Cuộc đấu tranh chống lại cái cũ trong xã hội nông thôn Việt Nam trên báo Phong hóa (1932-1936)

 vi xã hi, mt con ngưi khi có nghĩa v kén chn 
ngưi ra thay mt cho mình  ngh vin mà hoc không công tâm vì ăn tin ñút lót, hoc 
cu th vì cho ñó là mt vic không quan h ñn mình thì s không bit t trng y mi 
tht có hi ln. Quyn bu c là mt s t do ca công dân, ca cá nhân, bit dùng quyn 
bu c nghiêm túc ñúng trách nhim là bit t trng. Nu vì tư túi mà mt ngưi xng by 
hay ngu dt, ích k ñưc trúng c thì ngưi bu vì li ích cá nhân ñã bán r li ích ca 
ñoàn th 
TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 173 
 Tóm li, nhng tp tc l nghi phong kin c h, lc hu ñè nng lên cuc sng dân 
quê ñu b các nhà báo Phong Hóa ñ kích như: cúng bái, thp hương, gi chp, ñánh bc, 
ăn c, mê tín d ñon, ñng ct, tin vào ma qu. Bên cnh ñó, các phm cht tt ñp như t 
lp, t trng ñưc ñ cao, s bình ñng trong gia ñình và quyn công dân cơ bn là quyn 
bu c ñưc gii thích và tuyên truyn mnh m ñ ngm dn vào dân quê. 
 Nhng thói hư tt xu ca ngưi dân quê cũng ñưc ñưa lên mt báo ñ phê bình, ñ 
kích mnh m. Trưc ht ñi tưng chính b ñ kích li là nhng ngưi trong b máy thôn 
xã. Hình nh Lý Toét và Xá X là hình nh ñưc to dng qua tranh v ñã tr thành hai 
nhân vt ch cht ca bim ha Vit Nam và t ñó ñi vào văn hc, vào ñi sng thưng 
ngày ca ngưi Vit. Trong thi gian tn ti báo Phong Hóa t năm 1932  1936, tranh Lý 
Toét và Xã X cũng như nhng câu chuyn cưi v hai c nhà quê c h “ñm ñc dân tc 
tính” này ñã là các cú hích ñâm xm vào nn văn minh mi do “Mu quc” Pháp mang 
ñn. Đây cũng là thi gian mà ti Vit Nam ñang chng kin cuc chm trán tóe la 
ca hai nn văn hóa Đông  Tây cũng như các quan ñim: bo tn, dung hòa Đông Tây, 
Âu hóa... 
 Nhân vt Lý Toét vi nhng tính cách ñm nét ca dân quê Vit Nam ñưc mi ngưi 
 chp nhn mt cách bt thành văn. Nhng nét chính v Lý Toét là: Lý Toét là mt ông già 
 nhà quê, có chc phn trong làng, chc Lý trưng, nên ñưc gi là Lý, mt b bnh ñau 
 mt ht t bé, kèm nhèm, gi là mt toét. Nhp hai ch Lý và Toét vào nhau vì vy ông 
 ñưc gi là Lý Toét 
 Lý Toét nghèo, sng  thôn quê, chưa tng ñưc thy nhng th văn minh ngoài ph 
 do ngưi Pháp mang li. Lý bit ñc ch quc ng, bit ít ch nôm, ch nho, nhưng không 
 hiu ting Pháp, nên có nhiu phen không thông v ch nghĩa, nhm ch n sang ch kia tí 
 chút. Vì nghèo nên Lý Toét tham ăn, li nghin rưu, nên ích k, ch mun mình ñưc 
phn to, thêm na, không hiu gì v v sinh, ăn  dơ bn, nên c tin, s hãi ñ mi th. Lý 
 Toét rât mê tín, th ñ mi loi thn thánh, t con cóc sành trên b nưc ngoài vưn hoa, 
 ñn con h sng trong chung Vưn Bách Thú... V con ca Lý Toét  quê cũng rt lôi 
 thôi, Lý Toét có mt cô con gái ln tên là Ba Vành ñã b nhà lên thành ph ly Tây nên 
 thnh thong Lý Toét cũng ra thành ph thăm con gây ra các câu chuyn cưi do tính cách 
 c h và làm trái pháp lut: ví d: dùng tem ñã ñóng ñ gi thư b pht nhưng vn cãi li... 
 Sau Lý Toét là nhân vt Xá X xut hin, có dáng ngưi béo , ñu trc lông lc ñi 
 chi vi Lý Toét gy ñét và cao. Xá X ra ñi ñ ñu li vi Lý toét, cãi chy cãi ci chung 
bun chung vui, cùng sng cuc ñi dân nô l mt nưc cùng Lý Toét. Nhng câu chuyn 
 cưi v Lý Toét và Xá X v nhng tính tình xu, gàn bưng, cù nhy, ñáng cưi, nhng 
 suy nghĩ, suy lun chéo cng ngng như dùng tem ñã ñóng du theo suy lun tưng ñúng 
174 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI 
ca mình... Nhng phn ng không ging ai ca Lý Toét và Xá X ñã din t nhng khía 
cnh khác nhau trong cuc sng. Cp bài trùng Lý Toét và Xá X ca Phong Hóa tr nên 
 ni ting, ñưc s ng h ca nhân dân t tr con ñn ngưi ln. Qua nhng bc tranh và 
 câu chuyn cưi v Lý Toét và Xá X, ngưi dân quê thy hình nh mình trong ñó, thm 
 thía v thân phn mt nưc, nghèo ñói, chưa ñưc giáo dc ca ngưi dân nên dân quê 
 thưng vô k lut, hay s hãi, mê tín có nhiu thói hư tt xu và cam chu ti nhc dưi 
 ách cai tr ca chính quyn thc dân Pháp. Có ý kin cho rng Phong Hóa bôi xu ngưi 
 nhà quê. Tuy nhiên hãy phi hiu nu dân quê còn nghèo ñói, vô hc, khn cùng và b bóc 
 lt và ñè nén thì s mê tín, s hãi và tham lam, nh nhen ích k s phi sinh ra... Mun 
 thay ñi cuc sng lc hâu  nông thôn, nhng trí thc chân chính phi làm gì ñ dn 
 ñưng cho cng ñng. Đây cũng là ch ý ca Phong Hóa , dùng báo chí ñ vn ñng thay 
 ñi và ci cách xã hi. 
2.2.3. Đ ngh ci cách xã hi nông thôn thông qua Bn Chương trình xây dng 
 cuc sng mi 
 Sau mt thi gian liên tip ñăng ti nhng bài báo phn ánh thc t ñi sng khn 
 cùng và châm bim, ñ kích các phong tc c h lc hu và thói hư tt xu ca dân quê, 
Phong Hóa tip tc ñưa ra mt lot bài báo v vn ñ dân sinh, trình bày nhng bn 
 chương trình ci cách xã hi nông thôn vi nhng ni dung cơ bn nhm xây dng cuc 
 sng mi ti thôn quê. 
 S 80 (Ngày 5/1/1934) là s m ñu vic ñăng ti các bài vit v các bn Chương 
 trình ci cách xã hi dành cho nông thôn ngay ti trang ñu theo ch ñ vn ñ dân sinh. 
Nhà báo Nh Linh vi bài “Mt bn chương trình” ñã th hin quan ñim ca ông v vic 
 tin hành ci cách  nông thôn. Ông cho rngcn phi lưu tâm ñn mt vn ñ mà nu quên 
 ñi không ñ ý ti s dn ñn s tht bi ca các cuc ci lương hương tc. Đó là do tính 
 không ưa nh ca dân quê nên các nhà ci cách phi dùng uy quyn mà bt dân quê thc 
 hành các bn chương trình ci cách ñó thì mi mong gii quyt ñưc vn ñ dân sinh. 
 T s 80 (ngày 5/1/1934) ñn s 90 (23/3/1934), nhà báo Nh Linh ñã liên tip ñăng 
 mt bn Chương trình ci cách tc l các làng, ñ ngh phá b hn nhng thành kin d 
 ñoan, nhng phong tc xu xa ñi bi, cái gì cũ mà h lu thì nht quyt tr kh và ci to 
 các làng theo quy c mi. Bn Chương trình chú trng cách nuôi sng dân quê, quan tâm 
 ñn s sng ca dân quê. Bn Chương trình ñã chia ra tng mc nht ñnh. 
 Ni dung ñu tiên ca Bn tưng trình ci cách là quan tâm ñn dân sinh ca ngưi 
 dân. Đ ngh trng cy thóc lúa hoa màu, cây ăn qu, tre, dâu nuôi tm ñ ñ cung cp cho 
 nhu cu ăn, mc,  ca dân cư trong làng. Đ ngh làng xã coi ao h là ngun li chung, 
 sa sang xây ñp các b ao cho sch s và ñào cng ngm cho các ao thông nhau. Dùng ao 
TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 175 
nuôi cá, ly ngun li ca ao ñ s dng ñóng thu thân cho dân, còn tha s sa sang 
ñưng xá và các nơi công cng. 
 Ni dung th hai, bn Chương trình ñ ngh phát trin tiu k ngh gm các ngh như 
dt vi và ren thêu, nung ni, nung gch, dt chiu, làm nón, ñan r, ñan rá, làm b nghĩa là 
t cung t cp ly nhng ñ dùng ca ñi sng. Do dân có nhiu ngh ph nên s tr ñưc 
nhng cái hi ln do nhàn cư trong dân sinh ra như c bc, rưu phin, kin cáo, trm 
cưp. Mt loi thu ñưc ñt ra không phân ñng cp trong làng, gi là thu ngi ri, ai 
không có ngh phi ñóng thu 1 ñng bc. Ai phi ñóng thu ngi ri ñưc coi là mt s 
xu, s c vũ dân làng trng s lao ñng, ñưa cuc sng phát trin lên. 
 Ni dung th ba ca Chương trình là ci cách v hình thc trong làng như: phá lũy tre, 
trng thay vào hàng giu cây dâu và cây ăn qu. V ngưi: ñàn ông b búi tóc chuyn 
thành húi trc hay húi r cho sch s, v sinh. V y phc b áo trùng, mc áo kép bông 
bng la hoc bng ñũi do dân t làm. V ph n y phc cũng cn gn gàng d coi, có th 
chn li y phc hoàn toàn An Nam như các cô gái vùng Lim. Có th t làm guc, dép ñ ñi 
li và che ñu bng nón lá. V vn ñ v sinh chung và v sinh riêng, Chương trình ci 
cách ñ ngh quan tâm ñn nưc ung gm: ao h phi gi sch s, rác rưi phi có nơi 
cha riêng, có xe bò trong làng ñi các nơi hót rác. V nưc ăn phi dùng công quĩ ca làng 
khơi ging sch và làm nhà lc nưc ri dn ngm nưc theo các ng ñn các nhà trong 
làng. ng h vic nâng cp v hình thc ăn mc cho ph n, t s 86, Phong Hóa m thêm 
mc: V ñp riêng tng các bà các cô, chuyên bàn và hưng dn v kiu các y phc ñp 
cho ph n phù hp vi công vic và hoàn cnh sng. V vn ñ nhà ca cũng ñưc Bn 
Chương trình ñ ngh thay ñi theo phương din hp v sinh. Theo tác gi ca Chương 
trình ci cách, nhà kiu cũ vn có 5 gian hai chái tuy ñp nhưng v phương din v sinh 
chưa ñm bo: thp, m, thiu ánh sáng và không khí do không có ca s, mùa hè nóng, 
mùa rét lnh. Bn Chương trình ñ ngh cư dân khi làm nhà dù bng gch hay bng tre 
cũng ñu phi v kiu nhà trình mt hi ñng coi riêng ñ xem xét theo tiêu chun hp v 
sinh, cho treo  nhà công quán mt kiu nhà tre làm mu ñ ai mun làm nhà ñn xem ñ 
hc tp. Kiu nhà ch lp cói, r và ct kèo bng tre, bng bương hay g soàn nhưng ngăn 
np và hp v sinh, nn cao, có ca s và chia bung. Đ ñm bo v sinh, nghĩa ña phi 
qui tp và làm xa khu dân cư. 
 Theo quan ñim ca tác gi Chương trình ci cách, mun cho mt cuc ci cách v 
mi mt ti thôn quê có th ñt kt qu, trưc ht phi phá b ñưc nhng d ñoan, mê tín 
thì ci cách mi thành công ñưc. Mà mun phá b ht nhng mê tín d ñoan thì phi ñ ra 
mt chương trình giáo dc ti thôn quê. Vic xây dng trưng hc  thôn quê ñưc ưu tiên 
ti nhng khu ñt rng rãi và xây dng các công trình lp hc hp v sinh, mát m, sch 
s, sân trưng phi trng cây ly bóng mát. Ni dung giáo dc ñi theo hưng mi, tin b, 
chia ra các mc như: s ký, ña dư, luân lý, quc văn, khoa hc ph thông và sơ lưc, toán 
176 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI 
pháp thc hành... Tuy nhiên quan tâm dy cho các thiu niên bit nhng ñiu cn thit v 
 quyn công dân. Quyn công dân vn là mt vn ñ mà các trưng lp bên Âu M luôn 
 quan tâm. Vì vy, chương trình ci cách giáo dc phi hc tp phương Tây chú trng dy 
 cho thiu niên v quyn công dân, quyn t do tham d vào vic hương chính và t do bu 
 c. Dân quê cn ñưc hiu bit pháp lut. Các thiu niên ñưc dy cho bit rng h ñưc 
 t do nói và vit nhng ñiu h nghĩ min là nhng ñiu ñó không vi phm pháp lut 
 Trong s 91 (ngày 30/3/1934) nhà báo T Linh Hoàng Đo vit bài: “Dân quê... và 
 lut” trong ñó ông khng ñnh s mơ h ca ngưi dân quê vi pháp lut hin nay. Theo 
 ông, ngưi dân quê: “ Tuyt nhiên không bit nhng y khúcca pháp lut, không rõ nhng 
 ñiu gì và s gì mà pháp lut không cm ñoán, cũng không hiu th nào là trng ti, khinh 
 ti”. Lý do ca s không hiu bit này là do không có ngưi dy bo cho h bit. Bit 
pháp lut cho ñn nơi ñn chn không phi là mt s d dàng ñi vi dân quê khi  Vit 
Nam lut Nam triu cũng thc hành, lut Mu quc cũng có. Khi dân quê bit pháp lut s 
không còn s hãi không còn v dút dát ca nhng ngưi ch bit “gãi tai” nh “ñèn tri soi 
xét”. Đ dân quê hiu pháp lut, nhà báo Tư Linh ñưa ra cách tuyên truyn cho thanh niên 
các làng có chí khí ñi sưu tm các sách lut ri ñc và ging cho dân quê nghe nhng lúc 
hp vic làng. Công cuc tuy khó khăn song có ý chí và qu cm thì sau trưc cũng ñt 
ñưc mc ñích mà qu cm ý chí vn là ñc tính ca thanh niên rt cn thúc ñy. 
 Qua chương trình ci cách xã hi  nông thôn mà các nhà báo Phong Hóa ñưa ra, có 
th thy h rt hăng hái mun ci to xã hi nông thôn theo nhng ni dung tin b. Chính 
yu ca ci cách nông thôn vn là phát trin giáo dc theo tư tưng phương Tây, b phong 
tc lc hâu, các thói hư tt xu ca dân quê, quan tâm xây dng li sng mi, nhà , ăn 
mc, nưc ung, v sinh chung... 
 Có th thy, vi t l 90/100 là dân quê vn gi nhiu h tc thì khó nht vn là vn ñ 
tư tưng, phn ñông dân cư còn trng thói c, có b phn tuy hàng ngày tip xúc vi phong 
trào mi, bit phong tc cũ có nhiu cái d nhưng vn chưa dám qu quyt b l li xưa. 
 Trưc tình hình thc t ñó, các nhà báo Phong Hóa ñã ñưa lên trang ñu nhng bài báo 
khai thông trí não ca ngưi dân quê ñ hưng dân quê phá b nhng lc hu ñi theo con 
ñưng tin b ti tư tưng nhân ño, bình ñng và bác ái. 
3. KT LUN 
 Trong nhng năm 1932 1936, Phong Hóa ñã xông xáo trong trn chin tuyên truyn 
 trên mt trn báo chí công khai, ñ phá nhng h tc xã hi, ñưa ra nhng quan ñim duy 
 tân cp tin, khuyn khích vươn ti cái văn minh. Phong Hóa ñã s dng bin pháp trào 
phúng như mt vũ khí ñ có th phá cái cũ, to lp cái mi mt cách mm mng, s dng 
 hình thc ñu tranh công khai, phn ánh rõ nét thc t ñi sng khn cùng ca dân quê ñ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 177 
t ñó ñ kích bài tr các phong tc c h lc hu và thói hư tt xu ca dân quê, coi ñây là 
ñim chính yu ñ ci to xã hi theo hưng duy tân. Phong Hóa vi nhng bài báo ñ phá 
 cái cũ, tuyên truyn tư tưng mi ñã th hin s quan tâm ñn xã hi, ñn vic khai dân trí, 
 chn dân khí, hu dân sinh như tinh thn ca nhà ái quc Phan Châu Trinh ñã bàn ñn hi 
 ñu th k XX và gia nhp vào cuc ñu tranh vì tin b xã hi bng con ñưng báo chí 
 công khai có sc lan ta rng ln trong xã hi. Nhng ñóng góp ca Phong Hóa trong giai 
 ñon cuc ñu tranh hòa binh là cn thit và phù hp rt ñáng ñưc khng ñnh. Ch vi 
 mt thi gian ngn tn ti, Phong Hóa vi ting nói duy tân cp tin, hưng v nông thôn 
 và dân quê ñã ñ li mt du n rõ nét trong lch s báo chí Vit Nam. 
 TÀI LIU THAM KHO 
1. Nguyn Vit Chưc (1974), Lưc s báo chí Vit Nam,  Nam Sơn, Sài Gòn. 
 2. Trn Văn Giàu (1997), S phát trin ca tư tưng  Vit Nam t th k XIX ñn Cách mng 
 tháng Tám , Tp 2,  Nxb Chính tr Quc gia, Hà Ni. 
3. Đ Quang Hưng (2000), Lch s báo chí Vit Nam 1865  1945 ,  Nxb Chính tr Quc gia. 
4. Phm Th Ngũ (2000), T lc văn ñoàn trong tin trình văn hc dân tc, Nxb Văn hóa Thông 
 tin, Hà Ni. 
5. Huỳnh Văn Tòng (2000), Báo chí Vit Nam t khi thy ñn 1945 ,  Nxb Thành ph H Chí 
 Minh. 
6. Báo Phong Hóa t s 13 (ngày 8/9/1932) ñn s 190 (ngày 5/6/1936). 
 THE STRUGGLE AGAINST THE OLD THING OF VIETNAMESE RURAL 
 SOCIETY IN THE NEWSPAPER “PHONG HOA” (1932 1936) 
 AbstractAbstract: “Phong Hoa” is the first satirical newspaper in Vietnam aming to discuss the 
 social, political and economic issues in a funny way (satire, humor) that clarified the 
 current situation in the country. Accordingly, the struggle against the old thing of 
 Vietnamese rural society was reflected by “Phong Hoa” in a tone of irony. “Phong Hoa” 
 used methods of satire to lash out and except the old fashioned and the bad habits of the 
 rural people. This basis helped “Phong Hoa” to popularize new democratic ideas of 
 Western with progressive opinion to individuals, families, society and propagandized the 
 content of the reform agenda to buid a new rural society. 
 KeywordsKeywords: Satirical, rural, backward, progressive, social reform.