kịp thời” . ngày 12 tháng 11. 
 13 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 10(95) - 2015 
 Những sự chỉ đạo như vậy thực sự là Do quyền lực “mềm” của báo chí là cánh 
điều kiện, là tiền đề để báo chí nước ta có tay nối dài và nhân lên của quyền lực chính 
cơ sở và nền tảng phát triển đúng hướng trị, nên dù muốn hay không, chính trị không 
trong thời gian tới và có thể thực hiện tốt chỉ tạo điều kiện mà còn phải luôn sát cánh 
chức năng xã hội của mình. Rõ ràng là, tạo và đồng hành với báo chí, phải luôn coi báo 
điều kiện cho báo chí “không phải là để kìm chí là người thân thiết, đồng chí hướng của 
hãm báo chí, mà là để tạo ra bước phát triển mình. Sở dĩ như vậy là vì báo chí có thể và 
mới, phù hợp với thực tế của các cơ quan “cần phải động viên toàn dân, tổ chức và 
báo chí hiện nay”. 
 giáo dục toàn dân, dựa vào lực lượng vĩ đại 
 Ba là, chính trị phải tôn trọng tự do của 
 của toàn dân”(9). Để làm được điều đó thì 
báo chí. 
 yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất trong 
 Mặc dù quyền lực của chính trị rất lớn, 
 thái độ đối với báo chí là ở chỗ chính trị 
song chính trị không bóp nghẹt các loại 
quyền lực khác, trong đó có quyền lực của phải thấu hiểu, thông cảm, sẻ chia và đồng 
báo chí. Được xem là quyền lực “mềm”, hành thực sự cùng với báo chí. Chính trị 
nhưng báo chí có sức mạnh riêng, có quy phải luôn quan niệm, ý thức được và thực 
luật tồn tại và phát triển riêng; đồng thời lại hiện chủ trương đối với báo chí “mạnh, 
có con đường hình thành rất riêng. Theo đúng thì phát huy, hạn chế thì khắc phục, 
C.Mác, báo chí “là cái thế giới ý tưởng phải rất bình tĩnh trước những bất cập của 
không ngừng trào ra từ thực tế hiện thực, lại hoạt động báo chí, không nên chỉ vì một vài 
chảy trở về hiện thực như một dòng thác biểu hiện tiêu cực mà giật mình, vội vàng ra 
đầy sinh khí”(5). Cũng chính vì lý do đó mà ngay quy định hạn chế phát triển báo 
Napoléon đã phải thốt lên rằng: “nhà nước chí”(10). 
là cái gì? Không là cái gì cả, nếu nó không 4. Trách nhiệm của báo chí với chính trị 
có dư luận”, mà dư luận, theo Napoléon Thứ nhất, báo chí phải đồng trách nhiệm 
chính là “ý chí và nguyện vọng của dân với chính trị. 
 (6)
chúng” . Rất đáng ghi nhận rằng ở nước Trong tiến trình kiến tạo và xây dựng xã 
ta, quyền tự do báo chí đã được công nhận hội, trong công cuộc đổi mới đất nước, chấn 
và ghi vào Hiến pháp, chúng ta đã nhận hưng dân tộc, cần có sự chủ động, năng 
thức rất đúng “quyền tự do báo chí là quyền động, sáng tạo của mọi cá nhân, của mọi 
cơ bản của quyền công dân, tự do báo chí là 
xu thế chung của thế giới”(7). Như vậy 
quyền của báo chí, dù muốn hay không, đều (5) C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, t.1, Nxb 
 Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.99. 
mang trong mình bản chất tự do. Tuy nhiên, (6) Tương Lai (2010), “Báo chí là mạch đập của xã 
phải thấy và phải hiểu đúng tự do của báo hội”, VietNamNet.vn, ngày 21 tháng 6. 
chí. “Tự do báo chí phải theo quy định của (7), (8) Nguyễn Tấn Dũng (2014), “Tự do báo chí phải 
 theo quy định luật pháp”, VietNamNet.vn, ngày 18 
luật pháp để đảm bảo tự do của người này, tháng 9. 
tổ chức này không xâm phạm đến tự do và (9) Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, t.12, Nxb Chính 
lợi ích của tổ chức và cá nhân khác”(8). trị quốc gia, Hà Nội, tr.505. 
 (10) Vũ Đức Đam (2014), “Không vì một vài tiêu cực 
 Bốn là, chính trị phải đồng hành cùng mà hạn chế phát triển báo chí”, VietNamNet.vn, 
báo chí. ngày 12 tháng 11. 
14 
 Quan hệ giữa báo chí với chính trị ở Việt Nam 
tầng lớp, của cả cộng đồng; cần sự “hợp lòng căm thù của họ, niềm vui và nỗi buồn 
lực”, cần phát huy mọi “năng lực xã hội”, của họ”(12), điều mà C.Mác đòi hỏi ở báo 
“sức mạnh tổng hợp” nhằm tạo điều kiện chí cách mạng. 
cho sự sáng tạo, thúc đẩy những “tiềm Khi tắm mình vào đời sống, mang hơi 
năng” của mọi người. Ở hàng loạt vấn đề thở của đời sống, khi tham gia đưa đời sống 
đòi hỏi phải có sự đồng thuận rất cao trong xã hội vào trong đường lối, chính sách 
xã hội, cần một sự hợp lực cực kỳ to lớn. chính trị (nghĩa là làm cho đời sống gắn với 
Báo chí có một lợi thế không gì so sánh chính trị), báo chí đang cố gắng vươn lên để 
được trong việc tạo ra cái hợp lực lớn lao xứng đáng “là tấm gương tinh thần trong đó 
đó. Vai trò của báo chí là tuyên truyền, nhân dân nhìn thấy bản thân mình”(13) mà 
nhân rộng cách làm hay, các mô hình sáng C.Mác đã từng ao ước. Khi thực hiện được 
tạo, các điển hình tiên tiến; phát huy quyền chức năng, trách nhiệm cao cả đó đối với 
làm chủ của nhân dân mạnh mẽ hơn; tham đời sống hiện thực, có thể nói, báo chí đã 
gia vào quá trình hoạch định chính sách. phần nào cảm nhận được mạch đập của xã 
Trách nhiệm của báo chí đối với chính trị là hội, một cơ thể sống đang hoạt động(14). 
rất lớn. Báo chí hỗ trợ cho chính trị, góp Thứ ba, báo chí phải tham gia vào đấu 
phần tạo sự đồng thuận. “Không có một đất tranh xã hội. 
nước, quốc gia nào có thể vượt qua khó Dù ở bất cứ xã hội nào, báo chí đều có 
khăn, thử thách nếu không có sự đồng tâm, trách nhiệm rất cao cả là cung cấp thông tin 
hợp lực của toàn dân, nếu không có sự cộng nhằm mưu cầu hạnh phúc chân chính của 
lực của tất cả các véctơ phát triển. Mọi con người, làm cho sự thật được suy tôn, 
thông tin, bình luận làm phân tâm, phân tán làm cho xã hội trở nên công bằng và tiến bộ 
các véctơ phát triển đều cần phải khắc phục. hơn. Khi báo chí không viết lên được sự 
Đó là lương tâm, trách nhiệm, là nghĩa vụ thật thì báo chí đã đánh mất mình, đã tự 
công dân của những người làm báo cách tước đi quyền năng cao quý của mình. 
mạng”(11). Tuyên truyền, cổ vũ cho cái đúng, cái đẹp, 
 Thứ hai, báo chí phải mang hơi thở cuộc cái hay, thì đi liền với đó, báo chí phải vạch 
sống, là mạch đập của xã hội. trần, phê phán, lên án cái sai, cái xấu, cái 
 Cùng với việc thực hiện chức năng độc hại - những cái đã làm cho tính nhân 
chuyển tải những chủ trương, đường lối văn của xã hội ngày càng mờ đi, biến thái 
chính trị đến với mọi người, (tức là thực đi dẫn đến lệch chuẩn trong các quan hệ và 
hiện vai trò, cánh tay nối dài của chính trị), ứng xử giữa con người với con người và 
thì báo chí còn phải thực hiện chức năng giữa trong đời thường hàng ngày của xã 
chuyển tải những thông tin phản hồi từ 
dưới lên, nghĩa là thực thi chức năng phản 
 (11) Đinh Thế Huynh (2014), “Báo chí không được 
chiếu của mình. Đây mới là trách nhiệm xã làm phân tâm các véc-tơ phát triển”, VietNamNet.vn, 
hội quan trọng nhất của báo chí. Bởi vì, ngày 7 tháng 2. 
báo chí phải biết “sống trong nhân dân và (12) C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, t.1, Nxb 
 Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.237. 
trung thực chia sẻ với nhân dân niềm hy (13) Sđd, tr.99. 
vọng và nỗi lo lắng của họ, tình yêu và (14) Tương Lai (2010), Tlđd. 
 15 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 10(95) - 2015 
hội. Do đó, báo chí “không có nghĩa chỉ nói tin, quyền nhận được sự công khai và minh 
một chiều, khen một chiều mà có cả phát bạch đó vì chính làm được điều đó là trực 
hiện, phê phán với tinh thần xây dựng để tiếp góp phần lớn lao vào việc “động viên 
chủ trương, chính sách hiệu quả hơn, hợp lý toàn dân, tổ chức và giáo dục toàn dân” mà 
hơn, đi vào đời sống hơn, để đất nước phát Bác Hồ căn dặn”(18). Sứ mệnh càng lớn thì 
triển bền vững hơn”(15). trách nhiệm càng cao. Đương nhiên, đối với 
 Trong thời gian qua, ở nước ta “đối với nhà báo, làm tốt trách nhiệm và giữ được 
một số tờ báo, người đọc nhận ra ở đó cách đạo đức nghề nghiệp cao cả trong điều kiện 
nhìn thẳng vào sự thật và dám nói lên sự hiện nay là không dễ. Nhà báo Hữu Thọ 
thật, phản ánh đúng ý chí và nguyện vọng trong một cuộc trò chuyện với VietNamNet 
của các tầng lớp nhân dân, từ đó, tạo ra một đã chỉ ra: “Chúng ta đã làm báo trong thời 
áp lực của công luận đấu tranh chống lại kỳ tế nhị. Nhà báo xử lý thông tin như thế 
những tiêu cực xã hội, những lực lượng trì nào để giữ được cái thế, vừa không mất độc 
trệ, thoái hóa kìm hãm sự phát triển của đất giả, vừa không bị bắt bẻ. Đó là một cái thế 
nước”(16). rất khó khăn nhưng có thể làm được. Giữ 
 Thứ tư, báo chí phải giữ vững tôn chỉ được vị thế thì mới có cách để bày tỏ quan 
mục đích. điểm, thái độ”(19). 
 Trong nền kinh tế thị trường, không ít tờ Để giữ được phẩm chất đạo đức nghề 
báo và nhà báo đã rơi vào vòng xoáy của nghiệp, nhà báo cần có phẩm chất “trung 
đồng tiền và quyền lực. Từ đây nhiều tờ thực” và “tự trọng”. Nếu phẩm chất “trung 
báo và nhà báo đã xa rời tôn chỉ, mục đích thực” và “tự trọng” đã giúp làm cho con 
bằng cách thông tin giật gân, câu khách, người trở nên Con Người hơn, thì phẩm 
thông tin không chuẩn xác. Một số người đã chất “trung thực” và “tự trọng” cũng sẽ 
sử dụng báo chí như một công cụ để phục giúp nhà báo trở nên chân chính hơn, bởi 
vụ cho một nhóm lợi ích tiêu cực. Với chức vì trung thực và tự trọng không chỉ là cơ 
năng và trách nhiệm cao quý của mình, báo sở làm nên nhân cách mà còn là cơ sở làm 
chí không nên và không thể bị lợi ích nhóm nên đạo đức nghề nghiệp của nhà báo. 
tiêu cực chi phối. Do đó, báo chí cần “bảo Ngoài ra, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp 
đảm đúng tôn chỉ mục đích, không chạy còn đòi hỏi nhà báo cần phải có trí tuệ và 
theo lợi nhuận thuần túy, không để tư nhân bản lĩnh để có thể phản ánh đúng bản chất 
sở hữu báo chí, không để nhóm lợi ích chi sự việc và dám chịu trách nhiệm về những 
phối báo chí”(17). điều mình viết. 
 Thứ năm, nhà báo phải tuân thủ nghiêm 
ngặt đạo đức nghề nghiệp. (15) Vũ Đức Đam (2014), Tlđd. 
 Có thể nói, “trong thời đại của nền văn (16) Tương Lai (2010), Tlđd. 
 (17) Nguyễn Phú Trọng (2015), “Đặt báo chí dưới sự 
minh trí tuệ và nền kinh tế tri thức mà lãnh đạo trực tiếp của Đảng”, VietNamNet.vn, ngày 
chúng ta đang tiếp cận, quyền được thông 12 tháng 1. 
tin càng phải là một “quyền không ai có thể (18) Tương lai (2010), Tlđd. 
 (19) Dẫn lại theo Đông Hải (2010), “Ngẫm về sự ngay 
xâm phạm được”... Báo chí có ý nghĩa đặc thẳng và lòng tự trọng của nhà báo”, VietNamNet.vn, 
biệt trong việc thực hiện quyền được thông ngày 21 tháng 6. 
16 
Quan hệ giữa báo chí với chính trị ở Việt Nam 
 17