Nâng cấp chất lượng tạp chí ở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

hực trạng chất lượng tạp chí khoa học ngoài. Các tạp chí đa ngành, chuyên ngành 
của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt 
Nam, trên cơ sở đó, đưa ra ba nhóm giải Nam là diễn đàn trao đổi, tranh luận khoa 
pháp nhằm nâng cấp chất lượng tạp chí học, quảng bá kiến thức về khoa học xã hội 
khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học xã và nhân văn, góp phần nâng cao dân trí, 
hội Việt Nam theo chuẩn quốc tế. giới thiệu kết quả nghiên cứu về khoa học 
 xã hội và nhân văn nước ta với bạn bè 
 2. Thực trạng chất lượng các tạp chí 
 thế giới. 
khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học xã 
hội Việt Nam 
 Các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm 
 1 Tiến sĩ, Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, 
Khoa học xã hội Việt Nam ra đời hầu hết Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. ĐT: 
gắn bó chặt chẽ với việc hình thành và 0912184386. Email: ngovu68@gmail.com 
 108 
 Ngô Văn Vũ 
 Theo tiêu chuẩn của ISI, các tạp chí khoa là người kiêm nhiệm. Ở hầu hết các tạp chí, 
học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội số người làm công tác chuyên trách chỉ 
Việt Nam còn có một số hạn chế, bất cập cơ khoảng từ 3 - 4 người, nhiều khâu trong 
bản như sau: Thứ nhất, đa số tạp chí ra mắt hoạt động xuất bản tạp chí phải thuê bên 
bạn đọc không đúng hạn quy định; lượng ngoài hoặc làm bán chuyên nghiệp. 
phát hành quá khiêm tốn (hầu hết từ 200 - Các tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa học 
500 bản). Thứ hai, chất lượng nội dung xã hội Việt Nam chưa đạt được tiêu chuẩn 
khoa học chưa cao, hình thức trình bày quốc tế. Do vậy, trong những năm tới, các 
thiếu chuyên nghiệp, định dạng tạp chí tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm Khoa 
không theo quy chuẩn chung thống nhất. học xã hội Việt Nam cần phải có bước phát 
Thứ ba, cơ chế hoạt động chưa thống nhất triển đột phá. 
(cơ chế hoạt động của Hội đồng Biên tập, 3. Giải pháp nâng cấp chất lượng các 
quan hệ giữa Hội đồng Biên tập với Tổng tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm Khoa 
Biên tập, Ban Biên tập tạp chí). Thứ tư, các học xã hội Việt Nam theo tiêu chuẩn 
tạp chí chưa xây dựng được Hội đồng Biên quốc tế 
tập với sự tham gia của các nhà khoa học 3.1. Về tổ chức 
nước ngoài; số lượng tác giả là các nhà 
 - Trên cơ sở 34 tạp chí, lựa chọn một tạp 
khoa học nước ngoài công bố trên các tạp 
 chí có ưu thế để đầu tư, xuất bản bằng tiếng 
chí còn hạn chế. Thứ năm, công tác phản 
 Anh (có thể cả 2 phiên bản tiếng Việt và 
biện chưa được chú trọng. Việc phản biện 
 tiếng Anh) với kỳ xuất bản: 3 tháng/kỳ, 
bài viết còn dễ dãi. Tỷ lệ số bài viết gửi đến 
 khoảng 150 trang/số. 
tạp chí được chấp nhận đăng khá cao. Quy 
trình và công tác phản biện (review) các bài - Bổ nhiệm Tổng Biên tập là người có uy 
viết của tạp chí chưa phù hợp với tiêu tín cao về khoa học, thậm chí thuê nhà khoa 
chuẩn quốc tế. Người phản biện chủ yếu là học danh tiếng ở nước ngoài. Các Phó Tổng 
các nhà khoa học của tạp chí hoặc trong Biên tập là những người đã từng học tập, 
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, đào tạo ở nước ngoài, có trình độ tiếng Anh 
chưa có người phản biện là các nhà khoa tốt. Ở Thái Lan, Malaysia, những người 
học có uy tín ở nước ngoài. Thứ sáu, các sáng lập ra tạp chí khoa học phần lớn được 
tạp chí chưa thực sự quan tâm tới công tác học tập, đào tạo ở Mỹ, khi trở về làm việc 
xuất bản trực tuyến, cũng chưa dành những họ vẫn giữ mối quan hệ tốt với thầy, bạn 
nguồn lực đủ lớn và ổn định để đẩy mạnh ở Mỹ. 
công tác phát hành, phổ biến một cách kịp - Hiện đại hóa khâu quản lý tạp chí theo 
thời, thuận tiện đến các tổ chức khoa học, tiêu chuẩn quốc tế. 
các nhà nghiên cứu một cách rộng rãi trên - Thành lập Hội đồng Biên tập gồm 
thế giới. Các tạp chí thực hiện các quy trình nhiều nhà khoa học, chuyên gia có uy tín 
xuất bản còn mang tính thủ công (nhận bài, trên thế giới. Số lượng thành viên Hội đồng 
trao đổi với tác giả thường là gửi qua email, Biên tập khoảng 20 người, trong đó 30% là 
làm việc trực tiếp giữa tác giả và biên tập người quốc tịch nước ngoài. Sự tham gia 
viên...). Thứ bảy, thiếu cán bộ chuyên gia của nhiều nhà khoa học, chuyên gia hàng 
giỏi trong lĩnh vực báo chí, xuất bản; đặc đầu trên thế giới không chỉ thể hiện tính 
biệt, thiếu cán bộ biên tập xuất bản tạp chí quốc tế của tạp chí mà còn giúp nâng cao 
tiếng Anh. Ở một số tạp chí, Tổng Biên tập chất lượng, uy tín của tạp chí. Thực tế cho 
 109
Khoa học xã hội Việt Nam, số 9 (106) - 2016 
thấy, không chỉ ở các tạp chí của các nước tạp chí (trước hết cần thu hút các nhà khoa 
có trình độ phát triển cao, mà ngay học Việt kiều, các nhà khoa học đã làm việc 
cả ở những tạp chí của các nước như tại Việt Nam). 
Trung Quốc, Hàn Quốc, Malaysia, trong - Xây dựng quy trình phản biện bài viết 
Hội đồng Biên tập, tư vấn và phản biện chặt chẽ, khắt khe. Chất lượng của một tạp 
cũng có một tỷ lệ khá cao các nhà khoa học chí khoa học không chỉ phụ thuộc vào chất 
uy tín đến từ các tổ chức khoa học danh lượng của bài viết mà còn phụ thuộc vào 
tiếng trên thế giới. Để thành lập được Hội quy trình phản biện. Nhìn chung ở các tạp 
đồng Biên tập có tính quốc tế, cần xác định chí khoa học đạt chất lượng quốc tế đều có 
các tạp chí khoa học quốc tế, các tổ chức và quy trình phản biện chặt chẽ, khắt khe và 
các chuyên gia khoa học có uy tín ở trong gồm nhiều bước. Mỗi bài viết khi được gửi 
và ngoài nước trong lĩnh vực khoa học xã đến tạp chí sẽ được sơ loại trước khi gửi đi 
hội. Trên cơ sở đó, xây dựng hồ sơ khoa đọc phản biện. Phần sơ loại xem xét bài viết 
học (dưới dạng cơ sở dữ liệu) của các thành có đáp ứng tối thiểu những quy định của tạp 
viên thuộc danh sách các chuyên gia khoa chí hay không. Sau khi được sơ tuyển, mỗi 
học có uy tín trong và ngoài nước có đủ bài viết sẽ được gửi tới hai nhà khoa học 
điều kiện và sẵn sàng tham gia vào các hoạt hàng đầu đọc phản biện. Trong nhiều 
động xuất bản tạp chí. trường hợp, có thể có thêm phản biện độc 
 3.2. Về cơ chế quản lý lập thứ ba. 
 - Thay đổi ngôn ngữ xuất bản. Tiếng - Hàng năm tổ chức các diễn đàn khoa 
Anh là ngôn ngữ chuẩn của cộng đồng học dưới hình thức hội thảo khoa học quốc 
nghiên cứu khoa học quốc tế, ISI thường tế để lựa chọn các bài viết có chất lượng từ 
chỉ tập trung thẩm định các tạp chí được nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới. Thông 
xuất bản bằng tiếng Anh. Chỉ có một số ít qua tổ chức hội thảo, tạp chí đạt được các 
tạp chí được ISI thẩm định bằng ngôn ngữ mục tiêu: hướng các bài viết vào những chủ 
khác nhưng phải đảm bảo thông tin thư viện đề nhất định (thường là những vấn đề mới, 
về bài viết (bao gồm: tên bài, tên tác giả, đang đặt ra trong thực tế hoặc nghiên cứu); 
tóm tắt, từ khóa, tài liệu trích dẫn, tài liệu thu hút được nhiều nhà khoa học từ nhiều 
tham khảo) bằng tiếng Anh. nước trên thế giới qua đó, làm tăng tính đa 
 - Ban hành quy chế hoạt động của Hội dạng quốc tế; hình thành mạng lưới nghiên 
đồng Biên tập thể hiện rõ quyền lợi và trách cứu, trao đổi học thuật giữa tạp chí với các 
nhiệm của các thành viên và lãnh đạo Hội cá nhân và tổ chức nghiên cứu trên thế giới. 
đồng; xây dựng quy trình, phản biện bài Việc tổ chức diễn đàn khoa học dưới hình 
viết theo tiêu chuẩn quốc tế; ban hành thức hội thảo khoa học là biện pháp không 
khung định mức chi thống nhất phụ cấp quá tốn kém, song lại có thể đạt được hiệu 
trách nhiệm cho thành viên Hội đồng; quy quả tốt và tạo được uy tín lâu dài, nâng cao 
định về thời hạn phản biện, biên tập và xuất vị thế của tạp chí. 
bản; thu phí bài viết Thông qua Hội đồng - Tổ chức sinh hoạt hàng năm Hội đồng 
Biên tập, tạp chí sẽ thu hút được các tác giả Biên tập và các cộng tác viên của tạp chí 
đang làm việc tại các tổ chức khoa học có nhằm trao đổi kinh nghiệm và góp ý với 
uy tín của các nước có trình độ khoa học tạp chí về chất lượng bài viết và công tác 
tiên tiến công bố kết quả nghiên cứu trên quản lý. 
 110 
 Ngô Văn Vũ 
 - Đăng ký sử dụng dịch vụ xuất bản của hiện tại. Đây là cách làm tốt để quảng bá 
một trong số các doanh nghiệp thông tin và tạp chí tới đông đảo độc giả trong nước và 
xuất bản lớn, có uy tín trên thế giới và thực thi quốc tế; tăng số lượng trích dẫn của các bài 
chế độ truy cập mở. Ví dụ như tham gia xuất báo đã được đăng trên tạp chí. Thứ hai, phát 
bản trực tuyến với Springer, Elsevier triển đội ngũ chuyên gia khoa học quốc tế 
(ScienceDirect). Các nhà xuất bản này sẽ cung tham gia Hội đồng biên tập và nhất là 
cấp dịch vụ xuất bản trực tuyến, bảo đảm việc những chuyên gia đọc phản biện, biên tập. 
quản trị, khai thác xuất bản phẩm và thống kê Bởi lẽ, đội ngũ chuyên gia này đóng vai trò 
thư mục để có thể xác định và công bố các chỉ then chốt để đảm bảo chất lượng khoa học 
số thuộc nhóm IF (hệ số ảnh hưởng). của tạp chí. Thứ ba, đầu tư cơ sở vật chất 
 - Chú trọng quảng cáo, tiếp thị. Việc tiếp (chủ yếu là kết cấu hạ tầng thông tin và đội 
thị quốc tế không tập trung nhằm bán được ngũ nhân viên kỹ thuật) bảo đảm toàn bộ 
nhiều tạp chí ra nước ngoài, mà nhằm thu quy trình xuất bản tạp chí được vận hành có 
hút các chuyên gia nước ngoài gửi bài có hiệu quả trên môi trường mạng. Đây là điều 
chất lượng cao cho tạp chí. Một số biện cần thiết bởi về cơ bản toàn bộ quy trình kể 
pháp cần thực hiện như: gửi tặng tạp chí từ khi bản thảo được gửi tới cho đến khi 
thường xuyên đến thư viện của các trường được công bố trên tạp chí đều do cơ quan 
đại học và cơ sở nghiên cứu khoa học nổi tạp chí thực hiện một cách trực tuyến. 
tiếng trên thế giới; gửi biếu tạp chí cho các Chính vì vậy, kết cấu hạ tầng thông tin và 
nhà khoa học trong Hội đồng Biên tập, kỹ năng vận hành của đội ngũ kỹ thuật viên 
cộng tác viên của tạp chí. là các yếu tố không thể thay thế. Thứ tư, tổ 
 3.3. Về cơ chế tài chính chức hội thảo và mời các nhà khoa học có 
 Kinh nghiệm từ các tạp chí đã được lọt uy tín trên thế giới tham gia các hoạt động 
vào danh sách của ISI cho thấy, để phát của tạp chí. 
triển một tạp chí đạt tiêu chuẩn quốc tế 4. Kiến nghị 
bước đầu cần phải có được sự hỗ trợ tài - Đối với Nhà nước: cần xây dựng chương 
chính lớn mạnh từ phía Nhà nước và các cơ trình, đề án trọng điểm quốc gia về phát triển 
quan chủ quản tạp chí. Vì vậy, trong thời kỳ báo chí trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Điều 
đầu tiến hành triển khai nâng cấp tạp chí, này thể hiện rõ tinh thần coi giáo dục khoa 
Nhà nước cần phân bổ kinh phí theo dự án học và công nghệ là quốc sách hàng đầu 
cụ thể. Khi đã lọt vào danh sách của ISI, tạp trong chiến lược phát triển kinh tế và hiện đại 
chí sẽ nhận được sự quan tâm của độc giả hóa đất nước. 
trên thế giới (thu phí đăng bài, thu từ việc bán - Đối với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội 
bản quyền nội dung), sẽ tiến tới tự chủ một Việt Nam: cần nâng cao trình độ chuyên 
phần về tài chính và dần dần giảm bớt ngân môn, kỹ năng nghiệp vụ báo chí cho đội ngũ 
sách cho Nhà nước. Nguồn lực tài chính đầu biên tập viên; hàng năm tổ chức hội thảo 
tư cho các công tác sau: Thứ nhất, xây dựng quốc tế để thu hút bài viết có chất lượng cao 
website của tạp chí và duy trì hoạt động ổn của các học giả nước ngoài; xây dựng quỹ 
định, có nội dung tốt, đáp ứng yêu cầu khuyến khích nghiên cứu khoa học trong 
thông tin, giới thiệu hoạt động của tạp chí Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam để 
và cung cấp miễn phí các bài báo đăng trên khuyến khích các nhà nghiên cứu nâng cao 
tạp chí từ 1 năm về trước so với thời điểm năng lực nghiên cứu, tăng khả năng công bố 
 111
Khoa học xã hội Việt Nam, số 9 (106) - 2016 
các công trình nghiên cứu trên tạp chí quốc Nâng cao chất lượng tạp chí kinh tế và phát triển 
tế; giới thiệu tạp chí với các tổ chức khoa học theo hướng hội nhập quốc tế, Trường Đại học 
quốc tế thông qua các đoàn cán bộ của Viện Kinh tế quốc dân, Hà Nội. 
Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đi công [3] Phùng Hồ Hải (2012), “ISI, Open Access: 
tác nước ngoài và các đoàn công tác nước Chất lượng hay số lượng”, Thông tin Toán học, 
ngoài vào Việt Nam; định kỳ cử cán bộ tạp t.14, số 4. 
chí đi nước ngoài làm việc, học tập kinh [4] Đinh Phi Hổ (2011), “Kinh nghiệm của Tạp chí 
nghiệm quản lý, xuất bản tạp chí với các tạp Phát triển Kinh tế Trường Đại học Kinh tế Tp. 
chí quốc tế có uy tín cao; mời các nhà quản Hồ Chí Minh và vấn đề nâng cao vai trò của tạp 
lý, nhà xuất bản tạp chí nước ngoài đến Viện chí khoa học trong trường đại học”, Kỷ yếu Hội 
Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam để trao thảo Phát triển Tạp chí Khoa học trong các 
đổi kinh nghiệm quản lý tạp chí theo chuẩn trường đại học: giải pháp cho Chuyên san Kinh 
quốc tế; cấp kinh phí để tạp chí chi trả: nhuận tế và Kinh doanh thuộc Tạp chí Khoa học Đại 
bút, nhuận dịch, phản biện, hiệu đính tiếng học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 
Anh, thù lao trách nhiệm cho các chuyên gia, [5] Hội đồng Chức danh giáo sư nhà nước (2016), 
Hội đồng Biên tập, cho biên tập viên, cán bộ Thông tư số 37/HĐCDGSNN ngày 4 tháng 4 
quản lý, in ấn. năm 2016 về việc Yêu cầu về chất lượng khoa 
 5. Kết luận học và thể thức đăng bài trong các tạp chí khoa 
 học được tính điểm, Hà Nội. 
 Các tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam còn rất xa mới có thể đạt [6] Lê Quốc Hội (2011), “Nâng cao chất lượng tạp chí 
được tiêu chuẩn quốc tế. Để nâng cấp chất khoa học ở các trường đại học: thực trạng và kinh 
lượng tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm nghiệm từ Tạp chí Kinh tế và Phát triển”, Kỷ yếu 
Khoa học xã hội Việt Nam theo tiêu chuẩn Hội thảo Phát triển Tạp chí Khoa học trong các 
quốc tế, các tạp chí cần có đổi mới về: tổ trường đại học: giải pháp cho Chuyên san Kinh tế 
 và Kinh doanh thuộc Tạp chí Khoa học Đại học 
chức, cơ chế quản lý, hoạt động tạp chí, cơ 
 Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 
chế tài chính. Nếu Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam ưu tiên đầu tư theo những [7] Nguyễn Thường Lạng (2014), “Xây dựng tạp chí 
giải pháp nêu trên, thì trong vài năm tới khoa học kinh tế ở Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc 
chúng ta sẽ có các tạp chí khoa học theo tế để tạo bước phát triển đột phá”, Kỷ yếu Hội thảo 
tiêu chuẩn quốc tế. Nâng cao chất lượng Tạp chí Kinh tế và Phát triển 
 theo hướng hội nhập quốc tế, Trường 
Tài liệu tham khảo Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội. 
[1] Nguyễn Hữu Đạt (2014), “Tạp chí khoa học [8] Trần Văn Nhung (2012), “Về sự phân loại tạp chí 
 theo tiêu chuẩn quốc tế và giải pháp vận dụng khoa học và cách trình bày một bài báo trong tạp 
 đối với tạp chí khoa học xã hội”, Kỷ yếu Hội chí khoa học”, Văn bản pháp quy và tài liệu 
 thảo Xây dựng các tạp chí khoa học theo tiêu hướng dẫn về việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn 
 chuẩn quốc tế, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2012 (lưu 
 Việt Nam, Nghệ An. hành nội bộ), Hà Nội. 
[2] Phạm Thị Hạnh, Đặng Trần Thường (2014), [9] Trần Mạnh Tuấn (2012), Tiêu chuẩn quốc tế đối 
 “Tiêu chuẩn quốc tế về tạp chí khoa học - Kinh với tạp chí khoa học và việc áp dụng tại Viện 
 nghiệm quốc tế và một số gợi ý đối với các tạp Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Đề tài cấp 
 chí khoa học ở Việt Nam”, Kỷ yếu Hội thảo Bộ, Hà Nội. 
 112 
Ngô Văn Vũ 
 113