Bài giảng Nguyên lý kế toán - Huỳnh Thị Thanh Dung

n hình thành tài sản hiện có của DN tại thời điểm 
lập báo cáo, chi thành 
 A- Nợ phải trả: Phản ánh các khoản nợ DN phải trả gồm: Nợ ngắn hạn, nợ dài hạn 
và 1 số khoản nợ khác.... 
 B- Nguồn vốn chủ sở hữu: Nguồn vốn KD, các quỹ, nguồn kinh phí.. 
 Mỗi phần của bảng được phân theo 4 cột: cột mã số, cột thuyết minh, cột số đầu 
năm, cột số cuối kỳ (quý, năm). 
Theo quy định tại Chuẩn mực kế toán “Trình bày Báo cáo tài chính” khi lập và 
trình bày Bảng cân đối kế toán phải tuân thủ các nguyên tắc chung về lập và trình bày 
Báo cáo tài chính. Ngoài ra, trên Bảng cân đối kế toán, các khoản mục Tài sản và Nợ 
phải trả phải được trình bày riêng biệt thành ngắn hạn và dài hạn, tuỳ theo thời hạn của 
chu kỳ kinh doanh bình thường của doanh nghiệp, cụ thể như sau: 
- 61 - 
a) Đối với doanh nghiệp có chu kỳ kinh doanh bình thường trong vòng 12 
tháng, thì Tài sản và Nợ phải trả được phân thành ngắn hạn và dài hạn theo nguyên 
tắc sau: 
- Tài sản và Nợ phải trả được thu hồi hay thanh toán trong vòng không quá 
12 tháng tới kể từ thời điểm báo cáo được xếp vào loại ngắn hạn; 
- Tài sản và Nợ phải trả được thu hồi hay thanh toán từ 12 tháng trở lên kể 
từ thời điểm báo cáo được xếp vào loại dài hạn. 
b) Đối với doanh nghiệp có chu kỳ kinh doanh bình thường dài hơn 12 
tháng, thì Tài sản và Nợ phải trả được phân thành ngắn hạn và dài hạn theo điều 
kiện sau: 
- Tài sản và Nợ phải trả được thu hồi hay thanh toán trong vòng một chu kỳ 
kinh doanh bình thường được xếp vào loại ngắn hạn; 
- Tài sản và Nợ phải trả được thu hồi hay thanh toán trong thời gian dài hơn 
một chu kỳ kinh doanh bình thường được xếp vào loại dài hạn. 
Trường hợp này, doanh nghiệp phải thuyết minh rõ đặc điểm xác định chu 
kỳ kinh doanh thông thường, thời gian bình quân của chu kỳ kinh doanh thông 
thường, các bằng chứng về chu kỳ sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cũng 
như của ngành, lĩnh vực doanh nghiệp hoạt động. 
c) Đối với các doanh nghiệp do tính chất hoạt động không thể dựa vào chu 
kỳ kinh doanh để phân biệt giữa ngắn hạn và dài hạn, thì các Tài sản và Nợ phải trả 
được trình bày theo tính thanh khoản giảm dần. 
*Cơ sở lập Bảng cân đối kế toán 
- Căn cứ vào sổ kế toán tổng hợp; 
- Căn cứ vào sổ, thẻ kế toán chi tiết hoặc Bảng tổng hợp chi tiết; 
- Căn cứ vào Bảng cân đối kế toán năm trước (để trình bày cột đầu năm). 
- 62 - 
Đơn vị báo cáo:.... Mẫu số B 01 – DN 
Địa chỉ:. (Ban hành theo Thông tư số 200/2014/TT- BTC 
 Ngày 22 / 12 /2014 của Bộ Tài chính) 
BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN 
 Tại ngày ... tháng ... năm ...(1) 
 Đơn vị tính:............. 
TÀI SẢN 
Mã 
số 
Thuyế
t minh 
Số 
cuối 
năm 
(3) 
Số 
đầu 
năm 
(3) 
1 2 3 4 5 
A - Tài sản ngắn hạn 
100 
I. Tiền và các khoản tương đương tiền 110 
1. Tiền 111 
2. Các khoản tương đương tiền 
112 
II. Đầu tư tài chính ngắn hạn 120 
1. Chứng khoán kinh doanh 121 
2. Dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh (*) (2) 122 () () 
3. Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn 
123 
III. Các khoản phải thu ngắn hạn 130 
1. Phải thu ngắn hạn của khách hàng 131 
2. Trả trước cho người bán 132 
3. Phải thu nội bộ ngắn hạn 133 
4. Phải thu theo tiến độ kế hoạch hợp đồng xây dựng 134 
5. Phải thu về cho vay ngắn hạn 135 
6. Phải thu ngắn hạn khác 136 
7. Dự phòng phải thu ngắn hạn khó đòi (*) 
139 () () 
IV. Hàng tồn kho 140 
1. Hàng tồn kho 141 
2. Dự phòng giảm giá hàng tồn kho (*) 149 () () 
V. Tài sản ngắn hạn khác 150 
1. Chi phí trả trước ngắn hạn 151 
2. Thuế GTGT được khấu trừ 152 
3. Thuế và các khoản khác phải thu Nhà nước 153 
4. Giao dịch mua bán lại trái phiếu Chính phủ 154 
5. Tài sản ngắn hạn khác 155 
B - TÀI SẢN DÀI HẠN 
200 
I. Các khoản phải thu dài hạn 210 
1. Phải thu dài hạn của khách hàng 211 
2. Vốn kinh doanh ở đơn vị trực thuộc 212 
3. Phải thu nội bộ dài hạn 213 
- 63 - 
4. Phải thu về cho vay dài hạn 214 
5. Phải thu dài hạn khác 215 
6. Dự phòng phải thu dài hạn khó đòi (*) 
219 (...) (...) 
II. Tài sản cố định 220 
1. Tài sản cố định hữu hình 221 
 - Nguyên giá 222 
 - Giá trị hao mòn luỹ kế (*) 223 () () 
2. Tài sản cố định thuê tài chính 224 
 - Nguyên giá 225 
 - Giá trị hao mòn luỹ kế (*) 226 () () 
3. Tài sản cố định vô hình 227 
 - Nguyên giá 228 
 - Giá trị hao mòn luỹ kế (*) 
229 () () 
III. Bất động sản đầu tư 230 
 - Nguyên giá 231 
 - Giá trị hao mòn luỹ kế (*) 232 
 () () 
IV. Tài sản dở dang dài hạn 
1. Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang dài hạn 
2. Chi phí xây dựng cơ bản dở dang 
240 
241 
242 
V. Đầu tư tài chính dài hạn 250 
1. Đầu tư vào công ty con 251 
2. Đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết 252 
3. Đầu tư khác vào công cụ vốn 
4. Dự phòng đầu tư tài chính dài hạn (*) 
253 
254 
5. Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn 
255 () () 
VI. Tài sản dài hạn khác 260 
1. Chi phí trả trước dài hạn 261 
2. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại 262 
3. Tài sản dài hạn khác 268 
Tổng cộng tài sản (270 = 100 + 200) 
270 
C – Nợ phải trả 
300 
I. Nợ ngắn hạn 310 
1. Vay và nợ thuê tài chính ngắn hạn 311 
2. Phải trả người bán ngắn hạn 312 
3. Người mua trả tiền trước 313 
4. Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước 314 
5. Phải trả người lao động 315 
6. Chi phí phải trả ngắn hạn 316 
7. Phải trả nội bộ ngắn hạn 317 
8. Phải trả theo tiến độ kế hoạch hợp đồng xây dựng 318 
9. Doanh thu chưa thực hiện ngắn hạn 319 
- 64 - 
10. Phải trả ngắn hạn khác 320 
11. Dự phòng phải trả ngắn hạn 321 
12. Quỹ khen thưởng, phúc lợi 322 
13. Quỹ bình ổn giá 323 
14. Giao dịch mua bán lại trái phiếu Chính phủ 
324 
II. Nợ dài hạn 330 
1. Phải trả người bán dài hạn 331 
2. Chi phí phải trả dài hạn 332 
3. Phải trả nội bộ về vốn kinh doanh 333 
4. Phải trả nội bộ dài hạn 334 
5. Doanh thu chưa thực hiện dài hạn 335 
6. Phải trả dài hạn khác 336 
7. Vay và nợ thuê tài chính dài hạn 337 
8. Trái phiếu chuyển đổi 338 
9. Thuế thu nhập hoãn lại phải trả 339 
10. Dự phòng phải trả dài hạn 340 
11. Quỹ phát triển khoa học và công nghệ 
341 
D - VỐN CHỦ SỞ HỮU 400 
I. Vốn chủ sở hữu 410 
1. Vốn góp của chủ sở hữu 411 
2. Thặng dư vốn cổ phần 412 
3. Quyền chọn chuyển đổi trái phiếu 413 
4. Vốn khác của chủ sở hữu 414 
5. Cổ phiếu quỹ (*) 415 (...) (...) 
6. Chênh lệch đánh giá lại tài sản 416 
7. Chênh lệch tỷ giá hối đoái 417 
8. Quỹ đầu tư phát triển 418 
9. Quỹ hỗ trợ sắp xếp doanh nghiệp 419 
10. Quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu 420 
11. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối 
 - LNST chưa phân phối lũy kế đến cuối kỳ trước 
 - LNST chưa phân phối kỳ này 
421 
421a 
421b 
 12. Nguồn vốn đầu tư XDCB 
422 
II. Nguồn kinh phí và quỹ khác 430 
 1. Nguồn kinh phí 431 
 2. Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ 432 
Tổng cộng nguồn vốn (440 = 300 + 400) 
440 
 Lập, ngày ... tháng ... năm ... 
Người lập biểu Kế toán trưởng Giám đốc 
(Ký, họ tên) 
 - Số chứng chỉ hành nghề; 
- Đơn vị cung cấp dịch vụ kế toán 
(Ký, họ tên) (Ký, họ tên, đóng dấu) 
- 65 - 
Ghi chú: 
(1) Những chỉ tiêu không có số liệu được miễn trình bày nhưng không được đánh lại “Mã 
số” chỉ tiêu. 
(2) Số liệu trong các chỉ tiêu có dấu (*) được ghi bằng số âm dưới hình thức ghi trong 
ngoặc đơn (...). 
(3) Đối với doanh nghiệp có kỳ kế toán năm là năm dương lịch (X) thì “Số cuối năm“ có 
thể ghi là “31.12.X“; “Số đầu năm“ có thể ghi là “01.01.X“. 
(4) Đối với người lập biểu là các đơn vị dịch vụ kế toán phải ghi rõ Số chứng chỉ hành 
nghề, tên và địa chỉ Đơn vị cung cấp dịch vụ kế toán. Người lập biểu là cá nhân ghi rõ Số 
chứng chỉ hành nghề. 
5.3.3 Tính cân đối 
 Khi lập bảng cân đối kế toán cần chú ý một tính chất hết sức quan trọng, đó là 
tính Cân đối. Nó được biểu hiện thành sự cân bằng giá trị giữa phần Tài sản và phần 
Nguồn vốn tại mọi thời điểm. 
Vậy ta luôn có: Tổng giá trị Tài sản = Tổng Nguồn vốn 
Ký hiệu: TS = NV 
Để chứng minh tính cân đối trên, người ta xét một nghiệp vụ kinh tế, tài chính 
phát sinh tại thời điểm đầu kỳ - khi tính cân đối đã được thiết lập trên bảng cân đối kế 
toán. Một nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh có thể thuộc một trong bốn loại quan 
hệ đối ứng đã được giới thiệu ở chương 3, ta lần lượt xét từng loại quan hệ đối ứng: 
Với giả thiết đầu kỳ là Tổng giá trị Tài sản = Tổng Nguồn vốn 
Ký hiệu TS0 = NV0 ( **) 
* Trường hợp nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh đang xét thuộc quan hệ đối 
ứng loại I ( Tài sản này tăng đồng thời tài sản khác giảm với cùng một lượng giá trị) 
Trong trường hợp này, khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh sẽ làm cho một 
tài sản tăng lên lượng giá trị bằng “ x ” và một tài sản khác giảm xuống một lượng giá 
trị cũng bằng“ x”. Sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính hoàn thành, ta có: 
Tổng giá trị tài sản: TS 1= TS0 + x - x = TS 0 
Tổng nguồn vốn: NV1 = NV0 
Từ đó suy ra: TS 1 = NV1 (1) 
Điều này cho thấy sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính thuộc quan hệ đối ứng 
loại I phát sinh và hoàn thành, tổng tài sản vẫn luôn cân bằng với tổng nguồn vốn và 
tính cân đối trước khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh vẫn không đổi. 
* Trường hợp nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh đang xét thuộc quan hệ đối 
ứng loại II ( Nguồn vốn này tăng đồng thời Nguồn vốn khác giảm với cùng một lượng 
giá trị) 
Trong trường hợp này, khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh sẽ làm cho một 
nguồn vốn tăng lên lượng giá trị bằng “ y ” và một nguồn vốn khác giảm xuống một 
lượng giá trị cũng bằng “ y”. Sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính hoàn thành, ta có: 
- 66 - 
Tổng giá trị tài sản: TS2 = TS0 
Tổng nguồn vốn: NV2 = NV0 + y - y = NV0 
Từ đó suy ra: TS2 = NV2 (2) 
Vậy sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính thuộc quan hệ đối ứng loại II phát sinh 
và hoàn thành, tổng tài sản vẫn luôn cân bằng với tổng nguồn vốn và tính cân đối 
trước khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh vẫn không đổi. 
* Trường hợp nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh đang xét thuộc quan hệ đối 
ứng loại III ( Tài sản tăng đồng thời Nguồn vốn tăng với cùng một lượng giá trị) 
Trong trường hợp nghiệp vụ kinh tế, tài chính thuộc quan hệ đối ứng loại III 
phát sinh sẽ làm cho tài sản tăng lên một lượng giá trị bằng “ z ” đồng thời nguồn vốn 
cũng tăng lên một lượng giá trị bằng “ z”. Sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính hoàn 
thành, ta có: 
Tổng giá trị tài sản: TS3 = TS0 + z 
Tổng nguồn vốn: NV3 = NV0 + z 
Kết hợp với biểu thức (**) suy ra: TS3 = NV3 (3) 
Điều này cho thấy so với ban đầu, sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh 
và hoàn thành thì tổng tài sản và tổng nguồn vốn cùng tăng lên một lượng giá trị, tuy 
nhiên tổng tài sản vẫn cân bằng với tổng nguồn vốn, cho nên tính cân đối vẫn còn tồn 
tại nhưng ở mức cao hơn. 
* Trường hợp nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh đang xét thuộc quan hệ đối 
ứng loại IV( Tài sản giảm đồng thời Nguồn vốn giảm với cùng một lượng giá trị) 
Trong trường hợp này, khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh sẽ làm cho tài 
sản giảm xuống một lượng giá trị bằng “ t ” đồng thời nguồn vốn cũng giảm xuống 
một lượng giá trị bằng “ t ”. Sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính hoàn thành, ta có: 
Tổng giá trị tài sản: TS4 = TS0 - t 
Tổng nguồn vốn: NV4 = NV0 - t 
Kết hợp với biểu thức (**) suy ra: TS4 = NV4 (4) 
Vậy so với ban đầu, sau khi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh và hoàn thành 
thì tổng tài sản và tổng nguồn vốn cùng giảm xuống một lượng giá trị, tuy nhiên tổng 
tài sản vẫn cân bằng với tổng nguồn vốn, cho nên tính cân đối vẫn còn tồn tại nhưng ở 
mức thấp hơn. 
Kết luận: "Trên Bảng cân đối kế toán luôn luôn có sự cân đối giữa Tài sản và Nguồn 
vốn 
5.3.4 Nguyên tắc và phương pháp lập 
 Phải hoàn tất việc ghi sổ kế toán, tiến hành khoá sổ tài khoản, kiểm tra, đối 
chiếu số liệu kế toán giữa các sổ kế toán có liên quan để đảm bảo tính khớp đúng của 
- 67 - 
số liệu giữa các sổ kế toán. Tiếp đo, căn cứ vào các chỉ tiêu trên bảng cân đối kế toán 
và số dư cuối kỳ của tài khoản để phản ảnh theo nguyên tắc: 
 Số dư bên Nợ của tài khoản sẽ được ghi và bên "Tài sản" 
 số dư bên Có của tài khoản sẽ được ghi vào bên "nguồn vốn' 
 Đối với một số tài khoản vừa có số dư bên Có lại đồng thời có số dư bên Nợ 
(các TK thanh toán như các tài khoản: "Phải thu của khách hàng", "Phải trả cho người 
bán",...), tuyệt đối không được bù trừ số dư mà căn cứ vào số dư chi tiết của từng 
khách nợ, tổng hợp riêng số dư Nợ, số dư Có để ghi vào các chỉ tiêu cho phù hợp hai 
bên "Tài sản", "Nguồn vốn". 
- Cột số đầu năm: lấy số liệu ở cột số cuối kỳ của bảng CĐKT ngày 31/12 năm trước. 
 - Cộ số cuối kỳ: Căn cứ vào số liệu của sổ kế toán có liên quan sau khi đã khoá sổ. 
 + Số dư nợ các TK ghi vào chỉ tiêu tương ứng phần "Tài sản" 
 + Số dư có các TK ghi vào chỉ tiêu tương ứng phần "Nguồn vốn" 
 * Một số trường hợp ngoại lệ: 
 + TK dự phòng tổn thất tài sản: 229 có số dư nhưng ghi vào phần tài sản, ghi trong 
ngoặc đơn (xxx) hoặc ghi đỏ. 
 + Các chỉ tiêu liên quan đến TK 131, 138, 331, 338 không được lên bảng CĐKT 
theo số dư bù trừ mà căn cứ vào sổ chi tiết tổng hợp lại để ghi vào chỉ tiêu tương 
ứng.Các chi tiết dư nợ tổng hợp lại ghi vào phần TS. Các chi tiết dư có tổng hợp lại 
ghi vào phần nguồn vốn. 
 - Một số TK có số dư lưỡng tính như 412, 413, 421 căn cứ vào số dư để ghi vào chỉ 
tiêu tương ứng phần nguồn vốn: Nếu dư có ghi bình thường, nếu dư nợ thì ghi bằng số 
âm (xxx). 
 - Số liệu của bảng cân đối kế toán phải đảm bảo cân đối. 
 Tổng cộng tài sản = Tổng cộng nguồn vốn 
 - Các chỉ tiêu ngoài bảng CĐKT căn cứ vào số dư nợ cuối kỳ trên sổ tổng hợp để 
ghi vào chỉ tiêu tương ứng. 
5.3.5 Mối quan hệ giữa bảng cân đối kế toán và tài khoản kế toán 
 - Kết cấu của tài khoản kế toán và của bảng cân đối kế toán được xây dựng 
trong mối quan hệ phù hợp với nhau. 
 - Đầu kỳ, căn cứ vào sổ kế toán (tài khoản kế toán) kỳ trước để ghi chuyển số 
dư vào sổ kế toán (tài khoản kế toán) kỳ này; Có thể căn cứ vào số liệu ở bảng cân đối 
kế toán kỳ trước để kiểm tra lại việc ghi số dư đầu kỳ vào sổ kế toán. 
 - Cuối kỳ, khoá sổ kế toán, tính ra số dư cuối kỳ của các tài khoản và lấy số liệu 
để lập bảng cân đối kế toán mới 
- 68 - 
 Một trong các phương pháp kiểm tra sử dụng là phương pháp lập bảng cân đối 
tài khoản. Bảng này được lập bằng cách liệt kê toàn bộ tài khoản mà mà đơn vị sử 
dụng cùng số dư đầu kỳ, số phát sinh trong kỳ, số dư cuối kỳ của tài khoản đặc trưng 
của bảng là có 3 cột số tổng cộng bằng nhau từng đôi một: 
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 5 
1. Trình bày khái niệm về bảng cân đối kế toán và hãy phân tích tính cân đối 
của bảng cân đối kế toán? 
2. Trình bày nguyên tắc và phương pháp lập bảng cân đối kế toán? 
3. Trình bày mối quan hệ giữa bảng cân đối kế toán và tài khoản kế toán? 
TỰ HỌC 
1. Tại sao việc trình bày báo cáo kế toán cần đảm bảo nguyên tắc nhất quán? 
Tổng số dư Nợ đầu kỳ (hoặc 
cuối kỳ) của tất cả các tài khoản. 
Tổng cộng số dư Có đầu kỳ (hoặc 
cuối kỳ) của tất cả các tài khoản. = 
Tổng cộng số phát sinh Nợ 
của tất cả các tài khoản. 
Tổng cộng số phát sinh Có 
của tất cả các tài khoản. 
=