Giáo trình Thuyết minh du lịch

ương thì 
cần giới 
thiệu hướng 
dẫn viên địa 
phương với 
đoàn khách và nhường việc hướng dẫn cho hướng dẫn viên địa phương. Hướng 
dẫn viên của đoàn cần phải tỏ rõ sự trân trọng, quý mến hướng dẫn địa phương 
hay người giới thiệu tại điểm, nhất là trước sự chứng kiến của khách du lịch. 
Những người hướng dẫn địa phương đã làm một phần việc quan trọng của 
hướng dẫn viên suốt tuyến. Sự trân trọng của hướng dẫn viên suốt tuyến với các 
đồng nghiệp tại điểm vừa thể hiện sự cám ơn vì công việc, vừa chứng tỏ thái độ 
ứng xử có văn hóa của hướng dẫn viên. Nếu không thật cần thiết, hướng dẫn 
viên suốt tuyến không chen ngang vào các hoạt động của hướng dẫn viên địa 
phương, càng không nên tỏ ra giỏi giang và hiểu biết hơn ngay cả khi hoạt động 
hướng dẫn tham quan cho đoàn của hướng dẫn viên địa phương có khiếm 
khuyết. Chỉ có thể bổ sung hoạt động hướng dẫn tham quan cho đoàn sau khi 
Hướng dẫn viên du lịch. Ảnh Đoàn Văn Tỵ 
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 75/81 
hướng dẫn viên địa phương đã kết thúc hoạt động hướng dẫn tham quan của họ. 
Song, việc bổ khuyết này cần thực hiện một cách khéo léo, tế nhị sao cho khách 
vẫn thực hiện được việc quan sát và nghe đúng, đủ thông tin về đối tượng tham 
quan đồng thời hướng dẫn viên địa phương không cảm thấy khó chịu. Trong 
trường hợp có khác biệt lớn, cần tránh tranh luận gay gắt với hướng dẫn viên địa 
phương và càng không tranh luận trước mặt du khách. 
Vận dụng các phương pháp chung và đặc thù cho từng loại hình tham quan du 
lịch, cho tham quan du lịch trên mặt đất, hướng dẫn viên cần năng động, sáng 
tạo trong những hoàn cảnh cụ thể nhằm đạt hiệu quả cao trong hoạt động hướng 
dẫn tham quan. Trong thực tế, hướng dẫn tham quan du lịch trên mặt đất, tại các 
điểm tham quan diễn ra phổ biến nhất và cũng đòi hỏi nghiệp vụ, tri thức của 
hướng dẫn viên rất cao. Hướng dẫn viên du lịch thường trưởng thành nhanh hơn 
khi tổ chức hoạt động hướng dẫn cho khách tham quan theo loại hình du lịch 
này. 
3. Hƣớng dẫn tham quan bằng đi bộ 
3.1. Khái niệm 
Tham quan bằng đi bộ là loại tham quan mà khách du lịch cùng với hướng dẫn 
viên không sử dụng phương tiện di chuyển tại điểm du lịch khi di chuyển, quan 
sát các đối tượng tham quan và nghe thuyết minh. Khách và hướng dẫn viên đi 
bộ để thực hiện cuộc tham quan. 
3.2. Đối tƣợng tham quan 
Các tours đi bộ này thường được lựa chọn khi tham quan một đô thị cổ, một khu 
phố, quần thể di tích lịch sử - văn hóa, cảnh quanh tự nhiên (rừng nguyên sinh, 
thung lũng, làng quê ) mà những nơi này đi bộ tham quan thú vị hơn cho 
khách du lịch, hoặc không thể dùng phương tiện di chuyển hay chỉ dùng phương 
tiện di chuyển hỗ trợ phần nào cho khách du lịch. 
3.3. Phƣơng pháp hƣớng dẫn 
Hướng dẫn viên khi thực hiện hướng dẫn khách du lịch theo loại hình này, trước 
hết phải vận dụng phương pháp chung. Ngoài ra hướng dẫn viên cần thực hiện 
các hoạt động sau: 
Thông báo chính xác, cẩn thận cho khách du lịch về thời gian bắt đầu chuyến 
tham quan đi bộ, độ dài thời gian tham quan, điểm bắt đầu đi bộ tham quan và 
điểm kết thúc việc đi bộ tham quan. Những điểm dừng, nghỉ, mua sắm đồ lưu 
niệm, mua và sử dụng đồ uống  và khả năng hàng hóa, điều kiện các dịch vụ 
du lịch trong lộ trình tham quan, điều kiện nghỉ ngơi. 
Hướng dẫn viên cũng cần thông báo cho khách du lịch biết địa hình cảnh quan 
khi thực hiện tham quan bằng đi bộ và khuyên khách nên có trang phục thế nào 
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 76/81 
cho phù hợp, đặc biệt là giầy dép, ô dù, nón mũ Những thông báo này giúp 
khách tự chuẩn bị cả về tư trang, tâm lý, sức khỏe khi tham quan. Khi đã lựa 
chọn chuyến tham quan du lịch bằng việc đi bộ, cả du khách và hướng dẫn viên 
cũng như doanh nghiệp thiết kế tour và bán tour đều đã đặt ra mục đích, nhu cầu 
của khách căn cứ vào những điều kiện cụ thể của địa điểm tham quan du lịch và 
các đối tượng tham quan có tại đó. 
Điều chỉnh 
tốc độ đi bộ ở 
mức vừa phải, 
sao cho các 
thành viên 
trong đoàn có 
thể theo được 
mà không 
cảm thấy vội 
vã, mệt mỏi, 
và có thể có 
những thành 
viên vừa đi 
vừa quan sát 
xung quanh 
vẫn theo kịp 
đoàn. 
Việc điều 
khiển tốc độ đi 
của đoàn còn 
căn cứ vào yêu cầu cần quan sát và thuyết minh về các đối tượng tham quan trên 
đường đi, về số lượng, về chất lượng của các đối tượng tham quan và yêu cầu 
quay phim, chụp ảnh của khách du lịch. Hướng dẫn viên cần tính đến các tình 
huống bất chợt khiến cho tốc độ di chuyển gặp trở ngại như có những sự vật, 
hiện tượng lạ xảy ra lôi cuốn sự chú ý của du khách (đám rước, đám cưới, đám 
ma ) Trong điều kiện có thể hướng dẫn viên cần tỏ ra kiên nhẫn, và khéo léo 
hướng sự chú ý của khách vào việc di chuyển và tham quan theo chương trình 
đã định, tránh để khách cảm thấy bị bỏ rơi khi đi sau, không theo kịp đoàn. 
Nói chung, cuộc tham quan bằng đi bộ có lợi thế hơn so với giới thiệu tại điểm 
dừng hay giới thiệu trên phương tiện di chuyển ở chỗ khách ít khi cảm thấy chán 
nản, lãnh đạm trong tham quan vì phải tự đi từ nơi này sang nơi khác. Việc dạo 
bước, quan sát, nghe thuyết minh và sự thay đổi cảnh quan gần, xa liên tục và 
chậm rãi thường là những yếu tố cuốn hút khách. Hướng dẫn viên năng động 
Hướng dẫn viên du lịch hướng dẫn khách đi bộ tham quan. 
Ảnh Đoàn Văn Tỵ 
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 77/81 
cần chú ý đến trạng thái sức khỏe của khách du lịch mà có các thao tác nghiệp 
vụ phù hợp: cho dừng nghỉ, tiếp tục tốc độ đi và tham quan, giảm tốc độ  
Việc chỉ cho khách đối tượng tham quan và thuyết minh về đối tượng tham quan 
cho loại tour đi bộ cũng gần như tại địa điểm tham quan. Điều khác nhau là, 
ngay cả khi đi bộ cùng khách, hướng dẫn viên vẫn tiếp tục thuyết minh không 
chỉ về một vấn đề, một đối tượng mà chủ đề, nội dung thuyết minh rộng hơn, 
đặc biệt là khi đi bộ tham quan đô thị, tham quan quần thể di tích v.v 
Vì vậy, việc thuyết minh trong khi đi bộ cùng khách du lịch, hướng dẫn viên cần 
chú ý trước tiên về khả năng truyền âm tới khách trong điều kiện không gian 
luôn có các âm thanh khác đan xen. Ở đây, kỹ năng phát âm, sự biểu cảm của 
nghệ thuật truyền miệng của hướng dẫn viên phải bảo đảm cho các thành viên 
trong đoàn đều có thể nghe và hiểu được lời thuyết minh. Hướng dẫn viên cần tổ 
chức cho khách đi gọn, gần nhau để có thể thuyết minh dễ dàng hơn, hiệu quả 
hơn. Và ngay cả khi đang vừa đi vừa chỉ dẫn, giới thiệu, (có thể xen kẽ với 
những nơi dừng lại quan sát và thuyết minh các đối tượng tham quan) hướng 
dẫn viên cũng cần tránh để khách cản trở lối đi và hoạt động của những người 
khác, không che lấp tầm nhìn, hướng nhìn của khách du lịch.Biết dừng lại đúng 
lúc khi khách mệt mỏi, căng thẳng và có biểu hiện chán nản, phân tán. 
Trong lúc thuyết minh, hướng dẫn cho khách quan sát, hướng dẫn viên cần tránh 
trong khả năng có thể, sự tò mò hay làm phiền đoàn khách của những người hiếu 
kỳ, thiếu thiện chí, thiếu lịch sự. 
4. Hƣớng dẫn tham quan theo chuyên đề 
Loại hình tham quan theo chuyên đề không nhiều bằng loại hình tham quan tổng 
hợp. Do yêu cầu tìm hiểu, nghiên cứu, thử nghiệm về một hay nhiều vấn đề nào 
đó, lĩnh vực nào đó hay đơn thuần chỉ là loại đối tượng tham quan nào đó, khách 
du lịch sẽ có yêu cầu cụ thể để hướng dẫn viên hay doanh nghiệp du lịch thiết kế 
tour và tổ chức thực hiện các tour chuyên đề này. 
4.1. Du khách và đối tƣợng tham quan 
Trong thực tế các tours du lịch tham quan theo chuyên đề thường là tham quan 
những loại tài nguyên du lịch nào đó ở một hay một số vùng lãnh thổ nhất định: 
Các loại cây trong rừng nguyên sinh, các hang động nước hay khô, các loại chim 
thú, các kiến trúc đền tháp truyền thống, các di tích chiến tranh, các bảo tàng 
nghệ thuật, các di chỉ khảo cổ, các làng nghề thủ công truyền thống, các dân tộc 
ít người v.v 
Khách du lịch mua tour chuyên đề thường là những trí thức; các nhà khoa học, 
nhà giáo, nhà văn, thầy thuốc, nhà sưu tầm, các cựu chiến binh, và cả những 
người thích phiêu lưu, mạo hiểm.  
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 78/81 
Có thể nói rằng, đó là những khách du lịch có học vấn và khả năng quan sát, tìm 
hiểu, nghe thuyết minh và nhu cầu hiểu biết khá cao. 
4.2. Phƣơng pháp hƣớng dẫn 
Hướng dẫn 
viên hướng dẫn 
khách tham 
quan theo 
chuyên đề phải 
có kiến thức đủ 
để hướng dẫn 
khách trong các 
lĩnh vực khách 
yêu cầu với các 
chuyên đề cụ 
thể. Dù là 
Hướng dẫn 
viên chuyên 
nghiệp hoặc là 
các nhà khoa 
học được mời 
tham gia hướng dẫn khách tham quan (hướng dẫn viên không chuyên), ngoài 
việc vận dụng các phương pháp hướng dẫn chung cho chuyến tham quan một 
cách linh hoạt, cần phải thực hiện những việc sau: 
Tìm hiểu và thông báo cho khách những trang thiết bị và đồ dùng cá nhân cần 
phải mang theo cho chuyến đi du lịch. Tùy điều kiện cụ thể về địa hình, về đối 
tượng tham quan, độ dài thời gian và các yêu cầu quan sát, nghiên cứu, nghe 
thuyết minh, giới thiệu các tư liệu cần thiết 
Căn cứ vào yêu cầu, mục đích và khả năng thực tế, hướng dẫn viên cần lường 
trước những khó khăn có thể gặp phải do những điều kiện khách quan hoặc chủ 
quan nhất định để không gây khó chịu từ phía khách, dù khách có thể bị hẫng 
hụt hay nuối tiếc. 
Ví dụ khi dẫn khách vào thăm chàm chim Vàm Hồ ở Bến Tre hướng dẫn viên 
có thể giới thiệu tóm tắt về loài chim, đặc điểm  trước khi dẫn khách tới tham 
quan. Song, hướng dẫn viên cũng phải thông báo do đặc điểm của loài chim  
hay một hoàn cảnh nào đó, khi đoàn đến có thể không có chim tụ về, không thấy 
chim xuất hiện. Thông báo này sẽ làm giảm nhẹ sự buồn chán của du khách và 
tránh cho hướng dẫn viên cũng như doanh nghiệp du lịch những phiền toái. 
Khi thuyết minh trong chuyến tham quan chuyên đề, hướng dẫn viên cần phải 
nêu những thông tin chính xác, những kết luận khoa học được thừa nhận hay đã 
kết luận từ các sách báo hoặc các cơ quan khoa học, có độ tin cậy cao. Những 
thông tin chưa đủ độ tin cậy hoặc đang gây tranh cãi thì có thể đưa ra nhưng 
không vội kết luận. Mặt khác, những lý giải, bình luận của hướng dẫn viên đòi 
ảnh: Đoàn Văn Tỵ 
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 79/81 
hỏi phải sâu sắc hơn, toàn diện hơn theo nội dung, mục đích của cuộc tham quan 
chuyên đề. Khác với lời thuyết minh trong chuyến tham quan tổng hợp, khi 
thuyết minh tham quan chuyên đề, nhất là tham quan nghiên cứu khoa học, 
hướng dẫn viên có thể dừng thuyết minh giữa chừng để trao đổi với khách tham 
quan khi được yêu cầu hay khi thấy cần thiết để làm sáng tỏ hơn những thông tin 
được thuyết minh. Làm được như vậy, hướng dẫn viên và khách tham quan đều 
thỏa mãn nhu cầu hiểu biết của mình và đúng với chủ đề của chuyến tham quan. 
Có rất nhiều nội dung đưa ra trong chuyến tham quan chuyên đề mà hướng dẫn 
viên không thể biết. Vì vậy, hỏi khách, trao đổi với khách là một cách để mục 
đích, hiệu quả chuyến tham quan cao hơn.Hướng dẫn viên cần có sự ham học 
hỏi và sự khiêm tốn nhưng không tỏ ra hèn kém trước các khách tham quan có 
nhận thức, có vốn hiểu biết phong phú và khá sâu sắc này. 
Dù thực hiện hướng dẫn khách tham quan theo loại chuyên đề nào, hướng dẫn 
viên cần phải thực hiện nghiêm túc việc bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên 
du lịch và tuyên truyền hướng dẫn khách bảo vệ tài nguyên môi trường du lịch 
ấy. Hướng dẫn viên cần ý thức về việc bảo vệ tài nguyên đó để giữ gìn lâu dài 
phục vụ hoạt động du lịch và hoạt động kinh tế, xã hội, văn hóa khác  
Vì thế, khách du lịch khi tham quan du lịch nói chung, tham quan theo chuyên 
đề nói riêng cần được thông báo tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường nói 
chung, môi trường du lịch nói riêng. Đặc biệt khi hướng dẫn khách tham quan 
chuyên đề là các tài nguyên du lịch tự nhiên mà các đối tượng tham quan thuộc 
loại độc đáo, quý hiếm  khi bị hư hại, thay đổi, phá hỏng là không thể bù đắp 
nổi, hướng dẫn viên cần thông báo chi tiết, nhiều lần cho khách trước và trong 
cuộc tham quan. Mặt khác, trong khi thực hiện hướng dẫn tham quan, hướng 
dẫn viên cần chỉ dẫn khách thực hiện yêu cầu bảo vệ môi trường du lịch,bảo vệ 
tài nguyên du lịch, hạn chế thấp nhất các tác động tiêu cực tới môi trường du 
lịch từ hoạt động tham quan. 
5. Kết luận 
Phương pháp hướng dẫn tham quan, thuyết minh du lịch là những cách thức, 
biện pháp, thao tác mà hướng dẫn viên sử dụng trong quá trình tổ chức thực hiện 
các chuyến tham quan du lịch cho khách du lịch. Việc vận dụng các phương 
pháp chung với các phương pháp đặc thù do loại hình của chuyến tham quan 
du lịch đòi hỏi phụ thuộc vào nhiều điều kiện như mục đích và nhu cầu của 
khách du lịch; chủ đề của chuyến tham quan; giá trị của đối tượng tham quan, cơ 
cấu, thành phần của khách; thời gian, phương tiện sử dụng cho tham quan du 
lịch  hướng dẫn viên cần căn cứ vào những điều kiện cụ thể để vận dụng các 
phương pháp. 
Nghiệp vụ hướng dẫn du lịch đòi hỏi hướng dẫn viên phải luôn luôn năng động 
sáng tạo, tự tin trong việc vận dụng phương pháp nhằm phục vụ cho chuyến 
tham quan của khách du lịch đạt hiệu quả cao. Qua các chuyến tham quan du 
lịch mà hướng dẫn viên phục vụ khách, việc chọn và sử dụng phương pháp sẽ 
càng thông thạo hơn, được bổ sung cho đầy đủ, khoa học và thực tiễn hơn, đáp 
ứng yêu cầu nghiệp vụ ngày càng cao trong kinh doanh du lịch. 
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 80/81 
CÂU HỎI ÔN TẬP 
Câu 1: Nêu phương pháp thuyết minh trực quan? 
Câu 2: Nêu phương pháp thuyết minh cảm nhận và trao đổi? 
Câu 3: Nêu phương pháp thuyết minh miêu tả và kể chuyện? 
Câu 4: Nêu phương pháp thuyết minh minh họa và bình luận? 
Câu 5: Nêu phương pháp thuyết minh nối tiếp và liên hệ? 
Câu 6: Những việc mà hướng dẫn viên du lịch phải chuẩn bị khi đi hướng dẫn 
đoàn? 
Câu7: Cho biết vị trí đứng nào là thuận lợi nhất khi thực hiện nhiệm vụ thuyết 
minh du lịch? 
Câu 8: Nêu các loại micro mà hướng dẫn viên hay sử dụng khi làm nhiệm vụ? 
Câu 9: Cho biết cách sử dụng micro đúng nhất? 
Lớp Hướng dẫn viên du lịch Rạch Giá – Kiên Giang 
Trường Cao đẳng nghề Du lịch Vũng Tàu 
 81/81 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
TT 
Tên tài liệu tham 
khảo 
Tác giả Nhà xuất bản 
01 
Cẩm nang hướng dẫn du 
lịch 
Nguyễn Bích San - chủ 
biên 
Văn hóa thông tin - Hà 
Nội - 2000 
02 Nghiệp vụ HDDL Tổng cục Du lịch Hà nội - 1997 
03 Nghệ thuật HDDL Nguyễn Cường Hiền NXB văn hóa - 1994 
04 
V/đề về Tôn Giáo và 
Chính sách Tôn giáo của 
Đảng CSVN 
Ban tư tưởng - văn hóa 
TW 
Chính trị quốc gia - 2002 
05 
Lược sử Phật giáo Việt 
Nam 
Thích Minh Tuệ 
Giáo Hội phật giáo Việt 
Nam - 1993 
06 
Thế thứ các triều vua 
Việt Nam 
Nguyễn Khắc Thuần Giáo dục - 1996 
07 
Chín đời chúa mười ba 
đời vua Nguyễn 
Nguyễn Đắc Xuân Thuận Hóa - Huế 1996 
08 
Danh tướng Việt Nam tập 
1 & 2 
Nguyễn Khắc Thuần Giáo dục - 1997 
09 
Hỏi và đáp về Văn hóa 
Việt Nam 
Nhiều tác giả Văn hóa dân tộc - 2000 
10 Hướng dẫn du lịch Trường DL Vũng Tàu Lưu hành nội bộ 
11 
Các loại sách, tạp chí, 
báo, internet khác.