Nhà báo Việt Nam hiện đại

 giới hiện 
tích thông tin sâu sắc và thuyết phục để 
 đại, nhà báo phải giao tiếp với nhiều nhóm 
công chúng hiểu rõ bản chất vấn đề, sự việc; công chúng mục tiêu khác nhau có đặc điểm 
từ đó tạo dựng lòng tin, hình thành quan văn hoá xã hội khác nhau, nên ngày càng trở 
điểm, thái độ của họ. nên quan trọng việc nhà báo phải được 
 Có không ít người cho rằng, trong bối trang bị kiến thức về bản sắc tinh thần và 
cảnh bùng nổ thông tin như hiện nay tất yếu văn hoá của các dân tộc, các nhóm trong xã 
sẽ nảy sinh mâu thuẫn giữa việc đưa tin hội và ngoại ngữ. 
nhanh và việc phân tích thông tin một cách 
64 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 5/2012 
 - Thành thạo các phương tiện thông tin mới. giúp cho công chúng nhận thức đúng đắn và 
Nhà báo bắt buộc phải biết sử dụng các công hành động hợp lý, có hiệu quả. Chỉ có như vậy 
nghệ mới trong thông tin và truyền thông. mới giữ được người đọc, người nghe, người 
 - Nắm được những kiến thức cơ bản của xem. Đặc biệt, trong nền kinh tế thị trường, sự tín 
marketing-quản trị, vì nhà báo phải định vị thị nhiệm của công chúng quyết định vị trí của các 
phần của mình đối với tờ báo, hay chương sản phẩm báo chí.16 
trình phát thanh, truyền hình để đáp ứng được 3. Một số điều rút ra 
 15
khách hàng và thu hút được quảng cáo. Trên cơ sở tổng hợp ý kiến của các 
 GS. TS. Tạ Ngọc Tấn - Tổng Biên tập chuyên gia; đồng thời dựa vào những cảm 
Tạp chí Cộng sản, nguyên Giám đốc Học nhận của cá nhân, chúng tôi cho rằng, nhà 
viện Báo chí và Tuyên truyền: báo Việt Nam hiện đại cần có những phẩm 
 - Nhà báo phải là người làm mới nguồn chất sau đây: 
thông tin, cung cấp thông tin ở những tầng ý Thứ nhất, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng. 
nghĩa mới thông qua phân tích, bình luận, 
hướng dẫn nhận thức của công chúng. Chúng ta đều biết: Nền báo chí Việt Nam 
 là nền báo chí cách mạng. Các cơ quan báo 
 - Người làm báo phải là người có trình 
độ chuyên nghiệp cao, có khả năng tiếp cận, chí đều nằm dưới sự quản lý của Đảng và 
khai thác những nguồn thông tin có tính phát Nhà nước ta. Chức năng, nhiệm vụ của báo 
hiện riêng có, sử dụng được những phương chí nước ta là “tiếng nói của Đảng, Nhà 
pháp tốt nhất, những phương tiện kỹ thuật nước, của tổ chức chính trị - xó hội và là 
hiện đại nhất để chuyển tải thông tin của diễn đàn của nhân dân”. Chủ tịch Hồ Chí 
mình đến với công chúng. Đặc biệt, sự tích Minh từng căn dặn: “Cán bộ báo chí cũng là 
hợp các loại hình phương tiện thông tin chiến sỹ cách mạng. Cây bút, trang giấy là 
trong những kênh truyền thông hiện nay vũ khí sắc bén của họ”17. Suy rộng ra, nhà 
càng đòi hỏi nhà báo phải có khả năng xử lý báo Việt Nam đồng thời là nhà chính trị, 
được những tình huống kỹ thuật đa dạng, đa người chiến sĩ hoạt động trên lĩnh vực tư 
loại hình phương tiện. tưởng-văn hoá của Đảng. Chính vì thế, nếu 
 - Nhà báo phải trở thành người đối thoại, không bản lĩnh chính trị vững vàng, nhà báo 
người biết chấp nhận ý kiến của công chúng khó có thể hoàn thành nhiệm vụ tuyên 
và có khả năng thuyết phục công chúng truyền, bảo vệ chủ trương, đường lối của 
bằng thông tin, sự phân tích, lý giải của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; 
mình. Nhà báo cũng là người phải biết mở ra 
 đấu tranh chống lại những quan điểm thù 
cho công chúng những cơ hội để tham gia 
trực tiếp vào hoạt động báo chí, khai thác địch, sai trái trong bối cảnh kẻ thù đang tiến 
được những thành tựu của quá trình “xã hội hành “diễn biến hoà bình” với nhiều phương 
hóa báo chí” để làm phong phú cho sản cách, thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp 
phẩm báo chí của mình, của cơ quan mình. như hiện nay. 
 - Nhà báo phải giành được sự tín nhiệm cao. Để trau dồi bản lĩnh như vậy, nhà báo 
Sự tín nhiệm này bao gồm cả sức mạnh thu hút chúng ta cần nắm vững và lấy chủ nghĩa 
của thương hiệu của cơ quan báo chí và uy tín cá Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm ánh 
nhân của mỗi nhà báo. Trong thế giới hỗn loạn sáng dẫn đường; lấy độc lập, tự do của dân 
bởi vô số nguồn thông tin, báo chí hiện đại phải tộc, hoà bình, hạnh phúc của nhân dân, sự 
thể hiện tính chính xác, công bằng, khách quan, giàu mạnh, phồn vinh của đất nước làm 
mang lại cho công chúng nhiều hiểu biết mới, động lực và lý tưởng phấn đấu. 
Nhà báo Việt Nam 65 
 Thứ hai, nhận thức đầy đủ, sâu sắc và giới ưu tiên đào tạo nghề báo cho những 
tuân thủ nghiêm túc các chuẩn mực về đạo người đã có một bằng đại học. 
đức nói chung, đạo đức nghề báo nói riêng. Trong số các kiến thức về văn hoá-xã hội, 
 Nhà báo phải có đạo đức trong sáng, phải không thể không kể đến kiến thức về ngôn 
thực hiện đầy đủ trách nhiệm xã hội và ngữ học. Ngôn ngữ là phương tiện chuyển 
nghĩa vụ công dân của mình; tuân thủ pháp tải thông tin đặc biệt quan trọng, trong nhiều 
luật, trong đó có Luật Báo chí, tự giác làm trường hợp thậm chí là duy nhất, của nhà 
theo các quy định trong “Quy định về đạo báo. Vì thế nhà báo phải nắm vững các kỹ 
đức nghề nghiệp của người làm báo”. Nhà năng sử dụng ngôn từ để bảo đảm tính hiệu 
báo phải tuyên truyền cổ vũ và bảo vệ cái quả cao của hoạt động truyền thông. 
tốt, cái đẹp; phản bác và diệt trừ cái xấu, cái Thứ tư, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao. 
ác. Cuộc sống cũng như hoạt động nghề Trình độ chuyên môn nghiệp vụ thể hiện 
nghiệp của nhà báo phải góp phần làm cho ở tất cả các khâu trong quá trình thực hiện 
quan hệ giữa người với người trong xã hội một tác phẩm báo chí: từ thu thập tư liệu, xử 
ngày càng tốt đẹp, nhân văn. lý thông tin, giao tiếp với nguồn tin, sử dụng 
 Thứ ba, có phông kiến thức văn hoá-xã các phương tiện kỹ thuật trợ giúp cho đến 
hội sâu rộng và không ngừng được bổ sung, việc viết văn bản báo chí, v.v. Nhà báo được 
cập nhật. giao nhiệm vụ gì thì phải thành thạo tất cả 
 Thời đại ngày nay là thời đại bùng nổ các kỹ năng có liên quan để hoàn thành 
thông tin, thời đại của kinh tế tri thức. Trình nhiệm vụ đó: có thể là kỹ năng của phóng 
độ của công chúng không ngừng được nâng viên, có thể là của biên tập viên, có thể là 
cao. Do đó, nhà báo cần phải liên tục trau người quản lý toà soạn, v.v. Và khi sản 
dồi, tích luỹ kiến thức văn hoá-xã hội để trở phẩm báo chí đến với công chúng, họ có thể 
thành người có tầm hiểu biết rộng lớn. Có đánh giá chính xác nhà báo có phải là người 
như vậy, các tác phẩm mới đủ độ sâu, mới có tay nghề cao hay không, nói cách khác, 
đạt tới các giá trị văn hoá để chinh phục có chuyên nghiệp không. 
công chúng. Bên cạnh đó, như chúng ta đã biết, trong 
 Bên cạnh đó, nhà báo là người của công thời đại bùng nổ thông tin như ngày nay, khi 
chúng, làm ra tác phẩm cho đại chúng. Phải việc hình thành các tập đoàn truyền thông đã 
có kiến thức văn hoá-xã hội đủ sâu rộng, trở thành xu hướng không thể đảo ngược và 
giao tiếp thành công với nhiều loại đối sự xuất hiện các cơ quan báo chí đa loại 
tượng công chúng khác nhau, với trình độ hình (mà trong đó không thể thiếu loại hình 
nhận thức khác nhau, hoạt động trong nhiều đa phương tiện là tờ báo Internet) cũng trở 
lĩnh vực khác nhau; từ đó tạo ra những tác thành tất yếu, thì nhà báo, về mặt chuyên 
phẩm báo chí có chất lượng phục vụ lợi ích môn nghiệp vụ phải là người “đa chức 
của các nhóm công chúng khác nhau. năng”. Nếu như trước đây, nhà báo chỉ 
 Dù được đào tạo chuyên sâu về bất cứ chuyên chụp ảnh, hoặc chỉ chuyên viết tin, 
lĩnh vực nào thì nhà báo cũng phải có kiến bài cho báo in, hoặc chỉ chuyên quay phim 
thức về nhiều ngành khoa học liên quan cho truyền hình hoặc chỉ chuyên biên tập 
khác. Có lẽ đây là lý do nhiều nước trên thế cho phát thanh, v.v. thì hiện nay tính chuyên 
 biệt hoá như vậy không còn thích ứng nữa. 
 Việc đài truyền hình có báo in, báo Internet, 
66 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 5/2012 
đài phát thanh có báo in, báo hình, báo người góp phần làm nên thành công của tác 
Internet, báo in có thêm phiên bản điện tử phẩm báo chí. 
trên Internet, v.v. cùng với sự tương tác chặt Khả năng giao tiếp, ở mức độ nào đó, thể 
chẽ giữa các cơ quan báo chí đã khiến cho hiện tầm vóc văn hoá của nhà báo. Những 
diện mạo các nhà báo hiện đại làm việc ở đó hành vi ứng xử dựa trên sự tôn trọng đối tác, 
thay đổi căn bản. Nhà báo có thể tham gia tôn trọng người đối thoại, tôn trọng nghề 
vào việc thực hiện các tác phẩm thuộc các nghiệp và hình ảnh của bản thân mình luôn 
loại hình báo chí khác nhau: quay phim, hàm chứa những giá trị văn hoá không nhỏ 
chụp ảnh, viết bài, dàn dựng, lồng ghép âm và góp phần tạo dựng chân dung nhà báo 
thanh, v.v. Mặt khác, do sự cạnh tranh thông như một nhà văn hoá. Thực tế cả trong nước 
tin ngày càng gay gắt mà nguồn nhân lực và ngoài nước đều cho thấy, các nhà báo 
ngày càng hạn chế, nhà báo hiện đại không lớn, có tên tuổi thường đồng thời là những 
thể chỉ hoàn tất một khâu trong quá trình nhà văn hoá đích thực với ý nghĩa trọn vẹn 
thực hiện một tác phẩm báo chí mà phải của từ này. 
thực hiện trọn vẹn tất cả các công đoạn Thứ sáu, phải có khả năng ứng dụng tốt 
trong quá trình này, tức là có tính độc lập rất các thành quả của khoa học-công nghệ 
cao khi tác nghiệp. trong tác nghiệp và giỏi một ngoại ngữ 
 Ngoài ra, trình độ chuyên môn nghiệp vụ thông dụng. 
còn thể hiện ở chỗ nhà báo phải là chuyên Hiện nay, hoạt động báo chí không thể 
gia trong lĩnh vực mà mình theo dõi và phản tách rời các sản phẩm của khoa học - công 
ánh. Nhà báo kinh tế phải có chuyên môn nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin. Do 
sâu về kinh tế, nhà báo môi trường phải là đó, nhà báo phải có kiến thức vững vàng về 
chuyên gia về môi trường, nhà báo thể thao công nghệ thông tin, sử dụng thành thạo các 
phải có kiến thức sâu sắc về thể thao, v.v. thiết bị kỹ thuật phục vụ tác nghiệp. Bên 
 Những yếu tố nói trên đòi hỏi nhà báo cạnh đó, nhà báo phải thành thạo một ngoại 
hiện đại phải được đào tạo hết sức bài bản, ngữ thông dụng, nhất là tiếng Anh (theo các 
kỹ lưỡng về chuyên môn nghiệp vụ và liên chuyên gia, hiện hơn 80% các giao dịch trên 
tục được bồi dưỡng nâng cao để theo kịp thế giới diễn ra bằng tiếng Anh và phần lớn 
yêu cầu của thực tiễn. các thông tin trên Internet được chuyển tải 
 Thứ năm, có khả năng giao tiếp tốt. qua tiếng Anh). Bác Hồ từng nói: “Trong 
 Nhà báo thường xuyên phải tiếp xúc với nghề làm báo, ta có kinh nghiệm của ta, 
nhiều người, thuộc nhiều tầng lớp, với nhiều nhưng ta cũng cần phải học thêm kinh 
trình độ nhận thức, nhiều dạng lợi ích và nghiệm của các nước anh em. Muốn thế thì 
nhu cầu thông tin; do vậy nhà báo phải có những người làm báo ít nhất cũng cần biết 
kỹ năng giao tiếp tốt để nhận được sự hợp một thứ tiếng nước ngoài”.18 Thực tế cho 
tác, đồng thuận; trên cơ sở đó, hoàn thành thấy, ngoại ngữ là phương tiện quan trọng 
nhiệm vụ của mình. Trước hết, nhà báo cần giúp nhà báo mở mang tri thức mọi mặt, học 
giao tiếp tốt với công chúng-những người sẽ hỏi kinh nghiệm của báo chí nước ngoài, mở 
đón nhận và chịu sự tác động từ tác phẩm rộng và nâng cao chất lượng hoạt động nghề 
của mình. Kế đó, phải giao tiếp tốt với nghiệp; qua đó, hội nhập hiệu quả và đạt tới 
nguồn tin, đồng nghiệp, với cấp trên-những đẳng cấp quốc tế. 
Nhà báo Việt Nam 67 
 Thứ bảy, có kiến thức nhất định về kinh tế 15 В.Д.Фатымина: Журналистское образование в 
báo chí. Германии В ХХI векЕ: проблемы и перспективы, 
 edu.of.ru/attach/17/1611.doc 
 Trong nền kinh tế thị trường, báo chí cho 16 Tạ Ngọc Tấn, 2008. Đào tạo nhà báo-một cách 
dù có là sản phẩm văn hoá đặc biệt thì vẫn là nhìn từ xu hướng phát triển truyền thông hiện đại, 
hàng hoá mang giá trị kinh tế và chịu sự trong: “Báo chí và truyền thông đại chúng-đào tạo, 
cạnh tranh quyết liệt theo đúng các quy luật bồi dưỡng trong thời kỳ hội nhập”, Kỷ yếu Hội thảo 
 khoa học quốc tế, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội , tr. 
của thị trường. Do vậy, kiến thức kinh tế sẽ 311-318. 
giúp nhà báo đóng góp hiệu quả hơn vào 17 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.10, tr. 616. 
việc phát triển thị phần của sản phẩm báo 18 Trích Bài phát biểu của Hồ Chủ Tịch tại Đại hội 
chí mà mình tạo ra, từ đó, phát triển chính lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam năm 1959. 
cơ quan báo chí. Và chức vụ của nhà báo 
trong cơ quan báo chí càng cao thì kiến thức Tài liệu tham khảo 
về kinh tế báo chí lại càng quan trọng. 1. Trịnh Kim Anh, 2010. Từ quan điểm của Chủ tịch Hồ 
___________________ Chí Minh về báo chí, nghĩ về trách nhiệm của người làm 
 báo hôm nay, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Di 
Chú thích sản Hồ Chí Minh với sự nghiệp đào tạo cán bộ lý luận 
 chính trị và truyền thông”, Học viện Báo chí và Tuyên 
1 Hồ Chí Minh, 1996. Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc truyền - Bảo tàng Hồ Chí Minh, tr. 91-98. 
gia, Hà Nội, t. 8, tr. 414. 
 2. “Báo chí và truyền thông đại chúng-đào tạo, bồi 
2
 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 9, tr. 413. dưỡng trong thời kỳ hội nhập”, Kỷ yếu Hội thảo khoa 
3
 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 4, tr. 526. học quốc tế, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2008. 
4 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 120. 
 3. Erich Fikhtelius, 2002. 10 bí quyết kỹ năng nghề 
5
 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 6, tr. 444. báo, Nxb. Lao động, Hà Nội. 
6 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 5, tr. 626. 
 4. Loic Hervouet, 1999. Viết cho độc giả, (Lê Hồng 
7 Hồ Chủ tịch với báo chí. Phân hội nhà báo Thành 
 Quang dịch), Hội Nhà báo Việt Nam. 
phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 1980, tr. 42. 
8 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 9, tr. 416. 5. Hồ Chí Minh, 1996. Toàn tập, T. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 
 10, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
9 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 10, tr. 616 
10 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 9, tr. 415. 6. “80 năm báo chí cách mạng Việt Nam-những bài 
11 Hà Đăng, 2005. Nhà báo-đức, tài và sự tự rèn luyện, học lịch sử và định hướng phát triển”, Kỷ yếu Hội 
trong: “80 năm báo chí cách mạng Việt Nam-những thảo khoa học quốc gia, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà 
bài học lịch sử và định hướng phát triển”, Kỷ yếu Hội Nội, 2005. 
thảo khoa học quốc gia, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà 7. Tạp chí Lý luận chính trị và truyền thông, số 
Nội, tr. 64-76. 1/2010. 
12
 Nguyễn Quốc Uy, 2008. Bồi dưỡng nghiệp vụ báo 8. “Truyền thông đại chúng Việt Nam trong xu thế 
chí -nhìn từ thực tiễn ở thông tấn xã Việt Nam, hội nhập hiện nay”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc 
trong: “Báo chí và truyền thông đại chúng-đào tạo, gia, Học viện Báo chí và Tuyên truyền 2007. 
bồi dưỡng trong thời kỳ hội nhập”, Kỷ yếu Hội thảo 
khoa học quốc tế, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội. 9. Владимир ЗДОРОВЕГA: ПОДГОТОВКА 
13 Hoàng Anh, Những suy nghĩ tâm huyết của Giáo ЖУРНАЛИСТОВ: ВЗГЛЯДЫ СО СТОРОНЫ И 
sư Ia.N. Zasurxki về nghề báo, Tạp chí Lý luận ИЗНУТРИ, «Зеркала недели» № 39 (312) 7-13 
chính trị và truyền thông, số 1/2010, tr. 114-115. октября 2000. 
14 Владимир ЗДОРОВЕГA: ПОДГОТОВКА 10. В.Д.ФАТЫМИНА: ЖУРНАЛИСТСКОЕ 
ЖУРНАЛИСТОВ: ВЗГЛЯДЫ СО СТОРОНЫ И ОБРАЗОВАНИЕ В ГЕРМАНИИ В ХХI ВЕКЕ: 
ИЗНУТРИ, «Зеркала недели» № 39 (312) 7-13 ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ, 
октября 2000. edu.of.ru/attach/17/1611.doc 
68 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 5/2012