Đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản: Thực trạng và định hướng phát triển

kiến thức về hồ sơ dự án trong thực tế, nên vào việc gặp 
nhiều bỡ ngỡ. Sinh viên chia sẻ là chỉ biết hồ sơ gồm các hệ thống bản vẽ mà không 
rõ các loại giấy tờ liên quan đi kèm. 
 - Chưa tự tin trong trình bày, bảo vệ ý tưởng thiết kế trước hội đồng phản biện, 
chủ đầu tư, khả năng sử dụng ngoại ngữ trong công việc hạn chế Sở dĩ như vậy, 
một phần là do sinh viên mới ra trường còn ít được cọ sát, rèn luện kỹ năng mềm, 
phần lớn là do những sự thiếu thốn những kiến thức thực tế nên hầu hết sinh viên mới 
ra trường đều kém tự tin khi trình bày báo cáo, hay bảo vệ các phương án thiết kế 
trước hội đồng thẩm định. 
 Về đào tạo nghề trong lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản, cả nước có 7 cơ sở đào 
tạo nghề liên quan thì cũng do sự sụt giảm tuyển sinh đầu vào, chỉ có khoảng 500 - 
600 học viên mỗi năm. Số lượng này thực sự như muối bỏ bể so với nhu cầu phát 
triển thực tế. Chất lượng đào tạo nghề được đánh giá ổn định hơn, hầu hết các nhà 
tuyển dụng đều hài lòng về tay nghề công nhân tuyển dụng từ các trường đào tạo, tuy 
nhiên việc tiếp cận các trang thiết bị mới, hiện đại của đội ngũ này còn rất hạn chế. 
3.3. Chương trình và nội dung đào tạo còn nặng kiến thức hàn lâm, lý thuyết, 
thiếu thực tiễn 
 Thực tế cho thấy, mặc dù các trường đã rất nỗ lực trong cải tiến, đổi mới 
chương trình đào tạo kỹ sư trong lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản để thích ứng với 
tình hình mới, song quá trình thực hiện vẫn còn nhiều bất cập. 
 Thứ nhất, do khoa học kỹ thuật ngày một phát triển, công nghệ cao, công nghệ 
mới xâm nhập vào mọi lĩnh vực sản xuất và đời sống của chúng ta. Các kiến thức cần 
thiết cho kỹ sư trong lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản không còn đơn thuần như trước 
mà biến đổi, bổ sung nhiều kiến thức mới, lĩnh vực khoa học mới. Lẽ tất yếu, chương 
trình đào tạo cũng cần phải đổi mới để thỏa mãn nhu cầu này. Kéo theo đó là chương 
trình đào tạo sau mỗi lần điều chỉnh không những không nhẹ bớt kiến thức lý thuyết 
mà còn nặng thêm vì cần bổ sung những kiến thức tổng hợp mà thực tế phát triển đòi 
hỏi. 
 Thứ hai, thời lượng đào tạo kỹ sư của chúng ta không còn là 5 năm như trước. 
Để bắt kịp với nhu cầu lao động trong thời kỳ mới, hầu hết chương trình đào tạo đại 
học đã được rút ngắn về 4 năm. Chính điều này đã làm thời gian cho rèn luyện kỹ 
năng nghề đã ít nay càng ít hơn. 
 Thứ ba, như mọi lĩnh vực khác, công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản cũng 
không ngừng phát triển, nhiều hoạt động chuyên môn đòi hỏi kiến thức sâu hơn, rộng 
hơn. Nếu thuận lợi, chúng ta cần phải tách công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản thành 
các chuyên ngành, chuyên môn (ví dụ như: công nghệ vật liệu gỗ nhân tạo; công nghệ 
 93 
sản xuất đồ gỗ; công nghệ chế biến hóa học gỗ) để đào tạo chuyên sâu hơn cho các 
lĩnh vực chuyên sâu như trước đây. Song, do thiếu người học, trình độ đầu vào của 
người học không cao nên chúng ta không thể tổ chức đào tạo theo nhiều chuyên 
ngành ngành sâu như vậy, mà gộp tất cả vào một ngành đào tạo chung, phát triển 
chương trình đào tạo theo chiều rộng. Chính điều này đã làm cho chương trình đào 
tạo của chúng ta luôn được đánh giá là rất nặng và không sát với thực tế. 
 Thứ tư, mặc dù chương trình đào tạo được đánh giá là nặng, nhưng do chúng 
ta đã chọn phát triển chương trình theo chiều ngang cho phù hợp với tình hình không 
có nhiều người học, trình độ đầu vào thấp, nên các kiến thức và kỹ năng chuyên sâu 
còn hạn chế, chưa thể đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Kết quả là đa số sinh viên mới 
ra trường chưa thể bắt nhập ngay với công việc mà cần phải đào tạo lại tại doanh 
nghiệp một thời gian nhất định mới có thể sử dụng được. 
 Cuối cùng, do tính hấp dẫn nghề nghiệp không cao, chất lượng đầu vào thấp, 
nhiều nội dung đào tạo đưa vào cần phải điều chỉnh cho phù hợp với trình độ người 
học, kéo theo chuẩn đầu ra cũng không thể đòi hỏi ở người học quá cao. 
3.4. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ thí nghiệm, thực hành, thực tập đầu 
tư cho đào tạo không theo kịp với thực tế đòi hỏi 
 Trang thiết bị phục vụ thí nghiệm, thực hành, thực tập là một trong những yếu 
tố có tính quyết định sống còn đối với một cơ sở đào tạo lĩnh vực kỹ thuật. Trong 
nhiều năm qua, mặc dù Nhà nước đã quan tâm đầu tư cho các trường đại học những 
trang thiết bị thí nghiệm, nhiều dự án hỗ trợ đầu tư nâng cấp phòng thí nghiệm đã 
được triển khai, song số lượng đầu tư cho thực hành, thí nghiệm lĩnh vực công nghiệp 
chế biến gỗ và lâm sản còn rất hạn chế, hầu như không theo kịp với tốc độ phát triển 
của xã hội. 
 Công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản là một trong những lĩnh vực phát triển rất 
nhanh trong thời gian qua, nhiều công nghệ mới đã được cập nhật, ứng dụng trong 
lĩnh vực này. Thêm nữa, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tác động đến hầu 
hết mọi lĩnh vực, dường như xô đổ mọi rào cản kỹ thuật để tạo ra một sự bùng phát 
chưa từng có về công nghệ mới. Tốc độ phát triển này đã đem lại không ít cơ hội cho 
các cơ sở đào tạo, đồng thời cũng đưa ra không ít những thách thức có tính tồn vong 
cho các cơ sở đào tạo này. Các cơ sở đào tạo có nguồn lực không đủ mạnh, không có 
sự hỗ trợ từ Nhà nước, hầu như không thể theo kịp sự biến đổi, phát triển của các 
doanh nghiệp. 
 Một khó khăn khác, từ thực tế cho thấy, cơ chế tự chủ đã đẩy các trường đào 
tạo lĩnh vực có tính hấp dẫn tự nhiên kéo vào một vòng luẩn quẩn khó khăn dường 
như không lối thoát. Không có người học thì không có nguồn thu, không có nguồn 
thu thì không thể đầu tư trang thiết bị mới, hiện đại, không có trang thiết bị hiện đại 
 94 
đồng nghĩa với việc đào tạo không đáp ứng được thực tiễn phát triển, không thể 
hấp dẫn người học 
 Với những lý do kể trên thì nguy cơ tụt hậu của các cơ sở đào tạo lĩnh vực 
công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản là nhãn tiền nếu như không có giải pháp tháo gỡ 
phù hợp. Không có cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ thực hành, thí nghiệm, đặc 
biệt là những trang thiết bị tiên tiến, hiện đại, các cơ sở đào tạo khó có thể tiếp cận, 
cập nhật công nghệ mới hiện đại, và chắc chắn sẽ không thực hiện nổi sứ mạng dẫn 
đường, đi trước, tư vấn cho doanh nghiệp trong phát triển khoa học công nghệ. 
4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN 
LỰC TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC TRONG LĨNH VỰC CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN 
GỖ VÀ LÂM SẢN 
4.1. Đổi mới chương trình và nội dung đào tạo thích ứng với tình hình mới 
 Đổi mới chương trình và nội dung đào tạo không chỉ là để bắt nhập kịp với sự 
phát triển của khoa học kỹ thuật mà còn là để thích ứng với những phương thức đào 
tạo mới, những điều kiện đặc thù của từng giai đoạn phát triển. Trong giai đoạn này, 
chúng ta cần tập trung một số hướng đổi mới như sau: 
 - Đổi mới chương trình đào tạo, tập trung vào các kiến thức, kỹ năng chuyên 
nghiệp hơn, xây dựng chuẩn đầu ra theo vị trí việc làm thực tế. Bám sát thực tiễn, 
xác định rõ các trọng tâm kiến thức kỹ năng cần cho doanh nghiệp, xác định rõ điểm 
yếu cần khắc phục, cải tiến để xây dựng chương trình. Điều chỉnh chương trình đào 
tạo phù hợp hơn với yêu cầu thực tế xã hội bằng việc tham vấn lấy ý kiến từ phía 
doanh nghiệp về các tiêu chuẩn đầu ra của người học, xây dựng chuẩn đầu ra trên cơ 
sở tham chiếu chuẩn đầu vào của doanh nghiệp. Một số vị trí công việc mà nhu cầu 
thực tế đang rất quan tâm là: thiết kế sản phẩm; tổ chức và quản lý sản xuất; thương 
mại, cung ứng; vận hành và duy trì sản xuất; KCS... 
 - Phân định lại các khối kiến thức, kỹ năng cho rõ ràng để có thể vận dụng 
phương thức đào tạo một cách linh hoạt. Phần kiến thức chuyên ngành cần được xây 
dựng và tổ chức đào tạo theo hướng chuyên môn hóa để sinh viên sau khi ra trường 
có được những kiến thức và kỹ năng đủ chín để thực hiện công việc. 
 - Tăng cường thời lượng cho các kiến thức thực tế, kỹ năng thực hành, quản 
lý và vận hành máy, thiết bị hiện đại, các kỹ năng xử lý tình huống công việc được 
rút ra từ thực tế. Bổ sung các nội dung rèn nghề tại cơ sở thực tế với thời lượng thích 
hợp vào chương trình đào tạo, tạo điều kiện tốt nhất cho người học tiếp cận môi 
trường lao động thực tế, giúp người học có cơ hội cọ sát, rèn luyện các kỹ năng cứng 
và kỹ năng mềm cho người học. 
 - Chú trọng cập nhật công nghệ hiện đại, những vấn đề có giá trị gia tăng cao 
trong chuỗi sản xuất: Trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, gia công chính xác, hiệu năng 
 95 
cao, bảo vệ môi trường, các kiến thức về quản lý nhà nước, hội nhập và thương mại 
quốc tế trong lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản. 
4.2. Phát triển các hình thức đào tạo phù hợp hơn với điều kiện thực tiễn 
 Triển khai các mô hình đào tạo, nghiên cứu tại doanh nghiệp, học đi đôi với 
hành (theo học kỳ doanh nghiệp). Đưa sinh viên về các nhà máy học tập, một mặt 
tăng được kỹ năng của sinh viên, một mặt tạo điều kiện cho sinh viên tiếp xúc với 
môi trường thực tiễn, tiếp xúc với những trang thiết bị tiên tiến, hiện đại, mà không 
phải cơ sở đào tạo nào cũng được trang bị. 
 Xây dựng và phát triển mô hình đào tạo trong sản xuất và sản xuất trong đào 
tạo để nhanh chóng có được số lượng và chất lượng nguồn nhân lực phù hợp. Cụ 
thể, đào tạo trong sản xuất là doanh nghiệp có thể nâng cấp đội ngũ tại chỗ của mình 
bằng cách liên kết với cơ sở đào tạo, triển khai các hoạt động đào tạo tại doanh 
nghiệp. Sản xuất trong đào tạo là hình thức mà người học trong quá trình học tập, 
thực hành dưới hình thức rèn nghề có thể tham gia sản xuất cùng doanh nghiệp ở 
một số vị trí việc làm nhất định. 
 Đối với một số nội dung, chúng ta cũng có thể xem xét tới hình thức đào tạo từ 
xa, đào tạo trực tuyến, tạo điều kiện tốt nhất cho người tham gia giảng dạy và học tập. 
Khi vận các phương thức đào tạo này, chúng ta cần hết sức lưu ý phát triển hệ thống 
đánh giá, đảm bảo chất lượng cho phù hợp. 
4.3. Áp dụng các biện pháp, chính sách quản lý nhà nước, hỗ trợ, khuyến khích, 
thúc đẩy phát triển đào tạo nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực chế biến gỗ và 
lâm sản 
 Như chúng ta đều biết, đối với một số ngành nghề có sức hút kém trong khối 
nông lâm, nếu chúng ta không có những chính sách vĩ mô để can thiệp, điều chỉnh, 
cứ thả nổi theo cơ chế thị trường thì rất dễ dẫn đến những hậu quản khôn lường. Nhẹ 
thì thiếu hụt nhân lực cục bộ, nghiêm trọng hơn là dẫn đến trình độ kém phát triển 
của toàn ngành hay lĩnh vực đó do tính chọn lọc xã hội tạo ra. Nghiêm trọng hơn 
nữa khi ta bỏ ngỏ, cho phát triển tự do, đến một mức độ nào đó, một số ngành nghề 
của chúng ta sẽ bị triệt tiêu, mất tính đa dạng ngành nghề, có nguy cơ mất khả năng 
ứng phó biến cố trong phát triển vĩ mô của Đất nước. 
 Chúng ta cần nhanh chóng đưa ra những biện pháp, chính sách phù hợp để hỗ 
trợ, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp thúc đẩy ngành công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản 
phát triển. Các biện pháp có thể là: hỗ trợ truyền thông, tuyên truyền quảng bá lĩnh 
vực công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản; hỗ trợ học bổng nhà nước cho người học; 
ưu tiên đầu tư trang thiết bị thực hành thí nghiệm hiện đại cho các cơ sở đào tạo; 
khuyến khích các hiệp hội, doanh nghiệp tổ chức đào tạo nguồn nhân lực... 
 96 
4.4. Hợp tác toàn diện gữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp để thực hiện nhiệm vụ 
đào tạo, tăng cường truyền thông, quảng bá, thay đổi nhận thức xã hội, thu hút 
người học 
 Cơ sở đào tạo và doanh nghiệp cần có sự hợp tác toàn diện để triển khai các 
nội dung đào tạo. Doanh nghiệp có thể tham gia sâu rộng hơn vào quá trình đào tạo 
này, từ xây dựng chương trình, xây dựng chuẩn đầu ra đến trực tiếp tham gia quá 
trình giảng dạy, hướng dẫn tốt nghiệp, kiểm tra đánh giá quá trình học tập của sinh 
viên... Các doanh nghiệp là đơn vị sử dụng lao động một mặt hỗ trợ cơ sở đào tạo 
trong vấn đề địa bàn thực hành, thực tập, một mặt thường xuyên giữ liên lạc thông 
tin tới cơ sở đào tạo những vấn đề mới mà thực tế phát sinh để các cơ sở đào tạo này 
kịp thời điều chỉnh nội dung và phương thức đào tạo cho phù hợp với thực tế đòi 
hỏi. 
 Doanh nghiệp có thể cùng cơ sở đào tạo, tham gia tuyên truyền, quảng bá 
tuyển sinh, xây dựng hình ảnh doanh nghiệp, hình ảnh nhà trường, cải thiện hình 
ảnh, nâng cao uy tín và vị thế doanh nghiệp và cơ sở đào tạo lĩnh vực chế biến gỗ và 
lâm sản trong xã hội. 
 Tăng cường tổ chức các diễn đàn, thể hiện rõ hơn nữa vai trò của ngành công 
nghiệp chế biến gỗ và lâm sản với sự phát triển chung của xã hội, đồng thời để toàn 
thể người dân nắm được tình hình phát triển thực tiễn, nhu cầu về nhân lực và cơ hội 
phát triển trong lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản. 
 Doanh nghiệp và cơ sở đào tạo cần hợp tác chặt chẽ với nhau hơn nữa trong 
công tác nghiên cứu khoa học. Cơ sở đào tạo cần thể hiện rõ vai trò của đào tạo, 
nghiên cứu khoa học với doanh nghiệp và xã hội. 
5. KẾT LUẬN 
 Công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản là lĩnh vực đã và đang phát triển rất mạnh 
trong những năm gần đây. Nhiều thành tựu, kỷ lục về kim ngạch xuất khẩu sản phẩm 
gỗ và lâm sản ngoài gỗ đã được ghi nhận, ngành công nghiệp chế biến gỗ và nội thất 
đã được Chính phủ xác định là ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. 
 Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản cũng 
phải đối mặt với nhiều thách thức trong thời gian tới. Một trong những thách thức lớn 
mà chúng ta cần khắc phục trong trước mắt và lâu dài, đó chính là vấn đề nhân lực 
hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Đào tạo nhân lực chất lượng cao thì đang trong 
bối cảnh chịu sự cạnh tranh mạnh mẽ bởi các ngành nghề khác, tính hấp dẫn nghề 
nghiệp hạn chế, vị thế của các trường cơ sở đào tạo trong lĩnh vực chuyên môn chưa 
cao... Với một số thực trạng là: đào tạo chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, chương 
trình đào tạo còn nặng lý thuyết, hàn lâm, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào 
tạo, nghiên cứu hạn chế, khó theo kịp tốc độ phát triển của thực tiễn sản xuất... 
 97 
 Để khắc phục những khó khăn kể trên, chúng ta cần định hướng và thực hiện 
đồng bộ các giải pháp: đổi mới chương trình và nội dung đào tạo thích ứng với tình 
hình mới; phát triển các hình thức đào tạo phù hợp hơn với thực tế; áp dụng các biện 
pháp, chính sách quản lý nhà nước hỗ trợ, khuyến khích, thúc đẩy phát triển; hợp tác 
toàn diện giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp để thực hiện nhiệm vụ đào tạo, tăng 
cường truyền thông, quảng bá, thay đổi nhận thức xã hội, thu hút người học. 
 Tóm lại, để có được nguồn nhân lực chất lượng cao đủ về số lượng, đảm bảo 
về chất lượng trong lĩnh vực công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản, chúng ta cần có 
những giải pháp đồng bộ, đồng thời tiến hành trên nhiều lĩnh vực với sự hợp tác 
tương hỗ của nhiều thành phần tham gia. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 1. Thủ tướng Chính phủ: Chỉ thị Số 08/CT-TTg ngày 28 tháng 3 năm 2019 Về 
một số nhiệm vụ, giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành công nghiệp chế biến 
gỗ và lâm sản ngoài gỗ phục vụ xuất khẩu. Công báo số 377+378 ngày 07 tháng 4 
năm 2019. 
 2. The Leader: Ba thách thức lớn với ngành chế biến gỗ và nội thất. 
05/2/2020. 
 3. Xuân Anh: Đột phá tăng trưởng ngành gỗ. TTXVN. 25/2/2020. 
 98