Giải pháp nâng cao kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của kiểm toán nhà nước

ong việc thực hiện kết luận, 
kiến nghị của Kiểm toán nhà nước còn chưa đầy 
đủ, đồng thời chưa có chế tài để xử lý đối với những 
trường hợp đơn vị chây ì không thực hiện nghiêm 
túc kiến nghị kiểm toán; Pháp luật còn thiếu những 
quy định cụ thể về chế tài để xử lý trách nhiệm của 
các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm; Đơn vị 
gặp khó khăn về tài chính nên chưa có nguồn thực 
hiện; Một số dự án đang trong quá trình thực hiện, 
chưa phê duyệt quyết toán nên đơn vị đề nghị sẽ 
thực hiện kiến nghị kiểm toán khi quyết toán công 
trình; Một số đơn vị đang đề nghị xem xét lại các 
kiến nghị kiểm toán hoặc không chấp hành do chưa 
thống nhất với kiến nghị của Kiểm toán nhà nước, 
đã có văn bản đề nghị Kiểm toán nhà nước xem 
xét giải quyết nhưng Kiểm toán nhà nước chưa có 
văn bản trả lời; Đơn vị đã nộp ngân sách nhà nước 
nhưng việc ghi chép chứng từ chưa đúng theo kiến 
nghị của Kiểm toán nhà nước, chưa cung cấp đầy 
đủ các bằng chứng để chứng minh việc thực hiện 
kiến nghị nên Kiểm toán nhà nước chưa chấp nhận 
kết quả thực hiện...
2. Một số giải pháp nâng cao kết quả thực 
hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của Kiểm 
toán nhà nước
Hoàn thiện hệ thống pháp luật và các văn bản 
liên quan cũng như các chế tài xử lý đối với các sai 
phạm được phát hiện trong việc thực hiện kết luận, 
kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán nhà nước
Theo quy định tại Luật Kiểm toán nhà nước, 
báo cáo kiểm toán sau khi phát hành và công khai 
có giá trị bắt buộc phải thực hiện đối với đơn vị 
được kiểm toán về sai phạm trong việc quản lý, sử 
dụng tài chính công, tài sản công. Trên cơ sở đó, 
đơn vị được kiểm toán có nghĩa vụ phải thực hiện 
đầy đủ kịp thời kết luận kiến nghị kiểm toán của 
Kiểm toán nhà nước về quản lý, sử dụng tài chính 
công, tài sản công. Tuy nhiên, hiện nay khi các đơn 
vị được kiểm toán chây ì, hoặc không thực hiện các 
kiến nghị của kiểm toán nhưng chưa có chế tài xử 
lý nên Kiểm toán nhà nước chỉ đưa ra kiến nghị, và 
đôn đốc các đơn vị được kiểm toán thực hiện chứ 
chưa có giải pháp mạnh để bắt buộc phải thực hiện. 
Vì vậy, để tăng cường kết quả thực hiện kết luận 
kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán nhà nước cần 
hoàn thiện hệ thống pháp luật và các văn bản liên 
quan để xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm 
pháp luật do Kiểm toán nhà nước phát hiện. 
Nâng cao chất lượng đối với công tác kiểm toán 
của Kiểm toán nhà nước 
Để nâng cao chất lượng kiểm toán của Kiểm 
toán nhà nước cần thực hiện một số giải pháp sau:
Tăng cường công tác đào tạo đội ngũ kiểm toán 
viên có đạo đức nghề nghiệp và giỏi về chuyên 
môn: Nhiệm vụ của kiểm toán viên không dừng 
lại ở việc xác nhận tính đúng đắn, chính xác của số 
liệu, mà quan trọng hơn, còn đánh giá tính kinh tế, 
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN48 Số 144 - tháng 10/2019
hiệu quả và hiệu lực của việc sử dụng nguồn lực tài 
chính, tài sản công từ đó chỉ ra các lý do dẫn đến 
tình trạng của đơn vị được kiểm toán và đưa ra các 
khuyến nghị nâng cao hiệu quả hoạt động. Yêu cầu 
đó đặt ra cho kiểm toán viên ngoài có kiến thức về 
kế toán, kiểm toán, cần nắm vững kiến thức kinh 
tế - tài chính tổng hợp, vĩ mô, và có khả năng phân 
tích, tổng hợp, đánh giá và dự báo. 
Đẩy mạnh việc thu thập thông tin về tình hình 
quản lý, sử dụng tài chính công, tình hình biến 
động tài sản tại tất cả các cơ quan, đơn vị thuộc 
phạm vi, đối tượng của Kiểm toán nhà nước một 
cách liên tục để hình thành một trung tâm tư liệu 
để lưu giữ. Từ đó, phân loại tính chất trọng yếu và 
không trọng yếu về hoạt động tài chính công đối 
với các cơ quan, đơn vị thuộc phạm vi kiểm toán để 
áp dụng các phương pháp kiểm toán và bố trí lực 
lượng kiểm toán thích hợp.
Lãnh đạo Kiểm toán nhà nước chuyên ngành, 
khu vực cần tăng cường công tác chỉ đạo để nâng 
cao chất lượng trong quá trình khảo sát thu thập 
thông tin lập Kế hoạch kiểm toán và thực hiện 
kiểm toán của Đoàn kiểm toán. Phát huy vai trò 
bộ phận kiểm soát chất lượng của đơn vị, chủ động 
xây dựng kết hoạch tự kiểm tra, kiểm soát đối với 
các đoàn kiểm toán của đơn vị.
Đặc biệt, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ 
thông tin vào hoạt động kiểm toán. Bên cạnh áp 
dụng các phương pháp kiểm toán mới, tiên tiến của 
thế giới, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông 
tin trong kiểm toán lĩnh vực ngân sách nhà nước để 
phù hợp với sự thay đổi của môi trường công việc 
tại các đơn vị được kiểm toán. Nên sớm hoàn thiện 
hệ thống thông tin điện tử lưu trữ các thông tin cơ 
bản về đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước, tình 
hình thực hiện kiểm toán các năm trước, các vướng 
mắc, kiến nghị, đề xuất và kết quả thực hiện kiến 
nghị, đề xuất của Kiểm toán nhà nước. 
Từng bước xây dựng các Cẩm nang hoặc Sổ tay 
hướng dẫn kiểm toán: Cẩm nang hoặc Sổ tay kiểm 
toán được xây dựng trở thành tài liệu tốt hướng 
dẫn thực hành kiểm toán cho kiểm toán viên, góp 
phần nâng cao trình độ chuyên môn, tính chuyên 
nghiệp và chuẩn mực trong xử lý nghiệp vụ cũng 
như đưa ra các kết luận, kiến nghị chính xác, đầy 
đủ, có tính khả thi, phù hợp đối với đơn vị được 
kiểm toán. Chất lượng kiểm toán vì thế dần được 
nâng cao.
Tăng cường sự phối hợp giải quyết công việc 
giữa Kiểm toán nhà nước với các cơ quan nhà 
nước hữu quan: Như trên đã đề cập, nguồn thông 
tin hiện Kiểm toán nhà nước có được từ sự phối 
hợp của các cơ quan hữu quan về lĩnh vực ngân 
sách nhà nước còn thiếu tính bao quát, chưa đảm 
bảo tính thời sự, kịp thời, mang tính nhỏ lẻ, không 
thường xuyên, liên tục. Để có được thông tin một 
cách kịp thời, có tính hệ thống và đầy đủ phục vụ 
cho hoạt động kiểm toán nói chung và kiểm toán 
ngân sách nhà nước nói riêng, cần tăng cường hơn 
nữa cơ chế trao đổi thông tin giữa Kiểm toán nhà 
nước với các cơ quan nhà nước khác. 
Đẩy mạnh công khai thông tin trong hoạt động 
kiểm toán: Kiểm toán nhà nước nên tiếp tục nghiên 
cứu mở rộng kênh thông tin thích hợp, trong đó 
chú trọng thông tin cho báo chí, nhằm công khai 
kết quả kiểm toán ngân sách nhà nước cho nhiều 
đối tượng biết, từ đó tạo điều kiện để nhân dân 
tham gia giám sát với tư cách là chủ thể của quyền 
lực nhà nước. Sự quan tâm của công chúng làm gia 
tăng sức mạnh của Kiểm toán nhà nước, tạo sức 
ép buộc đơn vị được kiểm toán thực hiện các kiến 
nghị kiểm toán. Hơn nữa, việc công khai báo cáo 
kiểm toán cũng đặt ra yêu cầu Kiểm toán nhà nước 
tăng cường và duy trì các biện pháp kiểm tra, kiểm 
soát chất lượng kiểm toán. 
Nâng cao chất lượng lập báo cáo kiểm toán và 
chất lượng của các kiến nghị kiểm toán
Để nâng cao chất lượng lập báo cáo và kiến nghị 
kiểm toán cần thực hiện một số giải pháp sau:
- Tăng cường vai trò và chức năng kiểm tra, rà 
soát, thẩm định dự thảo Báo cáo kiểm toán của 
các cơ quan tham mưu cho Lãnh đạo Kiểm toán 
nhà nước nhất là vai trò của Vụ Tổng hợp và Vụ 
Pháp chế tránh nhầm lẫn về số học, tính đúng đắn 
khả thi của các kết luận, kiến nghị kiểm toán. Tăng 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 49Số 144 - tháng 10/2019
cường sự chỉ đạo, nâng cao trách nhiệm của lãnh 
đạo Kiểm toán nhà nước chuyên ngành, khu vực 
trong quá trình xét duyệt dự thảo Báo cáo kiểm 
toán. Nâng cao chất lượng và năng lực đối với hội 
đồng thẩm định cấp Vụ, tổ thư ký giúp việc, cán 
bộ được giao công tác thẩm định dự thảo Báo cáo 
kiểm toán.
- Báo cáo kiểm toán cần ngắn gọn, súc tích, dễ 
hiểu, hạn chế tối đa việc đi vào các tiểu tiết, các vấn 
đề vụn vặt không đại diện cho tổng thể hoặc không 
là những vấn đề có ảnh hưởng trọng yếu đến đối 
tượng kiểm toán. Bổ sung mẫu biểu đối với Báo cáo 
kiểm toán về yêu cầu đơn vị cung cấp bằng chứng 
đối với từng loại kiến nghị cụ thể về số tiền đến 
từng đơn vị đã kiến nghị trên báo cáo kiểm toán. 
- Kết luận, kiến nghị kiểm toán phải đưa ra nhận 
xét đánh giá liệu các cá nhân, bộ phận hay chính cơ 
quan tổ chức Nhà nước có tuân thủ đầy đủ các quy 
định của các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách 
nhà nước, Luật Doanh nghiệp, Luật Ngân hàng nhà 
nước... hay không. Kiểm toán nhà nước phải chỉ ra 
những lý do không tuân thủ, xác định hậu quả gây 
ra, xác định trách nhiệm của cá nhân, tổ chức có 
liên quan để kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền 
ra quyết định xử lý theo pháp luật.
- Tăng cường các kiến nghị với Chính phủ, 
Quốc hội sửa đổi hoặc loại bỏ những văn bản pháp 
luật không phù hợp, cản trở quá trình cải cách nền 
hành chính và phát triển nền kinh tế quốc gia.
Nâng cao chất lượng theo dõi, kiểm tra việc thực 
hiện kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước
Bên cạnh việc Kiểm toán nhà nước không 
ngừng nâng cao chất lượng báo cáo kiểm toán, đảm 
bảo kết luận, kiến nghị kiểm toán đúng pháp luật, 
khả thi thì cần nâng cao chất lượng theo dõi, kiểm 
tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị của Kiểm 
toán nhà nước bằng các giải pháp sau:
- Bố trí, sắp xếp cán bộ tham gia Đoàn kiểm 
tra kiến nghị phải có năng lực, kinh nghiệm công 
tác và nắm bắt được các kết luận, kiến nghị đơn 
vị cần phải thực hiện để hướng dẫn đơn vị cung 
cấp bằng chứng phù hợp. Đồng thời phân công 
Trưởng Đoàn kiểm toán là Trưởng Đoàn kiểm tra 
kiến nghị để đảm bảo việc đôn đốc, hướng dẫn và 
theo dõi các đơn vị thực hiện đầy đủ, kịp thời các 
kết luận, kiến nghị kiểm toán. Cần bố trí cán bộ có 
năng lực giúp việc lãnh đạo Vụ giám sát, tổng hợp 
báo cáo kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm 
toán của các đơn vị được phụ trách. Phân công cán 
bộ phòng Tổng hợp chuyên trách theo dõi kết quả 
thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của từng 
đơn vị.
- Các Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành và 
Khu vực cần kịp thời báo cáo Kiểm toán nhà nước 
những nội dung đề nghị điều chỉnh giảm kết luận, 
kiến nghị kiểm toán của đơn vị; tích cực phối hợp 
với đơn vị cung cấp bổ sung bằng chứng, báo cáo 
thuyết minh nguyên nhân để báo cáo Lãnh đạo 
Kiểm toán nhà nước xem xét, quyết định. Từ đó, 
giảm bớt những kiến nghị không khả thi, tăng tỷ lệ 
thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán. Bảo đảm 
tiến độ thực hiện kiểm tra theo Kế hoạch được 
duyệt. Phối hợp chặt chẽ với các Vụ tham mưu 
trình Lãnh đạo Kiểm toán nhà nước xem xét quyết 
định đối với những nội dung đề nghị điều chỉnh 
giảm kết luận, kiến nghị kiểm toán của các đơn vị 
được kiểm toán. 
- Cần tăng cường phối hợp với các Bộ, ngành, 
địa phương cũng như với từng đơn vị được kiểm 
toán khi triển khai kiểm tra việc thực hiện kết luận, 
kiến nghị kiểm toán đồng thời kiến nghị các cơ 
quan của Quốc hội và Chính phủ tiếp tục kiểm tra, 
giám sát, xử lý theo quy định của pháp luật đối với 
các đơn vị, tập thể, cá nhân cố tình chây ỳ, không 
chấp hành kết luận, kiến nghị kiểm toán của Kiểm 
toán nhà nước.
Đối với đơn vị được kiểm toán
- Các Bộ, ban ngành, địa phương cần nghiêm 
túc chỉ đạo thực hiện các quy định của Luật Kiểm 
toán nhà nước, Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, 
hướng dẫn của Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước về 
thực hiện kết luận, kiến nghị của các cơ quan kiểm 
tra, thanh tra, kiểm toán, chỉ đạo các đơn vị cấp 
dưới tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, rà soát 
lại các tồn tại trong quản lý tài chính kế toán, điều 
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN50 Số 144 - tháng 10/2019
hành, thanh toán và quyết toán kinh phí; quan tâm 
xem xét, bố trí nguồn vốn để giúp các đơn vị tháo 
gỡ khó khăn về vốn. Cần tích cực phối hợp chặt chẽ 
và chỉ đạo các đơn vị cấp dưới thực hiện kiến nghị 
kiểm toán của Kiểm toán nhà nước; kịp thời tháo 
gỡ khó khăn vướng mắc cho đơn vị trong quá trình 
thực hiện. Đồi với đơn vị được kiểm toán, cần tự tổ 
chức kiểm tra, rà soát lại kết quả kiểm toán, nghiêm 
túc thực hiện kiến nghị kiểm toán đúng thời gian 
quy định và phải gửi báo cáo tình hình thực hiện 
kiến nghị kiểm toán về Kiểm toán nhà nước và Bộ 
Tài chính, Quốc hội, Chính phủ. Với các kiến nghị 
của Kiểm toán nhà nước còn chưa phù hợp, không 
còn tính khả thi, khó khăn trong thực hiện, đơn vị 
được kiểm toán cần chủ động báo cáo giải trình kịp 
thời với cơ quan cấp trên và Kiểm toán nhà nước 
để được xem xét, giải quyết.
Kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước là 
một trong những nhân tố góp phần đảm bảo duy 
trì tính kinh tế, hiệu quả trong hoạt động kinh tế. 
Thông qua hoạt động của mình, Kiểm toán nhà 
nước chỉ rõ việc sử dụng ngân sách nhà nước cho 
từng ngành, từng lĩnh vực, từng doanh nghiệp và 
các yếu tố cản trở tính hiệu quả của các hoạt động 
trong nền kinh tế. Kết luận, kiến nghị của Kiểm 
toán nhà nước về việc thực hiện kết quả kiểm tra 
tính hợp pháp, hợp lệ trong các hoạt động kinh 
tế - tài chính góp phần làm lành mạnh hoá các 
quan hệ kinh tế - tài chính trong nền kinh tế. Các 
kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước có 
tác dụng răn đe, ngăn ngừa các sai phạm trong 
quản lý tài chính công, tài sản công và cung cấp 
các thông tin đáng tin cậy cho Quốc hội về các 
hoạt động kinh tế - xã hội, thực hiện giám sát và 
thu hút vốn đầu tư cho toàn xã hội. Có thể nói 
rằng những kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà 
nước giữ vai trò quan trọng trong việc giúp Quốc 
hội, Chính phủ thực hiện việc quản lý kinh tế - 
xã hội, xây dựng và điều hành có hiệu quả ngân 
sách nhà nước, đồng thời cung cấp các thông tin 
cho Quốc hội, Chính phủ nhằm thực hiện cơ chế 
chính sách tài chính hiện hành.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa 
Việt Nam (sửa đổi);
2. Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13 
ngày 25 tháng 6 năm 2015;
3. Luật Kiểm toán nhà nước số 81/2015/QH13 
ngày 24 tháng 6 năm 2015;
4. Nghị quyết số 927/2010/UBTVQH12 ngày 
19/4/2010 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội 
về việc Ban hành chiến lược phát triển Kiểm 
toán nhà nước đến năm 2020;
5. Nghị định số 70/CP ngày 11/7/1994;
6. Quyết định 61/TTg ngày 24/01/1995;
7. Cẩm nang Kiểm toán Nhà nước – NXB 
Chính trị Quốc gia, 2000;
8. Hướng dẫn số 165/HD-KTNN ngày 
06/3/2008 của Kiểm toán nhà nước Hướng 
dẫn kết luận về trách nhiệm và kiến nghị xử 
lý vi phạm theo kết quả kiểm toán;
9. Quyết định số 318/QĐ-KTNN ngày 
14/3/2011 của Kiểm toán nhà nước Quy 
định về tổ chức hội nghị công bố quyết định 
kiểm toán và thông báo kết quả kiểm toán;
10. Quyết định số 1001/QĐ-KTNN ngày 
22/6/2012 của Kiểm toán nhà nước ban 
hành Danh mục cơ quan, đơn vị được Kiểm 
toán nhà nước gửi Báo cáo kiểm toán;
11. Quyết định số 06/2016/QĐ-KTNN ngày 
02/11/2016 của Kiểm toán nhà nước ban 
hành Hệ thống mẫu biểu hồ sơ kiểm toán; 
12. Quyết định số 07/2016/QĐ-KTNN ngày 
14/12/2016 của Kiểm toán nhà nước ban 
hành Quy định về theo dõi, kiểm tra việc 
thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán; 
13. Quyết định số 08/2016/QĐ-KTNN ngày 
23/12/2016 của Kiểm toán nhà nước ban 
hành Quy trình kiểm toán; 
14. Quyết định số 03/2018/QĐ-KTNN ngày 
28/12/2018 của Kiểm toán nhà nước ban 
hành Hướng dẫn về bằng chứng kiểm toán; 
15. Báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán từ năm 
2016 đến 2018 (Báo cáo Quốc hội);
16. Báo cáo tổng hợp kết quả thực hiện kiến 
nghị kiểm toán từ năm 2016 đến 2018.