Phong cách chính luận của nhà báo Trần Bạch Đằng

ng vấn đề nóng 
bỏng vừa mới nảy sinh trong xã hội. Ông tìm cách viết uyển chuyển, mềm mại, sinh 
động và dễ hiểu để phù hợp với sự tiếp nhận của công chúng nói chung. Tâm niệm dùng 
ngòi bút để chiến đấu trên trận địa báo chí, ông thấy nơi nào, lĩnh vực nào cần phải góp 
một tiếng nói để điều chỉnh, sửa đổi thì ông lao vào. 
3.1.2. Ứng xử cẩn trọng với tư liệu 
 Dù có trí nhớ phi thƣờng nhƣng Trần Bạch Đằng rất cẩn trọng. Ông từng nói: 
“Ham thích là chuyêṇ tình cảm trong khi nhâṇ xé t laị đòi phải ngh iên cứ u và tích lũy 
rôṇ g và sâu về môṭ đề tà i” . Những tƣ liệu mà Trần Bạch Đằng tích lũy đƣợc không 
chỉ phục vụ đắc lực cho công việc viết báo của ông mà còn giúp ông viết đƣợc nhiều tác 
phẩm văn học – nghệ thuật giá trị khác. 
3.1.3. Ứng xử phong nhã với tiếng Việt 
 Qua khảo sát thấy rất rõ ộm t điều: tác giả Trần Bạch Đằng viết báo bằng ngôn 
ngữ tiếng Việt vô cùng chuẩn xác. Bên cạnh đó, diễn đạt từ ngữ trong sáng, giản dị, dễ 
hiểu và gần gũi với lời ăn tiếng nói của nhân dân cũng là cách tác giả giữ gìn và làm 
giàu đẹp thêm tiếng Việt. 
 Xuyên suốt cả một quá trình làm báo, Trần Bạch Đằng có ộm t cách ứng xử rất 
văn hóa với tiếng Việt. Ông biên tập bài rất kỹ, sửa lại từng dấu câu trƣớc khi gửi bài đi 
đăng. 
3.1.4. Ứng xử lịch thiệp với người đọc 
 “Viết để xoáy thẳng vào những vấn đề gai góc, để làm sao cho cuộc sống, cho 
ngƣời dân tốt đẹp hơn” là cách mà nhà báo Trần Bạch Đằng hƣớng đến để phục vụ độc 
giả của mình. Trƣớc một vấn đề đang gây bức xúc trong xã hội, không bao giờ ông để 
ngƣời đọc phải chờ đợi lâu. 
 Khi bận không viết bài đƣợc, ông có đôi dòng phía cuối bài cáo lỗi cùng độc giả. 
3.1.5. Ứng xử chuyên nghiệp với cách tổ chức tác phẩm báo chí chính luận 
 Đối chiếu vào các tác phẩm báo chí chính luận của nhà báo Trần Bạch Đằng, có 
thể thấy rằng, cách tổ chức tác phẩm báo chí chính luận của ông vẫn đảm bảo theo yêu 
cầu của một văn bản chính luận với lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc sảo, đồng thời cũng 
không dập khuôn cứng nhắc mà rất linh hoạt với cách thể hiện sinh động, hấp dẫn tùy 
vào từng sự kiện, vấn đề phản ánh. 
 11 
3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao tính chính luận trong tác phẩm báo chí 
3.2.1. Nâng cao năng lực tư duy lý luận và gắn chặt tư duy lý luận với thực tiễn báo 
chí sôi động 
 Để nâng cao năng lực tƣ duy lý luận, để kịp thời nắm bắt dòng chảy thông tin, 
nhà báo viết chính luận phải đạt những yêu cầu sau: Thứ nhất, nhà báo phải có nhãn 
quan chính trị. Thứ hai, nhà báo phải luôn nhạy cảm nắm bắt sự kiện thời sự chính trị 
xã hội. Thứ ba, nhà báo phải có khả năng lập luận sắc sảo, phân tích, lý giải vấn đề một 
cách logic, chặt chẽ. 
3.2.2. Phải có chính kiến và cách thể hiện chính kiến để định hướng dư luận 
 Tác phẩm báo chí chính luận là nơi mà nhà báo thể hiện chính kiến một cách trực 
tiếp nhất, rõ nét nhất bằng cách bày tỏ thái độ đồng tình hay không đồng tình trƣớc sự 
kiện đang diễn ra hoặc vừa mới xảy ra. Nếu trong một tác phẩm báo chí chính luận, 
ngƣời đọc không tìm thấy chính kiến của nhà báo thì tác phẩm đó khó có khả năng định 
hƣớng dƣ luận xã hội và không thể trở thành một tác phẩm báo chí chính luận hay, hấp 
dẫn và có sức thuyết phục. 
3.2.3. Ngôn ngữ diễn đạt tác phẩm báo chí nhất định phải là ngôn ngữ chính luận 
 Thông qua việc sử dụng ngôn ngữ chính luận, phong cách chính luận đƣợc bộc lộ 
rõ nét. Đó là ngôn ngữ giàu tính lý luận kết hợp với biểu cảm và giản dị, chân thật, gần 
gũi, dễ hiểu với quần chúng. 
3.3. Một số giải pháp về hoạt động đào tạo phóng viên, nhà báo viết chính luận 
3.3.1. Đối với hoạt động đào tạo cơ bản trong nhà trường 
 -Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên giảng dạy học phần báo chí chính luận. 
-Hoàn thiện và thống nhất các giáo trình, tài liệu tham khảo liên quan tới học phần báo 
chí chính luận. 
-Bên cạnh việc cung cấp những kiến thức nền tảng lẫn kiến thức báo chí căn bản, cần 
yêu cầu sinh viên xác định: viết cái gì, học cái đó. 
-Yêu cầu sinh viên tập viết tác phẩm báo chí chính luận ngay khi còn ngồi trên giảng 
đƣờng. 
3.3.2. Đối với hoạt động đào tạo tại chỗ ở các cơ quan báo chí 
-Các cơ quan báo chí cần sàng lọc trong đội ngũ phóng viên nhà báo của mình những 
cây viết xuất sắc và đào tạo họ trở thành những chuyên gia viết chính luận ở lĩnh vực 
mà họ đang phụ trách. 
- Song song với việc đào tạo tại chỗ, các cơ quan báo chí cũng cần đầu tƣ thích đáng 
cho đội ngũ phóng viên, nhà báo viết chính luận. 
-Cuối cùng, các cơ quan báo chí nên quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ các phóng viên trẻ 
và sinh viên báo chí. 
Tiểu kết chương 3 
 Từ kết quả nghiên cứu ở chƣơng 2, chƣơng 3 của luận văn rút ra bài học ứng xử 
văn hóa với tác phẩm báo chí chính luận từ nhà báo Trần Bạch Đằng. Đó là cách ứng xử 
linh hoạt, uyển chuyển với môi trƣờng truyền thông Việt Nam trong giai đoạn đổi mới, 
cẩn trọng với tƣ liệu, phong nhã với tiếng Việt, lịch thiệp với ngƣời đọc, và chuyên 
nghiệp với cách tổ chức tác phẩm báo chí chính luận. 
 12 
 Trong chƣơng này luận văn cũng đƣa ra một số giải pháp nhằm nâng cao tính 
chính luận trong tác phẩm báo chí: Và cuối cùng là một số giải pháp về hoạt động đào 
tạo, phóng viên nhà báo viết chính luận trong nhà trƣờng và trong các cơ quan báo chí. 
 KẾT LUẬN 
 Trong cuốn Về văn học và nghệ thuật, Lênin có viết: “Theo tôi thì hình như đặc 
trưng của cá nhân không những thể hiện ở việc cá nhân ấy làm mà còn ở cách mà cá 
nhân ấy làm việc đó nữa”. Điều này quả đúng với nhà báo Trần Bạch Đằng. Có thể 
khẳng định, ông là một trong số những nhà báo chính luận xuất sắc nhất của nền báo chí 
cách mạng Việt Nam thời kỳ đổi mới. Ông đã kết hợp giữa sự sắc bén của nhà chính trị, 
khiếu quan sát tinh tế của nhà văn, sự nhạy cảm của nhà báo để viết nên những tác 
phẩm báo chí có sức lay động lòng ngƣời đến mai sau. Con đƣờng hình thành nên 
phong cách chính luận của nhà báo Trần Bạch Đằng hội tụ rất nhiều yếu tố. Đúc kết lại, 
đó là một nhà báo có TẦM và có TÂM. Ông làm báo không chỉ bằng trí tuệ mà còn 
bằng tấm lòng, bằng con tim thao thức với nhịp sống của nhân sinh và thời đại. 
 Qua nghiên cứu phong cách chính luận của nhà báo Trần Bạch Đằng, ngƣời viết 
luận văn mạnh dạn rút ra một số bài học sau: 
 Trƣớc hết, phải khẳng định phong cách chính luận của nhà báo Trần Bạch Đằng 
là một phong cách báo chí độc đáo trong làng báo cách mạng Việt Nam. Phong cách 
này đƣợc thể hiện rõ nét ở bốn đặc điểm: Luận bàn những vấn đề lớn, bức xúc liên quan 
đến vận mệnh của Đảng, của quốc gia, dân tộc; Đậm chất văn chƣơng; Giàu tố chất 
Nam bộ; Và viết nhiều, viết nhanh, viết sắc. 
 Ngòi bút của ông thể hiện sự uyên bác trong kiến thức, sự miệt mài trong lao 
động, sự linh hoạt, nhanh nhạy, uyển chuyển trong việc nắm bắt yêu cầu của môi trƣờng 
truyền thông xã hội Việt Nam giai đoạn đổi mới, sự cẩn trọng trong công tác tƣ liệu, sự 
phong nhã khi sử dụng tiếng mẹ đẻ, sự trân quý đối với ngƣời đọc, sự thông minh, 
chuyên nghiệp khi tổ chức tác phẩm báo chí chính luận. Các bài viết của ông thƣờng rất 
ngắn gọn, hàm lƣợng chữ cô đọng, súc tích nhƣng rất giàu hình ảnh, giàu sức biểu cảm 
và luôn luôn đi thẳng vào vấn đề trọng tâm, không dài dòng diễn giải. 
 Để có đƣợc những tác phẩm báo chí chính luận thuyết phục, hấp dẫn, có sức 
sống lâu bền, ngƣời viết phải tích lũy vốn sống, vốn kiến thức từ sách vở lẫn trải 
nghiệm thực tế. Tác giả Trần Bạch Đằng đã đặt chân tới khắp mọi miền của Tổ quốc, từ 
các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long tới các tỉnh đồng bằng sông Hồng, từ mũi Năm Căn 
– Cà Mau tới Móng Cái – Quảng Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn Ở đâu ông cũng trực 
tiếp tiếp xúc với ngƣời dân, “mắt thấy tai nghe” về cuộc sống, tâm tƣ của họ và viết 
bằng chính cảm xúc và lý trí của riêng mình. 
 Quan niệm của tác giả, “đừng coi nghề báo là nghề kiếm tiền” cũng là một bài 
học quý giá cho những ngƣời làm báo chân chính. Cả một đời, nhà cách mạng – nhà báo 
Trần Bạch Đằng đã chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để phục vụ sự nghiệp cách mạng, 
phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Dù ông đã ra đi nhƣng các tác phẩm báo chí của 
 13 
ông – “những tác phẩm báo chí kinh điển”, sẽ mãi là pho tƣ liệu quý đối với tất cả 
chúng ta. 
References. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 A. Sách tiếng Việt 
 1. Ban Tuyên giáo Thành ủy TP.HCM - Tạp chí Sổ tay xây dựng Đảng (2010), 
 Báo chí Việt Nam những dấu ấn đấu tranh cách mạng, Nxb Tổng hợp, 
 TP.HCM. 
 2. Hoàng Đình Cúc – Đức Dũng (2007), Những vấn đề của báo chí hiện đại, 
 Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội. 
 3. Mai Ngọc Chừ (chủ biên) (2007), Nhập môn ngôn ngữ học, Nxb Giáo dục. 
 4. Đức Dũng (2002), Sáng tạo tác phẩm báo chí, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà 
 Nội. 
 5. Nguyễn Văn Dững, Đỗ Thị Thu Hằng (2006), Truyền thông, lý thuyết và 
 kỹ năng cơ bản, Nxb Lý luận chính trị. 
 6. Nguyễn Văn Dững (chủ biên) (2007), Thể loại báo chí (tập 2), Nxb Lý luận 
 chính trị. 
 7. Nguyễn Văn Dững (chủ biên) (2004), Báo chí với trẻ em, Nxb Lao động. 
 8. Ngọc Đản (1995), Báo chí với sự nghiệp đổi mới, Nxb Lao động, Hà Nội. 
 9. Hữu Đạt (2000), Phong cách học và các phong cách chức năng tiếng Việt, 
 Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội. 
 10. Hữu Đạt (2001), Phong cách học tiếng Việt hiện đại, Nxb Đại học Quốc Gia 
 Hà Nội. 
 11. Trần Bạch Đằng (1990), Bút ký kinh tế, Nxb Sự thật, Hà Nội. 
 12. Trần Bạch Đằng (2001), Đổi mới đi lên từ thực tế (tuyển tập), Nxb Trẻ 
 13. Trần Bạch Đằng (2004), Truyện dài nhiều thế kỷ, Nxb Thông tấn. 
 14. Trần Bạch Đằng (2005), Thanh kiếm và lá chắn, Nxb Công an nhân dân. 
 15. Trần Bạch Đằng (2006), Cuộc đời và ký ức, Nxb Trẻ. 
 16. Trần Bạch Đằng (2008), Trần Bạch Đằng du ký, Nxb Trẻ. 
 17. Hà Minh Đức (chủ biên) (1997), Báo chí những vấn đề lý luận và thực 
 tiễn, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 
 18. Hà Minh Đức (2000), Cơ sở lý luận báo chí, đặc tính chung và phong 
 cách, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 
 19. Nhiều tác giả (2005), Thể loại báo chí, Nxb Đại học Quốc gia TP.HCM. 
 20. Vũ Quang Hào (2009), Ngôn ngữ báo chí, Nxb Thông Tấn. 
 21. Phạm Thành Hƣng (2007), Thuật ngữ báo chí truyền thông, Nxb Đại học 
 Quốc gia Hà Nội. 
 22. Đinh Văn Hƣờng và một số tác giả (1994, 1996, 1997, 2001, 2005), Báo 
 chí: Những vấn đề lí luận và thực tiễn (5 tập), Nxb Giáo dục, Hà Nội 
 23. Đinh Văn Hƣờng (2006), Các thể loại báo chí thông tấn, Nxb Đại học Quốc 
 14 
 gia Hà Nội. 
24. Đinh Trọng Lạc (2001), Phong cách học tiếng Việt, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
25. Phƣơng Lựu (chủ biên) (1997), Lý luận văn học, Nxb Giáo dục. 
26. V.I.Lênin (1970), Vấn đề báo chí, Nxb Sự thật, Hà Nội. 
27. Lữ Huy Nguyên (tuyển chọn và giới thiệu) (1997), Tuyển tập văn chính luận 
 Hồ Chí Minh, Nxb Giáo dục. 
28. Nhà xuất bản KHXH (1984), Từ điển văn học, Nxb Khoa học Xã hội Hà Nội. 
29. Phân viện Báo chí và Tuyên truyền (2001), Tập II, Báo chí – Những điểm 
 nhìn từ thực tiễn, Nxb Văn hóa Thông tin Hà Nội. 
30. Trần Hữu Quang (2006), Xã hội học báo chí, Nxb Trẻ. 
31. Trần Quang (2005), Các thể loại báo chí chính luận, Nxb Đại học Quốc gia 
 Hà Nội. 
32. Dƣơng Xuân Sơn (2004), Các thể loại báo chí chính luận nghệ thuật, Nxb 
 Đại học Quốc gia Hà Nội. 
33. Dƣơng Xuân Sơn – Đinh Văn Hƣờng – Trần Quang (2005), Cơ sở lý luận 
 báo chí truyền thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 
34. Tạ Ngọc Tấn (chủ biên) (1995), Tác phẩm báo chí, Tập 1, Nxb Giáo dục. 
35. Nguyễn Thị Minh Thái (2005), Phê bình tác phẩm văn học nghệ thuật 
 trên báo chí, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 
36. TS.Vũ Duy Thông (Chủ biên) (2004), Mác – Ăngghen, Lê Nin, Hồ Chí Minh 
 bàn về báo chí xuất bản, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
37. Lại Văn Toàn (Chủ tịch hội đồng biên tập) (2000), Chuẩn hóa và phong cách 
 ngôn ngữ, Viện thông tin khoa học – xã hội, Hà Nội. 
38. Cù Đình Tú (2002), Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt, Nxb Giáo 
 dục, Hà Nội. 
39. Nguyễn Nhƣ Ý (chủ biên) (2003), Hồ Chí Minh tác giả, tác phẩm, nghệ 
 thuật ngôn từ, Nxb Giáo dục. 
B. Sách nƣớc ngoài dịch ra tiếng Việt 
40. G.V.Lazutina (2003), Cơ sở hoạt động sáng tạo của nhà báo, Nxb Thông 
 tấn, Hà Nội. 
41. Nguyễn Văn Dững và Hoàng Anh biên dịch (1998), Nhà báo - những bí 
 quyết kỹ năng nghề nghiệp, Nxb Lao Động 
42. Jean – Luc Martin – Lagardette (2004), Hướng dẫn cách viết báo, Nxb 
 Thông tấn, Hà Nội. 
43. E.P.Prôkhôrốp (2004), Cơ sở lý luận của báo chí, tập 1-2, Nxb Thông tấn, 
 Hà Nội. 
44. The Missouri Group (2007), Nhà báo hiện đại, Nxb Trẻ. 
45. V.V.Xmirnop (2004), Các thể loại báo chí phát thanh, Nxb Thông 
 tấn. 
 15 
C. Bài viết và các tài liệu khác 
 46. Nguyễn Thị Kim Dung (2002), Phong cách ngôn ngữ nhà báo Hữu Thọ, 
 khóa khóa luận cử nhân Báo chí, khoa Báo chí & Truyền thông, trƣờng ĐH 
 KHXH&NV, Hà Nội. 
 47. Nguyễn Văn Dững (2007), Báo chí và truyền thông nước ta: Những vấn đề 
 đặt ra cho sự phát triển, tạp chí Lý luận chính trị, số 7/2007. 
 48. Nguyễn Văn Dững (2008), Văn hóa truyền thông trên báo chí hiện nay, tạp 
 chí Lý luận chính trị, số 3/2008. 
 49. Nguyễn Văn Dững (2008), Tính chuyên nghiệp của báo chí, tạp chí Lý luận 
 chính trị, số 6/2008. 
 50. Nghiêm Thị Thu Hà (2002), Phong cách báo chí Lý Sinh Sự, khóa luận cử 
 nhân Báo chí, khoa Báo chí & Truyền thông, trƣờng ĐH KHXH&NV, Hà 
 Nội. 
 51. Hoàng Thu Hằng (2009), Ký báo chí Phan Quang, luận văn thạc sỹ báo chí, 
 khoa Báo chí & Truyền thông, trƣờng ĐH KHXH&NV, Hà Nội. 
 52. Đặng Việt Hoa (1998), Nhà báo Trần Bạch Đằng: “Trung thực sẽ giúp nhà 
 báo thêm bạn!”, báo Thanh Niên, số 98/1998. 
 53. Nguyễn Văn Nam (1987), Trần Bạch Đằng – một cây bút đa dạng, Tạp chí 
 văn học số 03/1987. 
 54. Huỳnh Dũng Nhân (2006), Nhà báo Trần Bạch Đằng: Cuộc hành trình cùng 
 đất nước, Báo Lao động cuối tuần, ngày 2/9/2006. 
 55. Phạm Quang Nghị (2007), Sống, suy tư làm việc nhưng không hề biết mệt, 
 báo Phụ nữ TP.HCM, 17/4/2007. 
 56. TS.Quách Thị Thu Nguyệt (2006), Người bạn lớn của tuổi trẻ thành phố, báo 
 Sài Gòn giải phóng, 16/7/2006. 
 57. Lê Huyền Ái Mỹ (2001), Trần Bạch Đằng – một người cầm bút, báo Phụ Nữ 
 TP.HCM, 13/6/2001, tr.11. 
 58. Lê Huyền Ái Mỹ (2006), Nhà báo – nhà cách mạng Trần Bạch Đằng: Trên 
 hành trình báo chí, tôi là một kiếm khách, Phụ nữ chủ nhật, số 30/2006. 
 59. Hồng Thanh Quang (2007), Tưởng nhớ đồng chí Trần Bạch Đằng: ta phải là 
 ta, Báo An ninh Thế giới cuối tháng, số 69/2007. 
 60. Dƣơng Trung Quốc (2007), Vĩnh biệt một con người có tài và có tình, Báo 
 Xƣa và Nay, số 282/2007. 
 61. Từ Sơn (2007), Anh mãi là thần tượng của tôi, báo Văn nghệ công an, số 58 
 (158)/2007. 
 62. Đinh Phong (2008), Trần Bạch Đằng với nghề báo, tạp chí Nghề báo, số 
 70/2008. 
 63. Trần Xuân Thân (2006), Phong cách hài trong các tiểu phẩm báo chí hiện 
 đại qua ba nhà báo Lý Sinh Sự, Lê Thị Liên Hoan, Thảo Hảo, luận văn thạc 
 sỹ báo chí, khoa Báo chí & Truyền thông, trƣờng ĐH KHXH&NV, Hà Nội. 
 64. Nguyễn Quốc Trung (2002), Chất văn trong tác phẩm báo chí của Trần 
 Bạch Đằng, báo Sài Gòn giải phóng, ngày 22/6/2002. 
 16