Phát huy giá trị kè bờ sông Sài Gòn và kênh, rạch nội đô trong kết nối dịch vụ du lịch

chưa có (Làng trái cây Trung An) ... Độ tĩnh không cầu Bình Lợi 
thấp nên các chương trình tour đều phụ thuộc vào thủy triều. Đối với tuyến du lịch đi 
Cần Giờ vẫn còn một số vấn đề khó khăn, vướng mắc đề xuất các Sở, ngành giải quyết 
như: hướng dẫn thủ tục đăng kiểm đối với các nhà bè, nhà nổi, nhà hàng nổi trên sông 
phục vụ công tác phát triển du lịch đường sông; hướng dẫn thủ tục cấp phép hoạt động 
nuôi trồng thủy hải sản trên sông kết hợp phục vụ du lịch; tăng cường duy tu, nâng cấp 
các tuyến đường chính trên địa bàn Chưa có các trạm dừng chân, trạm tiếp nhiên liệu 
cho du khách trên tuyến. Các hoạt động, dịch vụ bổ trợ, các điểm mua sắm còn đơn điệu. 
Đối với tuyến du lịch đi Quận 9 thì hiện nay luồng tuyến theo lộ trình sông Sài Gòn - 
sông Đồng Nai tương đối hoàn chỉnh, tuy nhiên đây là tuyến đi theo luồng hàng hải, do 
vậy sóng lớn, hành trình kéo dài. Bên cạnh đó, các điểm đến dọc tuyến ít được đầu tư 
dẫn đến sức hấp dẫn của các chương trình chưa cao. 
Thứ ba, các sản phẩm du lịch tầm xa (>60 km): Tuyến này đi các tỉnh gồm ba hướng 
tuyến chính: đi Bình Dương, Đồng Nai (qua tuyến sông Sài Gòn), đi các tỉnh miền Tây 
Nam Bộ (qua tuyến kênh Tẻ, kênh Đôi, sông Soài Rạp, sông Vàm Cỏ) và kết nối liên 
tuyến quốc tế đến Campuchia. Các bến khu vực trung tâm Thành phố (Bạch Đằng, Cầu 
Móng, Tân Cảng,) cơ bản đã hoàn chỉnh, khai thác tốt cho các phương tiện thủy đi các 
tỉnh. 
2.2.2. Du lịch đường biển 
Thị trường du lịch tàu biển đến Việt Nam thường tập trung trong khoảng thời gian 
từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 năm sau (dịp mùa đông). Trong đó, điểm đến Phú Mỹ 
- Vũng Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh chiếm khoảng 60% điểm đến trong chương trình 
tour đến Việt Nam, thời gian tàu lưu trú trên đất liền từ 8 - 12 tiếng. Đa số khách du lịch 
quốc tế đến bằng đường tàu biển thường chọn các chương trình tham quan Thành phố 
(city tour) và đến vùng Mekong (TP.HCM – Mỹ Tho). 
Tuy nhiên, vấn đề trở lớn nhất đối với du lịch đường biển hiện nay có lẽ là cảng 
biển. Thành phố Hồ Chí Minh thật sự vẫn chưa có 01 bến cảng phù hợp, tầm cỡ phục vụ 
tàu khách du lịch quốc tế lớn, chưa có nhiều dịch vụ bổ trợ gần khu vực các bến tàu nhằm 
thu hút tham quan, mua sắm để tăng chi tiêu của khách du lịch quốc tế. Các bến cảng tiếp 
nhận tàu khách hiện nay ngoài Cảng Sài Gòn, các cảng còn lại hầu hết là cảng hàng hóa. 
Trong đó, Cảng Sài Gòn có vị trí địa lý thuận lợi cho việc tiếp cận của các tàu, thuyền, 
lại nằm liền kề với Bảo tàng Hồ Chí Minh từ lâu đã trở thành thương hiệu gắn liền với 
điểm đến của Thành phố. Mặt khác, khoảng cách từ Cảng Sài Gòn vào trung tâm Thành 
phố tương đối ngắn, tạo thuận lợi cho du khách lựa chọn chương trình tham quan và mua 
sắm tại Thành phố. Tuy nhiên, từ năm 2009, khi cầu Phú Mỹ bắc qua sông Sài Gòn hoàn 
thành, chỉ những tàu nhỏ có sức chứa dưới 1000 khách và thuyền viên mới có thể vào 
khu vực trung tâm. 
Trong khi đó, số lượng khách du lịch đi bằng đường biển ngày càng tăng và tâm lý khách 
càng ngày càng thích những tàu lớn2. Bên cạnh đó, những năm gần đây, nhiều cảng do 
2 Nhiều chuyên gia dự kiến kích cỡ tàu biển trong thời gian tới: dài 361m, trọng tải 260.000 GRT, chiều cao trên 
50m 
318
Quy hoạch và phát triển kè bờ sông Sài Gòn và sông, kênh nội thành và các giải pháp
để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn, sông và kênh nội thành vào năm 2025
tập trung chủ yếu là kinh doanh đón tàu container nên gần như không còn chỗ cho tàu du 
lịch, bởi một thực tế là chi phí cho 01 khách du lịch quốc tế cập cảng là 1 USD/khách, 
thời gian neo đậu tại cảng ít nhất là nữa ngày (10 -12 tiếng), trong khi chi phí cho 01 tàu 
hàng cập cảng cao hơn rất nhiều so với tàu khách (trung bình 200.000 USD/tàu hàng), 
thời gian neo đậu tại cảng lại ngắn hơn. 
Từ năm 2018, vấn đề đặt ra là khu vực Cảng Sài Gòn sẽ phải di dời sang Cảng Hiệp 
Phước, trong khi dự án Cảng quốc tế Mũi Đèn Đỏ, Quận 7 vẫn chưa hoàn thành. Nếu các 
tàu biển, tàu viễn dương không được tiếp tục cập Cảng Sài Gòn sẽ là một tổn thất lớn 
cho Thành phố Hồ Chí Minh khi các tàu này cập vào Cảng Thị Vải - Vũng Tàu. 
3. Nhận xét, đánh giá và đề xuất kiến nghị 
3.1. Về thuận lợi 
Có thể thấy loại hình du lịch đường thủy là một loại hình du lịch có tiềm năng phát 
triển lớn ở Thành phố Hồ Chí Minh. Thời gian qua, du lịch đường thủy đã được sự quan 
tâm rất lớn của Thành ủy, Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân Thành phố trong việc 
lãnh đạo, chỉ đạo và giám sát việc triển khai thực hiện, được sự tham gia tích cực của sở, 
ngành, quận, huyện, sự đồng hành của doanh nghiệp và người dân Thành phố. 
Thành phố có nhiều tuyến đường thủy nằm ngay trung tâm, rất thuận lợi trong việc 
vận chuyển hành khách, khách du lịch đường thủy (sông Sài Gòn, Kênh Tẻ, Kênh Đôi, 
kênh Tàu Hủ, sông Vàm Thuật, kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè,). Các tàu khách quốc tế 
với lượng khách du lịch lớn có thể vào ngay trung tâm thành phố tại khu vực cảng Nhà 
Rồng – Khánh Hội, bến Bạch Đằng mà không cần phải trung chuyển, giúp tăng thêm 
thời gian cho khách lưu trú tại thành phố. Đồng thời góp phần giảm tải rất lớn cho vận 
tải hành khách bằng đường bộ do không phải sử dụng xe trung chuyển vào trung tâm 
thành phố. 
Địa bàn thành phố có nhiều điểm đến để khách du lịch đường sông có thể tiếp cận 
tham quan một cách thuận tiện như: khu trung tâm thành phố (Bến Nhà Rồng, chợ Bến 
Thành, Dinh Thống Nhất,); khu di tích lịch sử địa đạo Củ Chi; các khu du lịch thuộc 
địa bàn huyện Cần Giờ; các đình, chùa khu vực quận 2, 8, 9, Thủ Đức, Gò Vấp 
Các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch có năng lực tài chính, mong muốn 
phát triển du lịch sông nước, do đó rất thuận lợi trong việc kêu gọi đầu tư phát triển vận 
tải hành khách và du lịch đường thủy. 
3.2. Hạn chế, thách thức: Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động du lịch đường 
thủy trên thực tế còn tồn tại một số vấn đề như: 
* Về cơ chế quản lý: 
- Thủ tục xây dựng bờ kè vẫn còn phức tạp, nhiều thủ tục khi cùng một nội dung nhưng 
phải thực hiện 02 bộ thủ tục hành chính liên quan đến vị trí, quy mô công trình và việc cấp 
phép xây dựng kè3. 
3 Quyết định số 22/2017/QĐ-UBND ngày 18 tháng 4 năm 2017 của UBND Thành phố Hồ Chí Minh ban hành Quy định về quản lý, sử dụng 
hành lang trên bờ sông, suối, kênh rạch, mương và hồ công cộng thuộc địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 
319
Quy hoạch và phát triển kè bờ sông Sài Gòn và sông, kênh nội thành và các giải pháp
để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn, sông và kênh nội thành vào năm 2025
- Chưa có cơ chế về việc cho các tổ chức, cá nhân thuê đất trong phạm vi hành lang bảo 
vệ trên bờ để xây dựng các công trình phục vụ hoạt động dịch vụ có thời hạn để tạo nguồn 
thu cho ngân sách thành phố. 
- Chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng, cụ thể để kêu gọi, vận động hoặc hỗ trợ về giá (trực 
tiếp hoặc gián tiếp) cho doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông, hạ tầng 
dịch vụ và yên tâm khai thác, phát triển lâu dài các sản phẩm du lịch đường sông trên địa 
bàn thành phố. 
* Về quy hoạch: 
- Các thách thức về môi trường và tác động của biến đổi khí hậu: Thành phố đang đối mặt 
với nhiều vấn đề môi trường như ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí, sụt lún đất 
kết hợp với tác động của biến đổi khí hậu như nước biển dâng, mưa thất thường, xâm nhập 
mặn khiến cho các vấn đề đô thị như ngập úng, ô nhiễm môi trường càng diễn biến phức 
tạp. Do đó, việc khai thác không gian dọc sông Sài Gòn cũng bị ảnh hưởng. 
- Tính định hướng, kết nối và khai thác cảnh quan không gian 02 bên bờ sông chưa được 
quan tâm đúng mức, chưa đặt dòng sông là trung tâm trong nghiên cứu phương án tổ chức 
không gian cảnh quan 02 bên bờ và chưa gắn kết với các nhu cầu trong phát triển du lịch. 
- Quy hoạch khu cảng chưa tách rời các khu dân cư, chưa có các tuyến đường chuyên 
dùng; do đó kết nối giao thông đường bộ vào các cảng còn khó khăn, tăng chi phí vận tải. 
Khai thác vận tải đường thủy đến các cảng vẫn còn hạn chế. 
- Công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, di dời các cơ sở, công trình trong phạm vi hành 
lang bảo vệ trên bờ cũng còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến tỷ lệ thực hiện quy hoạch và 
triển khai các dự án dọc 02 bên bờ sông. 
* Về cơ sở hạ tầng: 
- Hệ thống cảng, bến thủy nội địa chủ yếu là quy mô nhỏ, còn manh mún, chưa phát triển 
đúng với tiềm năng, chưa có quy hoạch mang tính bền vững, nên nhà đầu tư chưa yên tâm 
trong việc đầu tư hạ tầng cảng, bến thủy nội địa. 
- Hệ thống cầu tàu bến bãi phục vụ du lịch đường thủy vẫn còn rất hạn chế4. Các bến thủy 
do Thành phố đầu tư (bến Bình Hòa, bến Bình Khánh, bến Trạm phân khu 1, Trạm phân 
khu 2, bến Bình Đông, bến Lò Gốm...) xét về yếu tố kỹ thuật đảm bảo an toàn cho du khách, 
tuy nhiên, xét về tính thẩm mỹ thì vẫn còn chưa hài hòa với cảnh quan xung quanh và còn 
thiếu khu vực vệ sinh dành cho khách du lịch; khu vực neo đậu cho phương tiện thủy vẫn 
chưa được xác định, điều này ngăn cản nhiều loại hình phương tiện vận tải phát triển tại 
thành phố. 
- Chưa phát triển đồng bộ hệ thống bến sà lan, hệ thống cảng cạn kết hợp thực hiện dịch 
vụ logistics phục vụ hoạt động của cảng biển. 
4 Hiện nay, trên địa bàn thành phố chỉ có 21 bến thủy nội địa phục vụ du lịch đường thủy trong tổng số 74 bến thủy nội địa phục vụ 
đưa - rước hành khách, trong đó 11 bến được đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách, nằm ngay các điểm, khu du lịch thuộc địa bàn các quận - 
huyện, bao gồm: quận 6 (01 bến), quận 8 (02 bến), quận 9 (01 bến), quận Bình Thạnh (01 bến), huyện Nhà Bè (01 bến) và huyện Cần Giờ 
05 bến). 
320
Quy hoạch và phát triển kè bờ sông Sài Gòn và sông, kênh nội thành và các giải pháp
để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn, sông và kênh nội thành vào năm 2025
- Mặc dù mật độ các tuyến giao thông đường thủy cao, tuy nhiên sự phân bố không đồng 
đều, tập trung chủ yếu tại các quận, huyện, vùng ven. Còn khu vực trung tâm có nhu cầu 
vận chuyển hàng hóa và hành khách cao lại ít các tuyến đường thủy kết nối. 
- Về môi trường: Tình trạng ô nhiễm môi trường do các phương tiện, công trình, dân sinh 
xả thải, xả rác trực tiếp ra sông, kênh, rạch (đặc biệt trên các tuyến kênh Đôi, kênh Tẻ, 
kênh Tàu Hủ - Bến Nghé), lục bình trôi (sông Sài Gòn), gây khó khăn cho các phương 
tiện thủy lưu thông và mất mỹ quan đô thị. 
3.3. Đề xuất, kiến nghị 
Từ những tiềm năng, lợi thế và kết quả đạt được cũng những tồn tại, hạn chế trong 
phát triển du lịch gắn khai thác giá trị kè bờ sông Sài Gòn và kênh, rạch nội đô trên địa 
bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Du lịch đề xuất một số kiến nghị cụ thể như sau: 
3.3.1. Hoàn thiện việc quy hoạch, thiết kế đô thị và tổ chức quản lý, khai thác cảnh quan 
sông nước, hệ thống bờ kè dọc sông Sài Gòn và kênh rạch nội đô nhằm hoàn thiện cơ sở 
pháp lý, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất về tổ chức và quản lý không gian cảnh quan 
trên toàn bộ tuyến sông, trong đó chú trọng các vấn đề như: 
- Dọc theo phạm vi hành lang bảo vệ trên bờ sông, quy hoạch hợp lý các khu cảnh quan, 
cây xanh, các loại hình phục vụ cộng đồng, các bến thủy đồng thời cũng là nơi hội tụ cộng 
đồng, tôn tạo văn hóa “trên bến dưới thuyền”, tạo ra giá trị gia tăng, góp phần cải tạo và 
xây dựng diện mạo mới cho bộ mặt cảnh quan đô thị. 
- Quy hoạch gắn với việc liên kết các loại hình di sản kiến trúc thuộc địa ven các sông 
ngòi (hệ thống các di tích xưởng tàu, cảng – bến tàu; các dãy nhà phố, nhà kho ven sông; 
các cây cầu thời thuộc địa; hệ thống phòng thủ đường sông...). Trong đó việc nghiên cứu 
tái sử dụng hay thay đổi công năng của các di tích kết hợp với các hoạt động kinh doanh, 
dịch vụ là một trong các yếu tố du lịch tiềm năng mà các nước khác, điển hình như 
Singapore đã thành công. Nhiều khu phố cổ, nhà kho – xưởng, bến cảng tàu ven sông của 
Singapore hiện nay được trùng tu sửa chữa và đưa vào khai thác kết hợp các hoạt động 
thương mại dịch vụ đã tạo ra các bến du lịch thu hút người dân và du khách (Clarke Quay 
sôi động và náo nhiệt với nhiều dịch vụ giải trí, ăn uống, mua sắm, nghe nhạc) 
- Xét tổng thể về quy hoạch mạng lưới đường thủy và cảng bến, khu vực Sài Gòn – Khánh 
Hội hội đủ các yếu tố thuận lợi trong việc khai thác du lịch đường thủy đường thủy và 
quốc tế. Đồng thời qua khảo sát, nghiên cứu các đô thị có dịch vụ du lịch đường thủy phát 
triển thì các bến cảng phục vụ tiếp nhận các tàu nội địa và quốc tế đều nằm ở trung tâm 
thành phố (như tại thủ đô của Singapore, thủ đô Amsterdam của Hà Lan, thủ đô Hensinki 
của Phần Lan). Do đó, cần tiếp tục quy hoạch để khai thác 1800m cầu cảng Sài Gòn – 
Khánh Hội để tạo thêm sự hấp dẫn của khu đô thị gắn với sông Sài Gòn. 
3.3.2. Xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách thông thoáng để hỗ trợ doanh nghiệp, kêu 
gọi cộng đồng xã hội xã hội hóa (1) đầu tư nâng cấp và xây dựng đồng bộ hệ thống cơ 
sở hạ tầng (cầu tàu, bến bãi), vật chất kỹ thuật cho du lịch đường thủy kết nối đường bộ, 
tiếp cận điểm đến (2) xây dựng, đa dạng hoá các dịch vụ trên bờ, các loại hình hoạt 
động giải trí trên mặt nước, các công trình phục vụ công cộng... để dọc ven sông, kênh 
rạch cũng trở thành những điểm thu hút du lịch, ẩm thực với du khách. 
- Cần sớm xây dựng cơ chế về việc tổ chức cá nhân thuê đất trong phạm vi hành lang bảo 
vệ trên bờ để xây dựng các công trình phục vụ hoạt động dịch vụ có thời hạn, nhằm đảm 
321
Quy hoạch và phát triển kè bờ sông Sài Gòn và sông, kênh nội thành và các giải pháp
để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn, sông và kênh nội thành vào năm 2025
bảo các yêu cầu về nâng cấp, chỉnh trang mỹ quan như bến thủy nội địa, dịch vụ đô thị, 
nhà vệ sinh công cộng góp phần cải tạo cảnh quan, bảo vệ môi trường và tạo nguồn thu 
cho ngân sách thành phố. 
- Xây dựng cơ chế, phương án quản lý hoạt động của các bến thủy nội địa do Nhà nước 
đầu tư và được thành phố giao lại cho đơn vị, doanh nghiệp quản lý khai thác, nhằm tạo 
điều kiện, khuyến khích các đơn vị, doanh nghiệp phát triển hoạt động, tham gia đầu tư 
phát triển hạ tầng kỹ thuật bến thủy phục vụ du lịch đường thủy. 
- Thống nhất quy trình, thủ tục xây dựng bờ kè về một đầu mối thực hiện, sau khi tiếp 
nhận sẽ chủ động liên hệ, chuyển cho các Sở ngành, đơn vị liên quan phối hợp giải quyết 
trong quá trình thụ lý hồ sơ. 
3.3.3. Tăng cường công tác giải phóng mặt bằng, giải tỏa khu dân cư lấn chiếm sông 
ngòi, kênh rạch. 
3.3.4. Khai thông, nạo vét, cải thiện, nâng cao chất lượng, môi trường nước trên các tuyến 
đường thủy, nhất là tuyến nội đô kênh Nhiêu Lộc, kênh Tàu Hủ, rạch Bến Nghé, rạch Lò 
Gốm, tạo thuận lợi cho các phương tiện du lịch thủy lưu thông trên thượng lưu sông Sài 
Gòn. 
Tóm lại, du lịch chịu tác động và ảnh hưởng tổng hòa của rất nhiều ngành, nhiều 
lĩnh vực bởi tính chất “liên ngành, liên vùng”, “ngành kinh tế dịch vụ tổng hợp”. Hy vọng 
rằng trong tương lai không xa, khi những vấn đề kiến nghị nêu trên được quan tâm giải 
quyết, du lịch đường sông nói riêng và du lịch Thành phố Hồ Chí Minh nói chung sẽ 
ngày càng phát triển và thực sự trở thành một ngành “kinh tế mũi nhọn”./. 
322