Quan điểm về giải phóng con người của C.Mác, Ph.Ăngghen và vấn đề giải phóng con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh

à “tạo nên những con ngƣời mới” - những con ngƣời “có khả năng sử dụng 
 145 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 53.2021 
một cách toàn diện năng lực phát triển toàn diện của mình”, “không ai bị hạn chế trong một 
phạm vi hoạt động độc quyền, mà mỗi ngƣời đều có thể tự hoàn thiện mình trong bất cứ 
lĩnh vực nào thích, thì xã hội điều tiết toàn bộ nền sản xuất, thành thử tôi có khả năng hôm 
nay làm việc này, ngày mai làm việc khác, buổi sáng đi săn, quá trƣa đi đánh cá, buổi chiều 
chăn nuôi, sau bữa cơm thì làm việc phê phán, tùy theo sở thích của tôi mà chẳng bao giờ 
trở thành ngƣời đi săn, ngƣời đi đánh cá, ngƣời chăn nuôi hoặc nhà phê phán cả” [12; tr.47] 
và “con ngƣời cuối cùng làm chủ tồn tại xã hội của chính mình thì cũng do đó mà làm chủ 
tự nhiên, làm chủ cả bản thân mình, trở thành ngƣời tự do” [13; tr.333]. Sự tự do đem lại 
cho con ngƣời quyền đƣợc lao động, đƣợc phân phối công bằng của cải vật chất và tinh 
thần, đƣợc tham gia vào các công việc xã hội, đƣợc phát triển và vận dụng các năng lực của 
mình để tạo ra những con ngƣời hoàn thiện. 
 Theo CMác và PhĂngghen, mục tiêu cao nhất mà chế độ xã hội tƣơng lai cần đạt 
tới là tạo ra “những cá nhân đƣợc phát triển toàn diện” Đó là những cá nhân đƣợc tự do 
thay đổi mọi hoạt động của mình với tƣ cách là những ngƣời sản xuất, bởi khi đó, “xã hội 
điều tiết toàn bộ nền sản xuất”, còn các cá nhân thì không còn bị lệ thuộc vào thứ lao động 
đã khiến cho họ không có đƣợc tự do thật sự, khiến cho họ trở nên “phiến diện, méo mó và 
bị hạn chế”, và cũng bởi khi đó, lao động biến thành hoạt động tự giác của con ngƣời. 
 Có thể nói, với mục tiêu giải phóng con ngƣời và phát triển xã hội, quan niệm của 
CMác và Ph Ăngghen về con ngƣời, là một phát hiện, cống hiến lớn lao, một bƣớc phát 
triển về chất có tính chất cách mạng đối với tƣ tƣởng về con ngƣời trong triết học. Trung 
thành và phát triển sáng tạo quan điểm của các nhà kinh điển về giải phóng con ngƣời, 
trong hành trình tìm đƣờng cứu nƣớc, với khát vọng xây dựng một đất nƣớc độc lập, hòa 
bình, dân chủ, giàu mạnh, con ngƣời đƣợc phát triển toàn diện, Hồ Chí Minh đã vận dụng 
sáng tạo quan điểm của CMác và PhĂngghen về giải phóng con ngƣời vào hoàn cảnh 
của Việt Nam, góp phần làm phong phú thêm lý luận mác- xít trong bối cảnh mới. 
 2.2. Vấn đề giải phóng con ngƣời theo tƣ tƣởng Hồ Chí Minh 
 Thứ nhất, mục tiêu giải phóng con người 
 Trên cơ sở vận dụng và phát triển sáng tạo tƣ tƣởng của CMác và PhĂngghen về 
giải phóng con ngƣời vào thực tiễn đất nƣớc, Hồ Chí Minh đã cho rằng, cần giải phóng con 
ngƣời khỏi mọi áp bức, bóc lột, nô dịch về mặt chính trị, kinh tế và văn hóa, làm cho con 
ngƣời đƣợc hƣởng cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát huy năng lực sáng 
tạo, phát triển toàn diện theo đúng bản chất ngƣời tốt đp nhất Mục tiêu giải phóng con 
ngƣời là đƣa con ngƣời tới địa vị những ngƣời chủ, tự quyết định vận mệnh cuộc sống của 
mình, làm chủ xã hội do con ngƣời tạo lập, xây dựng và phát triển con ngƣời toàn diện, thực 
hiện những quyền cơ bản thiêng liêng của con ngƣời - quyền đƣợc sống trong độc lập, tự do 
và mƣu cầu hạnh phúc. Khát vọng của Ngƣời là “làm sao cho nƣớc ta đƣợc hoàn toàn tự do, 
đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng đƣợc học hành” [6; tr.187] và “Tự do cho đồng 
bào tôi, độc lập cho Tổ quốc tôi, đấy là tất cả những điều tôi muốn; đấy là tất cả những điều 
tôi hiểu” [15, tr52] Chính vì lẽ đó, trong suốt cuộc đời Ngƣời đã đấu tranh không ngừng 
nghỉ, hy sinh quên mình để hiện thực hóa lý tƣởng đó 
146 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 53.2021 
 Thứ hai, con đường để giải phóng con người 
 Theo Hồ Chí Minh, giải phóng con ngƣời là một cuộc cách mạng khó khăn, lâu dài 
và gian khổ với nhiều loại kẻ thù. Song muốn giải phóng con ngƣời, trƣớc hết phải giải 
phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Giải phóng con ngƣời chỉ có thể thực hiện đƣợc khi 
dân tộc đƣợc giải phóng, con ngƣời đã là chủ xã hội và bản thân. 
 Nếu nhƣ CMác và PhĂngghen đề cập về cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tƣ bản và 
nhấn mạnh cuộc đấu tranh giai cấp ở các nƣớc tƣ bản, thì Hồ Chí Minh lại quan tâm đặc 
biệt đến cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân và tập trung vào cuộc đấu tranh dân tộc 
ở thuộc địa, vì theo Ngƣời, độc lập, tự do là khát vọng lớn nhất của các dân tộc thuộc địa 
 Đầu năm 1930, khi soạn thảo Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng, trong đó, Hồ 
Chí Minh đã chỉ rõ về con đƣờng phát triển của dân tộc từ một nƣớc thuộc địa đi lên chủ 
nghĩa xã hội phải trải qua nhiều giai đoạn chiến lƣợc khác nhau: “Làm tƣ sản dân quyền 
cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản” [5; tr1] “Tƣ sản dân quyền 
cách mạng” là giai đoạn chiến lƣợc giải phóng dân tộc, hoàn thành nhiệm vụ chống đế 
quốc, giành độc lập dân tộc (không bao gồm nhiệm vụ ruộng đất) “Thổ địa cách mạng” là 
một giai đoạn chiến lƣợc với nhiệm vụ chủ yếu là cách mạng ruộng đất “Đi tới xã hội 
cộng sản” là giai đoạn phát triển kế tiếp để từng bƣớc đạt mục tiêu chủ nghĩa xã hội, đó là 
hƣớng phát triển lâu dài. 
 Việt Nam là một nƣớc thuộc địa nửa phong kiến, xã hội tồn tại hai ách áp bức, nền 
kinh tế nông nghiệp lạc hậu, nông dân là lực lƣợng đông đảo, ngho khổ và đa số mù chữ 
Vì vậy, theo Hồ Chí Minh, muốn giải phóng xã hội, giải phóng ngƣời lao động, nhất thiết 
phải có đấu tranh giai cấp Song, cuộc đấu tranh giai cấp không diễn ra giống nhƣ ở 
phƣơng Tây Nhƣ vậy, từ việc vận dụng, phát triển sáng tạo tƣ tƣởng của CMác và 
PhĂngghen về giải phóng con ngƣời, Hồ Chí Minh đã xây dựng một lý luận cách mạng 
giải phóng dân tộc phù hợp với thực tiễn cách mạng Việt Nam 
 Từ thực tiễn cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đã chỉ ra nhiệm vụ cần giải quyết 
trƣớc mắt phải là đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc thực dân và tay sai bán nƣớc bằng 
sức mạnh của toàn thể dân tộc Việt Nam, “cách mệnh là việc chung cả dân chúng chứ 
không phải việc một hai ngƣời” [4; tr.283]. Sự nghiệp giải phóng ngƣời lao động Việt 
Nam bị áp bức không phải bắt đầu bằng giải phóng giai cấp mà phải đƣợc bắt đầu bằng 
giải quyết vấn đề dân tộc, trên cơ sở độc lập dân tộc “Trong lúc này nếu không giải quyết 
đƣợc vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi đƣợc độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì 
chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ 
phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại đƣợc” [1; tr.113]. 
 Trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh đặt lợi ích giai cấp trong lợi 
ích dân tộc. Bởi vì, dù giai cấp nào đại diện cho dân tộc, khi đất nƣớc bị xâm lƣợc, khi 
dân tộc trở thành nô lệ cho ngoại bang, thì đều phải đặt lợi ích dân tộc lên trên hết. Thậm 
chí, nếu lợi ích dân tộc và lợi ích giai cấp mâu thuẫn thì tạm thời phải gác lại hoặc tạm 
thời hy sinh lợi ích giai cấp. Hồ Chí Minh rất coi trọng vấn đề dân tộc, đề cao sức mạnh 
của chủ nghĩa yêu nƣớc, nhƣng Ngƣời luôn đứng trên quan điểm giai cấp để nhận thức và 
 147 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 53.2021 
giải quyết vấn đề dân tộc, Ngƣời xác định độc lập dân tộc - nội dung cốt lõi của vấn đề 
dân tộc thuộc địa, mục tiêu độc lập dân tộc là mục tiêu hàng đầu là hợp quy luật, hợp 
lôgíc phát triển của lịch sử, hợp với truyền thống của dân tộc Việt Nam, đồng thời cũng 
phù hợp với nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về quyền dân tộc tự quyết. 
 Đặt vấn đề giải phóng dân tộc lên hàng đầu, song giải phóng dân tộc đã đƣợc Hồ 
Chí Minh giải quyết trên lập trƣờng giai cấp vô sản, nghĩa là cuộc cách mạng giải phóng 
dân tộc là tiền đề, là điều kiện để giải phóng giai cấp và giải phóng con ngƣời - mục đích 
cuối cùng của sự nghiệp giải phóng ngƣời lao động Hồ Chí Minh đã kết hợp nhuần 
nhuyễn vấn đề giai cấp và vấn đề dân tộc; giải phóng dân tộc phải gắn liền với giải phóng 
giai cấp và cuộc cách mạng đó phải do giai cấp công nhân mà đội tiên phong của nó là 
Đảng Cộng sản đứng ra tổ chức, lãnh đạo dƣới ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin. 
Ngƣời khẳng định: “Muốn cứu nƣớc và giải phóng dân tộc không có con đƣờng nào khác 
con đƣờng cách mạng vô sản” [9; tr.30]. 
 Thứ ba, lực lượng xã hội có sứ mệnh thực hiện thành công giải phóng dân tộc, giải 
phóng giai cấp, giải phóng con người 
 Để hoàn thành công cuộc giải phóng dân tộc, giải phóng con ngƣời, Hồ Chí Minh chỉ 
rõ phải tập hợp lực lƣợng của toàn dân, phải tranh thủ, lôi kéo cả trung, tiểu địa chủ, cả tƣ 
sản vừa và nhỏ vào hàng ngũ cách mạng; phải tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của giai cấp vô 
sản và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới và phải có sự lãnh đạo của Đảng Cộng 
sản Việt Nam Lực lƣợng của cuộc cách mạng đó bao gồm toàn dân tộc, trong đó công nhân 
và nông dân là “chủ cách mệnh”, “gốc cách mệnh”, còn học trò, nhà buôn nhỏ, điền chủ 
nhỏ là “bầu bạn cách mệnh của công nông” Điều này đã đƣợc Trần Văn Giàu (1997) đánh 
giá: “đó là tƣ tƣởng mở đƣờng cho việc tổ chức mặt trận rộng lớn của dân tộc, lấy công 
nông làm cốt, lấy Đảng tiền phong làm lãnh đạo” [2; tr.104]. 
 Thứ tư, để giải phóng con người triệt để cần phải xây dựng xã hội mới - xã hội chủ nghĩa 
 Khi cách mạng giải phóng dân tộc thành công, ngƣời Việt Nam thoát khỏi ách áp 
bức dân tộc, giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và những ngƣời lao động khác đã thoát 
khỏi ách áp bức giai cấp, ngƣời dân từ thân phận nô lệ lên địa vị làm chủ xã hội Tuy 
nhiên, theo Hồ Chí Minh khi đất nƣớc giành đƣợc tự do, độc lập thì nhân dân phải đƣợc 
ăn no mặc ấm; nếu đất nƣớc giành đƣợc độc lập tự do mà dân vẫn đói, vẫn rét thì tự do, 
độc lập cũng không có ý nghĩa gì Vì vậy cần xây dựng một xã hội mới tốt đp cho con 
ngƣời Theo Ngƣời, “Chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng đƣợc 
các dân tộc bị áp bức và những ngƣời lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ” [9; tr.563], 
“Chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi ngƣời không phân biệt 
chủng tộc và nguồn gốc tự do, bình đẳng, bác ái, đoàn kết, ấm no trên quả đất, việc làm 
cho mọi ngƣời và vì mọi ngƣời, niềm vui, hòa bình, hạnh phúc” [3; tr.496]. 
 Hồ Chí Minh luôn tâm niệm làm sao giành đƣợc độc lập dân tộc, nhân dân đƣợc tự 
do, có cơm ăn, áo mặc, đƣợc học hành Ngƣời viết: “Mục đích của cách mạng là xây dựng 
một nƣớc Việt Nam độc lập, thống nhất, tự do, giàu mạnh Làm cho nhân dân đƣợc hƣởng 
148 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 53.2021 
hạnh phúc và xây dựng một xã hội sung sƣớng, vẻ vang” [7; tr265] Bởi lẽ, chủ nghĩa xã 
hội là một xã hội không có chế độ ngƣời bóc lột ngƣời, một xã hội bình đẳng mà ở đó ai 
cũng phải lao động và có quyền lao động, đó là xã hội của cải vật chất ngày càng tăng, tinh 
thần ngày càng tốt Do vậy, phải xây dựng chủ nghĩa xã hội nhằm thay đổi cả xã hội, thay 
đổi cả thiên nhiên, làm cho xã hội không còn ngƣời bóc lột ngƣời, không còn đói rét, con 
ngƣời đều đƣợc ấm no, tự do, hạnh phúc Chỉ khi nào xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội 
và chủ nghĩa cộng sản thì lúc đó sự nghiệp giải phóng con ngƣời mới đƣợc coi đã giành 
đƣợc thắng lợi hoàn toàn, khi đó con ngƣời “ai cũng đem hết tài năng của mình cống hiến 
cho xã hội, đồng thời ai cũng cần dùng bao nhiêu thì lấy bấy nhiêu” [8; tr.242]. 
 Vận dụng quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về con ngƣời 
nói chung, giải phóng con ngƣời nói riêng, trong giai đoạn hiện nay, Đảng Cộng sản Việt 
Nam luôn lấy việc chăm lo cho hạnh phúc của con ngƣời làm mục tiêu phấn đấu cao nhất 
Quan tâm, tạo điều kiện phát huy tối đa sức mạnh con ngƣời tạo động lực để giải phóng dân 
tộc, giải phóng xã hội, đạt mục tiêu giải phóng con ngƣời Coi con ngƣời là nhân tố quyết 
định thắng lợi sự nghiệp đổi mới theo hƣớng đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất 
nƣớc, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn xác định phát huy nguồn lực con ngƣời với tƣ cách là 
yếu tố cơ bản cho sự phát triển xã hội, tăng trƣởng kinh tế nhanh và bền vững 
 3 KẾT LUẬN 
 Có thể nói, quan điểm về con ngƣời, giải phóng con ngƣời là một trong những nội 
dung xuyên suốt toàn bộ học thuyết Mác. Vận dụng học thuyết Mác về con ngƣời, Hồ Chí 
Minh phát triển vấn đề giải phóng con ngƣời, giải phóng dân tộc mang tính khoa học và 
cách mạng sâu sắc, thể hiện sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa dân tộc và giai cấp, chủ nghĩa 
yêu nƣớc với chủ nghĩa quốc tế trong sáng Ngƣời đã xác định đúng đắn con đƣờng giải 
phóng ngƣời lao động, nhân dân Việt Nam bị áp bức, bóc lột là: Giải phóng dân tộc, giải 
phóng giai cấp, giải phóng con ngƣời Chính vì thế, Hồ Chí Minh không chỉ là Anh hùng 
giải phóng dân tộc của Việt Nam mà còn là “Ngƣời khởi xƣớng cuộc đấu tranh giải phóng 
của dân tộc thuộc địa trong thế kỷ XX” 
 TI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2000), Văn kiện Đảng toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị 
 Quốc gia, Hà Nội. 
[2] Trần Văn Giàu (1997), Sự hình thành về cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb. Chính 
 trị Quốc gia, Hà Nội. 
[3] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[4] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 3, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội 
[7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 8, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[8] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 11, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
 149 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 53.2021 
[9] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[10] C.Mác (1969), Các học thuyết về giá trị thặng dư, Quyển IV, Bộ Tƣ bản, phần thứ 2, 
 Nxb Sự Thật, Hà Nội. 
[11] CMác và PhĂngghen (1995), Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[12] CMác và PhĂngghen (2004), Toàn tập, tập 3, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[13] CMác và Ph Ăngghen (2004), Toàn tập, tập 19, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[14] CMác và PhĂngghen (2004), Toàn tập, tập 42, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[15] Trần Dân Tiên (2005), Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. 
 Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
 C. MARX AND PH. ANGHEN’S VIEWPOINTS AND 
 HO CHI MINH’S THOUGHT ON HUMAN LIBERATION 
 Mai Thi Lan 
 ABSTRACT 
 The thought of human liberation is one of the core contents in the doctrine of C. 
Marx and Ph. Angghen. The thought has become a source of strength, the basis for the 
process of national and class liberation in the world. Creatively applying and developing 
the thought of C. Marx and Ph. Angghen on human liberation into the reality of our 
country, Ho Chi Minh found the way of national liberation, class liberation, human 
liberation, giving people a full, free and happy life. This article presents the viewpoints on 
human liberation of C. Marx and Ph. Angghen and then mentions those of Ho Chi Minh’s. 
 Keywords: Human liberation, proletariat, proletarian tyranny, class struggle. 
* Ngày nộp bài:21/10/2020; Ngày gửi phản biện: 5/11/2020; Ngày duyệt đăng: 29/1/2021 
150