Chất lượng tiếp cận dịch vụ y tế của người nghèo tại thành phố Hồ Chí Minh hiện nay

èo thiếu hụt 
về y tế và 15% thiếu hụt thông tin (Đường Loan, 2017) 
 3.2. Chất lượng tiếp cận dịch vụ y tế của người nghèo ở TPHCM 
Để bảo đảm mức độ y tế, bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân người ta 
thường dùng các chỉ báo như: số cán bộ ngành y trên một vạn dân; số giường bệnh trên 
một vạn dân; mật độ bệnh viện, phòng khám, trạm y tế (tính theo km2). Tuy nhiên, sự 
phát triển hệ thống chỉ báo trên lại chịu sự chi phối bởi nhiều yếu tố về trình độ phát 
triển kinh tế-xã hội, đặc biệt là mức tăng trưởng kinh tế, mức sống, trình độ giáo dục, 
văn hoá, xã hội. Ngoài ra, các chính sách về y tế và chăm sóc sức khoẻ nhân dân của 
nhà nước cũng là một trong những yếu tố hết sức quan trọng. 
Số lượng và mật độ các cơ sở y tế cao hơn các địa phương khác: Theo số liệu của 
Niên giám Thống kê TPHCM, đến năm 2015, thành phố có 456 cơ sở y tế với 35.981 
giường bệnh, trong đó có 109 bệnh viện, 319 trạm y tế xã phường với số lượng cán bộ 
ngành y tế có hơn 45.000 người. Bình quân trên 1 km2 tại thành phố có 0,2 cơ sở y tế và 
trung bình 9.981 người dân có 1 cơ sở y tế. Mật độ cơ sở y tế cao hơn đồng nghĩa với 
việc người dân thành phố có điều kiện đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân 
(Cục Thống kê, 2015). 
Hình 1. Số cơ sở y tế tại TPHCM 
Thành phố thực hiện tốt chính sách bảo hiểm y tế cho người nghèo: Tốc độ tăng 
trưởng kinh tế của thành phố khá cao đã làm giảm đáng kể tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn. 
Trong nhiều năm qua, mức thu nhập bình quân đầu người của thành phố luôn cao hơn 
mức trung bình chung cả nước, trong đó thu nhập bình quân đầu người một tháng tại 
thời điểm năm 2014 là 4.339.000 đ, cao hơn hẳn so với cả nước là 2.637.000đ (Cục 
Thống kê, 2015). Chính những thuận lợi trên cùng sự quan tâm của chính quyền các cấp 
Tạp chí Khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 3(46)-2020 
51 
đã tạo điều kiện cho TPHCM trở thành một trong những địa phương được đánh giá là 
thực hiện khá tốt chính sách bảo hiểm y tế cho người nghèo. Theo báo cáo của Bảo 
hiểm xã hội Việt Nam, trong giai đoạn 2010-2012, cơ quan này đã cấp phát cho người 
nghèo trên toàn quốc 42.669.163 thẻ bảo hiểm y tế với tổng số tiền đã đóng góp, hỗ trợ 
là trên 18,6 nghìn tỷ đồng. Nhờ đó, việc tiếp cận dịch vụ y tế của những đối tượng này 
đã được cải thiện rõ rệt, quyền lợi trong khám chữa bệnh từng bước được mở rộng. Số 
người nghèo được cấp phát thẻ bảo hiểm y tế miễn phí trên địa bàn TPHCM ngày càng 
tăng: năm 2009, cả Thành phố mới cấp được 412.524 thẻ cho người thuộc diện nghèo, 
nhưng đến năm 2014 đã lên gần 900.000 thẻ (tăng 2,25 lần). Cùng với Luật bảo hiểm y 
tế có hiệu lực từ ngày 01/7/2009, người nghèo thành phố được tạo cơ hội nhiều hơn 
trong việc thụ hưởng các dịch vụ khám chữa bệnh. Từ số liệu thống kê của Bảo hiểm 
Xã hội Thành phố, đến hết tháng 6 năm 2018, tổng số người tham gia bảo hiểm xã hội 
là 1,8 triệu người, bảo hiểm y tế là 6,8 triệu người, tăng 7,36%; số người tham gia bảo 
hiểm thất nghiệp là 1,6 triệu người, tăng 3,7%. Nhiều quận, huyện hoàn thành và vượt 
chỉ tiêu chung của Thành phố như: Quận 1, Quận 5, quận Thủ Đức 
Hình 2. Số giường bệnh tại TPHCM 
Chi phí cho y tế tăng cao: Theo báo cáo của Bộ Y tế, do thu được viện phí cao nên 
tổng ngân sách chăm sóc sức khỏe người dân tại các đô thị cao hơn nhiều so với nông thôn, 
miền núi. Nhìn vào hình 3, chúng ta có thể thấy rõ mức chi cho y tế của Việt Nam tăng 
nhanh từ 4.9% năm 2007 lên mức 7.1% năm 2014 (WHO, 2016). Rõ ràng, chi phí y tế tăng 
cao đã và đang giải quyết những thiếu hụt cho người dân trong việc tiếp cận các dịch vụ 
khám chữa bệnh. Năm 2014, TPHCM có chi tiêu y tế bình quân là gần 
10.000.000đồng/người/năm, tăng hơn so với năm 2004 gần 2 lần (Cục Thống kê, 2015). 
Tại TPHCM việc thực hiện chính sách khám chữa bệnh cho người nghèo theo hình thức 
Bảo hiểm y tế luôn được quan tâm, từ đó quyền lợi của người nghèo được đảm bảo hơn. 
https://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2020.03.033 
52 
Hình 3. So sánh quốc tế tổng chi cho y tế, 2000-2014 
Có thể thấy rằng, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe đã dần tiệm cận với người dân, 
đặc biệt là người nghèo với những chính sách hợp lý. Sự đa dạng trong công tác khám 
chữa bệnh đã phần nào giải quyết được vấn đề khó khăn của người dân khi tiếp cận các 
dịch vụ xã hội, nhất là dịch vụ y tế chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ 
chăm sóc sức khỏe cho người dân, trong đó đối tượng người nghèo vẫn còn một một vài 
khó khăn nhất định. 
Yếu tố đầu tiên là nhu cầu khám chữa bệnh của người nghèo rất cần thiết nhưng 
khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế lại thấp hơn. Do kinh tế khó khăn, nhiều người nghèo 
đã chọn cách tự gánh lấy bệnh tật mà không dám đến bệnh viện. Ðây là nguyên nhân 
của tình trạng số lượng người nghèo được phát thẻ bảo hiểm y tế miễn phí ngày càng 
tăng nhưng số người sử dụng thẻ bảo hiểm y tế chưa nhiều. Thêm vào đó, việc quy định 
về phạm vi sử dụng thẻ cho những người được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí chỉ giới 
hạn trong địa phương nên khi họ có nhu cầu chuyển tới các cơ sở khám chữa bệnh tuyến 
trên thì không được hưởng ưu đãi cũng làm giảm khả năng tiếp cận dịch vụ y tế của 
người nghèo. Ðiều đó giải thích cho tình trạng ngay tại các quận nội thành, nhiều người 
nghèo khi ốm đau cũng chỉ đến được với y tế phường, mà không đến được với các trung 
tâm y tế chuyên sâu. Ðó là thiệt thòi lớn của người nghèo. Điều tra y tế quốc gia về tình 
hình chăm sóc sức khỏe cho người nghèo ở Việt Nam giai đoạn 2000-2010 cho thấy, 
mỗi người nghèo đi khám bệnh khoảng 2,9 lượt/năm, ít hơn nhiều so với người có điều 
kiện kinh tế khá và giàu là 4,7 lượt/năm. “Chính lý do khó khăn về mặt tài chính và chi 
phí y tế quá đắt đỏ khiến cho có tới 40% người nghèo không dám đi chữa bệnh khi ốm 
đau (Nguyễn Văn Tuân, 2016). 
Yếu tố thứ hai chính là việc người nghèo có nguy cơ bị bệnh cao nhưng thực tế sử 
dụng dịch vụ khám chữa bệnh lại rất thấp. Một cuộc điều tra của Bộ Y tế cho thấy, tỷ lệ 
ốm đau ở nhóm hộ nghèo thường cao gấp 2 lần so với nhóm hộ giàu, và tình trạng sức 
khỏe của nhóm 20% hộ gia đình có mức sống thấp nhất (nhóm nghèo) kém hơn rất 
nhiều so với nhóm khá và nhóm giàu, nhưng do chi phí khám chữa bệnh quá cao so với 
thu nhập của họ nên nhu cầu về chăm sóc sức khỏe không được bảo đảm, kể cả những 
lúc đau yếu, bệnh tật. Một cuộc khảo sát về Chương trình Phát triển của cơ quan Liên 
Tạp chí Khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 3(46)-2020 
53 
Hiệp quốc (UNDP) thực hiện tại TPHCM và Hà Nội cuối năm 2010 cho thấy: 1,47% 
trong số những người được hỏi ở Hà Nội trả lời rằng họ không đến bệnh viện khám 
bệnh vì không có tiền để chi trả, còn ở TPHCM thì con số này hơn gấp đôi 3,77% 
(UNDP 2010: 40). Thêm vào đó, lý do khiến những người này khi ốm đau không đi 
bệnh viện hoặc đến bác sĩ khám bệnh là vì họ chủ quan, cho rằng bệnh của họ nhẹ nên 
không cần phải mất tiền khám bệnh. 
Yếu tố thứ ba liên quan tới nhu cầu khám chữa bệnh của người nghèo rất cần thiết 
nhưng việc tiếp cận các dịch vụ y tế lại thấp. Mặc dù người nghèo có nguy cơ mắc bệnh 
cao, nhưng do nguồn thu nhập ít ỏi, đường sá xa xôi, điều kiện đi lại khó khăn nên khả 
năng tiếp cận dịch vụ y tế rất thấp, đặc biệt các dịch vụ kỹ thuật cao. Những người sống 
càng xa thành phố thì chi phí cho đi lại càng lớn, và cuộc hành trình đến bệnh viện càng 
khó khăn, phức tạp. Bệnh tật, ốm đau thực sự trở thành gánh nặng kinh tế trong cuộc sống 
nhất là với người nghèo nên họ ít có cơ hội tiếp cận với các dịch vụ y tế chất lượng cao. 
Phần lớn họ chỉ dám sử dụng dịch vụ nội trú tại bệnh viện huyện, phòng khám đa khoa 
khu vực và trạm y tế xã vì không đủ tiền tiếp cận dịch vụ y tế cao hơn. Tại TPHCM năm 
2018, tỷ lệ bảo hiểm y tế bao phủ 82,6% dân số, thấp hơn mức bình quân bao phủ của cả 
nước là 87% (Bảo hiểm y tế TPHCM, 2018). Tuy thành phố đã thực hiện chính sách 
khám chữa bệnh cho người nghèo theo hình thức bảo hiểm y tế nhưng trong quá trình 
thực hiện vẫn còn những vướng mắc nhất định ở khâu các quy định ban hành chưa đồng 
bộ, chi phí dịch vụ y tế thấp dẫn đến chất lượng dịch vụ chưa cao 
 3.3. Nâng cao chất lượng dịch vụ y tế cho người nghèo tại TPHCM 
Ðể người nghèo TPHCM tiếp cận được với dịch vụ y tế nhiều hơn, việc mở rộng 
cánh cửa bệnh viện đối với họ là cách làm thiết thực nhất. TPHCM cần tăng cường các 
biện pháp hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, trong đó tập trung giải quyết tốt các vấn đề 
cốt lõi như xác định mức viện phí phù hợp với thu nhập của đại đa số người dân, bởi 
mức viện phí là nhân tố tác động trực tiếp đến quyết định khám chữa bệnh và lựa chọn 
địa chỉ điều trị của bệnh nhân, đặc biệt là bệnh nhân nghèo. Tiếp đó, thành phố cần nâng 
cao chất lượng mạng lưới y tế cơ sở. Ngành y tế thành phố triển khai thực hiện đồng bộ 
nhiều giải pháp như vay vốn kích cầu để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng y tế; hợp tác 
công – tư trong việc sử dụng tài sản, góp vốn liên doanh mua sắm trang thiết bị và thực 
hiện một số cơ chế chính sách phát triển y tế. Trong đó, ngành y tế có 91 dự án đầu tư 
thuộc chương trình vay vốn kích cầu để đầu tư xây dựng, mở rộng bệnh viện, hệ thống 
xử lý nước thải, trang thiết bị y tế với tổng giá trị vay là 3.929 tỷ đồng trong thời gian 
hoàn vốn từ 5 – 7 năm; có 109 đề án liên doanh, liên kết lắp đặt trang thiết bị, cung cấp 
dịch vụ với tổng trị giá là 1.100 tỷ đồng và triển khai 6 đề án hợp tác công – tư về hoạt 
động chuyên môn, đào tạo nhân sự có trình độ chuyên môn cao, sử dụng có hiệu quả 
công suất giường bệnh, giảm quá tải bệnh viện y tế công lập. Thêm vào đó đổi mới 
chính sách, cơ chế đi đôi với tăng cường quản lý tài chính y tế các cơ sở khám chữa 
bệnh cũng cần được thành phố quan tâm. Đến năm 2016, thành phố đã có 10 cơ sở y tế 
https://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2020.03.033 
54 
công lập được giao quyền tự chủ đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên và 
72 cơ sở y tế công lập được giao quyền tự chủ đảm bảo một phần chi phí hoạt động. Với 
hoạt động này, các bệnh viện có điều kiện mở rộng, nâng cao chất lượng các loại hình 
dịch vụ; tăng thu nhập nhân viên y tế; có cơ chế, điều kiện hợp tác, liên doanh, liên kết 
với cơ sở y tế tư phát triển những hoạt động khám bệnh, chữa bệnh và vay vốn đầu tư 
xây dựng cơ sở hạ tầng. từng bước nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, tạo sự hài 
lòng người bệnh và người dân được hưởng những dịch vụ y tế chất lượng cao. Đồng 
thời, việc đưa tiền lương vào giá và có lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch vụ y tế của 
Chính phủ là giải pháp căn cơ, bền vững thúc đẩy các cơ sở y tế nâng cao quyền tự chủ 
tài chính và tạo đòn bẩy để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh. Với bệnh nhân chuẩn 
nghèo của thành phố khi đi khám chữa bệnh sẽ được bảo hiểm y tế thanh toán 95%, 
ngân sách thành phố hỗ trợ 5%. Với bệnh nhân cận nghèo khi đi khám chữa bệnh sẽ 
được bảo hiểm y tế thanh toán 80%, ngân sách thành phố hỗ trợ 15%. Với bệnh nhân 
vừa vượt chuẩn cận nghèo của thành phố đang chạy thận nhân tạo sẽ được bảo hiểm y tế 
thanh toán 80%, ngân sách hỗ trợ 15%. Với trẻ em bị bệnh tim bẩm sinh có thẻ bảo 
hiểm y tế thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và diện hưởng trợ cấp bảo trợ xã hội hằng 
tháng sẽ được ngân sách hỗ trợ phần còn lại sau khi đã trừ chi phí được bảo hiểm y tế 
thanh toán. Ngoài ra, ngân sách thành phố còn hỗ trợ chi phí mua thẻ bảo hiểm y tế, cụ 
thể, với hộ nghèo thuộc chuẩn nghèo của thành phố, trẻ em dưới sáu tuổi, đối tượng bảo 
trợ xã hội: Ngân sách thành phố hỗ trợ 100% chi phí mua thẻ. Với hộ cận nghèo của 
thành phố, ngân sách thành phố hỗ trợ 70% chi phí mua thẻ, ngoài ra Quỹ Vì người 
nghèo còn hỗ trợ 30% chi phí mua thẻ còn lại (Kim Anh, 2016) 
Một công tác khác thật sự rất cần thiết chính là việc nâng cao nhận thức của người 
nghèo về chăm sóc sức khỏe và ý nghĩa của việc tham gia bảo hiểm y tế. Do đó, việc đẩy 
mạnh công tác thông tin tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho người dân, trước hết là 
người nghèo về lợi ích của việc tham gia bảo hiểm y tế là vô cùng cần thiết. Nhưng để đạt 
được hiệu quả cao trong vấn đề này thì cần áp dụng đa dạng các hình thức tuyên truyền, 
với nội dung thiết thực, phù hợp với đặc thù của từng đối tượng, trong đó chú trọng việc 
tổ chức các hoạt động tuyên truyền trực tiếp như đối thoại, tọa đàm, tư vấn giải đáp thắc 
mắc. Những việc làm đó nếu được tiến hành đều đặn sẽ tạo một sự tác động thường 
xuyên, đa chiều, nhờ đó đông đảo các tầng lớp nhân dân sẽ có cơ hội tìm hiểu đầy đủ hơn 
về chính sách bảo hiểm y tế, từ đó nâng cao nhận thức và lòng tin vào việc tham gia và sử 
dụng các dịch vụ bảo hiểm y tế, chăm sóc sức khỏe bản thân tốt hơn. 
4. Kết luận 
Những rào cản trên chính là những thách thức đối với chính sách phát triển của 
ngành y tế nói riêng và với mục tiêu phát triển bền vững nói chung ở Việt Nam trong 
thời gian tới. Trong những năm qua, công tác bảo vệ chăm sóc sức khỏe cho người dân 
nói chung và người nghèo nói riêng luôn được Đảng và Nhà nước ta ưu tiên hàng đầu 
Tạp chí Khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 3(46)-2020 
55 
với mục tiêu đảm bảo cho mọi người dân đều được tiếp cận với dịch vụ y tế và chăm 
sóc sức khỏe. Hoạt động của ngành y tế TPHCM đang đi đúng với mục tiêu đã đề ra, đó 
là cùng tham gia xây dựng thành phố có chất lượng sống tốt, có môi trường sống tốt, 
người dân được chăm sóc y tế ngày càng tốt hơn. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Action Aid (2011). Tiếp cận của người nghèo đến dịch vụ y tế và giáo dục trong bối cảnh 
xã hội hóa hoạt động y tế và giáo dục tại Việt Nam. Hà Nội. 
[2] Cục thống kê TPHCM (2015). Niên giám thống kê TPHCM. NXB Thanh niên. 
[3] Campbell, S.M et al (2000). Defining quality of carre. Social Science Medicine, 1611-1625. 
[4] Culyer, A.J et al (1992). Access, Utilization an equity: a further comment.J Health Econ: tr 
207 – 210 
[5] Đường Loan (2017). Để giảm nghèo từ 1,2-1,4% hộ gia đình. Đầu tư tài chính - Sài Gòn 
Giải Phóng, ngày 3/1/2017. 
[6] Hoàng Triều Hoa (2015). Chính sách hỗ trợ người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản 
ở Việt Nam. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam số 5(108), 16-25. Viện Khoa học xã hội. 
[7] Kim Anh (2016). Hỗ trợ chi phí khám chữa bệnh cho người nghèo, cận nghèo. Giáo dục 
TPHCM, ngày 20/1/2016. 
[8] Mooney, G. et al (1991). Utilization as a measure of equity: weighing heath J. Health Econ: 
tr 475- 480 
[9] Nguyễn Văn Tuân (2016). Bảo hiểm y tế cho người nghèo ở Việt Nam. Tạp chí Khoa học 
xã hội Việt Nam, 4(101), 41-47. Viện Khoa học xã hội. 
[10] Owen O‟ Donnell (2007). Access to hetalh carree in developing countries: breaking down 
demand side barriers. Cad. Saude Publica, Rio de Janeiro 23(2), 2820 - 2834 
[11] Trần Văn Thận (2017). Giảm nghèo để có chất lượng sống tốt. Sài Gòn Giải Phóng, ngày 
9/2/2017. 
[12] United Nations Development Programme - UNDP (2010). Điều tra Nghèo đô thị ở Hà Nội và 
TPHCM. UNDP. 
[13] Viện Nghiên cứu Phát triển Mê Kông (2013). Đánh giá tác động các chương trình giảm 
nghèo TPHCM giai đoạn 2009-2013. Viện nghiên cứu phát triển Mê Kông.