Giao khoán rừng và đất lâm nghiệp tại tỉnh Bình Phước thực trạng và giải pháp

hính sách giao khoán rừng 
rừng sản xuất đều trồng cao su, cá biệt có 
 và đất lâm nghiệp ở Bình Phước trong thời 
những BQL rừng phòng hộ nhưng toàn bộ diện 
 gian qua đã đạt được một số kết quả đáng 
tích rừng trồng là cây cao su. Thực tế này đã 
 khích lệ. Hầu hết hồ sơ giao khoán đều có đầy 
xuất hiện ở Bình Phước từ trước nhưng chuyển 
 đủ các giấy tờ cần thiết như đơn xin nhận 
đổi rất nhanh sau khi Bộ Nông nghiệp và Phát 
 khoán, hợp đồng, bản đồ giao khoán, sơ đồ 
triển Nông thôn ra Công văn số 209/BNN-LN 
 giao khoán, biên nhận giao đất ngoài thực địa. 
về việc chuyển diện tích đất có rừng sang trồng 
cao su và Quyết định số 2855/QĐ-BNN- Nhìn chung các hợp đồng khoán đã thực hiện 
KHCN về việc công bố cây cao su là cây đa đúng diện tích, đối tượng, hạn mức giao khoán 
mục đích. Ngay sau khi có các Quyết định nêu theo các quy định tại thời điểm giao khoán. 
trên, tỉnh Bình Phước đã có Quyết định số Chính sách này cũng đã huy động được nguồn 
1231/QĐ-UBND ngày 12 tháng 05 năm 2009 vốn, lao động của bên nhận khoán, nâng cao 
của UBND tỉnh Bình Phước phê duyệt phương hiệu quả sản xuất kinh doanh, tạo nguồn 
án Quy hoạch trồng cây cao su và cây nguyên nguyên liệu ổn định cho ngành công nghiệp 
liệu trên đất lâm nghiệp giai đoạn 2008-2012 chế biến nông, lâm sản phát triển. Đặc biệt 
của tỉnh Bình Phước và Quyết định số việc thực hiện chính sách đã góp phần nâng 
1879/QĐ-UBND của UBND tỉnh Bình Phước cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 
ngày 11 tháng 08 năm 2010 về việc quy hoạch về khả năng tiếp cận và ổn định trong sử dụng 
bổ sung diện tích trồng cao su và cây nguyên đất, đảm bảo cho các tổ chức, hộ gia đình nhận 
liệu trên đất lâm nghiệp giai đoạn 2008-2020 khoán ổn định tâm lý, yên tâm đầu tư phát triển 
của tỉnh Bình Phước (Sở Nông nghiệp và Phát sản xuất. Giao khoán rừng và đất lâm nghiệp ở 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2013 91
 Kinh tÕ & ChÝnh s¸ch 
Bình Phước đã góp phần sử dụng hiệu quả một khi cây cao su đã được coi là cây đa mục 
tiềm năng về đất đai, tạo việc làm, tăng thu đích thì khi được trồng trên đất lâm nghiệp 
nhập cho người lao động, góp phần xoá đói phải được coi là cây lâm nghiệp và diện tích 
giảm nghèo và ổn định trật tự an toàn xã hội. này phải được tính trong độ che phủ của rừng. 
 Điều này sẽ làm nâng cao giá trị và vị thế của 
2. Những bất cập trong thực hiện chính sách 
 ngành lâm nghiệp, đồng thời giúp giải quyết 
giao khoán rừng và đất lâm nghiệp 
 sức ép mất rừng; (2) không thể coi cây cao su 
 Bên cạnh những tác động tích cực của giao là cây rừng vì chức năng phòng hộ của cao su 
khoán đất lâm nghiệp, trong những năm gần rất kém. Nếu cho phép cây cao su được trồng 
đây trên địa bàn tỉnh xuất hiện nhiều vụ khiếu trên đất lâm nghiệp thì Bình Phước nói riêng 
kiện liên quan đến công tác giao khoán đất và vùng Đông Nam Bộ nói chung sẽ mất hết 
nông lâm nghiệp, trong đó có nhiều vụ khiếu rừng do chuyển sang trồng cao su. Còn nếu 
kiện tập thể kéo dài, gây ảnh hưởng đến tình muốn trồng cao su trên đất lâm nghiệp thì 
hình chính trị, trật tự, an toàn xã hội (Ban chỉ phải chuyển diện tích này sang diện tích đất 
đạo bảo vệ rừng tỉnh Bình Phước, 2012). nông nghiệp. 
Nhiều bất cập nảy sinh trên thực tế đặc biệt là 
đối với đối tượng giao khoán trồng rừng trên - Đa số các trường hợp giao khoán trồng 
đất rừng phòng hộ và và rừng sản xuất. Nghiên rừng là khoán trắng và không thể giải quyết khi 
cứu sẽ đi sâu phân tích những tồn tại và bất cập xảy ra vi phạm hợp đồng (Sở Nông nghiệp và 
sau đây khi thực hiện chính sách giao khoán Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Phước, 2012). 
rừng và đất lâm nghiệp ở Bình Phước: Các bên nhận khoán tự bỏ vốn để trồng, chăm 
 sóc, bảo vệ và hưởng lợi trong khi chủ rừng 
 - Đa số các trường hợp giao khoán đất lâm thực sự là các đơn vị giao khoán lại không 
nghiệp là hồ sơ hợp thức hoá diện tích đất xâm được hưởng lợi ích gì. Điều này dẫn đến thực 
canh của các hộ gia đình chứ không phải thực trạng là chủ rừng thực ra chỉ tồn tại trên danh 
sự là giao khoán theo phương án (Sở Nông nghĩa. Một số đơn vị chủ rừng lúng túng trong 
nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình công tác xử lý khi xảy ra vi phạm hợp đồng, 
Phước, 2012). Trên diện tích đất này người dân không kịp thời thanh lý hợp đồng, không phát 
đã trồng các loài cây công nghiệp có giá trị cao huy được vai trò của đơn vị chủ rừng trong 
như cao su, điều. Chính vì vậy việc chuyển công tác quản lý, phát triển rừng. Một số đơn 
sang trồng rừng trên diện tích này theo quy vị chủ rừng không triển khai ký lại hợp đồng 
hoạch là gần như không thể thực hiện được. hoặc phụ lục hợp đồng với các hợp đồng giao 
 - Các hợp đồng giao khoán đất lâm nghiệp khoán đã kết thúc một chu kỳ. Nguyên nhân 
chủ yếu trồng cây đa mục đích (cao su, điều, chính vẫn là do hợp đồng giao khoán không có 
cây ăn quả), không có hợp đồng khoán trồng tính pháp lý chặt chẽ, chủ rừng trên thực tế 
cây lâm nghiệp. Điều này ảnh hưởng đến chức không có đủ quyền lực và cơ sở pháp lý để xử 
năng phòng hộ của rừng khi mà phần lớn diện lý vi phạm. 
tích đất rừng sản xuất và một phần diện tích - Thị trường chuyển nhượng hợp đồng giao 
rừng phòng hộ của Bình Phước đều trồng cao khoán đất lâm nghiệp diễn biến rất phức tạp, 
su hoặc điều. Hiện tại có hai luồng ý kiến từ vượt ra ngoài khả năng kiểm soát của các đơn 
phía lãnh đạo ngành lâm nghiệp của tỉnh: (1) vị giao khoán. Nhiều tổ chức, hộ gia đình tự ý 
92 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2013 
 Kinh tÕ & ChÝnh s¸ch 
chuyển nhượng thành quả lao động và hợp rừng và việc chủ rừng lựa chọn hình thức tổ 
đồng khoán nhưng đơn vị giao khoán không chức sản xuất nào, với đối tượng nào phải do 
nắm bắt được, thậm chí chuyển nhượng tới 2,3 chủ rừng quyết định trên cơ sở thoả thuận và 
lần mà đơn vị giao khoán không hề hay biết. cùng có lợi. Về tên gọi nên sử dụng thuật ngữ 
 - Chi trả tiền công quản lý bảo vệ rừng đặc “Hợp đồng trồng rừng” hoặc “Hợp đồng sử 
dụng quá thấp (Chi cục kiểm lâm tỉnh Bình dụng đất lâm nghiệp”. 
Phước, 2011). Số tiền chi trả cho các nhóm hộ Hai là, khẳng định sự cần thiết của chính 
hiện đang áp dụng ở mức 200.000 sách giao khoán quản lý bảo vệ rừng rừng đặc 
đồng/ha/năm là quá thấp dẫn đến khó khăn cho dụng và phòng hộ rất xung yếu với quan điểm 
người dân nhận quản lý bảo vệ rừng, trong khi là nhất thiết phải do nhà nước quản lý và đầu 
các quy định về hưởng lợi theo Quyết định tư thích đáng. Chính sách giao khoán quản lý 
178/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ bảo vệ rừng đặc dụng và phòng hộ rất xung 
về quyền hưởng lợi, nghĩa vụ của hộ gia đình, yếu phải đặt mục tiêu bảo vệ được rừng và 
cá nhân được thuê, nhận khoán rừng và đất lâm nâng cao đời sống của người nhận khoán. Để 
nghiệp trên thực tế là không thể thực hiện được làm được điều này một số vấn đề cần chú ý: 
(Trường Đại học Lâm nghiệp, 2006). (1) vai trò của cộng đồng tham gia vào quản lý, 
 bảo vệ rừng; (2) xây dựng quỹ bảo vệ và phát 
3. Các đề xuất nhằm sửa đổi, bổ sung và 
 triển rừng để có nguồn thu cho các hoạt động 
điều chỉnh chính sách giao, cho thuê đất lâm 
 bảo vệ rừng thồng qua việc mở rộng các đối 
nghiệp và khoán rừng 
 tượng đóng góp bắt buộc; (3) tìm kiếm các 
 Kết quả nghiên cứu về kết quả và thực trạng đảm bảo tài chính khác cho công tác bảo vệ 
công tác giao khoán rừng và đất lâm nghiệp rừng đặc dụng như chi trả dịch vụ môi trường 
trên địa bàn tỉnh Bình Phước đã bước đầu gợi rừng, phát triển thị trường cacbon. 
mở ra những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu và 
quan tâm giải quyết nhằm hoàn thiện chính Ba là, các chính sách giao khoán rừng 
sách giao, cho thuê đất lâm nghiệp và khoán phòng hộ (xung yếu và ít xung yếu) cần đảm 
rừng trên phạm vi cả nước nói chung và vùng bảo hài hoà lợi ích môi trường và kinh tế cho 
miền Đông Nam Bộ nói riêng: cả chủ rừng và các đối tượng nhận khoán. 
 Quan điểm của người dân ở các vùng mà đoàn 
 Một là, nên xem xét lại sự cần thiết của công tác khảo sát cho thấy hầu hết nguyện 
chính sách giao khoán đất rừng sản xuất. Trên vọng của họ là được phép trồng cao su để cải 
thực tế khoán rừng là một hình thức tổ chức thiện cuộc sống, tăng thu nhập, trong đó nếu là 
sản xuất của các chủ rừng áp dụng trong điều rừng sản xuất thì trồng cao su toàn bộ, còn 
kiện nguồn nhân lực hiện có không thể đảm rừng phòng hộ và đặc dụng thì được trồng xen 
nhiệm được nhiệm vụ sản xuất. Vì vậy cần coi theo băng. Đây có thể là một đề xuất có ý 
hợp đồng khoán đất rừng sản xuất là một hợp nghĩa thực tiễn và cần tiếp tục có các nghiên 
đồng kinh tế mà bên giao khoán và bên nhận cứu tìm kiếm các giải pháp kỹ thuật nhằm nâng 
khoán phải có trách nhiệm và nghĩa vụ như cao chức năng phòng hộ của cây cao su. 
nhau trong việc thực hiện hợp đồng. Việc tổ 
chức sản xuất trên diện tích rừng sản xuất đã Bốn là, các biện pháp xử lý đất lấn chiếm 
được nhà nước giao là trách nhiệm của chủ trước khi thực hiện giao khoán cần phải mềm 
 dẻo và tôn trọng lợi ích của người dân thì mới 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2013 93
 Kinh tÕ & ChÝnh s¸ch 
có hiệu quả và tránh được bức xúc xã hội. các ngành Nông nghiệp và Phát triển Nông 
Thực tế ở Bình Phước, rất nhiều trường hợp thôn và ngành Tài nguyên và Môi trường của 
thực hiện thu hồi đất lấn chiếm nhưng không tỉnh trong việc thực hiện giao, cho thuê đất 
giải quyết nhu cầu cần đất để sản xuất của lâm nghiệp theo quy hoạch với việc cấp giấy 
người dân dẫn đến khiếu kiện kéo dài, bất ổn chứng nhận quyền sử dụng đất. Các trường 
xã hội ở những vùng đồng bào dân tộc thiểu hợp tranh chấp giữa người dân với các BQL 
số. Nhiều trường hợp đã cưỡng chế đến lần thứ rừng ở Bình Phước hầu hết là do lỗi của hai 
3, thứ 4 nhưng vẫn không thực hiện được, đất ngành chức năng này khi không có sự phối hợp 
đai tiếp tục nằm trong diện tranh chấp và chặt chẽ. Việc giải quyết sai sót do chính 
không thể sử dụng, gây lãng phí rất lớn. quyền gây ra nhất định phải theo quan điểm 
 Năm là, nghiên cứu phương án định giá chính quyền sai thì phải sửa và quan tâm đến 
rừng đơn giản và thực tế để các địa phương có lợi ích của người dân trước tiên. 
thể thực hiện cho thuê đất rừng sản xuất tại IV. KẾT LUẬN 
những vùng mà đất rừng có tính cạnh tranh cao Giao khoán rừng và đất lâm nghiệp là một 
trong sử dụng như đất lâm nghiệp ở Bình chính sách của Nhà nước với mục tiêu phát 
Phước nói riêng và vùng Đông Nam Bộ nói triển lâm nghiệp và góp phần tạo công ăn việc 
chung. Theo đó đất rừng sản xuất của vùng làm, ổn định đời sống và xoá đói giảm nghèo 
Đông Nam Bộ nên áp dụng cho thuê theo chu cho người dân sống dựa vào rừng. Thực tế thực 
kỳ sản xuất và có áp dụng chính sách miễn hiện chính sách giao khoán rừng và đất lâm 
giảm tiền thuê đất cho các đối tượng khác nghiệp ở Bình Phước đã đặt ra những vấn đề 
nhau. Muốn làm được như vậy cần phải rà soát cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi cho phù hợp. 
lại diện tích đất lâm nghiệp đã giao cho các Trong phạm vi của nghiên cứu chúng tôi đưa 
đơn vị của nhà nước để giao lại cho địa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện, bổ sung, 
phương quản lý và thực hiện cho thuê đất cho sửa đồi chính sách giao, cho thuê đất lâm 
các đối tượng như hộ gia đình và cá nhân. nghiệp và khoán rừng để chính sách này thực 
 Sáu là, các chính sách về giao, cho thuê và sự phát huy hiệu quả và đáp ứng được mục tiêu 
khoán phải tính đến biến động của thị trường đặt ra. Điểm mấu chốt của những sửa đổi, bổ 
chuyển nhượng quyền sử dụng đất cũng như sung và hoàn thiện được nêu ra là chính sách 
hợp đồng giao khoán và cho thuê. Trên thực tế giao, cho thuê đất lâm nghiệp và khoán rừng 
nhu cầu chuyển nhượng và tích tụ tập trung đất phải được xây dựng trên cơ sở tình hình cụ thể 
đai là tất yếu và dù chính sách có cho phép hay của của từng địa phương và vùng. Đặc biệt cần 
không thì nó vẫn diễn ra. Vì vậy các chính chú trọng đến tính chất và đặc điểm của từng 
sách cần thông thoáng và thủ tục chuyển loại đất và rừng để có quy hoạch sử dụng hợp 
nhượng đơn giản để các chủ thể tham gia vào lý đồng thời có chính sách và phương án quản 
quá trình này có thể dễ dàng thực hiện và tuân lý thích hợp. 
thủ. Điều này vừa giúp các cơ quan chức năng 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
quản lý được rừng và đất lâm nghiệp, vừa tạo 
 1. Ban chỉ đạo Bảo vệ rừng tỉnh Bình Phước, 2012. 
được nguồn thu cho ngân sách từ tiền đóng 
 Báo cáo tổng kết công tác quản lý, bảo vệ rừng năm 
thuế của các chủ thể tham gia chuyển nhượng. 2011, phương hướng nhiệm vụ năm 2012. Uỷ ban nhân 
 Bảy là, cần có sự phối hợp tác chặt chẽ giữa dân tỉnh Bình Phước. 
94 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2013 
 Kinh tÕ & ChÝnh s¸ch 
 2. Chi cục kiểm lâm tỉnh Bình Phước, 2011. Báo cáo 4. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình 
tổng kết công tác kiểm lâm năm 2011 và phương hướng Phước, 2012. Báo cáo tình hình giao khoán đất lâm 
nhiệm vụ năm 2012. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Phước. Sở Nông nghiệp 
thôn tỉnh Bình Phước. và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Phước. 
 3. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông Thôn tỉnh 5. Trường Đại học Lâm nghiệp, 2006. Đánh giá tình 
Bình Phước, 2011. Báo cáo quy hoạch bảo vệ và phát hình thực hiện Quyết định 78/2001/QĐ-TTg và đề xuất 
triển rừng giai đoạn 2011-2012 tỉnh Bình Phước. Sở sửa đổi, bổ sung chính sách hưởng lợi đối với cá nhân, 
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Phước. hộ gia đình và cộng đồng được giao, được thuê và nhận 
 khoán rừng và đất rừng. Trường Đại học Lâm nghiệp. 
 FOREST AND FORESTLAND CONTRACT POLICY IMPLIMENTATION 
 IN BINH PHUOC PROVINCE - CURENT STATUS AND SOLUTIONS 
 Tran Thi Thu Ha 
 SUMMARY 
 Forest and forestland contract is one of the policy that has been implementted in Vietnam nearly 20 years with the 
 purposes of promoting forestry development and contributing to hunger elimination and poverty alleviation. 
 However, presently a number of problems have been raised from the implementation of the policy that need to be 
 improved, supplemented and revised in order to make it more suitable to forestry characteristics of different 
 regions. The research is conducted in Binh Phuoc province, Southeast region, aims at investigating the status of 
 forest and forestland policy implementations and proposing for changes, supplements and revisions for improving 
 the policy in Vietnam as whole and in the Southeast region in particular. The key proposed change is that the 
 forest and forestland allocation, lease and contract policy must establish in accordance with specific conditions of 
 location and region. Especially pay attention to the characteristics of different forest and forestland in order to 
 make appropriate land use planning as well as suitable policy and management schemes. 
 Keywords: Binh Phuoc, forest and Forestland Contract, forestland Allocation, Southeast region. 
 Người phản biện: PGS.TS. Nguyễn Văn Tuấn 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 1 - 2013 95