Công tác nghiên cứu và hoạt động giảng dạy, học tập lí luận chính trị ở các trường đại học cao đẳng hiện nay

n được giảng
dạy và học tập ở các trường đại học, cao đẳng bao gồm: Chủ nghĩa Mác – Lênin; Tư tưởng Hồ Chí
Minh; Cương lĩnh, đường lối chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; Giá trị truyền thống
dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại.
109
Nguyễn Hồng Quý
Thứ nhất, chủ nghĩa Mác – Lênin là đỉnh cao trí tuệ và tinh hoa văn hóa của nhân loại, bao
gồm (Triết học Mác – Lênin; Kinh tế chính trị Mác – Lênin; Chủ nghĩa xã hội khoa học). Giảng
dạy chủ nghĩa Mác – Lênin là giáo dục giá trị, tinh thần khoa học, cách mạng và nhân văn, mà
trước hết là giáo dục nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa cùng với “thế giới quan duy vật biện
chứng và phương pháp luận biện chứng duy vật cùng hệ tư tưởng khoa học của giai cấp công nhân
cách mạng với đội tiên phong của nó là Đảng Cộng sản trong cuộc đấu tranh xóa bỏ mọi áp bức,
bóc lột, tiến tới xây dựng chủ nghĩa cộng sản” [9, tr.9].
Trước đây, tương ứng với các môn học Triết học Mác – Lênin; Kinh tế chính trị Mác –
Lênin; Chủ nghĩa xã hội khoa học thì trong các trường đại học có các khoa hoặc bộ môn chuyên
ngành nhằm đào tạo giảng viên cho các môn học này. Tuy nhiên, sau khi ghép ba môn học trên
thành môn Những nguyên lí cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, để chuẩn bị đưa vào giảng dạy, Bộ
giáo dục và Đào tạo đã giao cho một số trường mở các lớp tập huấn ngắn hạn cho đội ngũ giảng
viên nhằm trang bị những kiến thức cơ bản của môn mà giảng viên chưa được đào tạo chuyên sâu.
Thực tế việc giảng dạy môn học mới này ở các trường cũng có sự khác nhau. Có trường vẫn
duy trì dạy theo chuyên ngành, nghĩa là giảng viên dạy triết học sẽ dạy khối kiến thức phần triết
học, tiếp sau là giảng viên dạy phần kinh tế chính trị và chủ nghĩa xã hội khoa học. Điều đó có
nghĩa là một môn học luôn phải duy trì ba giảng viên. Một số trường thì yêu cầu một giảng viên
phải dạy hết cả môn học. Thực tế cho thấy, giảng viên được đào tạo chuyên ngành nào thì chỉ dạy
tốt phần đó mà thôi, còn các học phần khác thì hiểu tới đâu dạy tới đó. Hiện nay, khi môn học này
đã được đưa vào giảng dạy được 7 năm, tuy nhiên hiện vẫn chưa có trường hay khoa sư phạm của
trường đại học hay viện nghiên cứu nào mở mã ngành đào tạo giảng viên Những nguyên lí cơ bản
của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Thứ hai, tư tưởng Hồ Chí Minh là “hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn
đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa
Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của
Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi”
[10, tr.88].
Giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh là giáo dục tri thức Hồ Chí Minh học về triết học, chính
trị học, pháp quyền, đạo đức, văn hóa, con người. . . , nhất là giáo dục về tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh, phong cách và phương pháp Hồ Chí Minh trong cuộc sống và trong ứng xử với mình,
với người, với công việc. . .
Thứ ba, Cương lĩnh, đường lối, chính sách của Đảng và luật pháp của Nhà nước không chỉ
phản ánh quy luật phát triển khách quan của cách mạng Việt Nam, mà còn thể hiện nhu cầu, lợi
ích và khát vọng của quần chúng nhân dân lao động. Vì vậy, phải giáo dục và làm cho cán bộ đảng
viên, nhân dân, nhất là thế hệ trẻ thấu hiểu và tin tưởng vào Cương lĩnh, đường lối, chính sách
của Đảng và vào sự nghiệp đổi mới làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn
minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Trong điều kiện hiện nay, cần giáo dục làm cho cán bộ đảng viên và sinh viên các trường
đại học, cao đẳng thấu hiểu và tin tưởng vào “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ
lên chủ nghĩa xã hội” (Cương lĩnh bổ sung, phát triển 2011); mục tiêu và những đặc trưng cơ bản
của chủ nghĩa xã hội hiện nay ở Việt Nam (thông qua tại Đại hội lần thứ XI của Đảng) và con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam (đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát
triển kinh tế tri thức, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc).
Thứ tư, giá trị truyền thống dân tộc là giá trị tinh thần cốt lõi của dân tộc, có ích và có ý
nghĩa đối với sự phát triển của con người và xã hội, mang tính bền vững, trường tồn trong lịch sử
110
Công tác nghiên cứu và hoạt động giảng dạy, học tập lí luận chính trị ở các trường đại học...
mà dựa vào đó thế hệ trẻ có thể phát huy được giá trị quá khứ, tiếp thu được giá trị hiện đại và định
hướng giá trị trong tương lai để tự tồn tại, tự phát triển mà không suy thoái, biến chất và đánh mất
chính mình.
Trong điều kiện hiện nay, giảng dạy và học tập về giá trị truyền thống dân tộc ở các trường
đại học, cao đẳng là giáo dục: Ý thức tự tôn, tự lập, tự cường và tự hào dân tộc; Giáo dục chủ nghĩa
yêu nước Việt Nam đã được tôi luyện qua lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước; Giáo
dục tình yêu thương con người và tính cố kết cộng đồng, sống thủy chung nhân ái và khoan dung;
Giáo dục đức tính cần cù, trí thông minh và sáng tạo; Giáo dục tinh thần lạc quan cách mạng, luôn
yêu cuộc sống hòa bình và luôn vươn tới tương lai.
Thứ năm, tinh hoa văn hóa nhân loại là kết tinh những giá trị văn hóa tiêu biểu, mang tính
nhân văn phổ quát có ích và có ý nghĩa đối với sự phát triển của dân tộc Việt Nam và nhân loại
tiến bộ. Trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, giảng dạy về tinh hoa văn hóa nhân loại
ở các trường đại học, cao đẳng là giáo dục: Tri thức khoa học tiên tiến và công nghệ hiện đại; Giáo
dục tinh thần dân chủ và ý thức tôn trọng pháp luật; Giáo dục giá trị của tự do, bình đẳng, bác ái
và trách nhiệm của công dân đối với tổ quốc.
Đào tạo, giáo dục lí luận chính trị là hoạt động giáo dục toàn diện ở trình độ cao và mang
tính chuyên nghiệp đối với sinh viên đại học cao đẳng, đối với cao học, nghiên cứu sinh chuyên
ngành lí luận chính trị, những người tương lai sẽ trở thành chuyên gia giáo dục trong tương lai, nhà
lí luận, thành giảng viên dạy lí luận chính trị, nghiên cứu viên lí luận chính trị.
Với các đối tượng như trên, cần được trang bị khối lượng kiến thức hệ thống toàn diện và
sâu sắc của khoa học lí luận chính trị; cùng với kiến thức kinh điển, kiến thức lịch sử các môn học
và kiến thức hiện đại được cập nhật thường xuyên. Đồng thời, cần trang bị hệ thống phương pháp
luận, phương pháp và kĩ năng hoạt động thực tiễn cho người học.
Hiện nay việc nâng cao chất lượng giảng dạy và đào tạo lí luận chính trị yêu cầu cần phải
đảm bảo những yếu tố cơ bản sau: Xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên lí luận chính trị có
bản lĩnh chính trị vững vàng, có trí tuệ và nhân cách, giàu lòng yêu nghề, tâm huyết với việc giáo
dục bồi dưỡng thế hệ trẻ, mẫu mực trong hoạt động nghiên cứu giảng dạy và trong cuộc sống. Mỗi
giảng viên phải là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ;
Xây dựng, hoàn thiện “chương trình chuẩn” về giảng dạy lí luận chính trị với những nội
dung, hình thức và phương pháp thích hợp đối với đối tượng chuyên ngành và không chuyên ngành
lí luận chính trị; Xây dựng và hoàn thiện “giáo trình chuẩn” và các “tài liệu tham khảo chuẩn”
tương ứng với nội dung các môn học lí luận chính trị và phù hợp với từng đối tượng (chuyên ngành
và không chuyên ngành). Xây dựng “chương trình chuẩn” là trách nhiệm của cơ quan quản lí nhà
nước về giáo dục đào tạo với sự giúp đỡ của những nhà khoa học có chuyên môn, có tầm nhìn
chiến lược. Còn việc xây dựng “giáo trình chuẩn” và “tài liệu tham khảo chuẩn” thuộc về trách
nhiệm của các nhà khoa học; Luôn đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với nội dung môn
học, với đối tượng người học và với thực tiễn đổi mới đất nước; Tổ chức quản lí, đánh giá, tổng kết
quá trình đào tạo, giảng dạy, học tập lí luận chính trị một cách khoa học, khách quan và đúc rút
những bài học kinh nghiệm; Bảo đảm cơ sở vật chất, phương tiện, kinh phí cho đào tạo, giảng dạy
và học tập lí luận chính trị. Đặc biệt là phải đảm bảo lương cho đội ngũ giảng viên đáp ứng ít nhất
ở mức sống trung bình của xã hội; Đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng
phí và những tiêu cực của xã hội, đặc biệt là những tiêu cực trong công tác giáo dục đào tạo.
2.3. Công tác giáo dục tư tưởng chính trị
Giáo dục tư tưởng chính trị trong các trường đại học, cao đẳng là hoạt động tổng hợp, toàn
diện nhằm đạt tới mục tiêu: Bảo đảm sự ổn định về chính trị tư tưởng trong nhà trường, làm cho tất
111
Nguyễn Hồng Quý
cả cán bộ, đảng viên, giảng viên, viên chức và sinh viên có niềm tin vững chắc vào lí luận chính
trị mácxít, vào sự lãnh đạo của Đảng và quản lí của Nhà nước. Trên cơ sở đó ra sức phấn đấu hoàn
thành tốt nhiệm vụ chính trị của nhà trường; Đào tạo lực lượng trí thức (cử nhân, kĩ sư, thạc sĩ, tiến
sĩ) không chỉ giỏi về khoa học và chuyên môn, nghiệp vụ, mà còn có bản lĩnh chính trị, phẩm chất
đạo đức tốt, sẵn sàng cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa.
Để đạt được mục tiêu trên, hoạt động giáo dục chính trị cần có những yếu tố cơ bản sau:
Nâng cao hơn nữa nhận thức của các cấp ủy Đảng, các cấp chính quyền, các đoàn thể và đội ngũ
giảng viên về vị trí, vai trò, tác dụng của công tác lí luận chính trị trong hệ thống các trường đại
học, cao đẳng; Có sự thống nhất và phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cấp ủy Đảng, các cấp
chính quyền, các đoàn thể với đội ngũ giảng viên lí luận chính trị trong việc triển khai công tác
lí luận chính trị trong nhà trường; Có chính sách đúng và đủ đối với công tác lí luận chính trị và
đội ngũ những người trực tiếp thực thi công tác lí luận chính trị trong nhà trường; Gắn hoạt động
lí luận chính trị với công tác xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức đoàn thể chính trị trong sạch,
vững mạnh trong nhà trường. Đồng thời chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống
của cán bộ đảng viên, giảng viên, viên chức và sinh viên trong nhà trường. Đặc biệt là phải cảnh
giác với “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa” trong đội ngũ cán bộ, đảng viên
và sinh viên trong điều kiện phức tạp hiện nay.
3. Kết luận
C.Mác từng nói “bản thân nhà giáo dục cũng cần phải được giáo dục” [11, tr.10]. Chúng tôi
hiểu câu này không theo cách C.Mác dùng để đánh giá các nhà triết học thời trước, mà là sự thay
đổi cần thiết một triết lí giáo dục đã định hình suốt mấy thập kỉ qua ở nước ta. Nhà giáo dục cần
được thường xuyên bồi dưỡng, tái tạo để không ngững hoàn thiện chuyên môn và bản lĩnh chính
trị, để có thể giải đáp cho người học những vấn đề của thực tiễn và lí luận một cách thuyết phục
chứ không chỉ dựa trên những bản thiết kế tư duy đã được định sẵn từ năm này qua năm khác.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo (Nghị quyết 29-NQ/TW, ngày 04 tháng 11 năm 2013) chỉ rõ: “Chuyển mạnh quá trình giáo
dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học
đi đôi với hành; lí luận gắn liền với thực tiễn. . . Đổi mới hệ thống giáo dục theo hướng mở, linh
hoạt. . . ”
Đổi mới ngay nội dung và phương pháp tiếp cận trong các môn lí luận chính trị là điều
không thể tiến hành một sớm một chiều, bởi lẽ khái niệm đổi mới cần được hiểu một cách thấu
đáo, nhằm tránh những biểu hiện cực đoan trong việc đào tạo và nghiên cứu lí luận chính trị. Đổi
mới là một quá trình không đơn giản, đòi hỏi sự cẩn trọng, nghiêm túc, có chiều sâu tư duy lí luận,
tính đến những điều kiện hiện có và xu hướng vận động phát triển của đất nước và những biến đổi
của tình hình thế giới. Song, đó là đòi hỏi cấp thiết và chính đáng của xã hội, là công việc không
thể trì hoãn.
Cần đặt công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập các môn lí luận chính trị ở vị trí trung
tâm và giữ vai trò xuyên suốt trong tất cả hoạt động của hệ thống các trường đại học, cao đẳng.
Để nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập lí luận chính trị, Nhà nước cần
phải đầu tư cho công tác này một cách thỏa đáng, đồng thời phải tạo ra sự thống nhất và phối hợp
chặt chẽ, đồng bộ giữa lãnh đạo nhà trường với các cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể với đội ngũ
nghiên cứu, giảng dạy và học tập lí luận chính trị trong việc triển khai các hoạt động này.
112
Công tác nghiên cứu và hoạt động giảng dạy, học tập lí luận chính trị ở các trường đại học...
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội, tr.29.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Sđd, tr.172-173.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam, Ban chấp hành trung ương. Nghị quyết của Bộ Chính trị về công
tác lí luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030 (số 37-NQ/TW, ngày 09 tháng 10 năm
2014), tr.2.
[4] Đảng Cộng sản Việt Nam, Ban chấp hành trung ương, Kết luận của Ban Bí thư về việc tiếp
tục đổi mới việc học tập lí luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân (số 94-KL/TW,
ngày 28 tháng 03 năm 2014), tr.1.
[5] Đảng Cộng sản Việt Nam, Ban chấp hành trung ương, Kết luận của Ban Bí thư về việc tiếp
tục đổi mới việc học tập lí luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân (số 94-KL/TW,
ngày 28 tháng 03 năm 2014), tr.2.
[6] Nguyễn Thế Nghĩa, 2007. Những chuyên đề triết học. Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, tr.289.
[7] Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.184-185.
[8] Đảng Cộng sản Việt Nam. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban chấp hành Trung ương khóa
XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền
vững đất nước, tr.4.
[9] Nhiều tác giả, 2014. Sức sống của chủ nghĩa Mác – Lênin trong thời đại ngày nay. Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội, tr.9.
[10] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.88.
[11] C.Mác và Ph.Ăngghen. Toàn tập, t.3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr.10.
ABSTRACT
The current practices of researching, teaching and learning theory
of politics in colleges and universities
The work of researching, teaching and learning the subject of theory of politics plays
an important role in a society. It contributes to the stabilisation of the society, bringing about
ideological consensus, fighting against the wrong points of view, protecting the regime, advising
and making suggestions to the Party and the State in planning the country’s development path.
The staff working in the theory of politics are the pioneers in the dissemination of scientific
epistemology and democratic and humanitarian ideologies, creating products which can be socially
recognised and positively received. This article discusses the current practices of researching,
teaching and learning theory of politics in colleges and universities, and offers some solutions to
enhance this work.
Keywords:Marxism – Leninism; Renew; Teaching staff; Lecturers; Political theory; Ho Chi
Minh Thought
113