Bài giảng Tập huấn viết tin, bài cho trang tin điện tử - Đỗ Đức Thuần

TẬP HUẤN VIẾT TIN, BÀI 
CHO TRANG TIN ĐIỆN TỬ
Người phụ trách: Đỗ Đức Thuần
Ngày giảng: 17/3/2012 
Địa điểm: Phòng GD&ĐT Lệ Thủy 
I. YÊU CẦU CHUNG
• Báo chí là loại hình hoạt động thông tin chính trị 
- xã hội, ra đời do nhu cầu thông tin - giao tiếp, 
giải trí và nhận thức của con người.
• Bạn đọc của báo chí thuộc mọi thành phần cư 
dân trong xã hội. Do vị trí xã hội, nghề nghiệp, 
trình độ văn hóa, sở thích, hiểu biết không giống 
nhau nên mỗi người có sự quan tâm và nhu cầu 
thông tin với các mức độ khác nhau.
• Người viết bài cho trang tin phải luôn hiểu rõ ai là người 
sẽ “tiêu thụ” bài viết của mình, từ đó nắm bắt nhu cầu và 
những vấn đề bạn đọc của mình quan tâm để cung cấp 
thông tin, đáp ứng nhu cầu thông tin của bạn đọc.
• Với trang tin điện tử của phòng GD&ĐT Lệ Thủy thì đối 
tượng phục vụ đầu tiên là những người hoạt động trong 
lĩnh vực giáo dục trên địa bàn huyện, sau đó là những 
bạn đọc cần thông tin về lĩnh vực này. Xác định như vậy, 
thì thông tin đưa lên trang tin sẽ cụ thể và khoanh vùng 
được phạm vi thông tin, như: hoạt động trong ngành; 
chế độ, chính sách trong lĩnh vực GD; việc thực hiện các 
chế độ, chính sách đó ra sao
• Đặc biệt, với những trang TTĐT của các trường học thì 
đối tượng phục vụ chính là học sinh, phụ huynh và 
những người quan tâm đến lĩnh vực giáo dục, những đổi 
thay tích cực đã, đang diễn ra trên quê hương mình.
II. Đại cương về báo chí và truyền thông báo chí
1. Báo chí: 
a. Khái niệm: 
• BC là cơ quan ngôn luận của một đảng phát chính trị, một tổ chức XH được chính 
thức thừa nhận tại Việt Nam và được người VN chấp nhận.
b. Các loại hình BC:
- Báo in 
- Báo nói
- Báo hình 
- Báo điện tử
c. Ưu điểm của báo điện tử:
- Nhanh nhạy, kịp thời.
- Dễ sửa chữa, khắc phục khi có sự cố trong BT.
- Phát hành rộng rãi, độc giả dễ dàng tiếp cận ở mọi lúc, mọi nơi
- Khoảng “đất” dành cho bài, ảnh rộng, ít bị giới hạn.
d. Đặc thù của BCVN:
- BCVN là công cụ, phương tiện đắc lực tham gia vào việc truyền bá tư tưởng, 
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và NN. Mọi chủ trương đường lối 
chính sách của Đảng và NN đều chủ yếu nhờ vào BC mà đến với quảng đại 
QCND.
- BC là công cụ đấu tranh hết sức sắc bén, nhanh chóng và kịp thời, nhằm loại bỏ 
những tư tưởng chống đối, những thế lực phản CM. Bởi vậy, ta nói BC là 
phương tiện QLNN hữu hiệu nhất, thiết thực nhất.
* Mọi ảo tưởng cho rằng BC thuần túy chỉ là 
thông tin và thông tin như thế nào là tùy thuộc vào 
HTKQ vốn có, bất kể là BC của ai và vì ai chỉ là 
cách nói của g/c TS để lừa dối mà thôi.
* BCCMVN khẳng định BC là công cụ để truyền 
bá TTCT hết sức sắc bén và hiệu quả. Bởi vậy, 
BC phải có tính đảng, tính giai cấp và tính chiến 
đấu.
* Nhà báo, người làm báo là làm nghĩa vụ chính 
trị bằng nghiệp vụ BC.
* Do vậy, phải xác định rõ vai trò, vị trí và trách 
nhiệm của mình. Mục tiêu duy nhất là xây dựng 
và bảo vệ vững chắc Tổ quốc VNXHCN.
Mô hình báo chí
Tờ báo NB TP CC
Thực tiễn cuộc sống
II. Đại cương về báo chí và truyền thông báo chí
2. Truyền thông:
a. Khái niệm:
* Truyền thông là sự trao đổi thông tin giữa một hoặc một nhóm 
người này với một hoặc một nhóm người khác nhằm mục đích 
cung cấp kiến thức, thay đổi nhận thức, từ đó biến đổi hành vi 
của con người.
b. Mô hinh truyền thông: 
Sau khi xảy ra truyền thông: 
A B
Trước khi xảy ra truyền thông:
BA
III. CÁCH VIẾT TIN, BÀI:
A. NHỮNG HIỂU BIẾT CHUNG VỀ THỂ LOẠI TIN:
1. Khái niệm và kỹ năng viết tin:
a. Khái niệm: Tin là một thể loại thông dụng nhất 
trong báo chí, đặc biệt là báo điện tử và trang tin 
điện tử. Nó phản ánh nhanh những sự kiện thời 
sự có ý nghĩa trong đời sống xã hội với ngôn 
ngữ cô đọng, ngắn gọn, trực tiếp và dễ hiểu. 
b. Công thức:
* Công thức cho tin mà người ta thường đưa ra 
đó là 5W và 1H
• Who (ai): Trong tin này có những ai?
• What (cái gì/chuyện gì): Sự kiện quan trọng hay đáng 
lưu ý gì đã xảy ra?
• Where (ở đâu): Sự kiện, hiện tượng đó xảy ra ở đâu?
• When (khi nào): Sự kiện xảy ra vào lúc nào?
• Why (tại sao): Tại sao lại xảy ra sự kiện đó?
• How (như thế nào): Chuyện xảy ra như thế nào?
• => Đối với một tin, thì việc trả lời 5 câu hỏi trên một 
cách vắn tắt nhất là đã đảm bảo yêu cầu thông tin.
Ví dụ:
• Trước sự kiện động đất, sóng thần ở Nhật Bản, người 
đọc bao giờ cũng cần những thông tin như: 
 Cái gì? (trận động đất).
 Ở đâu? (xảy ra ở Nhật Bản).
 Khi nào? (giả dụ vào lúc 16 giờ ngày 12/3/2011).
 Ai? (trận động đất ảnh hưởng trực tiếp đến những ai).
 Tại sao? (do kiến tạo địa chất của đất nước Nhật Bản). 
 Như thế nào? (trận động đất diễn ra như thế nào: cường 
độ, mức ảnh hưởng).
2. Phân loại tin:
• Căn cứ vào nội dung, mục đích và phương pháp sáng 
tạo có thể chia thể loại tin thành các dạng tin cơ bản như 
sau: tin vắn, tin ngắn, tin sâu, tin tường thuật và tin công 
báo.
• Tin vắn: Là một tin rất ngắn, cấu tạo bằng một vài câu 
trong đó phản ánh những thông điệp cô đọng, nhất là sự 
kiện thời sự. 
• Tin ngắn: Là một thể loại tin có các thành phần kết cấu 
tương đối đầy đủ trong đó chủ yếu phản ánh những 
thông điệp đặc trưng về nội dung, hình thức của bản 
thân sự kiện thời sự.
• Tin ngắn thường trả lời đầy đủ 5W và 1H
• Tin sâu: Là tin có chiều sâu, dung lượng lớn, phản ánh 
trình độ nhận thức sâu về sự kiện thời sự, khám phá các 
bình diện khác nhau, phân tích đánh giá tính chất đặc 
điểm nhận định và xu thế vận động ý nghĩa, hậu quả của 
sự kiện đối với xã hội.
• - Về bản chất , tin tổng hợp cũng là một hình thức của 
tin sâu.
• Tin tường thuật: Là thể tin thuật lại sự kiện theo quá 
trình diễn biến của nó. Phản ánh các sự kiện thời sự 
quan trọng song nó tập trung chú ý khai thác logic vận 
động của mỗi sự kiện.
• - Trật tự thời gian trong tin tường thuật là một yếu tố rất 
quan trọng mang ý nghĩa xã hội thực sự. 
hoạt động của các tổ chức chính trị, xã hội, các cơ 
quan nhà nước
Tin kéo màn: Là thể loại tin thông báo trước khi 
sự kiện xảy ra, giúp cho người đọc chủ động đón 
nhận thông tin.• 3. Kết cấu tin:
• Thông thường, người ta phân chia tin thành các 
kiểu kết cấu sau:
• - Hình tam giác ngược
• - Hình tam giác thông thường.
• - Hình trụ.
3. Kết cấu tin:
a. Hình tam giác ngược:
- Thông tin quan trọng được đưa lên 
đầu tiên.
- Mức độ quan trọng của TT giảm 
dần (chi tiết, giải thích, mở rộng).
- Đây là kiểu kết cấu thường dùng 
hiện nay.
- Ưu điểm: Bắt mắt, giúp người đọc 
tiết kiệm thời gian.
- Hạn chế: hình thành nên kiểu đưa 
tin giật gân, gây sốc...
Ví dụ:
- 125 tấm huy chương các loại là thành tích 
mà đoàn thể thao của giáo dục Lệ Thủy đạt 
được tại HKPĐ tỉnh QB lần thứ XII...
- Tham gia HKPĐ tỉnh lần này...
- Đây là thành tích cao nhất mà...
3. Kết cấu tin:
b. Hình tam giác thông thường:
-Thông tin quan trọng nhất được đặt ở 
phần cuối.
- Ưu điểm: giúp người dọc dễ tiếp nhận 
TT, đặc biệt là những TT sốt dẻo.
- Hạn chế: Mất thời gian...
3. Kết cấu tin:
c. Hình trụ:
-Thông tin giàn trải.
- Mức độ quan trọng của TT là như nhau.
* Ưu điểm: Dễ viết.
* Hạn chế: Không đi vào trọng tâm, các ý 
dàn trải, dài dòng
* Đây là lỗi chúng ta thường mắc phải.
4. Cách viết tin:
Chú thích:
01: Tiêu đề bản tin hay còn gọi là Tít: Tít là 
thành phần đầu tiên của bài viết, chữ to, 
chứa đựng những từ khóa. 
- Vai trò của Tít trong báo mạng điện tử 
(BMĐT):
+ Cho độc giả biết chuyện gì xảy ra và vì sao độc 
giả phải quan tâm tới nó; 
+ Là phần độc giả đọc đầu tiên; 
+ Đừng coi tít là thành phần phụ của bài báo, chỉ 
được hoàn thành sau khi đã viết nội dung bài 
báo; 
+ Có thể coi tít là thành phần quan trọng nhất 
của bài BMĐT; 
+ Thu hút sự chú ý; 
+ Cung cấp thông tin chính trong một cái liếc 
mắt; 
+ Giúp độc giả lựa chọn bài; 
+ Khiến độc giả muốn đọc; 
4. Cách viết tin:
a. Các yếu tố đảm bảo viết Tít (tít chính) hay:
+ Sáng sủa, dễ hiểu: dùng từ cụ thể, đơn giản, dễ hiểu, không viết tắt; 
+ Ngắn, mạnh, trực tiếp, loại bỏ những chi tiết phụ, rườm rà. Đi thẳng 
vào vấn đề chính, dùng từ mạnh, liên quan đến bài, không dùng tính 
từ, trạng từ, dùng câu thể chủ động, khẳng định. Có thể bỏ qua 
động từ. Tránh dùng chấm than, vì nó không thay thế được những 
từ mạnh; 
+ Hạn chế không dùng dấu chấm câu.
+ Chính xác, trung thực, không nói quá, thích hợp, độc đáo; 
+ Phù hợp với thể loại. 
b. Một số lưu ý nên tránh:
- Độ dài tối đa khoảng 1,5 dòng của khuôn báo.
- Tránh đặt những tít giật gân (không đưa tin dưới dạng giật 
gân).
- Tít mờ (không rõ ràng về nội dung, không nêu bật được chủ đề).
4. Cách viết tin:
• 02:Tít dẫn: thường 
đóng vai trò định vị 
sự việc: thời gian, địa 
điểm, miền thông tin. 
• 03: Tít phụ: Bổ sung 
thông tin cho tít (như 
thế nào, tại sao). 
• 04: Ảnh.
• 05: Chú thích ảnh.
5. Quy tắc viết bài cho báo mạng, 
trang tin điện tử:
* Không làm dàn ý theo kiểu bao gồm mở đầu, thân bài, kết luận, 
mà bài báo phải đi ngay vào trọng tâm thông tin, cùng với thông điệp chính. 
Sau đó sẽ đến "như thế nào" và "tại sao".
* Dữ liệu tạo nguồn tin:
Nguồn tin cho các trang TTĐT trường học là hết sức phong phú, dễ 
tìm, dễ tiếp cận. Ví dụ:
- Hoạt động chăm sóc bồn hoa cây cảnh, các họat động đoàn đội, các 
hoạt động liên quan đến giáo dục diễn ra ở địa phương
- Trang trường, có thể lấy (post) những tin tức liên quan đến bậc học 
từ những trang báo có uy tín (lưu ý đến tính xác thực của thông tin).
* Mỗi đoạn một ý: Người đọc không có nhiều thời gian và không thể 
kiên nhẫn đọc những bài báo dài cả màn hình mà không rõ ý, rõ đoạn. Tốt 
nhất là mỗi đoạn một ý.
* Liên kết giữa các đoạn: Việc chia đoạn nhiều là cần thiết nhưng 
phải luôn có liên kết giữa các đoạn để thu hút độc giả. Tránh viết "dây cà ra 
dây muống", viết lan man.
B. MỘT SỐ LƯU Ý KHI VIẾT CHO BÁO 
ĐIỆN TỬ, TRANG TIN ĐIỆN TỬ
• Có 3 phương pháp thu thập thông tin truyền thống cho 
một tác phẩm báo chí là phỏng vấn, quan sát và 
nghiên cứu tài liệu.
• Khi viết tin, bài cho báo điện tử, trang tin điện tử hãy 
thực hiện nguyên tắc là đề cập, nói thẳng vào sự kiện, 
câu chuyện chính; 
• Vd: Độc giả không chỉ muốn biết ai, cái gì, ở đâu và khi 
nào mà cả tại sao. (Tại sao giáo dục vùng cao Lệ Thủy 
có những bước phát triển đột phá? Điều này có ảnh 
hưởng thế nào tới đời sống giáo dục của chúng ta nói 
chung?)
• Dùng các đoạn ngắn (mỗi đoạn một ý); 
• Dùng câu chủ động, không lạm dụng tính từ; 
• Với những bài dài, nên có những tiểu đề mục chứa 
đựng thông tin (Cách này vừa tạo ra những điểm nghỉ 
cho mắt, vừa lôi kéo độc giả đọc tiếp). 
• Có thể dùng font chữ đậm để nhấn mạnh những điểm 
quan trọng nhưng không nên lạm dụng; 
• Nên có ảnh hoặc hình minh họa, dù nhỏ (Ảnh ở đây 
không chỉ có ý nghĩa trang trí mà còn có sức thu hút, 
minh chứng rõ nhất cho độc giả về bài viết); 
• Đưa thông tin thành những hộp dữ liệu, biểu đồ nếu 
thông tin đó có thể làm thành đồ thị, bảng biểu, hình 
minh họa 
• Dùng các đường link để bổ sung thêm chi tiết, thông tin 
để tạo sự liền mạch cho độc giả (đặc biệt là những sự 
kiện liên quan hoặc cùng nhóm chủ đề) .
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC 
ĐỒNG CHÍ ĐÃ LẮNG NGHE!