Những cơ sở cơ bản để Hồ Chí Minh tiếp xúc, khẳng định, đi theo, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin

ƣợc hoàn toàn độc 
lập, dân ta đƣợc hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng đƣợc học 
hành”5; “Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi Tổ quốc, và hạnh 
phúc của quốc dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, 
xông pha sự hiểm nghèo - là vì mục đích đó... Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi cũng chỉ 
theo đuổi một mục đích, làm cho ích quốc lợi dân”6. “Điều mong muốn cuối cùng của 
tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nƣớc Việt Nam hòa 
bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp 
cách mạng thế giới”7. Đó là thông điệp Hồ Chí Minh gửi đến quốc dân đồng bào mục 
đích phấn đấu suốt đời của mình. Chính mục đích cuộc sống vì dân tộc, nhân loại, đòi 
hỏi phải, thôi thúc Hồ Chí Minh vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - 
Lênin. Ngƣời nói: “Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa là một cuộc biến đổi khó khăn 
nhất và sâu sắc nhất. Chúng ta phải xây dựng một xã hội hoàn toàn mới xƣa nay chƣa 
từng có trong lịch sử dân tộc ta... Trong những điều kiện nhƣ thế, chúng ta phải dùng 
những phƣơng pháp gì, hình thức gì, đi theo tốc độ nào để tiến dần lên chủ nghĩa xã 
hội? Đó là những vấn đề đặt ra trƣớc mắt Đảng ta hiện nay. Muốn giải quyết tốt những 
vấn đề đó, muốn đỡ bớt mò mẫm, muốn đỡ phạm sai lầm, thì chúng ta phải học tập 
kinh nghiệm các nƣớc anh em và áp dụng những kinh nghiệm ấy một cách sáng tạo. 
Chúng ta phải nâng cao sự tu dƣỡng về chủ nghĩa Mác - Lênin để dùng lập trƣờng, 
quan điểm, phƣơng pháp chủ nghĩa Mác - Lênin mà tổng kết những kinh nghiệm của 
Đảng ta, phân tích một cách đúng đắn những đặc điểm của nƣớc ta. Có nhƣ thế, chúng 
ta mới có thể dần dần hiểu đƣợc quy luật phát triển của cách mạng Việt Nam, định ra 
đƣợc những đƣờng lối, phƣơng châm, bƣớc đi cụ thể của cách mạng xã hội chủ nghĩa 
thích hợp với tình hình nƣớc ta”8. GS. Đặng Xuân Kỳ, trong cuốn Phương pháp và 
phong cách Hồ Chí Minh, viết: “Thực tiễn sống động của phong trào cách mạng Việt 
Nam và thế giới là căn cứ xuất phát để suy nghĩ, hình thành tƣ tƣởng Hồ Chí Minh. 
Ngƣời đã đặt các dữ kiện tƣ tƣởng trên mảnh đất thực tiễn ấy để từng bƣớc xác lập một 
hệ thống tƣ tƣởng, luận điểm có ý nghĩa quyết định vận mệnh của dân tộc và đóng góp 
5
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.187. 
6
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.272 
7
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.614. 
8
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.92. 
Phần II. Hồ Chí Minh tiếp thu, kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam 
|92 
to lớn vào phong trào cách mạng thế giới”9. Nhƣ vậy, những yêu cầu bức thiết của quốc 
tế và dân tộc “thực tiễn sống động của phong trào cách mạng Việt Nam và thế giới”, 
nhu cầu “nƣớc ta đƣợc hoàn toàn độc lập, dân ta đƣợc hoàn toàn tự do”, “quyền lợi Tổ 
quốc và hạnh phúc của quốc dân”, là cơ sở, động lực để Hồ Chí Minh đã đến, tiếp 
xúc, khẳng định, đi theo, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ 
Chí Minh. 
2.2. Tinh hoa văn hóa dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, trí tuệ của thời đại cuối 
thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX 
Trong quá trình tồn tại và phát triển, dân tộc Việt Nam đã kiến trúc, hun đúc, tạo 
dựng cho mình một hệ thống thang bậc các giá trị truyền thống mà nổi bật là: Chủ 
nghĩa yêu nƣớc và ý chí bất khuất đấu tranh để dựng nƣớc và giữ nƣớc; tinh thần nhân 
nghĩa và truyền thống đoàn kết; truyền thống lạc quan yêu đời; truyền thống cần cù, 
dũng cảm, thông minh, sáng tạo, ham học hỏi Trong hệ thống đó, truyền thống yêu 
nƣớc đứng ở vị trí hàng đầu, là tƣ tƣởng, tình cảm thiêng liêng nhất; là cội nguồn của 
trí tuệ sáng tạo và lòng dũng cảm, chuẩn mực đạo đức cơ bản của dân tộc Việt Nam; 
biểu trƣng cho tiềm năng, khả năng, sức mạnh, trí tuệ, bản lĩnh, tầm vóc Việt Nam 
Truyền thống dân tộc nói chung, truyền thống yêu nƣớc nói riêng, đó là động lực mạnh 
mẽ thúc đẩy Hồ Chí Minh ra đi tìm đƣờng cứu nƣớc, không ngừng học hỏi, tiếp thu, 
thâu thái tinh hoa văn hóa nhân loại làm giầu cho “hành lý trí tuệ và hành trang tinh 
thần” để phục vụ cho sự nghiệp cách mạng Sau này, Ngƣời nói: “Lúc đầu, chính là 
chủ nghĩa yêu nƣớc, chứ chƣa phải chủ nghĩa cộng sản đã đƣa tôi tin theo Lênin, tin 
theo Quốc tế thứ ba”10. 
Ngoài tinh hoa văn hóa dân tộc, Ngƣời còn không ngừng tiếp thu tinh hoa văn 
hóa nhân loại: Hồ Chí Minh tiếp thu một cách có phê phán, gạn lọc tinh hoa văn hóa 
Đông, Tây, Kim, Cổ, truyền thống và hiện đại. Tinh hoa văn hóa nhân loại, cùng với 
truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam tạo nên ở Hồ Chí Minh - “Một con ngƣời gồm 
kim, cổ, Tây, Đông. Giàu quốc tế, đậm Việt Nam từng nét”11, một bản lĩnh trí tuệ, một 
tầm vóc văn hóa hiếm có khi Ngƣời mới ở độ tuổi 34. Ngay từ những năm 20 của thế 
kỷ trƣớc trƣớc Oxít Manđaxtem - một nhà thơ cộng sản ngƣời Nga đã nhận xét: Dân 
9
 GS. Đặng Xuân Kỳ (Chủ biên) (1997), “Phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh”, Nxb 
Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.164. Hồ Chí Minh - Truyện. Bản dịch Trung văn của Trƣơng Niệm 
Thức, Bát nguyệt xuất bản xã Thƣợng Hải, 1949. 
10
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.563. 
11
 Dựa theo PGS.TS. Nguyễn Trọng Phúc, bài “Sự khởi đầu và mãi mãi”, http:// cpv.org.vn. 
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
93| 
tộc An Nam là một dân tộc rất giản dị và lịch thiệp, rất ghét những gì thái quá. “Dáng 
dấp của con ngƣời đang ngồi trƣớc mặt tôi đây, Nguyễn Ái Quốc, cũng đang tỏa ra một 
cái gì thật lịch thiệp và tế nhị... Từ Nguyễn Ái Quốc đã tỏa ra một thứ văn hoá, không 
phải văn hóa Âu châu, mà có lẽ là một nền văn hóa tƣơng lai”12. “Qua phong thái thanh 
cao, trong giọng nói trầm ấm của Nguyễn Ái Quốc, chúng ta nhƣ nghe thấy ngày mai, 
nhƣ thấy sự yên tĩnh mênh mông của tình hữu ái toàn thế giới”13. Nhà báo, nhà văn Mỹ, 
Đâyvít Hanbơcstơn nhận xét: “Hồ Chí Minh gần với Lênin, Giăngđi, Oasinhtơn - một 
Lênin phƣơng Đông, một Găngđi mácxít, một Oasinhtơn Việt Nam, nhƣng lại rất Hồ 
Chí Minh. Hồ Chí Minh là một trong những nhân vật kỳ lạ của thời đại này - hơi giống 
Găngđi, hơi giống Lênin, hoàn toàn Việt Nam” 14, “Cụ Hồ là Oasinhtơn của Việt 
Nam”15. Chính tinh hoa văn hóa nhân loại, cùng với truyền thống văn hóa dân tộc Việt 
Nam là cơ sở để Ngƣời so sánh, sàng lọc các học thuyết, chủ nghĩa trên thế giới, là nền 
tảng tạo nên tầm vóc và bản lĩnh trí tuệ, nâng cao tƣ duy, độc lập, tự chủ, sáng tạo của 
Hồ Chí Minh trong việc tiếp thu sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin - đỉnh cao trí tuệ thời 
đại. Sau này, Ngƣời nói: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhƣng chủ nghĩa 
chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin”16. Trả lời phỏng 
vấn báo Nhân đạo (L'Humanite') vào ngày 15/7/1969, Hồ Chí Minh khẳng định: “Về 
phần chúng tôi, chính là do cố gắng vận dụng những lời dạy của Lênin, nhƣng vận 
dụng một cách sáng tạo, phù hợp với thực tế Việt Nam ngày nay, mà chúng tôi đã chiến 
đấu và giành đƣợc những thắng lợi to lớn nhƣ đồng chí đã biết. Chúng tôi giành đƣợc 
thắng lợi đó là do nhiều nhân tố, nhƣng cần phải nhấn mạnh rằng - mà không chỉ nhân 
dịp kỷ niệm lần thứ 100 ngày sinh Lênin - chúng tôi giành đƣợc những thắng lợi đó 
trƣớc hết nhờ cái vũ khí không gì thay thế đƣợc là chủ nghĩa Mác - Lênin”17. 
Đánh giá về vai trò của tinh hoa văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân lạo đối 
với quá trình Hồ Chí Minh tiếp thu, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - 
Lênin, trong bài “Tư tưởng Hồ Chí Minh: Sinh khí của một học thuyết”, tác giả Trần 
Bạch Đằng viết: “Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh đƣợc ấp ủ lâu dài trong cái nôi chủ nghĩa yêu 
nƣớc, tẩm mình sâu sắc trong hồn dân tộc, là kết tinh của truyền thống nhiều nghìn năm 
12
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 463. 
13
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.463. 
14
 Đavit Hanbơcxtam (1971), Hồ, Nxb Răngđôm Haosơ, 1971. 
15
 Xã luận báo Thế giới hàng ngày, ngày 5/9/1969. 
16
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.289. 
17
 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.589-590. 
Phần II. Hồ Chí Minh tiếp thu, kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam 
|94 
dựng nƣớc và giữ nƣớc của nhân dân Việt Nam. Trên cái nền kiên cố ấy, trên mảnh đất phì 
nhiêu ấy, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh gạn lọc các hạt giống trí tuệ cổ kim phƣơng Đông, 
phƣơng Tây và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, sản phẩm khoa học hiện đại vào 
một đất nƣớc cụ thể. Ngƣời ta không thể tìm thấy chủ nghĩa quốc gia cực đoan, thủ cựu, 
hẹp hòi, vị kỷ, cũng nhƣ ngƣời ta không thể tìm thấy chủ nghĩa quốc tế không tƣởng 
trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh...”18. Nhƣ vậy, tinh hoa văn hóa dân tộc, tinh hoa văn hóa 
nhân loại, tạo nên “nền tảng kiên cố”, “mảnh đất phì nhiêu” tƣ tƣởng, văn hóa cơ bản để 
Hồ Chí Minh tiếp cận, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin. 
2.3. Những nhân tố chủ quan, đặc biệt là phẩm chất và năng lực thuộc về cá nhân 
Hồ Chí Minh 
Để tiếp xúc, khẳng định, đi theo, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - 
Lênin, ngoài bối cảnh thực tiễn lịch sử và những yêu cầu bức thiết của quốc tế và dân 
tộc Việt Nam, cơ sở tinh hoa văn hóa dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, trí tuệ của 
thời đại cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, không thể không kể đến nhân tố chủ quan 
thuộc về cá nhân Hồ Chí Minh. Nhân cách, phẩm chất, tài năng và trí tuệ của Hồ Chí 
Minh đã tác động rất lớn đến việc hình thành và phát triển tƣ tƣởng của Ngƣời. Những 
nhân tố chủ quan thuộc về phẩm chất cá nhân của Hồ Chí Minh là: tƣ duy độc lập, tự 
chủ và sáng tạo, có óc phê phán tinh tƣờng và sáng suốt trong việc nghiên cứu, tìm hiểu 
các cuộc cách mạng trong nƣớc và trên thế giới; là trí tuệ lớn, bậc “đại trí” tinh thông, 
uyên bác trên nhiều lĩnh vực; sự khổ công học tập, rèn luyện chiếm lĩnh vốn tri thức 
phong phú của nhân loại, vốn kinh nghiệm đấu tranh của phong trào giải phóng dân 
tộc, phong trào công nhân quốc tế để tiếp cận với chủ nghĩa Mác - Lênin với tƣ cách là 
học thuyết về cách mạng của giai cấp vô sản; có tâm hồn của một ngƣời yêu nƣớc vĩ 
đại, một chiến sĩ cộng sản nhiệt thành cách mạng; một trái tim yêu thƣơng nhân dân, 
thƣơng ngƣời cùng khổ, sẵn sàng chịu đựng hy sinh vì độc lập của Tổ Quốc, vì hạnh 
phúc của nhân dân. Hồ Chí Minh, đã từng tâm sự: “ cá nhân tôi, từ lúc đầu nhờ đƣợc 
học tập truyền thống cách mạng oanh liệt và rèn luyện trong thực tế đấu tranh anh dũng 
của công nhân và của Đảng Cộng sản Pháp, mà tôi đã tìm thấy chân lý chủ nghĩa Mác - 
Lênin, đã từ một ngƣời yêu nƣớc tiến bộ thành một chiến sĩ xã hội chủ nghĩa”19. Nhƣ 
vậy, cùng với tƣ duy, trí tuệ, phẩm chất, bề dày thực tiễn và năng lực tổng kết thực tiễn, 
sự học tập và rèn luyện không ngừng của Ngƣời, đã giúp Ngƣời tiếp xúc, khẳng định, 
đi theo, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong cuốn Hồ Chí 
18
 Trần Bạch Đằng (2007), Tư tưởng Hồ Chí Minh: Sinh khí của một học thuyết, đến với Tư tưởng 
Hồ Chí Minh, Nxb Trẻ, tháng 2/2007. 
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
95| 
Minh nhà cách mạng sáng tạo, do GS.TS. Mạch Quang Thắng (Chủ biên), khẳng định: 
“Do có trí tuệ uyên bác, miệt mài học tập, nghiên cứu lý luận Mác - Lênin, nghiên cứu 
các bài học và tổng kết kinh nghiệm của các cuộc cách mạng thế giới, hoạt động thực 
tiễn sôi nổi trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, Hồ Chí Minh đã có những 
nhận thức mới. Từ đó, ngƣời đƣa ra những quan điểm mới, những nhận định mới về sự 
phát triển của phong trào cách mạng, về đƣờng lối và phƣơng pháp cách mạng cho các 
nƣớc thuộc địa và phụ thuộc, trƣớc hết là cho đất nƣớc của mình... Bằng thực tiễn cách 
mạng và năng lực thực tiễn, Ngƣời bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin và thể 
hiện rõ sự sáng tạo lớn của mình”20. 
III. KẾT LUẬN 
Việc Hồ Chí Minh tiếp xúc, khẳng định, đi theo, vận dụng và phát triển sáng tạo 
chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam là sự kiện lịch sử lớn, có ý nghĩa quan trọng, thu 
hút nhiều nhà khoa học đi sâu, nghiên cứu, tìm hiểu. Bài viết bƣớc đầu, tập trung đi sâu 
nghiên cứu làm rõ những cơ sở cơ bản để Hồ Chí Minh tiếp xúc, khẳng định, đi theo, 
vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam. Trong bài viết, 
tác giả đã chỉ ra và phân tích 3 cơ sở cơ bản để Hồ Chí Minh tiếp xúc, khẳng định, đi 
theo, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam là: Bối cảnh 
thực tiễn lịch sử và những yêu cầu bức thiết của quốc tế và dân tộc Việt Nam, cuối thế 
kỷ XIX đầu thế kỷ XX; tinh hoa văn hóa dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, trí tuệ của 
thời đại cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX; những nhân tố chủ quan, đặc biệt là phẩm chất 
và năng lực thuộc về cá nhân Hồ Chí Minh. Trên nền tảng của những cơ sở ấy, Hồ Chí 
Minh tiếp xúc, khẳng định, đi theo, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - 
Lênin vào Việt Nam; đặt cơ sở nền móng tƣ tƣởng cho việc hoạch định chủ trƣơng, 
đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nƣớc ta; góp phần quan trọng vào 
những thắng lợi có ý nghĩa lịch sử của cách mạng Việt Nam. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính 
trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội. 
2. Hội đồng Trung ƣơng chỉ đạo biên soạn giáo trình Quốc gia các bộ môn khoa 
học Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, 
(2003), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
20
 Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh (2009) Hồ Chí Minh nhà cách mạng 
sáng tạo, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.52. 
Phần II. Hồ Chí Minh tiếp thu, kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam 
|96 
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Tư tưởng Hồ Chí Minh (Tài liệu phục vụ dạy 
và học Chƣơng trình các môn Lý luận chính trị trong các trƣờng đại học, cao 
đẳng), Nxb Đại học Kinh tế quốc dân. 
4. TS. Võ Văn Lộc (Biên soạn, tuyển chọn, giới thiệu). Tài liệu nghiên cứu, học tập 
tư tưởng Hồ Chí Minh, (2011), Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. 
5. PGS.TS. Đinh Xuân Lý, PGS.TS. Phạm Ngọc Anh (Đồng chủ biên) (2008), 
Một số chuyên đề về tư tưởng Hồ Chí Minh (Sách tham khảo phục vụ giảng 
dạy và học tập môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh), Nxb Lý luận chính trị. 
6. GS.TS. Mạch Quang Thắng (2010), Hồ Chí Minh con người của sự sống (Sách 
tham khảo), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
7. GS. Trần Nhâm (2011), Hồ Chí Minh nhà tư tưởng thiên tài, Nxb Chính trị 
quốc gia, Hà Nội. 
8. Đại tƣớng Võ Nguyên Giáp (1997), Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách 
mạng Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
9. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, (15 tập), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.