Bài giảng Một số khái niệm về báo chí và kỹ năng viết tin, bài cho báo mạng điện tử

Một số khái niệm về báo chí và kỹ năng viết tin, bài cho báo mạng điện tử 
------------------------- 
I. MỘT SỐ KHÁI NIÊM VỀ BÁO CHÍ 
Báo chí gồm những loại hình khác nhau: 
 Báo in , Báo nói, Báo hình , Thông tấn, Báo ảnh, Báo mạng điện tử 
Báo mạng điện tử là loại hình báo chí mới, tồn tại trên nền mạng Internet, gắn liền với sự phát triển của công nghệ và kỹ thuật mới. 
Với tư cách một loại hình báo chí, báo mạng điện tử cũng chịu sự chi phối của những đặc điểm chung như bất cứ một loại hình báo chí nào khác. 
Đối tượng phản ánh của tác phẩm báo chí: 
Cái mới là đối tượng, đồng thời là mục đích thông tin, phản ánh của báo chí. 
Cái mới - được hiểu với nghĩa là những sự việc, sự kiện, tình huống, hoàn cảnh mới nảy sinh, mới xuất hiện, tiêu biểu cho sự vận động phát triển không ngừng của cuộc sống . 
Việc phát hiện ra cái mới chưa phải là điều có tính chất quyết định. Điều quan trọng hơn là phân tích, đánh giá để hiểu biết đúng bản chất của cái mới. 
Đối tượng phản ánh của tác phẩm báo chí (tiếp) 
Không phải cái mới nào cũng có thể trở thành đối tượng của tác phẩm báo chí. 
Báo chí chỉ lựa chọn thông tin về những cái mới tiêu biểu, điển hình nhất. Đó là những cái mới tiêu biểu, điển hình, gắn liền với bản chất và phản ánh xu thế vận động đích thực của đời sống, được nhiều người quan tâm, đồng thời không được xâm hại đến quyền lợi của quốc gia. 
ĐẶC ĐIỂM TÁC PHẨM BÁO CHÍ 
Công thức 6W + H : 
What? (Chuyện gì xảy ra?) 
Where? (Xảy ra ở đâu?) 
When? (Xảy ra khi nào?) 
Who? (Ai liên quan?) 
With? (Cùng với những ai?) 
Why? (Tại sao chuyện đó xảy ra?) 
How? (Chuyện xảy ra như thế nào?) 
Mô hình tác phẩm báo chí : 
Mô hình Hình tháp xuôi 
Mô hình Hình tháp ngược 
Mô hình Viên kim cương 
Mô hình Đồng hồ cát 
Mô hình Hình chữ nhật 
Kết cấu theo vòng tròn khép kín 
Kết cấu của tác phẩm báo chí : 
Kết cấu theo trình tự thời gian 
Kết cấu theo trình tự thời gian đảo ngược 
Kết cấu theo nguyên tắc "bóc hành ” 
Kết cấu theo "Tam đoạn luận" 
Kết cấu theo trình tự từ thực trạng đến nguyên nhân, hậu quả (và đôi khi có cả giải pháp, kiến nghị) 
Kết cấu theo “vòng tròn khép kín” 
Kết cấu liên tưởng... 
II. Cách viết tin – “còn sự kiện thì còn tin, hết sự kiện hết tin” 
Tin là thể loại xung kích, nền tảng của báo chí, có nhiệm vụ phản ánh các sự kiện mới, tiêu biểu, cấp bách. 
So với tất cả các thể loại báo chí khác, tin có thể phản ánh sự kiện nhanh nhất, ngắn gọn nhất với một dung lượng cô đúc, chặt chẽ nhất . 
Ngôn ngữ của tin mang tính chất thông báo nên rất đơn giản, ngắn gọn và gắn liền với sự kiện, mang tính chất sự kiện một cách rõ rệt. 
Tin trả lời những câu hỏi cơ bản một cách đặc biệt ngắn gọn 
Trước hết, nó tập trung vào 4 câu hỏi đầu tiên là : 
Chuyện gì? (What), 
Khi nào?(When), 
Ở đâu?(Where), 
Ai?(Who)? 
Các dạng tin ngắn, tin tường thuật còn có thể trả lời các câu hỏi như: Với ai (With), Như thế nào (How ), Tại sao (Why)... Trong hầu hết các trường hợp, ba câu hỏi đầu tiên thường được trả lời gọn trong một câu văn. 
Trên báo chí nước ta hiện nay đang sử dụng một số dạng tin thông dụng như: Tin vắn, Tin ngắn, Tin tường thuật, Tin tổng hợp, Ảnh tin , Tin kèm ảnh . 
3 đặc điểm của tin tức 
 Nhanh chóng, kịp thời 
 Ngắn gọn, cô đọng 
Phản ánh cái mới 
Kỹ năng viết tin 
Câu hỏi thường trực của người viết tin là: Viết cho ai? Viết về sự việc, sự kiện gì? Xảy ra ở đâu? Xảy ra khi nào? Xảy ra như thế nào? Tại sao nó lại xảy ra?Kết quả của sự việc, sự kiện đó ra sao? Một tin đơn giản nhất cũng phải trả lời được các câu hỏi: Cái gì?, Ở đâu?, Khi nào?Ai? 
Tin thông báo điểm đầu và điểm chót của sự kiện. Đó chính là những cái mới xuất hiện, mới mất đi, những cái mới đột biến, xảy ra rất nhanh nên người làm Tin phải có khả năng nắm bắt, chớp lấy nó. 
Kỹ năng viết tin (tiếp) 
Tin nói bằng sự kiện, có số liệu cụ thể, trực tiếp. Nó thuyết phục công chúng bằng sự thật tiêu biểu chứ không phải bằng lý lẽ hay ngôn ngữ, bút pháp, giọng điệu. 
Ngôn ngữ của tin thể hiện rõ tính chất thông báo . Do đó, nó thường đơn giản, trực tiếp, cụ thể, không có tính hình tượng, không giàu cảm xúc và cũng hầu như không có sự trau chuốt về câu chữ (như ngôn ngữ trong Phóng sự, bài phản ánh). 
Kỹ năng viết tin (tiếp) 
Mào đầu (Đoạn mở đầu hoặc câu văn mở đầu) của tin phải có khả năng tóm tắt toàn bộ nội dung tin , phải thông báo ngay được điều quan trọng nhất, chủ yếu nhất của sự kiện mới . Đoạn này thườg ngắn gọn nhưng phải chứa đựng được những chi tiết, số liệu, tính chất quan trọng nhất của tin (như: nguồn tin, thời gian xẩy ra sự kiện, địa điểm, người trong cuộc, sự kiện gì. 
Thân tin phải nêu lên được các chi tiết, số liệu bổ sung nhằm làm sáng tỏ những điều đã được nêu ở phần mào đầu. 
Thể loại Tin thường không có phần kết . 
Ví dụ minh họa 
Ô tô tránh xe máy, ủi ngã trụ đèn 
	Vụ tai nạn xảy ra vào khoảng 10 giờ 30 phút ngày 10-3 tại vỉa hè đường Trần Phú, TP. Nha Trang (trước Khách sạn Hải Yến). 
	Được biết vào thời điểm trên, ông Phùng Anh Dũng (Nguyễn Thiện Thuật, TP. Nha Trang) điều khiển ô tô loại 5 chỗ, hiệu Huyndai i20 chạy trên đường Trần Phú hướng tới Quảng trường 2-4 đã tránh xe máy chạy cùng chiều, tài xế lạc tay lái làm ô tô leo thẳng lên vỉa hè, ủi ngã 1 trụ đèn và 1 trụ sắt trồng hoa trang trí. 
	Tại hiện trường, phần đầu ô tô đã bị móp nặng, nhưng rất may, không có người bị thương trong vụ tai nạn này. 
Lưu ý cách đặt Tít tin 
 Không đặt tít quá dài (ví dụ: Trung tâm Y tế huyện X tổ chức Hội nghị tổng kết công tác Y tế năm 2014 và triển khai nhiệm vụ năm 2015) 
Không đặt Tít chung chung (ví dụ: Đại hội Thể dục thể thao xã Y lần VI năm 2013) 
Lưu ý cách đặt Tít tin (tiếp) 
Không đặt tít thừa chữ, lặp chữ (ví dụ: sang thăm, tiến hành triển khai ) 
Đặt tít có sự thu hút (ví dụ: 3.000 tỷ đồng hỗ trợ gia đình sinh con gái một bề ) 
Không bê nguyên xi một câu trong bài để làm đầu đề (ví dụ: Từ đầu năm đến nay, Đội Quản lý thị trường số 1 huyện X phát hiện 32 vụ vi phạm) 
Không đặt theo tít giật gân, câu khách 
Tít phải phù hợp với tôn chỉ, quan điểm tờ báo... 
 III. Bài phản ánh 
-Bài phản ánh nằm trong khu vực của các hình thức thông tin không thể hiện rõ đặc trưng của thể loại báo chí nào . 
-Bài phản ánh chiếm một tỷ lệ lớn trên tất cả các loại hình báo chí. 
- Nó thường được dùng để thông tin, phản ánh về những vấn đề, sự kiện, nhân vật, hoàn cảnh, tình huống... đa dạng trong đời sống. 
Bài phản ánh trên báo mạng điện tử xuất hiện phổ biến 
Đặc điểm của bài phản ánh 
Nội dung của bài phản ánh phải đảm bảo được những yêu cầu về tính thời sự, tính xác thực và tính định hướng trực tiếp . 
Hình thức của một bài phản ánh có những đặc điểm sau đây: 
N gắn gọn. 
Kết cấu gắn liền với sự thật và căn cứ vào ý đồ phản ánh của tác giả. 
Ngôn ngữ gần với đời sống. 
5 dạng bài phản ánh cơ bản 
 Trong thực tế, chúng ta thường gặp các dạng bài phản ánh sau đây : 
+Bài phản ánh về sự kiện, sự việc. 
+Bài phản ánh về quang cảnh, hiện trạng. 
+Bài phản ánh về tình huống, vấn đề. 
+Bài phản ánh về người thật việc thật. 
+Bài phản ánh về suy nghĩ, cảm xúc. 
Kỹ năng viết bài phản ánh 
	Khi đọc một bài phản ánh, người đọc thường đánh giá nó qua mấy câu hỏi sau đây: 
Bài viết này có phản ánh đúng sự thật không? 
Sự thật đó có đáp ứng được yêu cầu tuyên truyền thời sự không? 
Nội dung bài viết có logic không? 
Hình thức thể hiện (kết cấu, ngôn ngữ, văn phong) có tốt không? 
3 cách thể hiện bài phản ánh 
Theo trục thời gian từ quá khứ đến hiện tại: Đây là cách thể hiện truyền thống. Ưu điểm của nó là công chúng dễ hiểu, dễ theo dõi. Tuy nhiên, nhược điểm cơ bản của nó là dễ bị nhàm chán vì những cái quan trọng, hấp dẫn nhất có thể lại không nằm ở đầu bài. 
Bắt đầu từ hiện tại, sau đó quay lại quá khứ theo kiểu một cuốn phim chiếu ngược (đây là cách thể hiện thường gặp trong các tác phẩm báo chí nói chung. Ưu điểm cơ bản của cách này là có thể đưa ngay kết qủa hoặc những chi tiết quan trọng lên đầu bài viết, tạo ra sự hấp dẫn đối công chúng. Tuy nhiên, do trật tự thời gian bị đảo ngược nên nếu người viết không vững tay, bài viết có thể trở nên khó hiểu...) 
Kết hợp cả hai cách nêu trên theo lối kết cấu: hiện tại - quá khứ - hiện tại (đây là lối thể hiện thường gặp nhất của các dạng Bài phản ánh trên báo chí hiện nay. Do đã kết hợp được những ưu điểm của cả hai dạng kết cấu trước, những bài viết theo cách này thường hấp dẫn, chặt chẽ). 
Một số lưu ý khi viết bài phản ánh 
Lối viết với văn phong đơn giản, trực tiếp, ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ của đời sống hàng ngày là sự lựa chọn đúng đắn nhất đối với những dạng Bài phản ánh 
Không có một quy định cụ thể nào cho các dạng bài báo. Ngụyên tắc chủ yếu ở đây là nội dung nào, hình thức ấy. Cách tốt nhất là để cho mạch viết tự nó tìm đường đi. Không nên ép buộc và đừng cố gắng lên giọng nếu điều đó không cần thiết 
Xin cảm ơn!