Giáo trình Nhập môn truyền thông giao tiếp

hận chỉ có thể hiểu theo một 
 nghĩa duy nhất. Complete có nghĩa là đầy đủ hay hoàn chỉnh, thông điệp cần 
 cung cấp đầy đủ thông tin. Concise có nghĩa là ngắn gọn, súc tích, thông điệp 
 cần ngắn gọn, tránh rườm rà, nhưng vẫn đầy đủ thông tin, và ngắn gọn không 
 có nghĩa là tóm tắt. Correct có nghĩa là chính xác, thông tin đưa ra cần phải 
 chính xác. Và Courteous có nghĩa là lịch sự, thông điệp cần truyền đi theo cách 
 mà qua đó mức quan hệ biểu lộ sự tôn trọng của bạn đối với họ. 
 Bạn hãy dựa vào nguyên tắc 5C này để đánh giá thông điệp mà người trưởng bộ 
 phận ngân hàng đã chuyển đến cô thư ký mới. 
4. Bài tập sau giúp bạn thực hành sự gắn bó với quan điểm song đôi. Trong tuần này 
 bạn hãy thực hiện một cuộc đàm thoại với một người như sau: 
 • Trước tiên bạn chọn một chủ đề nào đó (HIV, sống thử trong sinh viên, đánh 
 giá việc thi cử ở đại học, sinh hoạt tại ký túc xá, ). Sau đó bạn ghi lại những 
 lý giải, suy nghĩ, cảm xúc của bạn về vấn đề này. 
 • Kế tiếp, bạn chọn một người nào đó và hỏi họ về vấn đề này. Bạn cố gắng 
 không biểu lộ ra sớm những suy nghĩ và cảm xúc của mình để có thể lắng nghe 
 bạn mình nói. 
 • Bạn cố gắng tập trung chú ý vào những gì bạn mình nói. Bạn mình mô tả, lý 
 giải vấn đề ra sao, biểu lộ cảm xúc như thế nào, đưa ra những quan điểm gì về 
 vấn đề đó? 
 • Bạn hãy đưa ra những câu hỏi. “Bạn nói như thế  có nghĩa là gì?”, “Bạn có 
 thể nói rõ hơn về ” “Bạn có thể giải thích rõ hơn về ” “Ý bạn nói như vậy 
 có nghĩa là gì?” “Theo bạn nghĩ vấn đề này như thế nào?” “Bạn cảm thấy thế 
 nào về vấn đề này?”  
 • Sau đó bạn cố gắng ghi lại những suy nghĩ, lý giải, quan niệm, cảm xúc,  của 
 bạn mình về vấn đề mà bạn đã chọn. Cuối cùng, hãy đối chiếu với những thông 
 tin của bạn trước đó về vấn đề này. 
Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ 
Nhập môn truyền thông giao tiếp -17-
 CHƯƠNG V: TRUYỀN THÔNG KHÔNG DÙNG LỜI 
CÂU HỎI 
1. Hãy trình bày những điểm giống nhau giữa truyền thông dùng lời và truyền thông 
 không dùng lời. 
2. Hãy trình bày những điểm khác nhau giữa truyền thông dùng lời và truyền thông 
 không dùng lời. 
3. Hãy nêu ra những ví dụ về hành vi không lời trong tiến trình truyền thông giao tiếp 
 giữa con người với nhau mà bạn quan sát được. 
4. Hãy đưa ra những ví dụ cho thấy ảnh hưởng của yếu tố văn hóa đến những hành vi 
 không lời trong truyền thông giao tiếp giữa con người với nhau. 
5. Hãy nêu một số ví dụ về truyền thông không dùng lời nhằm cho thấy chúng được 
 hướng dẫn bởi các quy tắc giống như truyền thông dùng lời vậy. 
6. Hãy đưa ra một ví dụ tình huống truyền thông nhằm cho thấy truyền thông không 
 dùng lời có nhiều kênh truyền tải thông điệp. 
7. Trình bày các nguyên tắc truyền thông không dùng lời. 
8. Hãy nêu ra các ví dụ nhằm minh hoạ truyền thông không dùng lời có thể hỗ trợ 
 hoặc thay thế truyền thông dùng lời. 
9. Hãy nêu ví dụ nhằm cho thấy các hành vi không lời trong một tiến trình truyền 
 thông có thể điều chỉnh sự tương tác giữa các đối tượng tham gia truyền thông. 
10. Hãy nêu ví dụ nhằm cho thấy mức quan hệ của một thông điệp được xác định 
 hoặc thể hiện thông qua truyền thông không dùng lời. 
11. Hãy sưu tầm một số ví dụ nhằm minh họa truyền thông không dùng lời có thể 
 mang những ý nghĩa khác nhau từ nền văn hóa này sang nền văn hóa khác. 
12. Trình bày các dạng truyền thông không dùng lời. Nêu các ví dụ minh họa. 
13. Hãy phân tích việc sử dụng thời gian như là một truyền thông không dùng lời. 
 Đồng thời cho biết bạn sẽ có những nhận xét hoặc đánh giá như thế nào thông qua 
 việc quan sát sử dụng thời gian của những người xung quanh bạn? 
Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ 
 Nhập môn truyền thông giao tiếp -18-
14. Hãy cho biết quan niệm của bạn về thời gian? Bạn thể hiện quan niệm này thông 
 qua những hành vi không lời liên quan đến việc sử dụng thời gian như thế nào? 
15. Dựa trên sự quan sát của bạn về những hành vi không lời liên quan đến việc học 
 tập của những bạn cùng lớp, bạn hãy cho biết chúng mang lại cho bạn những thông 
 điệp gì về các bạn đó. 
16. Hãy phân tích những lợi ích chúng ta có thể có được từ khả năng giám sát những 
 truyền thông không dùng lời của chúng ta trong một tiến trình truyền thông giao 
 tiếp. 
17. Hãy lý giải tại sao chúng ta phải cẩn thận khi giải thích những truyền thông không 
 dùng lời của người khác khi chúng ta tiến hành truyền thông giao tiếp với họ. 
 BÀI TẬP 
 4. Hãy ghi lại ba dạng truyền thông không dùng lời mà bạn có thể dùng để hỗ trợ cho 
 thông điệp bằng lời: “Không, tôi không đồng ý với việc đó!” 
 5. Một nhân viên bán hàng trong một cửa hàng từ từ tiến về phía bạn, đầu cúi xuống 
 (nhìn xuống đất) và nói với một giọng buồn bã, bất cần: “Tôi có thể giúp gì cho 
 ông (bà)?” 
 • Giả sử bạn là khách hàng, thông điệp mà bạn thực sự nhận được là gì? 
 • Phản hồi của bạn đối với nhân viên bán hàng tẻ nhạt kia có thể là gì? 
 6. Bạn nhận được một bức thư khuyến mãi của một khách sạn quảng cáo về thái độ 
 chăm sóc khách hàng và tính chuyên nghiệp của đội ngũ nhân viên ở đây nhưng 
 bản thân bức thư lại được đánh máy cẩu thả, có một số lỗi chính tả và không được 
 ký tên. 
 • Giả sử bạn là khách hàng, thông điệp mà bạn thực sự nhận được là gì? 
 • Phản hồi của bạn đối với khách sạn đã gửi thư khuyến mãi có thể là gì? 
 7. Một nhân viên đến phòng của bạn và đưa ra một đề nghị thay đổi phương pháp làm 
 việc. Bạn nói với cô ấy: “Tôi nghĩ rằng ý tưởng của cô rất hay. Nhất định tôi sẽ suy 
 nghĩ nghiêm túc về việc áp dụng nó.” 
 Điệu bộ của bạn thì: 
 Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ 
 Nhập môn truyền thông giao tiếp -19-
 - Bạn tránh nhìn thẳng vào mắt cô ấy khi cô ấy đang nói. 
 - Rờ tay lên cổ áo khi cô ấy đang nói. 
 - Bạn đứng quay lưng lại với cô ấy khi bạn đang nói. 
 Thông điệp thực sự mà cô ấy nhận được từ truyền thông dùng lời kết hợp với 
 những kênh truyền thông không dùng lời là gì? 
8. Theo kinh nghiệm của bạn, những dạng truyền thông không dùng lời nào (điệu bộ, 
 cử chỉ, sự di chuyển cơ thể, mắt, ) được xem là khó có thể chấp nhận ở Việt 
 Nam, khó chấp nhận trong môi trường giao tiếp ở đại học (Việt Nam)? 
9. Thông qua quan sát của chính bạn, hãy xác định hai biểu tượng liên quan đến công 
 việc trong đó thể hiện thông điệp về quyền hạn và vị trí của một người đang làm 
 việc trong cơ quan (cán bộ, công nhân viên, giáo viên, ). 
10. Với mỗi dạng truyền thông không dùng lời sau đây, bằng cách đánh dấu vào cột 
 thích hợp hãy cho biết bạn coi đó là biểu hiện của hành vi hung hăng, quyết đoán 
 hay yếu đuối của một nhà quản lý. 
 Loại hành vi 
 Hung hăng Quyết đoán Yếu đuối
 Chỉ ngón tay về phía ai đó khi 
 đang hướng dẫn. 
 Ngồi gập người xuống bàn và 
 nghịch giấy trong tay khi đang 
 khiển trách một nhân viên. 
 Cười và hướng người về phía ứng 
 viên trong một buổi phỏng vấn 
 truyển người. 
 Đấm mạnh tay xuống bàn trong 
 khi bạn giải thích về một chi tiết 
 kỹ thuật. 
 Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ 
Nhập môn truyền thông giao tiếp -20-
 CHƯƠNG VI: LẮNG NGHE 
CÂU HỎI 
18. Hãy nêu ra sự khác nhau giữa nghe và lắng nghe. 
19. Hãy giải thích tại sao nói lắng nghe là một tiến trình sinh lý, đồng thời cũng là một 
 tiến trình tâm lý và nhận thức. 
20. Hãy nêu và phân tích định nghĩa lắng nghe. 
21. Hãy cho biết những yếu tố nào được thể hiện trong ký tự lắng nghe của Trung 
 Quốc. Hãy cho biết những phân tích của bạn đối với những yếu tố này, chúng 
 nhằm nói lên ý nghĩa gì trong quá trình lắng nghe? 
22. Hãy nêu ra những chướng ngại bên ngoài có thể làm cản trở việc lắng nghe hiệu 
 quả? Bạn có thể làm gì để hạn chế phần nào những chướng ngại bên ngoài này 
 nhằm giúp bạn lắng nghe tốt hơn. 
23. Hãy nêu ra những chướng ngại chướng ngại bên trong có thể làm cản trở việc lắng 
 nghe hiệu quả? Bạn có thể làm gì để khắc phục phần nào những chướng ngại bên 
 trong này nhằm giúp bạn lắng nghe tốt hơn. 
24. Trình bày các dạng không lắng nghe. Nêu ví dụ. 
25. Hãy đưa ra một ví dụ về dạng không lắng nghe hướng vào chính bản thân mình hơn 
 là hướng vào người đang nói. 
26. Hãy cho biết con người có thể có những mục tiêu lắng nghe nào? Nêu ví dụ minh 
 họa. 
27. Hãy giải thích nguyên tắc lắng nghe gắn bó, quan tâm, trong hiện tại. 
28. Trình bày các nguyên tắc nhằm hướng dẫn việc lắng nghe hiệu quả. 
29. Hãy nêu những kỹ năng lắng nghe có thể áp dụng thích hợp với từng loại mục tiêu 
 lắng nghe khác nhau. 
30. Hãy nêu một số ví dụ cho thấy cách bạn đáp ứng với người nói nhằm thể hiện việc 
 lắng nghe tích cực và chủ động. 
Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ 
 Nhập môn truyền thông giao tiếp -21-
31. Hãy phân tích những định kiến cá nhân có thể ngăn cản việc lắng nghe hiệu quả. 
 Nêu ví dụ cụ thể. 
32. Hãy nêu ra một số kinh nghiệm không lắng nghe hiệu quả của bản thân bạn trong 
 quá trình học tập tại Đại học Đà Lạt. Bạn hãy phân tích những chướng ngại nào đã 
 làm cho bạn không lắng nghe hiệu quả? Bạn cho biết bạn sẽ cải tiến việc lắng 
 nghe của bạn như thế nào trong tương lai? 
 BÀI TẬP 
 1. Hãy nghĩ về một lần trong quá khứ khi bạn đang ngồi nghe giáo viên hoặc bạn 
 mình trình bày một vấn đề nào đó, hoặc đang ngồi trong một cuộc họp và bạn nhận 
 thấy rằng bạn đã không nghe rõ một cách chính xác. Bạn hãy cho biết điều gì đã 
 ảnh hưởng đến khả năng lắng nghe của bạn? 
 2. Hãy tưởng tượng rằng bạn đang nói chuyện với các bạn cùng lớp hay ở cùng chỗ 
 trọ với bạn. Làm thế nào bạn thể hiện được sự chú ý, gắn bó thật sự của mình đến 
 người nói? Hãy ghi lại những gì mà bạn cho là bằng chứng về sự chú ý hay gắn bó 
 của bạn. 
 3. Sau buổi nói chuyện với cấp trên của mình, Toàn than thở “Tôi không thể chịu 
 đựng nổi cách ông ta nói chuyện với tôi. Ông ta không thèm nhìn tôi khi tôi trả lời 
 các câu hỏi. Ông ta ngồi như tượng trên ghế và hai mắt thì lim dim. Thỉnh thoảng 
 ông ta còn nói chuyện điện thoại di động khá lâu. Tôi có cảm giác như là không có 
 ông ta ở trong phòng.” 
 Theo bạn để thể hiện sự chú ý của mình đến những gì Toàn đang nói thì cấp trên 
 của Toàn nên làm gì? 
 4. Bạn hãy ghi lại ít nhất ba cách mà bạn có thể dùng để khuyến khích người đang 
 nói với bạn tiếp tục nói. 
 5. Khi bạn là người nói, bạn dựa vào những bằng chứng nào để biết được rằng người 
 nghe đã hiểu bạn? Bạn hãy viết ra những bằng chứng đó. 
 6. Chúng ta cùng xem xét đoạn hội thoại sau: 
 A: Tôi chẳng hiểu gì cả. Đầu tiên, sếp của tôi yêu cầu tôi làm việc này, sau đó cô 
 ấy bảo tôi dừng tất cả lại và chuyển sang làm một việc khác. 
 B: Bạn nghĩ rằng cô ấy nhầm lẫn ? 
 Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ 
 Nhập môn truyền thông giao tiếp -22-
 A: Không hoàn toàn là nhầm lẫn – cô ấy đã nói cho tôi biết những gì cô ấy muốn 
 một cách rất thẳng thắn – có lẽ chính là do không được rõ ràng. 
 B: Bạn có cảm giác rằng cô ấy đã hướng dẫn một cách tùy tiện  
 A: Chính xác! 
 • Bạn nhận xét như thế nào về khả năng lắng nghe của B. 
 • Bạn nhận xét về sự phản hồi của B trong khi lắng nghe A. 
7. Bạn là một nhân viên bán hàng tại một cửa hàng bán điện thoại di động. Bạn đang 
 tiếp một vị khách mà bề ngoài trông rất thời trang. Cô ấy nói rằng cô đang muốn 
 mua một chiếc điện thoại đi động nhỏ, kiểu dáng đẹp và có nhiều chức năng. Bạn 
 đã giới thiệu cho cô ta một số mẫu điện thoại di động nhưng dường như cô ta vẫn 
 chưa hài lòng. Để phản hồi lại thông điệp ấy nhằm thể hiện sự lắng nghe của mình 
 đối với khách hàng, bạn sẽ nói gì? 
8. Hùng là một thợ tiện có tay nghề cao. Sáu tháng trước đây, do áp dụng công nghệ 
 mới, công ty mà khi đó anh đang làm việc đã phải giảm một nửa số nhân viên. 
 Hùng là một trong những người phải ra đi. May mắn hơn cho anh là anh đã dễ dàng 
 tìm được công việc mới một cách nhanh chóng và đã ổn định tốt – anh cảm thấy 
 thoải mái khi ở công ty mới. 
 Sau bốn tháng làm việc anh và các đồng nghiệp khác nhận được thông báo từ cấp 
 trên rằng để duy trì tính cạnh tranh, công ty sẽ đưa vào vận hành một số máy mới 
 được điều khiển bằng máy vi tính. Cấp trên của anh cũng nói rõ rằng anh và các 
 đồng nghiệp sẽ không bị mất việc làm. Bản thân ông ta coi đó là tốt nếu xét theo 
 khía cạnh tăng thu thập và cải thiện điều kiện làm việc. 
 Thái độ của Hùng đối với công việc bắt đầu trở nên kém đi. Sếp của anh thấy anh 
 trở nên thô lỗ và rất khó quản lý. Hùng cố gắng thuyết phục phía Công đoàn phản 
 đối việc áp dụng công nghệ mới. Khi việc này không thành công anh thậm chí còn 
 trở nên khó tính hơn. Anh thích tranh cãi và rất khó chịu. 
 • Nếu bạn là sếp của Hùng, bạn lắng nghe được những gì từ những hành vi không 
 lời của Hùng (cách ứng xử của Hùng). 
 • Nếu bạn là sếp của Hùng, bạn sẽ (hãy khoanh tròn vào lựa chọn của bạn): 
 ƒ Bỏ qua cách ứng xử của anh ta. 
 ƒ Nói với anh ta rằng anh ta nên tỉnh táo trở lại. 
 ƒ Trao đổi với anh ta về việc chống đối với anh ta. 
 ƒ Báo cáo về anh ta với cấp trên của bạn. 
 Nguyễn Hữu Tân Khoa CTXH&PTCĐ