Bài giảng Nhập môn công nghệ phần mềm - Chương 3: Phân tích và đặc tả yêu cầu - Nguyễn Thanh Bình

 Phân tích vàñc t 
 yêu c u (3)
 Nguy n Thanh Bình
 Khoa Công ngh Thôngtin
 Tr ưng ði h c Bách khoa
 ði h c ðà Nng
Ni dung

 Khái ni m yêu c u

 Yêu c u ch c n ăng và phi ch c n ăng

 Tài li u ñc t  yêu c u

 Các b ưc phân tích vàñc t  yêu c u
  Phân tích bài toán
  Thu th p yêu c u
  Phân tích yêu c u
  ðc t  yêu c u
  Hp th c hóa yêu c u
2
 1
Phân tích vàñc t  yêu c u

 Phân tích vàñc t  yêu c u là ti n 
 trình xác ñnh:
  các d ch v /ch c n ăng mà khách 
 hàng yêu c u t  h th ng
  các ràng bu c mà h th ng ñưc phát 
 tri n và vn hành
3
Yêu c u là gì

 Mt yêu c u có th  là t mt phát bi u 
 mc tr u t ưng r t cao v dch v  hay h 
 th ng cho ñn m t ñc t  toán h c r t chi 
 ti t

 Yêu c u là
  năng l c c a ph n m m màngưi s  dng 
 cn ñ gi i quy t v n ññt ra nh m ñt 
 ñưc m c ñích xác ñnh
  năng l c c a ph n m m c n có nh m th a 
 mãn m t h p ñng, m t chu n, m t ñc t 
4
 2
Các lo i yêu c u

 Yêu c u ng ưi s  dng
  các phát bi u b ng ngôn ng  t nhiên (và các s ơ ñ) v 
 dch v  và ràng bu c mà h th ng cung c p
  dành cho khách hàng

 Yêu c u h  th ng
  tài li u có cu trúc mô t  chi ti t các d ch v  ca h  th ng
  là hp ñng gi a khách hàng vàngưi phát tri n

 ðc t  ph n m m
  mô t  chi ti t v  ph n m m, nh m ph c v  cho thi t k , mã 
 hóa
  dành cho ng ưi phát tri n
5
Ng ưi ñc yêu c u
 Client managers
 System end-users
 User requirements Client engineers
 Contractor managers
 System architects
 System end-users
 Client engineers
 System requirements
 System architects
 Software developers
 Client engineers (perhaps)
 Software design
 System architects
 specification
 Software developers
6
 3
Yêu c u ch c n ăng và phi 
ch c n ăng

 Yêu c u ch c n ăng
  phát bi u v  các d ch v /ch c n ăng mà h
 th ng c n cung c p
 • h th ng c n tr  li các s  ki n hay d  li u vào 
 nh ư th  nào

 Yêu c u phi ch c n ăng
  các ràng bu c trên các d ch v /ch c n ăng 
 ca h  th ng
 • th i gian
 • ti n trình phát tri n
 • chu n...
7
Yêu c u ch c n ăng

 Mô t  ch c n ăng c a h  th ng

 Ví d
  Ng ưi s  dng có th  tìm ki m các tài li u 
 da trên t  khóa ch a trong tài li u ho c tên 
 tài li u
  H th ng c n cung c p cho ng ưi s  dng 
 ph ươ ng ti n hi n th  d dàng các tài li u t 
 CSDL
  H th ng ph i ñc ñưc các ñnh d ng khác 
 nhau c a tài li u: văn b n (text), pdf, .doc, 
 bng tính Excel
8
 4
Yêu c u ch c n ăng

 S không chính xác c a yêu c u
  yêu c u không ñưc phát bi u chính xác
  yêu c u nh p nh ng có th ñưc hi u các 
 cách khác nhau b i ng ưi s  dng vàngưi 
 phát tri n
  Ví d “hi n th  d dàng”
 • ng ưi s  dng: có th  hi n các lo i tài li u khác 
 nhau
 • ng ưi phát tri n: cung c p giao di n hi n th  tài 
 li u  ch ñvănbn
9
Yêu c u ch c n ăng

 Trên nguyên t c, yêu c u ph i th a mãn:
  ñy ñ
 • yêu c u ph i mô t ñy ñ các ch c n ăng c n thi t
  gn bó
 • các yêu c u ch c n ăng ph i không mâu thu n l n nhau

 Trong th c t 
  không ñơ n gi n ñ cóñưc yêu c u ñy ñ và gn 
 bó
  có th  trong quá trình phát tri n, các v n ññưc 
 phát hi n và ch nh s a yêu c u
10
 5
Yêu c u phi ch c n ăng

 ðnh ngh ĩa các tính ch t và ràng bu c c a h  th ng
  yêu c u ti n trình
 • ph ươ ng pháp thi t k 
 • ngôn ng  lp trình
 • công c  c dng
  th i gian tr  li
  ñ tin c y
  yêu c u v lưutr d li u

 Yêu c u phi ch c n ăng có th  quan tr ng h ơn yêu c u 
 ch c n ăng
  nu yêu c u phi ch c n ăng không ñưc ñáp ng, h 
 th ng tr  nên vô d ng
11
Yêu c u phi ch c n ăng

 Yêu c u v  sn ph m
  yêu c u ñc t  sn ph m làm ra ph i ñáp ng: t c ñ
 th c thi, ñ tin c y...

 Yêu c u v  t ch c
  yêu c u là các chính sách v  t ch c nh ư: ti n trình 
 phát tri n áp d ng, yêu c u cài ñt, 

 Yêu c u bên ngoài
  yêu c u ñn t  các yêu t  bên ngoài h  th ng và ti n 
 trình phát tri n: yêu c u v  kh năngtươngt ác, v 
 ño ñc, ..
12
 6
 Yêu c u phi ch c n ăng
 Non-functional
 requirements
 Product Or ganizational External
 requirements requirements requirements
 Ef ficiency Reliability Portability Interoperability Ethical
 requir ements requirements requirements requirements requirements
 Usability Delivery Implementation Standards Legislative
requirements requirements requirements requirements requirements
Performance Space Privacy Safety
requirements requirements requirements requirements
 13
 Yêu c u phi ch c n ăng
 
 Ví d
  Yêu c u v  sn ph m
 • ph n m m ch  nên yêu c u t i ña 256 MB b  nh 
  Yêu c u v  t ch c
 • ti n trình phát tri n ph i ñáp ng chu n DO178
  Yêu c u bên ngoài
 • hthôngkhôngñưc ñ l thông tin cá nhân c a 
 khách hàng
 14
 7
Yêu c u phi ch c n ăng

 ðo l ưng yêu c u
 Property Measure
 Speed Processed transactions/second
 User/Event response time
 Screen refresh time
 Size K Bytes
 Number of RAM chips
 Ease of use Training time
 Number of help frames
 Reliability Mean time to failure
 Probability of unavailability
 Rate of failure occurrence
 Availability
 Robustness Time to restart after failure
 Percentage of events causing failure
 Probability of data corruption on failure
 Portability Percentage of target dependent statements
 Number of target systems
15
Yêu c u ng ưi s  dng
(user requirements)

 nên mô t 
  yêu c u ch c n ăng
  yêu c u phi ch ưc n ăng

 d hi u ñi v i ng ưi s  dng
  không có ki n th c chi ti t v  k thu t/tin h c

 yêu c u ng ưi s  dng nên ñưc mô t 
 bi:
  ngôn ng  t nhiên
  bi u ñ, b ng bi u
16
 8
Ngôn ng  t nhiên

 Ưu ñim
  d hi u
  d s dng

 Hn ch 
  không r  ràng, thi u chính xác
  nh p nh ng
  ln l n gi a yêu c u ch c n ăng và yu c u 
 phi ch c n ăng
  quá mm d o
 • trình bày nhi u cách
17
Các gi i pháp thay th  cho 
ngôn ng  t nhiên

 Ngôn ng  có cu trúc
  s dng ngôn ng  gn v i ngôn ng  lp 
 trình

 Các mô hình
  các ký hi u ñ ha

 Ký hi u toán h c
  ngôn ng  hình th c
18
 9
Yêu c u h  th ng
(system requirements)

 làñc t  chi ti t h ơn yêu c u ng ưi s 
 dng

 ph c v cơbn cho b ưc thi t k 

 có th  s dng làm m t ph n c a h p ñng

 có th  s dng các mô hình ñ mô t 
19
Tài li u ñc t  yêu c u

 Tài li u ñc t  yêu c u là các phát bi u 
 chính th c v  h th ng c n xây d ng

 Không ph i là tài li u thi t k 

 Xác ñnh h  th ng c n làm cái gì (WHAT)

 Không tr  li câu h i làm nh ư th  nào 
 (HOW)
20
 10
Tài li u ñc t  yêu c u
Ng ưi s  dng
 Specify the requirem ents and
 read them to check that they
 System customers m eet their needs. They
 specify changes to the
 requirem ents
 Use the requirem ents
 M a n a g e r s docum ent to plan a bid for
 the system and to plan the
 system developm ent process
 Use the requirem ents to
 System engineers understand what system is to
 be developed
 System test Use the requirem ents to
 e n g in e e r s develop validation tests for
 t h e s y s te m
 S y st e m Use the requirem ents to help
 maintenance understand the system and
21 e n g in e e r s the relationships betw een its
 p ar t s
Tài li u ñc t  yêu c u

 Các yêu c u c a m t tài li u ñc t  yêu c u
  ñc t  các hành vi bên ngoài c a h  th ng
  ñc t  các ràng bu c cài ñt (mã hóa)
  d dàng thay ñi
  s dng nh ư là công c  tham kh o khi b o 
 trì
  d báo th i gian s ng c a h  th ng (d  báo 
 thay ñi)
  ñc t  tr  li các s  ki n không mong ñi
22
 11
 Cu trúc c a tài li u ñc t 
 yêu c u
 
 Gi i thi u
 
 Thu t ng 
 
 ðnh ngh ĩa yêu c u ng ưi s  dng
 
 Ki n trúc h  th ng
 
 ðc t  yêu c u h  th ng
 
 Mô hình h  th ng
 
 Phát tri n/thay ñi c a h  th ng
 
 Ph  lc
 
 Ch  mc
 23
 Cu trúc c a tài li u ñc t 
 yêu c u – theo chu n IEEE
1. Introduction 4. System Features
1.1 Purpose 4.1 System Feature 1
1.2 Document Conventions 4.2 System Feature 2 (and so on)
1.3 Intended Audience and Reading Suggestions 5. Other Nonfunctional Requirements
 5.1 Performance Requirements
1.4 Product Scope 5.2 Safety Requirements
1.5 References 5.3 Security Requirements
2. Overall Description 5.4 Software Quality Attributes
2.1 Product Perspective 5.5 Business Rules
2.2 Product Functions 6. Other Requirements
2.3 User Classes and Characteristics Appendix A: Glossary
2.4 Operating Environment Appendix B: Analysis Models
2.5 Design and Implementation Constraints Appendix C: To Be Determined List
2.6 User Documentation
2.7 Assumptions and Dependencies
3. External Interface Requirements Chi ti t
3.1 User Interfaces
3.2 Hardware Interfaces
3.3 Software Interfaces
3.4 Communications Interfaces
 24
 12
Các b ưc phân tích vàñc 
t yêu c u

 Phân tích bài toán

 Thu th p yêu c u

 Phân tích yêu c u

 ðc t  yêu c u

 Hp th c hóa yêu c u
25
Phân tích bài toán

 Mô t  nghi p v 
  mô t  các lu ng nghi p v , các x  lý và vai 
 trò c a con ng ưi trong h  th ng hi n t i
  hi u ñưc nghi p v 
  ch  yu t p trung vào các vùng c n t ñng 
 hóa
  h tr  cho vi c xác ñnh các thay ñi và ci 
 ti n yêu c u trong h  th ng m i
26
 13
Phân tích bài toán

 Mô t  h th ng
  mô t  h th ng ñ xu t
 • mô t  lu ng thông tin gi a h  th ng ñ xu t và
 môi tr ưng c a nó
  ñáp ng ñưc mô t  nghi p v 
  ci ti n nghi p v  hi n t i
  da trên mô t  nghi p v  hi n t i
27
Thu th p yêu c u

 Kh ng ñnh tính kh  thi c a h  th ng ñ
 xu t
  kh  thi v  kinh t 
  kh  thi v  k thu t
  kh  thi v  vn hành

 Xác ñnh nh ng ng ưi liên quan ñn h 
 th ng vànhưng ng ưi s  dng cu i

 Xác ñnh các ràng bu c khi s  dng h 
 th ng ñ xu t
28
 14
Thu th p yêu c u

 Xác ñnh các các ph ươ ng pháp thu th p 
 yêu
  ví d: ph ng v n

 Xác ñnh các yêu c u nh p nh ng
  có th  s dng k  thu t nguyên m u

 Xác ñnh các yêu c u khác, mà khách hàng 
 không yêu c u r 
  ví d: giao di n d  s dng
29
Thu th p yêu c u

 Kt qu  ca b ưc thu th p yêu c u
  Phát bi u v  s cn thi t và tính kh  thi
  Gi i h n l ĩnh v c/ch c n ăng c a ph n m m
  Danh sách ng ưi liên quan, ngưi s  dng 
 cu i
  Mô t môitrưng mà ph n m m s  vn 
 hành
  Danh sách các yêu c u c a ph n m m ñ
 xu t
  Các ràng bu c c a ph n m m ñ xu t
30
 15
Thu th p yêu c u

 Các k  thu t thu th p yêu c u
  Ph ng v n khách hàng
  Th c hi n các h i th o/th o lu n
  Chu n b  các b ng câu h i ñiu tra
  Quan sát ho t ñng nghi p v  hi n t i
  Tham kh o các chuyên gia trong l ĩnh 
 vc
31
Thu th p yêu c u

 Ph ng v n khách hàng (1)
  hi u r  nghi p v  hi n t i
  hi u r  chi ti t c a yêu c u
  hi u r  mong mu n th c s  ca khách hàng
  nên ñt các câu h i ng n g n
  câu h i t p trung vào vi c hi u yêu c u
  Ví d
 • Nh ng ai s  dng h  th ng ?
 • Kt qu  ca ch c n ăng này là gì ?
32
 16
Thu th p yêu c u

 Ph ng v n khách hàng (2)
  các ho t ñng c n thi t cho ph ng 
 vn
 • xác ñnh r  nh ng ng ưi c n ph ng v n
 • chu n b  sn các câu h i
 • tìm hi u v  lĩnh v c ho t ñng c a h 
 th ng, c a khách hàng
 • ghi nh n các câu h i trong quá trình 
 ph ng v n
33
Thu th p yêu c u

 Th c hi n các h i th o/th o lu n
  tp h p khách hàng, nh ng ng ưi 
 liên quan ñn h  th ng
  t ch c các bu i th o lu n
  trình bày các yêu c u c a h  th ng 
 cn phát tri n
 • khách hàng có hi u yêu c u ?
  khuy n khích ý ki n c a khách hàng
34
 17
Thu th p yêu c u

 Chu n b  các b ng câu h i ñiu tra
  Chu n b  sn b ng các câu h i
 • ch c n ăng mong ñi
 • th i gian yêu c u hoàn thành d  án
 • kt qu  ca m t ti n trình nghi p v 
 • hi ñưc nhi u ng ưi

 Quan sát ho t ñng nghi p v  hi n t i
  ñn n ơi làm vi c c a khách hàng và quan sát
  quay phim các nghi p v 

 Tham kh o các chuyên gia trong l ĩnh v c
  hi u r  các nghi p v  chuyên môn ph c t p
35
Phân tích yêu c u

 Phân lo i các yêu c u
  ch c n ăng
  phi ch c n ăng

 Yêu c u ch c n ăng xu t phát t  các yêu 
 cu c a khách hàng và nghi p v  trong h 
 th ng hi n t i

 Yêu c u phi ch c n ăng th ưng không l  rõ
  th ưng do ng ưi phát tri n ñ xu t
36
 18
ðc t  yêu c u

 Mô t  chi ti t các yêu c u ñã phân tích

 Có th  s dng các c u trúc tài li u ñc t  yêu c u 
 khác nhau
  ch ng h n c u trúc IEEE

 Tuy nhiên, ph i ch a ít nh t các thông tin
  ñnh ngh ĩa h  th ng ph n m m
  mc ñích tài li u ñc t  yêu c u
  gi i h n c a h  th ng ph n m m
  yêu c u ch c n ăng
  yêu c u phi ch c n ăng
  các ñiu ki n màtrongñ ó h th ng ñ xu t s  vn 
 hành
37
Hp th c hóa yêu c u

 Ch  ra r ng các yêu c u th c s  là cái 
 khách hàng c n

 Li bưc ñc t  yêu c u chi phí rt l n
  chi phí sa m t l i yêu c u sau khi ñã giao 
 sn ph m có th  ln g p 100 l n l i cài ñt

 K thu t nguyên m u r t hi u qu ñ hp 
 th c hóa yêu c u
38
 19
Hp th c hóa yêu c u

 Ki m tra các tính ch t
  Hp l 
 • h th ng ph n m m có cung c p các ch c n ăng 
 h tr  tt nh t cho khách hàng ?
  Ch c ch n
 • có các yêu c u nào mâu thu n nhau ?
  ðy ñ
 • tt c  các yêu c u c a khách hàng ñã ñưc ñc 
 t ?
  Th c t 
 • tt c  các yêu c u có th  th c hi n v i công ngh 
 và ngân sách hi n t i ?
39
Hp th c hóa yêu c u

 Th m ñnh các yêu c u (reviews)
  Th ưng xuyên th m ñnh yêu c u
  C khách hàng vàngưi phát tri n ñu ph i th m 
 ñnh yêu c u
  Th m ñnh có th  t ch c hình th c ho c không hình 
 th c
  Trao ñi gi a ng ưi phát tri n, khách hàng vàngưi 
 s dng cu i có th  gi i quy t s m các khókhăn
40
 20