Bài giảng Lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin về chủ nghĩa xã hội - Chương III: Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và cách mạng xã hội chủ nghĩa

ất GCCN có SMLS xóa bỏ
CNTB, từng bƣớc xây dựng CNXH, CNCS
trên phạm vi toàn thế giới.
2. Những điều kiện khách quan quy định 
sứ mệnh lịch sử của GCCN.
 Giai cấp công nhân Việt Nam.
Câu hỏi: GCCNVN có những đặc điểm CT-XH như thế nào?
- Giai cấp công nhân VN ra đời từ một nước thuộc địa nửa
PK, bị nhiều tầng áp bức bóc lột, lại kế thừa truyền thống đấu
tranh kiên cường bất khuất của dân tộc.
- Vừa mới ra đời GCCNVN đã thành lập được chính đảng
của mình để lãnh đạo sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng
giai cấp.
- Giai cấp công nhân VN đa số xuất thân từ nông dân, có
mối liên hệ mật thiết với GCND hình thành khối liên minh công
–nông bền vững.
- Giai cấp công nhân VN gắn bó mật thiết với phong trào
của GCCNvà nhân dân lao động thế giới.
Khái niệm về Đảng Cộng 
sản
- Đảng Cộng sản là tổ
chức cao nhất của
GCCN, đảm bảo vai trò
lãnh đạo của GCCN (Từ
điển CNCS khoa học).
- Đảng Cộng sản mang 
bản chất giai cấp công 
nhân.
ĐCS = CN MÁC + PTCN
Xâm nhập
PTCN
Bộ phận
tiên tiến
Đảng Cộng sản
Đ.tranh
tự phát
Đ.tranh
tự giác
Lãnh đạo
Mối quan hệ giữa ĐCS với GCCN được biểu hiện:
- Đảng xa rời giai cấp công nhân thì Đảng
không còn nguồn gốc và bản chất chính trị của
mình
- Giai cấp công nhân xa rời Đảng, không có sự
lãnh đạo của Đảng thì chỉ là lực lượng tự phát
không thể hoàn thành sứ mệnh lịch sử của
mình.
- Các dân tộc không có sự lãnh đạo của GCCN
thông quan Đảng Cộng sản thì không thể làm
cách mạng để tiến lên giải phóng mình.
Sù l·nh ®¹o
cña ĐCS
lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh
ĐCS mang bản chất giai cấp công nhân
ĐCS đã thể hiện vai trò lãnh đạo thông
qua việc thực hiện các nhiệm vụ
* Vì sao sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định?
* Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản được thể hiện như thế nào?
Sự lãnh 
đạo của
Đảng 
Cộng sản
Đề ra đường lối
Tuyên truyền, vận động đưa đường lối vào 
thực tiễn cuộc sống
Tổ chức thực hiện đường lối
Gương mẫu thực hi ện đường lối
Theo nghĩa hẹp: Cách mạng 
xã hội chủ nghĩa là thời điểm 
mà giai cấp công nhân và 
nhân dân lao động giành 
được chính quyền, thiết lập 
nhà nước của giai cấp công 
nhân
Theo nghĩa rộng: Cách 
mạng xã hội chủ nghĩa là 
cả giai đoạn sau khi 
giành chính quyền, giai 
cấp công nhân và nhân 
dân lao động tiến hành 
cải tạo xã hội cũ và xây 
dựng xã hội mới trên tất 
cả các lĩnh vực của đời 
sống xã hội, đến khi chủ 
nghĩa xã hội đã được xây 
dựng xong.
Kinh tế
Xã hội mới
PTSX
Quan hệ
Sản xuất
PTSX 
mới
Quan hệ
Sản xuất
mới
Giai 
Cấp
Thống 
trị
mới
Giai cấp 
Thống trị
Lực lượng 
Sản xuất
Giai cấp
bị trị
Nguyên 
nhân của 
cách mạng 
XHCN
Liên minh giai cấp công nhân, nông dân, trí thức và những 
người lao động tạo động lực cơ bản của cách mạng XHCN. 
Bên cạnh đó còn có các động lực khác, ví dụ: Phong trào 
đấu tranh vì sự tiến bộ xã hội của nhân dân thế giới.
Đồng bào miền Nam đấu tranh chống chế độ Mỹ - Diệm
Đồng bào miền Nam tiến hành Đồng Khởi và phá ấp chiến lược
Đấu tranh chính trị ở Sài Gòn
Sự ủng hộ của nhân dân thế giới đối với Việt Nam
Sự ủng hộ của nhân dân thế giới đối với Việt Nam
Giành chính quyền về tay GCCN
Xây dựng nền dân chủ XHCN
Đưa NDLĐ làm chủ 
những TLSX các giá trị 
tinh thần.
Đưa nhân dân lao động 
lên địa vị người chủ 
hưởng thụ các giá trị văn 
hóa tinh thần
3. Liên minh giữa giai cấp công nhân với giai 
cấp nông dân và các tầng lớp lao động 
khác trong cách mạng XHCN
Tại sao GCCN phải liên minh với GCND 
và các tầng lớp lao động khác trong cách 
mạng xã hội chủ nghĩa?
3. LIÊN MINH CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG CÁCH MẠNG 
XHCN VÀ THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN XHCN
a. TÍNH TẤT YẾU VÀ CƠ SỞ KHÁCH QUAN CỦA
LIÊN MINH
 Tính tất yếu
- Trong điều kiện đã phát triển cao của CNTB, để
thực hiện được cách mạng XHCN thì cần thiết phải
liên minh giai cấp.
- Để xây dựng thành công CNXH, đặc biệt là trong
TKQĐ ở các quốc gia trên thực tế (các nước nông
nghiệp) thì thực hiện liên minh không chỉ đối với
công nhân, nông dân và trí thức mà còn đối với mọi
tầng lớp trong XH.
- Đây là điều kiện để giai cấp công nhân giữ vai trò
lãnh đạochính trị trong XH XHCN.
a. Tính tất yếu vaø cô sôû khaùch quan của liên 
minh 
• Ñeàu laø ngöôøi bò boùc loät
• Trong XH, coâng nghieäp vaø noâng
nghieäp vaãn laø hai ngaønh chính
• Ñaây laø löïc löôïng chính trò to lôùn ñeå
xaây döïng vaø baûo veä chính quyeàn
Cô sôû khaùch quan
3. LIÊN MINH CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN 
XHCN
b. NỘI DUNG VÀ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LIÊN MINH CÔNG NÔNG
TRÍ THỨC TRONG TKQĐ LÊN CNXH
THỰC HiỆN LỢI ÍCH CÁC GIAI CẤP 
VÀ MỤC TIÊU NHIỆM VỤ CỦA CNXH
XÃ HỘI
VĂN HÓA
KINH TẾ
CHÍNH TRỊ
LIÊN MINH
CÔNG NÔNG
TRÍ THỨC
. NỘI DUNG 
3. LIÊN MINH CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN 
XHCN
b. NỘI DUNG VÀ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LIÊN MINH
CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG TKQĐ LÊN CNXH
+ Liên minh về chính trị:
- Nhu cầu và lợi ích chính trị của công nhân, nông dân, trí
thức là độc lập dân tộc và CNXH.
- Liên minh về chính trị không phải là dung hòa lập trường
tư tưởng của các giai cấp.
- Trong cách mạng XHCN thì liên minh chính trị của các giai
cấp phải đứng trên lập trường chính trị của giai cấp công
nhân.
- Nguyên tắc về chính trị của liên minh là do Đảng của giai
cấp công nhân lãnh đạo.
. NỘI DUNG 
3. LIÊN MINH CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG THỜI KỲ QUÁ 
ĐỘ LÊN XHCN
b. NỘI DUNG VÀ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LIÊN MINH
CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG CNXH.
 NỘI DUNG
+ Về kinh tế:
- Đây là nội dung cơ bản, quyết định nhất, là cơ sở vất chất
kỹ thuật vững chắc của liên minh trong CNXH.
- Nội dung trọng tâm là kết hợp đúng đắn các lợi ích kinh tế
của các giai cấp. Điều này đƣợc xác định bởi nhu cấu kinh
tế của các chủ thể lợi ích và các điều kiện thực nó.
“Cơ cấu kinh tế chung của Việt Nam trong TKQĐ là: “công –
nông nghiệp – dịch vụ”.
3. LIÊN MINH CÔNG NÔNG TRÍ THỨC TRONG THỜI KỲ QUÁ 
ĐỘ LÊN XHCN
b. NỘI DUNG VÀ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LIÊN MINH CÔNG NÔNG
TRÍ THỨC TRONG CNXH.
. NỘI DUNG
Về văn hóa, xã hội:
- Nếu nhƣ nôi dung chính trị là nội dung có tính nguyên tắc,
nội dung kinh tế là cơ bản và có tính quyết định, thì nội
dung văn hóa xã hội là mục đích của liên minh.
- Tăng trƣởng về kinh tế gắn liền với công bằng xã hội, giữ
gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ môi
trƣờng sinh thái.
- Phục vụ mục tiêu dân giàu nƣớc mạnh, xã hội dân chủ,
công bằng, văn minh, thỏa mãn những cấu vật chất và tinh
thần cho toàn xã hội.
=> Trong quá trình xây dựng CNXH, liên minh công, nông, trí 
thức dưới góc độ kinh tế giữ vai trò quyết định. 
Nguyeân taéc xaây döïng khoái lieân minh
• Phaûi ñaûm baûo vai troø laõnh ñaïo cuûa
giai caáp coâng nhaân
• Phaûi ñaûm baûo nguyeân taéc töï nguyeän
• Keát hôïp ñuùng ñaén caùc lôïi ích
b. Noäi dung vaø nguyeân taéc cô baûn cuûa lieân
minh giöõa GCCN vaø GCND vaø caùc taàng lôùp
lao ñoäng khaùc trong CM XHCN
Chiếm hữu
nô lệ
Phong kiến Tƣ bản
chủ nghĩa
Xã hội 
chủ nghĩa
Cộng sản
chủ nghĩa
Cộng sản 
nguyên 
thuỷ
 Khái niệm:
- Hình thái kinh tế- xã hội?
Là một phạm trù cơ bản của CNDVLS dùng để chỉ xã
hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định với một kiểu QHSX
đặc trưng cho XH đó phù hợp với một trình độ nhất định
của LLSX và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng
được XD trên nhửng QHSX ấy.
- Hình thái kinh tế - xã hội CSCN?
+ Là một hình thái dựa trên chế độ công hữu về tư liệu
sản xuất,
+ Là hình thái mà sự phát triển toàn diện, không hạn
chế của mỗi người đang trở thành mục đích trực tiếp
của sựphát triển của nó
2. Các giai đoạn của hình thái kinh tế xã 
hội CSCN
Tư tưởng của Mác Ăng ghen:
* Một là, hình thái kinh tế xã hội CSCN
phát triển qua 2 giai đoạn:
giai đoạn đầu - CNXH
giai đoạn cao - CNCS
* Hai là, giữa xã hội TBCN và xã hội
CSCN là một thời kỳ quá độ từ xã hội
nọ sang xã hội kia.
Tư tưởng của Lênin
Trong taùc phẩm ”Chủ nghĩa Mác về vấn đề 
nhà nước” Lênin cho rằng:
I- Những cơn đau đẻ kéo dài và đau đớn
II- Giai đoạn thấp
III- Giai đoạn đoạn cao.
Lênin nhấn mạnh: cần phải có một TKQĐ 
từ CNTB lên CNXH
Thời kỳ qúa độ:
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải
biến cách mạng sâu sắc toàn bộ các lĩnh vực đời sống xã
hội, bắt đầu từ khi giai cấp công nhân và nhân dân lao
động giành được chính quyền Nhà nước cho đến khi tạo
ra được những cơ sở của chủ nghĩa xã hội trên các lĩnh
vực đời sống xã hội.
Mác: Khi nói TKQĐ cần phải hiểu rõ: vị trí, trình độ,
ND, tính chất và đặc điểm của nó.
Lênin: đặt ra 3 câu hỏi
1. Thời kỳ quá độ bắt đầu từ đâu? 2. Đến đâu? 3. bao
giờ bắt đầu, bao giờ kết thúc?
a. Thôøi kyø quaù ñoä töø CNTB leân CNXH
Tính taát yeáu cuûa TKQÑ töø CNTB leân CNXH
 CNTB vaø CNXH khaùc nhau veà baûn chaát
 CNXH ñöôïc xaây döïng treân neàn saûn xuaát
ñaïi coâng nghieäp coù trình ñoä cao
 Caùc quan heä xaõ hoäi cuûa CNXH khoâng töï
phaùt naûy sinh trong loøng CNTB, chuùng laø
keát quaû cuûa quaù trình xaây döïng vaø caûi taïo
XHCN.
 Quá trình xây dựng CNXH là một việc
làm mới mè, khó khăn phức tạp
Phân loại: dựa vào điểm xuất phát của các nước khi
đi lên CNXH
+ Quá độ trực tiếp
+ Quá độ gián tiếp
Đặc điểm nổi bật của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội là những nhân tố của xã hội mới và tàn tích của xã
hội cũ tồn tại đan xen lẫn nhau, đấu tranh với nhau
trên mọi lĩnh vực của đời sống chính trị, văn hoá, xã
hội, tư tưởng, tập quán của xã hội.
* Ñaëc ñieåm vaø thöïc chaát cuûa TKQĐ töø CNTB 
leân CNXH
 Lónh vöïc kinh teá:
Toàn taïi neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn
Caùc thaønh phaàn kinh teá naøy toàn taïi trong
moái quan heä thoáng nhaát vaø ñaáu tranh vôùi
nhau.
 Xaùc laäp treân cô sôû khaùch quan nhieàu loïai
hình sôû höõu veà tö lieäu saûn xuaát
 Lónh vöïc chính trò
* Keát caáu GC XH ña daïng phöùc taïp
* Caùc giai caáp, taàng lôùp vöøa hôïp taùc, vöøa ñaáu tranh 
* Trong moät giai caáp , taàng lôùp cuõng coù nhieàu boä 
phaän coù trình ñoä, yù thöùc khaùc nhau.
 Lónh vöïc tö töôûng vaø vaên hoùa
* Toàn taïi nhieàu yeáu toá tö töôûng vaø VH khaùc nhau
* Caùc yeáu toá VH cuõ vaø môùi thöôøng xuyeân ñaáu tranh
vôùi nhau.
* Cuoäc ñaáu tranh giai caáp vôùi nhöõng noäi dung, hình
thöùc môùi,
* Noäi dung cuûa TKQÑ leân CNXH
 Lónh vöïc kinh teá:
Thöïc hieän saép xeáp, boá trí laïi caùc löïc
löôïng saûn xuaát hieän coù cuûa xaõ hoäi
 Caûi taïo QHSX cuõ, xaây döïng QHSX
môùi
 Ñoái vôùi caùc nöôùc chöa qua TBCN taát
yeáu phaûi tieán haønh coâng nghieäp hoùa,
hiện đại hóa
 Lónh vöïc chính trò
 Ñaáu tranh choáng laïi nhöõng theá löïc thuø
ñòch, choáng phaù söï nghieäp xaây döïng CNXH
Xaây döïng neàn daân chuû XHCN
 Xaây döïng Ñaûng coäng saûn ngaøy caøng trong
saïch, vöõng maïnh
Trong lónh vöïc tö töôûng - vaên hoaù
Phoå bieán nhöõng tö töôûng khoa hoïc vaø caùch
maïng cuûa GCCN trong toaøn xaõ hoäi
 Khaéc phuïc nhöõng tö töôûng vaø taâm lyù cuõ.
 Xaây döïng moät neàn vaên hoùa môùi xaõ hoäi chuû
nghóa
 Trong lónh vöïc xaõ hoäi 
 Phaûi khaéc phuïc nhöõng teä naïn do xaõ
hoäi cuõ ñeå laïi
 Töøng böôùc giaûm söï cheânh leäch giaøu
ngheøo trong xaõ hoäi.
 Xaây döïng moái quan heä toát ñeïp giöõa
ngöôøi vôùi ngöôøi
•b. Xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa
 Nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa xaõ hoäi XHCN
c. Giai đoạn cao của HTKT – XH CSCN
 Kinh tế:
• LLSX phát triển vô cùng mạnh mẽ
• Lao động con người được giảm nhẹ
• Ý thức con người được nâng cao
• Của cải xã hội dồi dào
• Phân phối theo nhu cầu
 Xã hội:
• Trình độ xã hội ngày càng phát triển
• Con người có điều kiện phát triển toaøn 
dieän
• Không có sự khác biệt giữa thành thị và 
nông thôn
• Nền dân chủ và nhà nước tiêu vong
Những cơ sở khách quan:
- Nền kinh tế chưa phát triển nhưng đã có một số cơ sở
kỹ thuật do chế độ cũ để lại và một phần do xây dựng
mới
- Thời đại ngày nay không một nước nào “một mình”
có thể phát triển kinh tế, đây là điều kiện khách quan
vừa thuận lợi, thách thức để các nước đi sau “đón đầu”,
đuổi kịp các nước tiên tiến về khoa học- công nghệ, kinh
tế.
Tiềm năng kinh tế của đất nước, con người Việt Nam
dồi dào, khá toàn diện và có khả năng khơi dậy nhiều
mặt.
Về chính trị: Đảng cộng sản lãnh đạo thành công
Cách mạng giải phóng dân tộc và tiếp tục lãnh đạo xây
dựng CNXH là một tất yếu lịch sử.
Những cơ sở chủ quan
Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo xã hội với
đường lối đúng đắn, sáng tạo, có kết quả được
nhân dân tin cậy
Nhà nước Việt Nam là nhà nước xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân, vì dân Có hệ thống
chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc
Kết hợp đúng đắn các nguồn lực, tạo sức
mạnh xây dựng chủ nghĩa xã hội
Cảnh giác, đấu tranh với những biểu hiện
tiêu cực, phá hoại của mọi kẻ thù.
Phân tích những nội dung cơ bản của 
“cương lĩnh dân tộc” của chủ nghĩa Mác-
Lênin? Vận dụng để tìm hiểu vấn đề dân 
tộc ở Việt Nam hiện nay?
Đề tài 3:
Kiểm tra
Dựa trên cơ sở nào để khẳng định
rằng Việt Nam quá độ lên chủ nghĩa
xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ
nghĩa là một tất yếu khách quan?
Những điều kiện khách quan:
- Nền kinh tế chưa phát triển nhưng đã có một số cơ sở
kỹ thuật do chế độ cũ để lại và một phần do xây dựng
mới
- Thời đại ngày nay không một nước nào “một mình”
có thể phát triển kinh tế, đây là điều kiện khách quan
vừa thuận lợi, thách thức để các nước đi sau “đón đầu”,
đuổi kịp các nước tiên tiến về khoa học- công nghệ, kinh
tế.
Tiềm năng kinh tế của đất nước, con người Việt Nam
dồi dào, khá toàn diện và có khả năng khơi dậy nhiều
mặt.
Về chính trị: Đảng cộng sản lãnh đạo thành công
Cách mạng giải phóng dân tộc và tiếp tục lãnh đạo xây
dựng CNXH là một tất yếu lịch sử.
Những điều kiện chủ quan
Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo xã hội với
đường lối đúng đắn, sáng tạo, có kết quả được
nhân dân tin cậy
Nhà nước Việt Nam là nhà nước xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân, vì dân Có hệ thống
chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc
Kết hợp đúng đắn các nguồn lực, tạo sức
mạnh xây dựng chủ nghĩa xã hội
Cảnh giác, đấu tranh với những biểu hiện
tiêu cực, phá hoại của mọi kẻ thù.
Caâu hoûi thuyeát trình
1. Phân tích söù meänh lòch söû cuûa giai caáp coâng 
nhaân. 
2. Tại sao GCCN phải liên minh với GCND và các 
tầng lớp lao động khác trong cách mạng xã hội chủ 
nghĩa? 
3. Tính taát yeáu khaùch quan, ñaëc ñieåm vaø noäi dung 
cuûa thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi. 
Kiểm tra
Điền vào chỗ trống những đoạn, từ thích hợp:
1. Trong CNTB giai cấp công nhân thường được gọi là  và 
là lực lượng . Chủ yếu của giai cấp tư sản.
2. Làm cách mạng GCCN không mất gì ngoài ....... trói buộc 
mà lại được cả .......... về mình.
3. Đảng cộng sản là ....... cao nhất của GCCN, đảm bảo vai trò 
......... của GCCN. 
4. ....... chỉ ra rằng, đảng là sự kết hợp phong trào công nhân 
với ........... khoa học.
5. Nguyên tắc cao nhất của ........ là duy trì .......... giữa giai cấp 
vô sản và nông dân để giai cấp vô sản có thể giữ được ......... và 
chính quyền nhà nước
Đáp số
1. GCVS; đối lập
2. Xiềng xích; thế giới
3. Tổ chức; lãnh đạo
4. Lênin; CNXH.
5. CCVS; khối liên minh; vai trò lãnh đạo