Kỹ thuật tạo cây con một số loài cây ngập mặn phục vụ trồng rừng chống xói lở cửa sông, ven biển tại huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình

 đề cấp thiết đặt ra hiện nay. 
 Các thí nghiệm trong nghiên cứu này sử 
 1ThS. Trường Đại học Lâm nghiệp dụng một số vật liệu giống sau: Trụ mầm 
10 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012 
 C«ng nghÖ sinh häc & Gièng c©y trồng 
của Trang, quả của Đước vòi, hạt giống của Theo dõi và thu thập số liệu: Quá trình theo 
Bần chua. dõi và thu thập số liệu được tiến hành định kỳ 
 sau mỗi tuần kể từ khi cấy trụ mầm cho đến 
2. Phương pháp nghiên cứu tuần thứ 12. Việc theo dõi và thu thập số liệu 
 Nghiên cứu được thực hiện bằng phương được thực hiện định kỳ sau mỗi tuần. Chỉ tiêu 
pháp bố trí thí nghiệm tại hiện trường, thu thập theo dõi là tỷ lệ sống của trụ mầm trong mỗi 
số liệu theo dõi từ các thí nghiệm đã được bố công thức. 
trí, xử lý số liệu và phân tích kết quả. c. Thí nghiệm tạo cây con loài Bần chua, Đước 
 Các thí nghiệm ngoài hiện trường được bố vòi và Trang 
trí lặp lại 3 lần như sau: 
 - TN1: Ảnh hưởng của thành phần ruột bầu 
a. Thí nghiệm xác định tính chất thể nền thích đến sinh trưởng của cây con loài Bần chua, 
hợp cho sự nảy mầm của hạt Bần chua Đước vòi và Trang giai đoạn vườn ươm. 
 Hạt bần chua được gieo ươm theo các công Các công thức thí nghiệm được bố trí như 
thức thể nền như sau: đất bùn ngập mặn, bùn sau: 
sét mềm cửa sông và bùn pha nhiều cát thô. Ký hiệu Công thức 
 CT0 Đối chứng 
 Ký hiệu Công thức CT1 40% bùn loãng + 60% cát 
 U0 Đối chứng vàng 
 U1 Bùn sét mềm cửa sông CT2 60% bùn loãng + 40% cát 
 U2 Cát thô vàng 
 U3 Bùn pha nhiều cát thô CT3 100% cát vàng 
 CT4 40% đất + 60% cát vàng 
 Mỗi công thức thể nền được bố trí trên diện CT5 60% đất + 40% cát vàng 
 2 
tích 0,5m để gieo hạt Bần chua. - TN2: Ảnh hưởng của độ mặn nước biển 
 Theo dõi và thu thập số liệu: Quá trình theo đến sinh trưởng của cây con Bần chua, Đước 
dõi và thu thập số liệu được tiến hành định kỳ vòi và Trang trong giai đoạn vườn ươm 
từ khi hạt bắt đầu nảy mầm cho đến khi số hạt 
 Mỗi công thức thí nghiệm được bố trí với 50 
nảy mầm ổn định (sau 3 ngày liên tiếp, số hạt cây theo khối ngẫu nhiên đầy đủ ở các độ mặn 
nảy mầm dưới 1% tổng số hạt). Các chỉ tiêu khác nhau: 5‰, 10‰, 15‰ và 20‰, 30‰. 
cần theo dõi và ghi chép bao gồm: thời gian Để không chế và xác định độ mặn đối với 
định kỳ theo dõi và số hạt nảy mầm của từng các công thức trong thời gian thí nghiệm, hiện 
công thức. trường được bố trí như sau: tạo 6 ô thí nghiệm, 
b. Thí nghiệm xác định thời điểm lấy trụ mầm Trang kích thước mỗi ô 2m x 1m, xung quanh đắp bờ 
 Lấy trụ mầm Trang vào 3 thời điểm khác bằng đất cao 0,5m, đảm bảo nước không được 
nhau: khi bắt đầu chín; truớc khi trụ mầm có thấm qua bờ. Cạnh các ô thí nghiệm, tạo 3 hố 
 giữ trữ nước kích thước mỗi hố 2m x 2m x 
vòng nhẫn và khi trụ mầm đã có vòng nhẫn. 
Mỗi công thức lấy 50 trụ mầm rồi cấy vào bầu 0,5m, dưới nền và xung quanh các hố được trải 
với thành phần là bùn sét mềm ngoài cửa sông nilon để tránh thấm nước giữa các hố với nhau 
 và với bên ngoài. Nước ở các hố này có thể dẫn 
 được vào các công thức thí nghiệm. Trong 3 hố, 
 Ký Công thức 
 hai hố bên có một hố được giữ nước có độ mặn 
 hiệu 
 30‰, một hố giữ nước ngọt, còn hố giữa để 
 A Trụ mầm được lấy khi bắt đầu 
 0 trống (làm nơi pha trộn và xác định độ mặn nước 
 chín 
 trước khi dẫn vào các công thức thí nghiệm). Các 
 A Trụ mầm đuợc lấy truớc khi có 
 1 công thức thí nghiệm và hố chứa nước được che 
 vòng nhẫn 
 mưa để kiểm soát không cho nước mưa vào các 
 A2 Trụ mầm đuợc lấy khi đã có ô thí nghiệm và hố chứa nước. Độ mặn được 
 vòng nhẫn kiểm tra bằng bút thử độ mặn. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012 11
 C«ng nghÖ sinh häc & Gièng c©y trồng 
 Thu thập số liệu: Quá trình theo dõi và thu ngoài tự nhiên nơi điều kiện lập địa có độ mặn 
thập số liệu đối với thí nghiệm được thực hiện nhất định và thường xuyên ngập triều có nhiều 
định kỳ (1 tuần/lần đối với chỉ tiêu tỷ lệ sống hạn chế (chỉ đạt 48,2%). Trong các công thức 
và 1 tháng/lần đối với chỉ tiêu sinh trưởng thí nghiệm (không phải công thức đối chứng), 
chiều cao), bắt đầu khi thí nghiệm được bố trí tỷ lệ nảy mầm của Bần chua đều có giá trị lớn 
đến khi cây con được 9 tháng tuổi. Các chỉ tiêu hơn 50% (từ 56,6 – 75,1%). Đặc biệt, ở công 
cần theo dõi là tỷ lệ sống và chiều cao cây. thức thể nền bùn sét mềm cửa sông (U1), tỷ lệ 
 Số liệu thu thập được từ các thí nghiệm nảy mầm của Bần chua là cao nhất, (đạt 
được xử lý và phân tích bằng các tiêu chuẩn 75,1%). 
thống kê phù hợp thông qua phần mềm SPSS - Chất lượng cây mạ: Nhóm nghiên cứu 
hoặc Excell. đánh giá chất lượng cây mạ thông qua phân 
 cấp chỉ tiêu chiều cao cây làm 3 cấp (tốt, xấu 
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 
 và trung bình). Kết quả nghiên cứu cho thấy, 
1. Ảnh hưởng của tính chất thể nền tới nảy trong các công thức thí nghiệm trên, ở công 
mầm của Bần chua thức với thể nền bùn sét mềm cửa sông, cây 
 - Tỷ lệ nảy mầm: Kết quả nghiên cứu ở Bần chua có sinh trưởng ở mức tốt và tại công 
bảng 01 cho thấy, trên các công thức thể nền thức đối chứng là đất bùn ngập mặn cây mạ có 
khác nhau, tỷ lệ nảy mầm của hạt Bần chua có chất lượng xấu, các công thức thí nghiệm khác, 
sự khác biệt rõ rệt (Ut = 2,45 > Utb = 1,96 các cây Bần chua có chất lượng trung bình. 
công thức thí nghiệm có sự sai khác). Ở tất cả Như vậy, từ kết quả nghiên cứu về ảnh 
các công thức thí nghiệm, Bần chua đều có tỷ hưởng của thể nền đến tỷ lệ nảy mầm và chất 
lệ nảy mầm cao hơn so với công thức đối lượng cây mạ cho thấy công thức U1 (bùn sét 
chứng (thể nền đất bùn ngập mặn). Điều này mềm cửa sông) là thể nền phù hợp nhất cho sự 
cho thấy khả năng nảy mầm của loài Bần chua nảy mầm của cây Bần chua. 
 Bảng 01: Tỷ lệ hạt nảy mầm và chất lượng của Bần chua 1 tháng tuổi 
 Công thức thí Tỷ lệ nảy Chất lượng Chiều cao 
 Tính chất thể nền 
 nghiệm mầm (%) cây mạ (cm) 
 Uo (đối chứng) Đất bùn ngập mặn 48,2 Xấu 4,2 
 U1 Bùn sét mềm cửa sông 75,1 Tốt 5,8 
 U2 Cát thô 56,6 Trung bình 5,1 
 U3 Bùn pha nhiều cát thô 68,4 Trùng bình 4,9 
 Ut = 2,45 > Utb = 1,96 
 Hình 01. Bần chua sau gieo ươm 18 ngày Hình 02. Bần chua 3 tháng tuổi 
12 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012 
 C«ng nghÖ sinh häc & Gièng c©y trồng 
2. Kết quả xác định thời điểm lấy trụ mầm Trang 
 Bảng 02: Tỷ lệ sống và sinh trưởng chiều cao bình quân của Trang sau 3 tháng 
 Tỷ lệ sống Chiều cao 
 Loại trụ mầm Ký hiệu 
 (%) (cm) 
 Trụ mầm được lấy khi bắt đầu chín Đối chứng Ao 60,2 25,3 
 Trụ mầm đuợc lấy trước khi có vòng nhẫn A1 70,4 28,4 
 Trụ mầm đuợc lấy khi đã có vòng nhẫn A2 95,1 38,2 
 Nhận xét: Có sự khác biệt rõ rệt về tỷ lệ 60,2% và chiều cao cây trung bình chỉ đạt 
sống cũng như chiều cao của cây Trang trong 25,3cm. 
mỗi công thức thí nghiệm. Tỷ lệ sống của Vì vậy, việc lựa chọn trụ mầm với tiêu 
Trang trong các công thức thí nghiệm có giá trị chuẩn đã chín, có vòng nhẫn sẽ đảm bảo cho tỷ 
từ 60,2 – 95,1%. Cao nhất là ở công thức khi lệ sống cao nhất và sinh trưởng chiều cao tốt. 
lấy trụ mầm đã có vòng nhẫn (A2). Ở công Đây cũng là tiêu chuẩn để phát hiện và lựa 
thức này, tỷ lệ sống của Trang đạt 95,1% và chọn trụ mầm Trang khi chín, có ý nghĩa thiết 
chiều cao cây đạt 38,2cm và thấp nhất là ở thực trong việc nâng cao tỷ lệ sống, sinh 
công thức khi lấy trụ mầm ở giai đoạn bắt đầu trưởng của loài cây Trang trong nhân giống. 
chín (A0). Công thức này cho tỷ lệ sống chỉ đạt 
 Bắt đầu chín Chưa có vòng nhẫn Có vòng nhẫn 
 Hình 03. Trụ mầm của Trang trên cây 
3. Kết quả về tạo cây giống Trang, Đước vòi là công thức cho tỷ lệ sống của cây đạt cao 
và Bần chua nhất (98,3% đối với Trang và 98,1% đối với 
3.1. Ảnh hưởng của thành phần ruột bầu đến Bần chua) và chiều cao cây đạt 38,2cm đối với 
sinh trưởng và phát triển của 3 loài cây trong Trang và 15,5cm đối với Bần chua. Tuy nhiên, 
giai đoạn vườn ươm đối với loài Trang, sự khác biệt về tỷ lệ sống 
 Kết quả bảng 03 dưới đây cho thấy: Các giữa các công thức thí nghiệm là không lớn, cả 
loài cây có khả năng thích nghi với thành phần công thức đối chứng và các công thức khác 
ruột bầu khác nhau. Đối với loài Trang và Bần đều cho tỷ lệ sống không thấp hơn nhiều so với 
 công thức CT2 (60% bùn loãng + 40% cát 
chua tại CT2 (60% bùn loãng + 40% cát vàng) 
 vàng). Còn đối với Bần chua, sự khác biệt này 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012 13
 C«ng nghÖ sinh häc & Gièng c©y trồng 
giữa các công thức là rất lớn, tỷ lệ sống đạt giá cao trung bình). Ở CT4 (hỗn hợp ruột bầu gồm 
trị thấp nhất là ở CT3 (100% cát vàng), công 40% bùn loãng + 60% cát vàng) cho tỷ lệ sống 
thức này cho tỷ lệ sống chỉ đạt 10,6%. Đối với và chiều cao trung bình cao nhất so với các 
Đước vòi thì tỷ lệ sống và chiều cao trung bình công thức hỗn hợp ruột bầu khác, tỷ lệ sống và 
của cây giữa các công thức có sự chênh lệch chiều cao của công thức này đạt lần luợt là 
đáng kể (biến động từ 75,4 – 95,5% đối với tỷ 95,5% và 35,6 cm. 
lệ sống và từ 28,4cm đến 30,5cm đối với chiều 
 Bảng 03: Ảnh hưởng của thành phần ruột bầu đến sinh trưởng và phát triển 
 của Trang, Bần chua và Đước vòi sau 3 tháng thí nghiệm 
 Ký Trang Bần chua Đước vòi 
 hiệu Tỷ lệ sống Chiều cao cây Tỷ lệ sống Chiều cao Tỷ lệ sống Chiều cao 
 (%) (cm) (%) cây (cm) (%) cây (cm) 
 CT1 95,1 35,5 90,2 15,1 82,1 30,3 
 CT2 98,3 38,2 98,1 15,5 85,3 30,5 
 CT3 95,2 25,6 10,6 8,6 75,4 28,4 
 CT4 95,5 30,1 60.2 10,3 95,5 35,6 
 CT5 95,2 30,7 70,3 10,7 80,6 30,7 
 Ut = 2,15 > Utb = 1,96 Ut = 2,78 > Utb = 1,96 Ut = 2,49 > Utb = 1,96 
 Như vậy có thể thấy, hỗn hợp ruột bầu phù cát vàng còn đối với Đước vòi, tỷ lệ giữa bùn 
hợp nhất cho sinh trưởng và phát triển của loãng và cát vàng là 40% và 60%. 
Trang và Bần chua là 60% bùn loãng + 40% 
3.2. Ảnh hưởng của độ mặn đến sinh trưởng của cây giai đoạn vườn ươm 
 Bảng 04: Ảnh hưởng của độ mặn đến sinh trưởng của Trang, Bần chua và Đước vòi 
 sau 9 tháng trồng ngoài vườn ươm 
 Độ mặn Tỷ lệ sống (%) Chiều cao cây (cm) 
 (‰) Trang Bần chua Đước vòi Trang Bần chua Đước vòi 
 5 80,3 68,2 60,1 49,2 63,2 48,5 
 10 85,1 81,4 67,3 42,3 71,7 47,2 
 15 90,2 85,1 80,3 52,1 68,3 48,4 
 20 85,7 49,2 41,2 43,5 60,1 46,1 
 25 85,4 58,3 72,5 51,3 58,2 42,6 
 30 84,3 69,2 68,4 52,2 62,5 53,5 
 Ut = 2,02 Ut = 2,02 Ut = 2,02 
14 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012 
 C«ng nghÖ sinh häc & Gièng c©y trồng 
 Kết quả phân tích trên bảng 04 cho thấy: Ut Trong 3 loài cây nghiên cứu, Trang tỏ ra là 
của các loài cây đều có giá trị lớn hơn Utb = loài cây có khả năng thích nghi với dải độ mặn 
1,96. Điều này cho thấy trên các công thức thí lớn, khi độ mặn biến động 5 - 30‰, tỷ lệ sống 
nghiệm khác nhau, các cây có sinh trưởng về của cây dao động trong khoảng 84,3% - 
tỷ lệ sống có sự sai khác. Hay nói cách khác là 90,2%. Điều này hoàn toàn khác với 2 loài còn 
độ mặn có ảnh hưởng đến tỷ lệ sống của cây. lại là Bần chua và Đước vòi khi tỷ lệ sống dao 
 Trang, Bần chua và Đước vòi là những cây động lần lượt đối với mỗi loài là 49,2% - 
sinh sống trên lập địa sinh thái ngâp mặn, và 85,1% và 41,2% - 80,3%. 
chúng có khả năng sinh sống, phát triển ở Kết quả nghiên cứu được tổng hợp ở bảng 
những môi trường có độ mặn khắc nhau. Tuy 04 cũng cho thấy: cùng với biến động về tỷ lệ 
nhiên, kết quả thí nghiệm cho thấy, độ mặn sống của từng loài khi được trồng ở các độ 
thích hợp nhất cho cả 3 loài cây đều ở mức mặn khác nhau là biến động về chiều cao của 
15‰. Tại độ mặn này, tỷ lệ sống của cây cao cây. Đối với loài Trang, sinh trưởng chiều cao 
nhất so với các công thức thí nghiệm khác. Cụ tốt nhất ở độ mặn 15‰, chiều cao trung bình 
thể, ở các loài Trang, Bần và Đước tỷ lệ sống của cây đạt 52,7(cm); chiều cao cây tốt nhất 
lần lượt là 90,2%, 85,1% và 80,3%. đối với Bần chua là 71,7(cm) ở độ mặn 10‰ 
 và Đước vòi là 53,5(cm) khi ở độ mặn 30‰. 
 Đước vòi Bần chua Trang 
 Hình 04. Một số hình ảnh thí nghiệm tạo cây con 3 loài cây 
 Đước vòi, Bần chua và Trang 
IV. KẾT LUẬN 2. Thời điểm tốt nhất để thu hái trụ 
 1. Thể nền tốt nhất để gieo ươm loài Bần mầm Trang là khi trụ mầm chín và xuất hiện 
chua là Bùn sét mềm cửa sông, cho tỷ lệ nảy mầm vòng nhẫn quanh trụ mầm. 
đạt 75,1%, cây mạ thu được có chất lượng tốt. 3. Thành phần ruột bầu tốt nhất cho 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012 15
 C«ng nghÖ sinh häc & Gièng c©y trồng 
 sinh trưởng của Trang và Bần chua là 60% bùn công thức thí nghiệm sau 9 tháng theo dõi. 
 loãng + 40% cát vàng, có tỷ lệ sống đạt trên 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 98% sau 3 tháng theo dõi ngoài vườn ươm. 
 1. Phan Nguyên Hồng, 1999. Rừng ngập mặn Việt 
 4. Độ mặn thích hợp trong giai đoạn Nam, NXB Nông nghiệp, Hà Nội . 
 vườn ươm đối với loài Bần chua là 10‰, 2. Đỗ Quý Mạnh, 2011, Bước đầu thực nghiệm trồng 
 Trang và Đước vòi là 15‰, cho sinh trưởng tốt rừng Trang bằng cây non con có bầu tại khu vực bãi bồi 
 về chiều cao và tỷ lệ sống cao nhất trong các ven biển phòng hộ tỉnh Thái Bình, Tạp chí Kinh tế sinh 
 thái số 39/2011. 
 SEEDLING PRODUCTION TECHINQUE OF SOME MANGROVE SPECIES 
 FOR PLANTATION TO PREVENT EROSION IN THE RIVER ESTUARIE AND 
 COASTAL AREA IN TIEN HAI DISTRICT, THAI BINH PROVINCE 
 Nguyen Quang Giap, Nguyen Thi Mai Duong, Nguyen The Huong 
SUMMARY 
 The study was conducted to determine the seedling production technique of 03 species selected to be planted on 
the difficult site areas of erosion along the Red River estuaries in the area of Nam Hung commune, Tien Hai district, 
Thai Binh province (tidal flooding, regular waves, and strong sea wind). The species are Kendelia obovata, Sonneratia 
caseolaris and Rhizophora stylosa. Research results showed that the soft clay mud of the river estuaries is the most 
suitable for Sonneratia caseolaris with the germination percentage of up to 75.1% and seedlings of good quality; Time 
of taking the sprouts of Kendelia obovata to propagate is the most appropriate when the sprouts are ripe and having 
the ring. After 3 months, these sprouts’ germination rate is 95% and the seedlings’ height is 38.2cm; The most suitable 
composition of tubing soil for producing seedlings of Kendelia obovata and Sonneratia caseolaris is 60% watery mud 
+ 40 % of gold dust, and that for Rhizophora stylosa is 40 % watery mud + 60 % gold dust; The most appropriate 
salinity in nursering time for Sonneratia caseolaris is 10 ‰, and Kendelia obovata and Rhizophora stylosa is 15 ‰. 
The survival rate of each species is from 80.3 – 90.2 %. The results of this study also indicated that Kendelia obovata 
is easy to produce seedings, is adaptable and has high survival rate as well as high - quality seedlings comparing with 
that of Sonneratia caseolaris and Rhizophora stylosa. 
 Keyword: Erosive area of river estuarie, Kendelia obovata, Mangrove Species, Rhizophora Stylosa, Sonneratia 
caseolaris, Seedling production technique. 
 Người phản biện: PGS. TS. Phạm Xuân Hoàn 
16 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2012