Hội thảo khoa học: Đào tạo báo chí đáp ứng yêu cầu xã hội

 Hội thảo khoa học: 
 Đào tạo báo chí đáp ứng yêu cầu xã hội 
 Trần Thế Phiệt (*) 
 tổng thuật
 1. Vừa qua, ngày 22 tháng 4 năm cũng khẳng định, để phù hợp với giai 
200 8, Học viện Báo chí và Tuyên đoạn cách mạng mới, để phù hợp với kỷ 
truyền, Học viện Chính trị - Hành chính nguyên bùng nổ thông tin nh− ngày 
Quốc gia Hồ Chí Minh, tổ chức Hội thảo nay, đào tạo báo chí phải có nhiều cải 
với chủ đề “ Đào tạo báo chí đáp ứng nhu tiến, thay đổi để đáp ứng đ−ợc nhu cầu 
cầu xã hội ” nhằm mục đích tham khảo xã hội hiện đại. 
các ý kiến đóng góp tại Hội thảo để tìm 2.(∗)Đề cập đến đội ngũ nhà báo hiện 
kiếm giải pháp tiếp tục đổi mới đào tạo nay, một số ý kiến thì cho rằng, “có thể 
báo chí đáp ứng tốt hơn, hiệu quả hơn nói lực l−ợng làm báo của chúng ta đang 
cho xã hội; qua đó có thể phần nào nhìn trong trạng thái vừa thừa vừa thiếu 
lại công tác đào tạo của tr−ờng thời gian Sự kéo căng về lực l−ợng khiến làng báo 
vừa qua. thiếu "cây bút". Một hiện t−ợng khá phổ 
 biến là nhiều phóng viên đang ở độ sung 
 Khai mạc Hội thảo, PGS., TS. sức đã đ−ợc (bị) đ−a lên làm quản lý, 
Nguyễn Văn Dững, Phó tr−ởng Khoa biên tập nên không còn điều kiện tác 
Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên nghiệp trực tiếp” (Nhà báo Đà Trang. 
truyền đã điểm lại 47 năm phấn đấu và Truyền "đạo" và truyền "lửa" ). Các đại 
tr−ởng thành của Khoa Báo chí trong biểu cho rằng, “ng−ời có năng khiếu, có 
lĩnh vực đào tạo, bồi d−ỡng đội ngũ nhà ý chí, nghị lực phấn đấu học tập (không 
báo cho đất n−ớc. Cho đến nay, “Khoa nhất thiết học trong nhà tr−ờng hay 
Báo chí đã đào tạo gần 10 ngàn phóng tr−ờng báo chí, quan trọng hơn là học 
viên, biên tập viên cho các cơ quan báo trong tr−ờng đời) và rèn luyện trong môi 
chí truyền thông cũng nh− nhiều cán bộ tr−ờng nhất định có thể trở thành nhà 
nhân viên cho các cơ quan t− t−ởng - báo giỏi. Trong quá trình hình thành 
văn hóa trong cả n−ớc, 6 tiến sĩ, 206 phẩm chất, năng lực và cả nhân cách 
thạc sĩ báo chí; hàng ngàn l−ợt ng−ời của nhà báo, khâu đào tạo trên ghế nhà 
đ−ợc tập huấn-đào tạo theo ch−ơng 
trình cấp tốc, ngắn ngày theo chức 
 (∗)
danh, công việc, theo đề tài và nhóm PGS., TS. Học viện Báo chí và Tuyên 
 truyền, Học viện Chính trị-Hành chính quốc 
công chúng - đối t−ợng”. Tuy nhiên, ông gia Hồ Chí Minh. 
36 Thông tin Khoa học xã hội, số 6.2008 
tr−ờng đại học đóng vai trò quan trọng” dạy cách tự học, dạy ph−ơng pháp t− 
(PGS., TS. Nguyễn Văn Dững. Năng duy cho sinh viên, cho tầng lớp thanh 
khiếu báo chí và nhà báo có thẩm niên. Có nh− vậy, nhà tr−ờng đại học 
quyền ). Do tính chất của báo chí và mới trở thành hạt nhân của sự phát 
truyền thông đại chúng, hoạt động báo triển xã hội và nhân cách ng−ời làm 
chí có khả năng quy tụ nguồn lực lao báo. Ra tr−ờng những cử nhân báo chí 
động từ các ngành nghề rất khác nhau, dần dần tiếp tục tự học tập, rèn luyện, 
miễn là có năng khiếu, lòng ham thích, tự bồi d−ỡng để trở thành những nhà 
năng lực hành nghề và điều kiện cho báo với đúng nh− danh vị, chức năng 
phép. Nhà báo cần có phẩm chất, năng mà ng−ời học đảm nhận. Tất cả những 
lực và phong cách t− duy đa dạng – t− điều này phụ thuộc rất lớn vào yếu tố tổ 
duy hình t−ợng, t− duy lô gíc và sự kết chức dạy và học ngay trên ghế nhà 
hợp giữa các phong cách t− duy khác tr−ờng đại học" (PGS., TS. Đinh Văn 
nhau. Hơn thế nữa, “một nhà báo giỏi H−ờng. Những vấn đề đặt ra và giải 
phải là ng−ời nhạy bén với tin tức, tinh pháp nâng cao chất l−ợng đào tạo của 
tế trong cách xử lý vấn đề – từ văn Khoa Báo chí, tr−ờng Đại học Khoa học 
phong đến câu chữ, phải hiểu biết rộng, xã hội và nhân văn hiện nay ). 
có nhiều mối quan hệ và phải luôn tò Tại Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp 
mò. Tất cả những đặc điểm này không hành Trung −ơng khóa X về "Công tác 
thể có đ−ợc trong một con ng−ời nếu t− t−ởng, lý luận và báo chí tr−ớc yêu 
không trải qua nhiều tháng ngày lăn cầu mới", bên cạnh việc khẳng định 
lộn với thực tế, học hỏi từ thực tế cuộc những thành công của báo chí trong 
sống và từ những ng−ời đi tr−ớc” (Nhà thời gian qua thì Hội nghị cũng nêu rõ 
báo Lê Minh Quốc. Làm báo đối ngoại: những hạn chế và chỉ rõ một trong 
lối đi nào cho hiệu quả ). những nguyên nhân dẫn đến tình hình 
 Vấn đề chất l−ợng đào tạo là mối đó là do "đội ngũ cán bộ và công tác đào 
quan tâm chung của Hội thảo. Bởi quy tạo, bồi d−ỡng cán bộ làm công tác t− 
trình đào tạo các môn học chuyên ngành t−ởng, lý luận, báo chí còn nhiều hạn 
báo chí không giống với các môn kiến chế, yếu kém. Cụ thể là, công tác đào 
thức chung. Các học phần sáng tạo tác tạo còn bất cập tr−ớc yêu cầu mới, nhất 
phẩm đòi hỏi sinh viên sau khi học là yêu cầu của thời kỳ hội nhập quốc tế" 
xong, phải viết đ−ợc các tác phẩm báo (PGS., TS. D−ơng Xuân Ngọc. Về định 
chí theo các thể loại (nh− tin tức, bình h−ớng công tác đào tạo báo chí n−ớc ta 
luận, phóng sự, phỏng vấn). Nh− vậy, trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế ). 
đào tạo báo chí thực chất là dạy nghề Từ thực tiễn công tác báo chí, các 
làm báo, mà đã là dạy nghề thì rất khác đại biểu đại diện cho các cơ quan báo 
với dạy và học các môn lý luận hay các chí, là những ng−ời trực tiếp vừa tác 
môn chuyên ngành khác (xem PGS., TS. nghiệp, vừa lãnh đạo cơ quan báo chí, 
Đức Dũng. Đổi mới t− duy đào tạo báo đã có nhiều ý kiến nhận xét về thực tế 
chí ). Nhà tr−ờng phải là nơi không chất l−ợng các sinh viên báo chí mới ra 
những truyền thụ tri thức mà phải coi tr−ờng. Các đại biểu cho rằng, các sinh 
trọng cả dạy lối sống cho ng−ời làm báo, viên báo chí mới ra tr−ờng phần lớn rất 
Đào tạo báo chí 37 
nhiệt tình, say mê, nhạy bén với xu thể nhằm nâng cao chất l−ợng đào tạo. 
h−ớng mới, ứng dụng tốt công nghệ Đó là ý kiến về đào tạo phóng viên ảnh 
thông tin và kỹ năng sử dụng Internet của ThS. Nguyễn Tiến Mão, ThS. Phan 
tốt. Tuy nhiên, nhận thức về các vấn đề ái, nhà báo Nguyễn Vinh Quang; "Vài ý 
chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội còn kiến chia sẻ trong dạy và học môn 
hạn chế, nặng về sách vở, kỹ năng phát phỏng vấn" của ThS. Lê Thị Nhã, "Công 
hiện và xử lý thông tin còn yếu, trình độ tác giảng dạy môn học Tổ chức nội dung 
ngoại ngữ ch−a theo kịp các yêu cầu và trình bày báo ở khoa Báo chí" của 
ngày càng cao của báo chí, truyền thông ThS. Hà Huy Ph−ợng; "Từ Hán - Việt và 
hiện đại, cá biệt còn có cả những tr−ờng kỹ năng sử dụng từ Hán - Việt cho sinh 
hợp yếu cả về kỹ năng cơ bản lẫn sử viên báo chí" của TS. Vũ Thị Kim Hoa; 
dụng tiếng Việt. "Tổ chức tập huấn kỹ năng truyền 
 Các đại biểu nhất trí cao với ý kiến thông và quan hệ công chúng cho sinh 
của nhà báo Nguyễn Tuấn Việt, ba viên báo chí" của ThS. Đỗ Thị Thu 
nguyên nhân của "một số bất cập của Hằng; và các ý kiến của ThS. Nguyễn 
đào tạo báo chí hiện nay" là: Tiến Hài và ThS. Đinh Thị Chính trong 
 việc đánh giá chung về thực tiễn dạy - 
 a. Mục tiêu đào tạo ch−a quan tâm học sinh viên báo chí hiện nay. Một số ý 
đúng mức đến tính thị tr−ờng - cạnh kiến khác lại đi vào phân tích những 
tranh và vai trò cầu nối giữa báo chí và vấn đề cụ thể hơn, nh−: "Kỹ năng phỏng 
bạn đọc. vấn trẻ em”, "Truyền hình với Trẻ em - 
 b. Ch−ơng trình đại học ch−a hợp lý. Trẻ em với Truyền hình", "Mấy vấn đề 
 c. Sự thiếu vắng hệ thống đào tạo về việc phát triển các trang báo, trang 
th−ờng xuyên. tin điện tử về trẻ em và cho trẻ em hiện 
 nay" 
 Nhà báo Đoàn Xuân Bộ cho rằng, 
điều quan trọng của đào tạo báo chí là 3. Trong bối cảnh mới, hội nhập 
"Nối cây cầu giữa nhà tr−ờng đào tạo kinh tế quốc tế hiện nay của đất n−ớc, 
báo chí và xã hội". Thực tế sinh viên ra nhiều ý kiến tham luận đã đề cập tới 
tr−ờng th−ờng "thiếu kỹ năng thông vấn đề làm báo đối ngoại, những yêu 
th−ờng", "thừa cái cao xa, thiếu cái gần cầu đặt ra đối với ng−ời làm báo kinh tế 
gũi cuộc sống". Vì vậy "nối cây cầu giữa ở Việt Nam vào thời điểm hiện nay 
nhà tr−ờng và các toà soạn" là việc làm Đáng chú ý là vấn đề thông tin đối 
rất cần thiết. Để thiết lập cầu nối này, ngoại. “Thế giới hiện nay đang trở nên 
tham luận của ThS. Đỗ Chí Nghĩa nêu kết nối chặt chẽ với nhau hơn bao giờ 
vấn đề: "Đào tạo báo chí: sinh viên cần hết, nh−ng điều đó không có nghĩa là 
"xuống lò"", bởi vì: "Ng−ời thầy lớn: thực cách t− duy mỗi dân tộc bị xoá nhoà để 
tiễn", "sinh viên không có điều kiện thay bằng một lối t− duy chung. Thông 
sống trong áp lực nghề nghiệp thực sự tin đối ngoại chỉ đ−ợc coi là ‘trúng’ và 
nên dễ sa đà lý thuyết, thiếu linh hoạt ‘đúng’ nếu nó chuyển đ−ợc thông điệp 
và nhạy bén". Nhiều tham luận của các mà Đảng và Chính phủ Việt Nam mong 
thầy cô giáo thuộc Học viện Báo chí - muốn theo đúng cách thức diễn đạt của 
Tuyên truyền đi vào những vấn đề cụ ng−ời n−ớc ngoài và ng−ời Việt sống lâu 
38 Thông tin Khoa học xã hội, số 6.2008 
năm ở các n−ớc đó” (Nhà báo Lê Minh thông phát triển - một h−ớng đi mới cho 
Quốc. Làm báo đối ngoại: lối đi nào cho báo chí ở các n−ớc đang phát triển". Tuy 
hiệu quả ). "Làm báo là một nghề đặc nhiên, tham luận cũng chỉ mới tiếp cận 
thù. Học làm báo đ−ợc chứ không dạy về khái niệm truyền thông phát triển, 
đ−ợc làm báo. Học việc thì phải từ xem xét mối quan hệ của truyền thông 
những ng−ời biết việc. Nh−ng thực tế phát triển với báo chí công chúng và 
rất ít nhà báo thực thụ đang giảng dạy khả năng truyền thông phát triển phát 
ngành báo chí" (Nhà báo Đà Trang. triển hiệu quả tại Việt Nam chứ ch−a 
Truyền "đạo" và truyền "lửa" ). có đ−ợc những phân tích sâu trên cả 
 Tại Hội thảo, một số tham luận của bình diện nghiên cứu lý thuyết và ứng 
các sinh viên cũng đ−ợc các đại biểu rất dụng trong n−ớc. 
quan tâm. Đó là các ý kiến của những 4. Đi sâu phân tích, đóng góp ý kiến 
sinh viên đang đ−ợc đào tạo trên ghế cho sự nghiệp đào tạo báo chí - một 
nhà tr−ờng – phía ng−ời học. Tr−ớc tiên nghề hết sức đặc thù này, các nhà khoa 
là "Báo cáo tổng kết đợt lấy ý kiến sinh học đã góp nhiều ý kiến bổ ích. GS., TS. 
viên lớp 27B về việc nâng cao chất l−ợng D−ơng Xuân Ngọc với ý kiến ở tầm vĩ 
dạy - học báo chí" của tập thể lớp Báo in mô "Về định h−ớng công tác đào tạo báo 
27B, Khoa Báo chí, Học viện Báo chí - chí n−ớc ta trong thời kỳ đổi mới, hội 
Tuyên truyền. Một trong những đề xuất nhập quốc tế" đã đề xuất 5 vấn đề. Một 
đ−ợc nêu trong tham luận là: "Tạo điều trong những định h−ớng đó là: "Công 
kiện cho sinh viên đ−ợc tiếp cận với tác đào tạo báo chí phải trên cơ sở đảm 
những ng−ời làm báo nổi tiếng để chia bảo sự thống nhất hữu cơ giữa nhà 
xẻ kỹ năng nghề nghiệp, thời gian đi tr−ờng (cơ sở đào tạo), viện nghiên cứu 
thực tế cần phải tăng c−ờng nhiều hơn, báo chí và cơ sở sản xuất báo chí (cơ sở 
kết hợp dạy và học ngay tại hiện tr−ờng đài, báo) theo h−ớng: cơ sở sản xuất đạt 
thì đó mới chính là những bài học khó yêu cầu số l−ợng, chất l−ợng, loại hình 
quên". Sinh viên năm thứ 4 lớp Báo in và cũng tham gia đào tạo; viện nghiên 
24A1 Mai Kiều Tuyết có tham luận: cứu báo chí nghiên cứu xây dựng chiến 
"Sinh viên báo chí, những v−ớng mắc và l−ợc, sách l−ợc phát triển báo chí bảo 
bài học từ thực tập nghiệp vụ" cho rằng, đảm là cầu nối giữa đào tạo và sản xuất 
sinh viên thực tập bị "áp lực chỉ tiêu tin báo chí; cơ sở đào tạo (nhà tr−ờng), thiết 
bài" chi phối rất nhiều sức lực thời gian, kế ch−ơng trình, tổ chức biên soạn giáo 
giảm đi việc học nghề trong thực tế. Và trình, tổ chức và trực tiếp tham gia vào 
khi lao vào thực tế, tham luận đặt ra quá trình đào tạo"; Với cách nhìn hoạt 
câu hỏi: " Lý thuyết có thừa không? " động đào tạo đại học báo chí nh− một 
"Câu trả lời từ sinh viên sẽ là không quá trình s− phạm đặc thù, PGS., TS. 
thừa, nh−ng có nhiều phần hình nh−  Trần Thế Phiệt đặt ra vấn đề "Đào tạo 
không dùng đến ". ng−ời làm báo nhìn từ góc độ tổ chức 
 Một ý kiến tham luận đáng chú ý dạy - học". Cách tổ chức đó nhằm biến 
khác tại Hội thảo là của Nguyễn Minh nhà tr−ờng là nơi "không những truyền 
Nguyệt, một đại biểu là l−u học sinh thụ tri thức mà phải coi trọng cả lối 
Việt Nam tại Mỹ về vấn đề "Truyền sống cho ng−ời làm báo, dạy cách tự học, 
Đào tạo báo chí 39 
dạy ph−ơng pháp tự học cho sinh thiếu trong quy trình giảng dạy, đặc 
viên"; Chủ nhiệm Khoa Báo chí, biệt trong giảng dạy nghiệp vụ báo chí. 
tr−ờng Đại học Khoa học xã hội và nhân Và, "các thầy cô giảng dạy báo chí cần 
văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, PGS., TS. đặt nặng tính thực hành cho sinh 
Đinh H−ờng lại nêu và phân tích viên, đặc biệt là coi trọng việc truyền 
"Những vấn đề đặt ra và giải pháp nâng "đạo" (đạo đức báo chí) và truyền lửa 
cao chất l−ợng đào tạo của khoa Báo chí, cho sinh viên" (Nhà báo Đà Trang. 
tr−ờng Đại học Khoa học xã hội và nhân Truyền "đạo" và truyền "lửa" ); với 
văn hiện nay". Báo cáo đã tổng kết "đầu những môn học chuyên ngành về sáng 
ra" của ng−ời học hiện nay "rõ ràng tạo tác phẩm báo chí, yêu cầu đặt ra là 
đ−ợc 'mở' rất nhiều. Tr−ớc đây nhiều muốn h−ớng dẫn đ−ợc sinh viên làm 
ngành khác lan toả vào hoạt động báo thực hành thì thày phải giỏi nghề, thậm 
chí, thì nay, báo chí cũng phải thâm chí thạo nghề (PGS., TS. Đức Dũng. Đổi 
nhập mạnh mẽ vào các lĩnh vực khác mới t− duy đào tạo báo chí ). 
của đời sống xã hội". Cho nên "chúng ta 
 Tóm lại, Hội thảo đã xới lên một vấn 
không nên sợ đào tạo thừa, chỉ sợ không 
chất l−ợng". đề không hề cũ: đào tạo báo chí làm sao 
 đáp ứng đ−ợc nhu cầu xã hội đang ngày 
 càng phát triển . Từ ý kiến của ng−ời 
 Qua những ý kiến đóng góp tại Hội 
 trực tiếp tham gia giảng dạy, ý kiến của 
thảo, có thể thấy rằng những biến đổi 
 các cơ quan báo chí - nơi tiếp nhận 
nhanh chóng của bối cảnh trong n−ớc và 
 nhiều thế hệ sinh viên ra tr−ờng, và 
quốc tế đã phần nào dẫn đến những 
 nghe ý kiến của sinh viên, Hội thảo 
thay đổi mạnh mẽ của hoạt động báo chí 
 nhận thấy rằng: Hoạt động đào tạo dù 
n−ớc ta, trong đó có nhu cầu của các cơ 
 đã có nhiều thành tích nh−ng vẫn tồn 
quan báo chí đối với sinh viên báo chí 
 tại nhiều bất cập. Với những ý kiến 
sau khi ra tr−ờng và đặt ra cho công tác 
 đóng góp chân thành, có trách nhiệm, 
đào tạo báo chí những yêu cầu mới. Nh− 
 các tham luận sẽ đ−ợc nghiên cứu, đánh 
vậy, để đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện 
 giá. Và nó sẽ là những dữ liệu có giá trị 
nay, cùng với việc tiếp tục đổi mới nâng 
 để những ng−ời lãnh đạo, quản lý, 
cao t− duy tổ chức, quản lý đào tạo báo 
 những nhà giáo trực tiếp giảng dạy tại 
chí còn phải có sự đầu t− về trang thiết 
 Học viện Báo chí - Tuyên truyền làm cơ 
bị kỹ thuật và bổ sung thêm các cán bộ 
 sở để cải tiến, đổi mới hoạt động đào tạo, 
kỹ thuật để nâng cao chất l−ợng công 
 ngày càng đáp ứng nhu cầu xã hội hiện 
tác đào tạo. Việc cải tiến mạnh mẽ hơn 
 đại và phát triển. 
nữa ph−ơng pháp dạy và học báo chí là 
tăng khả năng nghiên cứu, khả năng 
khái quát thực tiễn cho sinh viên 
Thực hành là rất cần thiết và không thể 
40 Thông tin Khoa học xã hội, số 6.2008