Các thì cơ bản trong tiếng Anh: Cách sử dụng và cách nhận biết

to be”:
(+) I + am
we/you/they + are 
He/she/it + is
(-) I + am not
we/you/they + aren’t 
He/she/it + isn’t
(?) Am I .?
Are we/you/they ?
Is he/ she/ it.?
Chú ý: are not = aren’t
is not = isn’t
do not = don’t
does not = doesn’t
2. Cách sử dụng
– Thì hiện tại dùng để diễn tả một sự việc xảy ra liên tục hay là có tính chất lặp đi lặp lại như một thói quen (ví dụ a, b), một sự thật hiển nhiên luôn luôn đúng (ví dụ c và d).
3. Ví dụ:
a. I usually get up at 6 a.m.
b. He smokes.
c. Most river flow into the sea.
d. The earth goes round the sun.
e. Jane doesn’t drink tea very often.
f. Does your sister often play tennis? 
g. Are you a student?
4. Các trạng ngữ thường dùng: thường là các trạng từ chỉ tần suất
– Always, usually, often, sometimes, frequently, occasionally, seldom, rarely
5. Động từ
Sau ngôi thứ 3 số ít, động từ được thêm “s” hoặc “es”
– Các động từ thêm “s” được bắt đầu bằng phụ âm: k, t, gh, p
Ví dụ: talks, starts, stops, laughs
– Các động từ thêm “es” có tận cùng bằng các âm: o, ch, sh, ss, x
Ví dụ: goes, watches, finishes, misses, boxes
Những động từ có tận cùng bằng “y”, phải đổi “y” thành “i” trước khi thêm “es’
fly – flies
carry – carries
Chú ý: cách phát âm phần thêm “s” hoặc “es”: có 3 cách như sau:
– Phát âm là /s/ sau t, k, p, gh
– Phát âm là /z/ sau l, n, r, e, y, o
– Phát âm là /iz/ sau ch, sh, ss, x
B. Thì hiện tại tiếp diễn
1. Công thức
(+) I + am + V-ing
You/we/they + are + V-ing
He/she/it + is + V-ing
(-) I + am not + V-ing
You/we/they + aren’t + V-ing
He/she/it + isn’t + V-ing
(?) Are + you/we/they + V-ing ?
Is + he/she/it + V-ing?
2. Cách sử dụng
– Diễn tả hành động đang xảy ra tại thời điểm nói (ví dụ a, b) hoặc hành động xảy ra xung quanh thời điểm nói (ví dụ c).
3. Ví dụ:
a. Please don’t make so much noise. I’m studying.
b. Look at the sun, it is shining brightly.
c. We learn maths every Monday afternoon, but this afternoon we are learning English.
d. It isn’t raining now.
e. Are you listening to the radio?
4. Các trạng ngữ thường dùng
– now, at present, at the moment.
5. Một số động từ không được dùng với thì tiếp diễn
want
like
belong
know
suppose
remember
need
love
mean
forget
prefer
hear
believe
understand
seem
have (với nghĩa là “sở hữu”)
think (với nghĩa là “tin”)
see
6. Cách thêm “ing” vào sau động từ
– Thêm “ing” trực tiếp:
Ví dụ: learn – learning
play – playing
study – studying
– Bỏ “e” ở cuối từ và thêm “ing”
Ví dụ: shine – shining
live – living
Ngoại lệ: see – seeing
agree – agreeing
age – ageing
dye – dyeing
– Nếu động từ kết thúc bằng một phụ âm nhưng đằng trước nó là một nguyên âm (e,o, i, u, a) thì phải nhân đôi phụ âm trước khi thêm “ing”
Ví dụ: run – running
sit - sitting
admit – admitting
travel - travelling
7. So sánh hiện tại tiếp diễn với hiện tại đơn
Thì hiện tại tiếp diễn
Thì hiện tại đơn
• Dùng để diễn tả sự việc đang diễn ra tại thời điểm nói hoặc ở gần thời điểm nói 
I’m studying English now.
• Dùng cho những tình huống tạm thời:
I’m living with some friends until I can find a flat.
This machine is not working. It broke down this morning.
• Dùng để nói về những điều có tính quy luật hoặc những gì xảy ra lặp đi lặp lại
Tom plays tennis every Saturday.
• Dùng cho những tình huống ổn định:
My parents live in London. They have been there for 20 years. 
This machine doesn’t work. It hasn’t worked for years.
8. Chú ý: Thì hiện tại tiếp diễn hàm nghĩa tương lai
Khi bạn đang nói về những gì bạn đã thu xếp rồi, hãy sử dụng thì hiện tại tiếp diễn.
Ví dụ: 
A: Ann is coming tomorrow morning?
B: What time is she arriving?
A: At 10.30
B: Are you meeting her at the station?
B: I can’t. I’m working tomorrow morning.
C. Thì hiện tại hoàn thành (the present perfect)
1. Công thức
(+) I/we/you/they + have + P2
He/she/it + has + P2
(-) I/we/you/they + haven’t + P2.
He/she/it + hasn’t + P2
(?) Have + I/we/you/they + P2. ?
Has + he/she/it + P2
Trong đó P2 là động từ quá khứ phân từ. Quá khứ phân từ thường tận cùng bằng –ed nhưng nhiều động từ quan trọng lại là bất quy tắc. 
2. Cách sử dụng
– Diễn tả hành động bắt đầu từ quá khứ, đã hoàn thành và có kết quả ở hiện tại (ví dụ a, b) hoặc còn tiếp diễn ở hiện tại (ví dụ c, d).
3. Ví dụ:
a. The teacher has just cleaned the board. (she started cleaning it some minutes ago and now the board is clean)
b. We have already corrected all the homework. (We started correcting the homework some minutes ago and now it is all corrected)
c. We have learned English for a year. (We started learning English a year ago and now we are still learning it)
d. I have lived in Hanoi since 1990. (I started living in Hanoi and now we are still living in Hanoi)
e. Has it stopped raining yet?
f. I haven’t finished my homework yet?
4. Quá khứ phân từ: có 2 loại
– V-ed: là động từ có quy tắc, chỉ cần thêm “ed” vào sau động từ (nếu động từ kết thúc với “e”, chỉ cần thêm “d” là đủ)
learn - learned
work - worked 
live – lived
– Động từ bất quy tắc:
Ví dụ: go – gone
see – seen
cut – cut
meet – met
Chú ý: Cách phát âm phần thêm “ed”: có 3 cách như sau:
– Phát âm là /t/ sau phụ âm p, k, sh, ch, s, gh
Ví dụ: missed, talked, stopped, washed, laughed.
– Phát âm là /d/ sau n, l, e, r, b, g, y, w
Ví dụ: rained, lived, called, answered, begged, combed
– Phát âm là /id/ sau t, d
Ví dụ: started, wanted, needed, visited.
5. Các trạng ngữ của thì hiện tại hoàn thành.
- just (vừa mới): thường được đặt giữa have/has và P2.
- already (đã): thường được đặt giữa have/has và P2.
- recently = lately = so far (gần đây): thường đặt cuối câu.
- notyet (chưa)
- yet (đã, từng): đặt ở cuối câu
- never (chưa bao giờ): thường được đặt giữa have/has và P2.
- for + khoảng thời gian : for 2 years, for a month
- since + mốc thời gian : since 2 o’clock, since yesterday, since last week, since 1990
6. Phân biệt “have gone to” và “have been to”
have gone to
have been to
Ví dụ:
A: Is Mr Brown here?
B: No, he has gone to Ho Chi Minh city.
→ đi tới đâu đó hoặc đang trên đường đi hoặc đã đến nơi rồi nhưng chưa trở về.
A: Oh, glad to see you again. Where have you been, Mr Brown?
B: I’ve been to Ho Chi Minh city.
→ đi tới đâu đó nhưng đã trở về từ nơi ấy hoặc vừa trở về.
D. Thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn (the present perfect progressive)
1. Công thức
(+) I/we/you/they + have + been + V-ing
He/she/it + has +been +V-ing
(-) I/we/you/they + haven’t + been + V-ing
He/she/it + hasn’t + been + V-ing
(?) Have + I/we/you/they + been + V-ing ?
Has + he/she/it + been + V-ing?
2. Cách sử dụng
– Diễn tả hành động kéo dài bắt đầu từ quá khứ, đã hoàn thành ở hiện tại hoặc còn tiếp diễn ở hiện tại.
3. Ví dụ:
a. The ground is wet. It has been raining.
b. My friend has been teaching English since 1980.
c. My hands are dirty. I have been working in the garage.
d. You’re out of breath. Have you been running?
e. George hasn’t been feeling well recently.
4. So sánh hiện tại hoàn thành tiếp diễn và hiện tại hoàn thành đơn giản
The present perfect tense
The present perfect progressive
Ví dụ: 
The package of cigarettes is empty. Somebody has smoked all the cigarettes.
→ chú ý đến kết quả của hành động.
I am tired. I have written 10 letters.
My brother’s finger is brown. He has been smoking for too long.
→ diễn tả quá trình, tính chất của hành động.
I am tired. I have been writing letters for 5 hours.
 E. Thì quá khứ đơn (the simple past tense)
1. Công thức:
Với động từ thường:
(+) S + V(quá khứ)
(-) S + didn’t + V(nguyên thể)
(?) Did + S + V(nguyên thể) ?
Với động từ tobe:
(+) We/you/they + were 
I/he/she/it + was.
(-) We/you/they + weren’t 
I/he/she/it + wasn’t
(?) were + we/you/they ?
Was + I/he/she/it
Chú ý:
– Đa số động từ ở thì quá khứ tận cùng bằng –ed, nhưng nhiều động từ quan trọng lại là động từ bất quy tắc. 
– Hình thức quá khứ của động từ “be” là “was/ were”
I / he/ she/ it + was
We /you/ they + were
– Was not = wasn’t were not = weren’t did not = didn’t
2. Cách sử dụng:
– Diễn tả hành động xảy ra và kết thúc tại một thời điểm ở quá khứ, không liên quan đến hiện tại.
– Dùng “used to + verb” diễn tả thói quen thường xảy ra ở quá khứ, nhưng không tồn tại ở hiện tại. Ví dụ: I used to play tennis when I was young. ( I don’t play tennis now).
3. Ví dụ:
a. My brother learned English 10 years ago. (my brother doesn’t learn English now).
b. I lived and worked in Hanoi in 1990. ( I don’t live and work in Hanoi now).
c. Their parents went to Ho Chi Minh city last summer. (they don’t go to Ho Chi Minh city this summer).
d. It was rainy yesterday.
e. Did you go out last night?
f. They didn’t invite her to the party.
g. I was very thirsty. I drank the water very quickly.
4. Động từ quá khứ: có 2 loại:
– Động từ Ved: learned, worked, stayed, lived
– Động từ bất quy tắc: tra bảng động từ bất quy tắc
Ví dụ: go – went
see – saw
cut – cut
do - did
5. Các trạng ngữ của thì này: thường đặt ở cuối câu.
- ago (trước đây)
- yesterday
- last month, last week, last year
- in + thời gian: in 1980, in 2000.
6. So sánh thì quá khứ đơn với thì hiện tại tiếp diễn
The present perfect tense
The simple past tense
Ví dụ:
I have lived in Hanoi since 1990.
→ hành động bắt đầu ở quá khứ hoặc đã hoàn thành hoặc còn tiếp diễn ở hiện tại.
I lived in Hanoi in 1990.
→ hành động xảy ra và kết thúc ở quá khứ, không liên quan đến hiện tại. (hiện tại không biết “I” sống ở dâu nhưng không còn sống ở Hà Nội nữa
F. Thì quá khứ tiếp diễn (the past progressive tense)
1. Công thức:
(+) We/you/they + were + V-ing
I/he/she/it + was + V-ing
(-) We/you/they + weren’t + V-ing
I/he/she/it + wasn’t + V-ing
(?) were + We/you/they + V-ing ?
Was + I/he/she/it + V-ing?
2. Cách sử dụng:
– Diễn tả hành động đang xảy ra tại một thời điểm xác định ở quá khứ để nhấn mạnh tính chất liên tục của hành động trong các trường hợp chúng ta dùng.
3. Ví dụ:
a. Nam often plays football from 3 p.m to 5 p.m. Yesterday when I visited him at 4 p.m, he was playing football.
b. This time last week we were staying in Ho Chi Minh city.
c. I wasn’t working this time yesterday.
d. Were you watching TV when I called you?
4. Quan hệ với thì quá khứ đơn giản
Ví dụ: I came home when my mother was cooking dinner.
They were watching TV when the bell rang.
Tổng quát lại như sau:
Mệnh đề 1
Mệnh đề 2
The simple past tense
when
The past progressive
The past progressive
when
The simple past tense
G. Thì quá khứ hoàn thành (the past perfect tense)
1. Công thức:
(+) S + had + P2 .
(-) S + hadn’t + P2 .
(?) Had + S + P2 . ?
Chú ý: had not = hadn’t
2. Cách sử dụng
– Diễn tả một hành động xảy ra và kết thúc trước một hành động khác trong quá khứ. 
– Chú ý: thì quá khứ hoàn thành được coi là dạng quá khứ của thì hiện tại hoàn thành.
Ví dụ: I’m not hungry. I’ve eaten lunch.
I wasn’t hungry. I had eaten lunch.
3. Ví dụ:
a. Before I moved here in 1990, I had lived in Hanoi.
b. After they had seen the film, they went home.
c. When we arrived at the station, the train had left.
d. The man sitting next to me on the plane was very nervous. He hadn’t flown before.
e. The house was dirty. Hadn’t they cleaned it for weeks?
4. Quan hệ với thì quá khứ đơn giản
– Thì quá khứ hoàn thành luôn đi cùng thì quá khứ đơn để diễn tả hành động xảy ra và kết thúc trước khi hành động khác bắt đầu.
Mệnh đề 1
Mệnh đề 2
The past perfect tense
When/ before/ till/ until
The simple past tense
The simple past tense
As soon as/ after
The past perfect tense
Ví dụ: They had waited till/until he came back
They visited me as soon as they had arrived here.
After she had heard the bad news, she began to cry.
• Để nhấn mạnh sự kết thúc của thì quá khứ hoàn thành trước khi thì quá khứ đơn bắt đầu, ta dùng cấu trúc sau:
Had hardly + P2 + when + the simple past tense: .. vừa ..thì.
Had no sooner + P2 + than + the simple past tense: .. vừa ..thì.
Ví dụ:
- I had hardly opened the door when the phone rang. (tôi vừa mở cửa thì chuông điện thoại reo)
- We had hardly left the house when the rain came.
- They had no sooner got on the bus than the accident happened. (họ vừa lên xe thì tai nạn xảy ra).
- We had no sooner finished party than our friend came.
H. Thì tương lai đơn giản (the simple future)
1. Công thức:
(+) S + will + V(nguyên thể).
(-) S + won’t + V(nguyên thể).
(?) Will + S + V(nguyên thể)..?
Chú ý: will not = won’t
2. Cách sử dụng
– Diễn tả hành động sẽ thực hiện trong tương lai (ví dụ a)
– Để diễn tả hành động chúng ta quyết định làm ở thời điểm nói (ví dụ b)
– Hứa hẹn làm việc gì (ví dụ c)
– Đề nghị ai đó làm gì (ví dụ d) 
– Chúng ta có thể sử dụng “shall I/shall we?”để hỏi ý kiến của ai đó (đặc biệt khi đề nghị hoặc gợi ý) (ví dụ e, f)
3. Ví dụ:
a. I will go to work by bus tomorrow.
b. A: The homework is difficult.
B: Don’t worry, I’ll help you.
c. Thank you for lending me the money. I’ll pay you back on Friday.
d. Will you shut the door, please?
e. Shall I open the window?
f. Where shall we go this evening?
4. Các trạng từ của thì này
- tomorrow
- next week, next month, next year
- later
- in + mốc thời gian trong tương lai: in 2020
5. Quan hệ với hiện tại đơn
Một vài cấu trúc quen thuộc:
I’m sure 
I think 
I hope 
I believe 
It’s likely that
the simple future
Ví dụ: I think he will come next week
It’s likely that she will win the prize.
I believe she will pass the exam.
Mệnh đề 1
Mệnh đề 2
The simple future
When/ if/ till/ untill/ as soon as/ while / as long as/ before
The simple present
Ví dụ: 
As long as I finish my work, I’ll visit you.
They’ll ring me as soon as they get home.
Before I go to work, I’ll have breakfast.
I. Thì tương lai tiếp diễn (the future progressive)
1. Công thức
(+) S + will + be + V-ing.
(-) S + won’t + be + V-ing..
(?) Will + S + be + V-ing?
2. Cách sử dụng
– Diễn tả hành động đang diễn ra tại một thời điểm xác định trong tương lai (ví dụ a, b)
– Diễn tả một hành động đang diễn ra khi một hành động khác xen vào ở tương lai (ví dụ c)
3. Ví dụ:
a. I will be working hard at 10 a.m tomorrow.
b. He will be reading a book this time tomorrow.
c. When I get back at eleven, they will be sleeping.
d. Will you be using your bicycle this evening?
e. I won’t be going for a walk this time tomorrow.
4. Trạng từ của thì này
- this time + thời gian trong tương lai
- at + giờ + danh từ chỉ thời gian trong tương lai: at 5 p.m tomorrow.
- In ten years’ time
J. Thì tương lai hoàn thành (the future perfect tense)
1. Công thức
(+) S + will + have + P2
(-) S + won’t + have + P2
(?) Will + S + have + P2?
2. Cách sử dụng
– Diễn tả một hành động bắt đầu từ trước và kết thúc trước một thời điểm hoặc một hành động khác ở tương lai.
3. Ví dụ:
a. He will have finished his work by 9 o’clock.
b. Taxi will have arrived by the time you finish dressing.
c. By next Sunday, you will have stayed with us for 3 weeks.
d. Will you have finished writing this book by the end of this year?