Mạng ngữ nghĩa trong việc giảng dạy Triết học Mác-Lênin

icate-Object, bộ ba này thể 
hiện các khái niệm/từ vựng liên quan theo 
các quan hệ từ 1 hoặc một số từ khóa). Ví 
dụ, chúng ta lập 8 triples như sau. T1: hiện 
tượng - là tính chất của - vật chất - là - khái 
niệm vật lý. T2: vật chất - là - khái niệm 
triết học. T3: hiện tượng - là tính chất của - 
năng lượng - là - khái niệm vật lý. T4: hiện 
tượng - là tính chất của - không và thời gian 
- là khái niệm vật lý. T5: hiện tượng - là 
biểu hiện của - bản chất. T6: khúc xạ - là - 
hiện tượng. T7: hiện tượng - là phạm trù - 
thuộc vào - duy vật biện chứng. T8: bản 
chất - là phạm trù - thuộc vào - duy vật biện 
chứng. Khi truy vấn khái niệm “hiện 
tượng”, thì ta sẽ có các khái niệm liên quan 
về vật lý và triết học như trên. Khi truy vấn 
khái niệm “hiện tượng - là - khái niệm vật 
lý’ thì ta sẽ có T1, T3, T4. 
Mô đun trình diễn mạng ngữ ngữ nghĩa 
cho phép hiển thị các kết quả dựa trên tìm 
kiếm và truy vấn ngữ nghĩa bằng các nội 
dung và hình thức trực quan. Đó là: - danh 
sách các khái niệm cùng các mô tả khái 
niệm; - danh sách các khái niệm liên quan 
theo ngữ nghĩa từ truy vấn và tìm kiếm; - 
đồ thị các khái niệm và mối liên kết theo 
các quan hệ; - danh sách các tư liệu, tài liệu, 
đường link mô tả tài nguyên trên web liên 
quan tới khái niệm truy vấn và tìm kiếm. 
Mô đun này xử lý các kết quả từ lớp dưới là 
mô đun phần mềm quản trị cơ sở dữ liệu 
ngữ nghĩa và cung cấp kết quả tới lớp trên 
là mô đun cổng (thông tin) mạng ngữ nghĩa. 
Mô đun cổng mạng ngữ nghĩa là phần 
mềm theo công nghệ cổng (portal), dựa vào 
nền tảng mã mở Drupal, cung cấp điểm truy 
nhập, khai thác thông tin từ mạng ngữ 
nghĩa đối với người sử dụng. Cổng này 
cung cấp các tính năng quản trị người sử 
dụng, quản trị nội dung, cung cấp các kết nối 
(liên kết) tới các mạng ngữ nghĩa khác nhau 
như Wikipedia, Worldnet Trên thực tế, 
các mô đun phần mềm được xây dựng bằng 
các công nghệ mã nguồn mở, được lập trình 
Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thị Như 
 29 
tích hợp thành một hệ thống thống nhất sử 
dụng các dịch vụ web (web services), được 
lập trình như các ứng dụng dạng web, được 
lưu trữ trên môi trường web. 
3. Vai trò của mạng ngữ nghĩa triết học 
Mác - Lênin đối với việc học tập của 
sinh viên 
Thứ nhất, mạng ngữ nghĩa triết học Mác - 
Lênin góp phần làm cho những kiến thức 
trừu tượng của triết học Mác - Lênin trở 
nên cụ thể, trực quan và dễ tiếp cận hơn. 
Khi các trường đại học, cao đẳng đã chuyển 
hẳn sang hình thức đào tạo theo học chế tín 
chỉ, thì việc tự học, tự nghiên cứu trở thành 
yêu cầu bắt buộc đối với sinh viên. Tuy 
nhiên, do học phần triết học Mác - Lênin 
chứa nhiều nội dung lý thuyết và mang tính 
trừu tượng hóa, khái quát hóa cao, nên việc 
tự học, tự nghiên cứu là khá khó khăn. Cho 
dù áp dụng các hình thức dạy học hiện đại 
với phương châm “lấy người học làm trung 
tâm”, thì bản thân sinh viên cũng chưa thể tự 
mình trở thành trung tâm của quá trình nắm 
bắt kiến thức, điều đó dẫn đến giảm sút tinh 
thần học tập. 
Để cho hoạt động học tập của sinh viên 
trở nên tích cực, rất cần có sự đổi mới, sáng 
tạo của giảng viên trong quá trình giảng 
dạy. Cụ thể, cần làm cho những kiến thức 
trừu tượng đó trở nên cụ thể, trực quan, dễ 
nắm bắt hơn, sau đó, cần lôi kéo sinh viên 
chủ động tham gia phát biểu ý kiến xây 
dựng bài học của mình. Trên thực tế ở Việt 
Nam hiện nay, nhiều giảng viên đã tìm cách 
sơ đồ hóa các nội dung kiến thức nhằm chỉ 
ra lôgic của các vấn đề đang triển khai, 
nhưng họ mới làm công việc đó một cách 
thủ công. Phương pháp thủ công này có một 
số hạn chế. Nó có thể được áp dụng đối với 
từng phần kiến thức nhỏ lẻ nhưng sẽ khó 
khả thi nếu áp dụng đối với tổng thể kiến 
thức của môn học. Sự tiếp nhận kiến thức 
của sinh viên vẫn không thể tránh khỏi bị 
rời rạc. Những sơ đồ kiến thức ấy cũng khó 
cho ta thấy được quan hệ nhiều chiều giữa 
các nội dung. Vì vậy, nó chưa phát huy hiệu 
quả khả năng suy luận của người học. 
Để khắc phục những hạn chế trên, chúng 
ta nên xây dựng mạng ngữ nghĩa cho học 
phần triết học Mác - Lênin. Với những nét 
khái lược về mạng ngữ nghĩa mà chúng tôi 
đã trình bày ở trên, có thể thấy, mạng ngữ 
nghĩa có rất nhiều ưu điểm: Nó mang đến 
cách tiếp cận giống với cách con người ghi 
nhận và truy xuất thông tin, vì vậy mà người 
học sẽ có thể tiếp cận kiến thức một cách tự 
nhiên, dễ dàng hơn. Nó mang tính trực quan 
cao, dễ hiểu với người học. Mạng ngữ 
nghĩa rất linh động (vì sinh động nên người 
sử dụng có thể thêm vào đó các nút điểm và 
các đường thể hiện quan hệ để bổ sung các 
tri thức cần thiết; và như vậy là, khi sử dụng 
mạng ngữ nghĩa, bản thân người học cũng 
có thể thể hiện vai trò chủ động của mình 
trong việc nắm bắt, thiết kế, bổ sung các 
kiến thức mới). Mối liên kết giữa các nút 
điểm trong mạng ngữ nghĩa rất đa dạng (vì 
thế nó sẽ cho người học thấy được mối quan 
hệ nhiều chiều giữa các khái niệm được biểu 
diễn; qua đó, người học có được cái nhìn toàn 
diện hơn về tri thức mà mình đang tiếp cận). 
Như vậy, việc xây dựng mạng ngữ nghĩa 
cho học phần triết học Mác - Lênin sẽ dẫn 
đến sự thay đổi trong cách trình bày, tương 
tác đối với kiến thức thuộc học phần này, 
qua đó làm cho người học hứng thú, chủ 
động hơn trong việc tiếp nhận kiến thức, 
nâng cao hiệu quả của việc học tập, nghiên 
cứu triết học và nhiều ngành khoa học khác 
có liên quan. 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 2 - 2019 
30 
Thứ hai, mạng ngữ nghĩa triết học Mác - 
Lênin góp phần lý giải sâu sắc và trung 
thực hơn các thuật ngữ của triết học Mác -
Lênin. Ở Việt Nam hiện nay, thời lượng lên 
lớp của học phần triết học Mác - Lênin nói 
riêng, các học phần về lý luận chính trị nói 
chung, bị cắt giảm nhiều. Đối với môn 
“Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa 
Mác - Lênin” (mà trong đó bao gồm học 
phần triết học Mác - Lênin), thì thời lượng 
bị cắt giảm đến hơn 50% so với trước đây. 
Điều đó khiến cho việc giảng dạy của giảng 
viên trên lớp cũng không thể đi vào chi tiết, 
cụ thể hóa. Đó cũng là lý do khiến cho sinh 
viên khó nắm bắt nội dung bài giảng. Giáo 
trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ 
nghĩa Mác - Lênin” là sự tích hợp của ba 
học phần riêng biệt trước đó (triết học 
Mác - Lênin, kinh tế chính trị Mác - Lênin 
và chủ nghĩa xã hội khoa học). Chính vì 
vậy, nhiều nội dung không chỉ của học phần 
triết học mà cả hai học phần còn lại đã bị cô 
đọng lại nhiều. Ví dụ, trong cuốn sách giáo 
trình này, toàn bộ những nội dung liên quan 
đến phần lịch sử triết học, lịch sử các học 
thuyết kinh tế, lịch sử tư tưởng và các học 
thuyết về chủ nghĩa xã hội và nhiều nội 
dung khác không còn. Chúng ta không thể 
nghiên cứu triết học một khi không biết gì 
về lịch sử triết học. Điều đó còn đúng bởi 
lẽ, ý nghĩa của các vấn đề triết học đã luôn 
mang tính lịch sử rồi. Trong lịch sử triết 
học, có rất nhiều quan niệm mà vào thời 
điểm xuất hiện chúng, cũng như ở các thời 
điểm tiếp theo, chưa được hiểu như hiện 
nay. Và ngay ở thời điểm hiện nay, những 
quan điểm đó vẫn cần phải được làm rõ và 
phát triển trong bối cảnh của những vấn đề 
đang được đặt ra đối với triết học hiện đại. 
Cho nên, để tìm hiểu các tư tưởng triết học, 
không thể tách chúng ra khỏi lịch sử của 
bản thân chúng. 
Bên cạnh đó, khi trình bày về các khái 
niệm, phạm trù của triết học Mác - Lênin, ta 
cũng cần phải bổ sung thêm nhiều kiến thức 
về triết học trong khoa học tự nhiên. Bởi vì, 
những vấn đề triết học trong khoa học tự 
nhiên là vốn kiến thức cơ bản của triết học 
Mác - Lênin. Việc hình thành các nguyên lý, 
quy luật của triết học là kết quả của sự khái 
quát các thành tựu khoa học về tự nhiên, về 
xã hội và về tư duy, trong đó các thành tựu 
của khoa học tự nhiên là cực kỳ quan trọng. 
Trong lịch sử, các trào lưu triết học, đặc biệt 
là chủ nghĩa duy vật, gắn bó một cách rất 
chặt chẽ với khoa học tự nhiên. Nhưng trong 
các sách giáo trình triết học cũng như giáo 
trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ 
nghĩa Mác - Lênin” được sử dụng trong các 
trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam hiện 
nay, ta không thấy có những tri thức đó. 
Những kiến thức về triết học trong khoa học 
tự nhiên mới chỉ thấy được dạy cho sinh 
viên chuyên ngành triết học với một thời 
lượng ít ỏi. Nếu không bổ sung những nội 
dung kiến thức đa dạng phong phú như thế, 
thì sinh viên, đặc biệt là sinh viên hệ không 
chuyên, sẽ càng gặp khó khăn trong việc 
tiếp cận kiến thức triết học. 
Mạng ngữ nghĩa triết học Mác - Lênin sẽ 
bổ sung thêm những kiến thức như vậy. Hệ 
thống mạng ngữ triết học Mác - Lênin 
không phải là một hệ thống độc lập, mà là 
hệ thống lồng ghép trong việc trình bày, lý 
giải từng khái niệm, phạm trù của triết học 
Mác - Lênin. Chẳng hạn, khi đọc giáo trình 
hiện nay, sinh viên gần như chỉ thấy có một 
định nghĩa vô cùng ngắn gọn về một khái 
niệm nào đó của triết học Mác - Lênin và 
không có bất cứ sự so sánh nào với các trào 
lưu triết học khác (để thấy sự ưu việt trong 
quan điểm của triết học Mác - Lênin). 
Muốn hiểu thêm về điều đó, sinh viên lại 
Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thị Như 
 31 
phải lục tìm trong kho tài liệu tham khảo 
khổng lồ được cung cấp mà đôi khi họ sẽ 
không biết phải bắt đầu đọc từ tài liệu nào, 
chỗ nào của tài liệu. Thay vì điều đó, với 
mạng ngữ nghĩa triết học Mác - Lênin, chỉ 
với một vài cú nhấp chuột, tất cả những 
kiến thức liên quan đến khái niệm mà sinh 
viên cần tìm hiểu đều hiện ra. Những tri 
thức đó đã được tổng hợp, chắt lọc từ chính 
kho tài liệu tham khảo khổng lồ mà sinh 
viên lúng túng không biết cách xử lý. Cho 
nên, từ một khái niệm gốc trong triết học 
Mác - Lênin, ta sẽ mở rộng ra rất nhiều các 
cung khác để thể hiện mối liên hệ giữa khái 
niệm đó với các nội dung tri thức liên quan 
tới nó. Và ở các cung mở rộng này, các tư 
tưởng, tri thức bổ sung đều được chỉ rõ 
nguồn gốc một cách trung thực, tên tài liệu 
tham khảo đã sử dụng cũng được cung cấp 
tại đây. Như vậy, việc tìm hiểu các tri thức 
triết học Mác - Lênin đối với sinh viên sẽ 
trở nên dễ dàng, tiện lợi và hiệu quả hơn, do 
đó sẽ tạo hứng thú đối với người học. 
Một bất cập nữa của sách giáo trình hiện 
nay là việc một số nội dung trong cuốn sách 
giáo trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ 
nghĩa Mác - Lênin” có nhiều kiến thức chưa 
chính xác (so với quan điểm của các nhà 
kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin). Giáo 
trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ 
nghĩa Mác - Lênin” phải là một giáo trình 
chuẩn về nội dung kiến thức (đích thực là 
những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - 
Lênin), các những nguyên lý của chủ nghĩa 
Mác - Lênin phải được trình bày một cách 
hệ thống, rõ ràng và dễ hiểu. Thế nhưng, 
với những sai lệch chứa đựng trong cuốn 
sách giáo trình “Những nguyên lý cơ bản 
của chủ nghĩa Mác - Lênin” nói chung, học 
phần triết học Mác - Lênin nói riêng, thì 
sinh viên có thể sẽ hiểu sai những nguyên 
lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, từ đó có sự 
hoài nghi về chủ nghĩa Mác - Lênin. Hơn 
nữa, hiện nay, những thông tin về các loại 
tư tưởng khác mà sinh viên có thể được tiếp 
cận hàng ngày lại hết sức đa dạng, nhiều 
chiều và phức tạp. Điều đó càng làm cho 
hiện tượng chệch hướng chủ nghĩa Mác - 
Lênin dễ dàng xảy ra trong giới trẻ hiện 
nay hơn. 
4. Kết luận 
Ưu điểm nổi bật của hệ thống mạng ngữ 
nghĩa là tính linh động. Nhờ đó, nó cho 
phép người sử dụng tóm tắt cũng như mở 
rộng nội dung kiến thức. Ở mạng ngữ 
nghĩa, mỗi điểm nút là một khái niệm, các 
cung thể hiện quan hệ nhiều chiều của khái 
niệm ấy với các khái niệm khác. Để nâng 
cao hiệu quả giảng dạy học triết học Mác - 
Lênin, ta cần xây dựng mạng ngữ nghĩa 
triết học Mác - Lênin. Trong mạng ngữ 
nghĩa triết học Mác - Lênin, có hệ thống 
những tri thức căn bản nhất về các khái 
niệm của triết học Mác - Lênin, có những 
kiến thức căn bản, cung cấp cho người học 
những tri thức phong phú và đáng tin cậy 
mà những bài giảng trên lớp của giảng viên 
không thể truyền tải hết được. Mạng đó 
khắc phục tình trạng sinh viên tìm kiếm 
những tri thức trôi nổi trên mạng internet 
mà không biết đến độ tin cậy của các thông 
tin ấy. Mạng đó có vai trò định hướng cho 
sinh viên tìm hiểu, mở rộng kiến thức, thay 
vì hoang mang không biết bắt đầu từ đâu 
trước khối lượng đầu sách tham khảo khổng 
lồ. Mạng đó còn có thể thay thế luôn việc 
sinh viên phải trực tiếp tìm đọc những đầu 
sách ấy vì rất nhiều những tri thức chứa 
đựng trong các sách này đã được chọn lọc 
và tích hợp trong mạng ngữ nghĩa. Chính vì 
thế, việc xây dựng hệ thống mạng ngữ 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 2 - 2019 
32 
nghĩa triết học Mác - Lênin là đổi mới 
phương pháp giảng dạy và nghiên cứu tại 
các trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam 
hiện nay. 
Chú thích 
3 Nghiên cứu này được sự tài trợ của Đại học Quốc 
gia Hà Nội theo đề tài mã số QG.18.46. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Basili, Roberto, Maria Teresa Pazienza và 
Paola Velardi (1993), “Acquisition of 
Selectional Patterns from Sublanguages”, 
Machine Translation, No.8. 
[2] Basili, Roberto, Maria Teresa Pazienza và 
Paola Velardi (1996),“An Empirical Symbolic 
Approach to Natural Language Processing”, 
Artificial Intelligence, No.85, pp.59-99. 
[3] Berners-Lee, Tim, James Hendler và Ora 
Lassila (2001), “The Semantic Web”, 
Scientific American. 
[4] Brachman, Ronald J. (1979), “On the 
Epistemological Status of Semantic 
Networks”, Findler, No.3, p.50. 
[5] Carl Seeling (1954), Albert Einstein: Ideas and 
Opinions, Bozana Books, New York. 
[6] Catherine Havasi, Robert Speer và Jason 
Alonso (2007), “ConceptNet 3: a Flexible, 
Multilingual Semantic Network for Common 
Sense Knowledge”, Recent Advances in 
Natural Language Processing, Borovets, 
Bulgaria, September, pp.27-29. 
[7] Ceccato, Silvio (1961), Linguistic Analysis and 
Programming for Mechanical Translation, 
Gordon and Breach, New York. 
[8] Lendaris, George G. (1988a), “Neural 
Networks, Potential Assistants to Knowledge 
Engineers”, Heuristics, No.1, p.2. 
[9] Lendaris, George G. (1988b), “Conceptual 
Graph Knowledge Systems as Problem 
Context for Neural Networks”, Proc. ICNN-
88, San Diego. 
[10] Maida, Anthony S., & Stuart C. Shapiro 
(1982), “Intensional Concepts in Propositional 
Semantic Networks”, Cognitive Science, No.6, 
pp.4, 291-330. 
[11] Mark Alfano (2017), A Semantic-network 
Approach to the History of Philosophy, Or, 
What does Nietzsche talk about when he talks 
about emotion? 
com/blog/2017/7/25/a-semantic-network-
approach-to-the-history-of-philosophy-or-
what-does-nietzsche-talk-about-when-he-talks-
about-emotion, truy cập ngày 28/7/2018. 
[12] Masterman, Margaret (1961), “Semantic 
Message Detection for Machine Translation, 
Using an Interlingua”, NPL, pp.438-475. 
[13] Roger Jones (2005), Philosophy og Science, 
 truy 
cập ngày 20/01/2013. 
[14] T.Z.Lavin (1989), From Socrates to Sartre: A 
philosophic Quest, Bantam Books, New York.