Bài giảng Kỹ năng xây dựng ý tưởng đề xuất đề tài, dự án Khoa học & Công nghệ

KỸ NĂNG XÂY DỰNG Ý TƯỞNG ĐỀ XUẤT ĐỀ TÀI, DỰ ÁN KH&CN   Phục vụ Tập huấn kỹ năng xây dựng đề tài, dự án khoa học và công nghệ cấp quận, huyện thuộc thành phố Cần Thơ 
Hoạt động chính về khoa học và công nghệ cấp quận, huyện 
Thành lập Hội đồng KH&CN quận, huyện; 
Lựa chọn tiến bộ KH&CN (nhiệm vụ KH&CN) áp dụng vào địa phương; 
Tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng; an toàn bức xạ và hạt nhân; 
Sở hữu trí tuệ; 
Thực hiện và tuyên truyền các văn bản qui phạm pháp luật về KH&CN; 
Thực hiện dịch vụ KH&CN 
Khoa học và công nghệ 
Khoa học là sự tìm kiếm, lý giải nguyên nhân sản sinh ra kiến thức (Know - Why). Td: nghiên cứu về bản chất Sét Điện. 
Công nghệ là việc áp dụng trực tiếp các nguyên lí, các định luật khoa học có ích vào đời sống CN sản xuất liên quan điện . 
Công nghệ quan tâm đến bí quyết (Know - How), sản xuất ra của cải vật chất. 
Nhiệm vụ khoa học và công nghệ 
- Đề tài nghiên cứu KH&CN ( R esearch ) nhằm phát hiện quy luật; giải thích nguyên nhân hoặc sáng tạo những giải pháp, bí quyết, sáng chế,.... 
	Thí dụ: Xác định môi trường cấy mô hoa cúc (Đặng Phương Trâm, 2002. ĐHCT) 
- Dự án KH&CN ( R esearch+ D evelopment ) gồm một số đề tài nghiên cứu khoa học và một số dự án sản xuất thử nghiệm gắn kết hữu cơ, đồng bộ. 
	Thí dụ: Nhân giống hoa cúc cấy mô tại nông hộ ...(2005) 
- Dự án sản xuất thử nghiệm ( P ilot ) nhằm ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học và triển khai thực nghiệm để thử nghiệm hoặc sản xuất thử ở quy mô nhỏ. 
	Thí dụ: Xây dựng mô hình vườn ươm hoa kiểng từ giống nuôi cấy mô tại làng hoa Phó Thọ - Bà Bộ, quận Bình Thủy, TPCT (2012-2013). 
Yêu cầu chung của dự án cấp quận, huyện 
1. Ưu tiên ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào quản lý, sản xuất và đời sống nhằm giải quyết những nhiệm vụ trọng tâm của các quận, huyện . Có địa chỉ áp dụng được khẳng định thông qua cam kết của doanh nghiệp, các tổ chức khác . 
2. Thời gian thực hiện: 
Tối đa 24 tháng; 
Không quá 36 tháng đối với dự án trồng các loại cây lâu năm, phát triển vùng nguyên liệu kết hợp với chế biến. 
Có thể kéo dài hơn một số trường hợp đặc biệt khác. 
Yêu cầu chung của dự án cấp quận, huyện 
Công nghệ phải có tính mới . 
Có tính khả thi và hiệu quả kinh tế - xã hội phải có thị trường tiêu thụ sản phẩm; 
Có địa chỉ áp dụng được khẳng định thông qua cam kết của doanh nghiệp, các tổ chức khác . 
DA SXTN: Công nghệ được sử dụng đảm bảo tính hợp pháp và có xuất xứ sau: 
từ kết quả của các đề tài; 
từ sáng chế, giải pháp hữu ích, sản phẩm khoa học được giải thưởng KH&CN; 
từ kết quả KH&CN từ nước ngoài đã được cơ quan có thẩm quyền thẩm định công nhận. 
I. TÌM Ý TƯỞNG 
Ý tưởng là gì ? 
	 là cách chúng ta kết hợp kiến thức và thông tin để tạo ra một khái niệm mới ( Fredrik Haren , 2004). 
I = p (k+i) 
	 I là ý tưởng (Idea), p là con người (people), 
	k là kiến thức (knowledge), và i là thông tin (information). 
“kiến thức” là sự hiểu biết sẵn có của bản thân, “thông tin” là sự tiếp nhận , học hỏi những thông tin xung quanh. 
Quan trọng nhất là dấu “+” phải biết kết hợp mới và độc đáo. 
Mọi ý tưởng đều được sáng tạo từ những ý tưởng của người khác. 
“Không có một phát minh hay sáng tạo nào trên thế giới lại không bắt nguồn từ những cái đã có sẵn”. 
I. TÌM Ý TƯỞNG 
1. Các tiêu chí để lựa chọn ý tưởng dự án tốt nhất: 
Có tính cấp thiết: 
Ý tưởng mới/đột phá: giúp tạo sản phẩm, ngành nghề mới; 
Chủ đề nóng, thời sự. 
Có hiệu quả: 
Có thể nhân rộng: ý tưởng hoặc mô hình ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ thông tin vào sản xuất, đời sống; cải tiến và đổi mới công nghệ truyền thống; 
Nâng cao chất lượng - năng suất sản phẩm, giãm chi phí; 
Có tính khả thi: 
phù hợp năng lực; 
ít rủi ro hoặc nguy cơ thất bại nhỏ; 
Tác động của dự án sẽ thay đổi tốt hơn cho đối tượng hưởng lợi. 
I. TÌM Ý TƯỞNG 
2. Áp dụng phương pháp hệ thống theo chiều thuận : 
	Tìm dấu “cộng” kết nối kiến thức “k” và thông tin “i” trong công thức 
I = p (k+i) . 
 Td: - Ứng dụng công nghệ sinh học cải thiện khả năng sinh trưởng và chất lượng thịt heo 
Khoa học, Công nghệ 	 Ngành (KV) hoặc Phân ngành 
KH: tìm quy luật; giải thích nguyên nhân hoặc sáng tạo nguyên lý 
CN: sinh học ; thông tin; tự động hóa; vật liệu mới. 
Chăn nuôi ; 
Trồng trọt; 
Thủy sản 
Nghiên cứu 
Ứng dụng 
Công nghiệp 
Nông nghiệp 
Dịch vụ; 
KHXH&NV 
I. TÌM Ý TƯỞNG 
2. Áp dụng phương pháp hệ thống theo chiều nghịch : 
- Điều tra, thu thập dữ liệu, tìm những điểm yếu đưa ra hành động xây dựng thành danh mục ý tưởng ban đầu của dự án. 
Chọn ưu tiên ; giải thích nguyên nhân, tìm bằng chứng – số liệu, tư liệu. ( Why, What, Who, When ). 
Td: Ưu tiên phát triển thủy sản đô thị, cải tiến công nghệ cổ truyền sản xuất cơm rượu. 	 
Vấn đề 
What 
Nguyên nhân 
Why 
Bằng chứng 
Thủy sản đô thị kém phát triển 
Không đất nuôi thủy sản 
Sản lượng thấp 
Tìm mô hình nuôi cá thâm canh 
Diện tích đất sản xuất dưới 50 m2 Who 
Đã có mô hình thử nghiệm tại Đài Loan 
Ý tưởng : Thử nghiệm mô hình Aquaponic 
I. TÌM Ý TƯỞNG 
3. Áp dụng phương pháp chuyên gia, làm việc nhóm : 
Thành lập Nhóm gồm: 
Đồng nghiệp “cùng nghề”; 
Người sẳn sàng tham gia và hướng theo ý chung (không “bẻ chỉa”); 
Người sẳn sàng chia sẽ thông tin (không “giấu nghề”); 
Có vài chuyên gia giỏi thuộc lãnh vực ý tưởng đề xuất; 
Hội thảo, thảo luận nhóm, lấy ý kiến chuyên giatìm HOW 
Ứng dụng CNSH cải thiện khả năng sinh trưởng và chất lượng thịt heo // bằng việc nâng cao tần suất gene PIT-1 trong đàn heo giống. 
Thử nghiệm mô hình Aquaponic // nuôi cá rô phi dòng Gift và trồng rau cần tại quận Cái Răng. (Đài Loan: cá Điêu Hồng, sà lách). 
Ứng dụng /phần mềm Web GIS/ cập nhật các điểm, tuyến du lịch ở quận Ninh Kiều . 
II. XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU 
1. Nhầm lẫn mục đích với mục tiêu, không xác định rõ mục tiêu. 
Ý tưởng (hành động) 
Mục đích (tại sao,Why?) 
Mục tiêu (làm gì, What?) 
Mục tiêu lâu dài 
Mục tiêu trước mắt 
Thí dụ : N âng cao tần suất gene PIT-1 trong đàn heo giống ở quận Ô Môn. 
Có thể được suy diễn: 
Mục đích : tại sao? 
 Phát triển ngành chăn nuôi heo. 
Mục tiêu : dự kiến làm gì? 
 Ứng dụng công nghệ gene nâng cao tần suất gene PIT-1 trong đàn heo giống. 
Mục tiêu lâu dài : (Đóng góp) 
Cải thiện khả năng sinh trưởng và chất lượng thịt heo. 
Mục tiêu trước mắt : (Phải đạt) 
(i) Xác định tần suất gene PIT-1 trên đàn heo giống; 
(ii) Sự liên quan giữa kiểu hình (tính trạng sinh trưởng và chất lượng thịt) với kiểu gene PIT-1. 
II. XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU 
2. Nhầm lẫn mục tiêu với kết quả (Output). 
Mục tiêu 
 Kết quả 1 Kết quả 2 
(Sản phẩm 1) (sản phẩm 2) 
Từ mục tiêu được định lượng để trở thành kết quả. 
(i) → (1) Xác định tần suất kiểu gene PIT-1 (AA, AB, BB và CC, CD, DD) trên đàn heo giống ở quận Ô Môn ; 
(ii) → (2) Xác định kiểu gene PIT-1 có lợi thông qua tương quan với kiểu hình (tính trạng sinh trưởng và tính trạng chất lượng thịt); 
III. XÂY DỰNG CÁC NỘI DUNG, HOẠT ĐỘNG 
Kết quả 
HĐ 1 HĐ 2 
Kq1 Kq2 Kq3 Kq4.. 
- Mỗi kết quả cần nhiều hoạt động; 
- Mỗi hoạt động cho ít nhất 1 kết quả con; 
- Nhiều kết quả con tập họp cho ra kết quả chính. 
Vấn đề : hoạt động không rõ, không phù hợp. 
- Hoạt động không nhằm đạt mục tiêu, kết quả của dự án (thừa). Td: ảnh hưởng của chuồng trại đến tăng trọng. 
- Hoạt động không đủ (thiếu).Td: thiếu khảo sát tần suất gene. 
IV. DỰ TOÁN KINH PHÍ (Input) 
Tạm gọi chi phí: 
‘Phần cứng’ chi cho xây dựng cơ bản (nhà xưởng, thiết bị); 
‘Phần mềm’ gồm chi cho con người (Thuê khoán chuyên môn, chi phí điều tra, hội thảo, viết báo cáo giữa kỳ, cuối kỳ) và chi khác (văn phòng phẩm, xăng xe). 
Vấn đề : 
Nặng về phần cứng; 
Qui mô đầu tư dự án bao nhiêu được chấp nhận. 
Khắc phục: 
Nghiên cứu qui định của tổ chức tài trợ, mức đầu tư có thể nhiều hoặc ít; 
Vốn từ sự nghiệp khoa học, các tổ chức NGO đầu tư cho dự án nghiên cứu chỉ có tính chất ‘gây men’. 
V. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ 
1. Đánh giá kết quả DA đạt được ở cuối kỳ so với đầu kỳ. 
Phải có xây dựng chỉ tiêu đánh giá kết quả đầu và cuối kỳ để có dử liệu để so sánh kết quả đầu ra. 
2. Đánh giá hiệu quả DA thông qua tính bền vững sau nghiệm thu. 
- Xác định đầy đủ đối tượng nghiên cứu, thụ hưởng. 
- Kết quả DA tạo nguồn dữ liệu tham khảo quan trọng, không là dự án tiền khả thi cho các dự án phát triển, 
- Kết quả dự án sẽ là cơ sở khoa học xây dựng dự án lớn hơn, có những ý tưởng tiếp theo sau khi nghiệm thu. 
Tránh Kết quả dự án bị “bỏ vào ngăn kéo”. 
PHIẾU ĐỀ XUẤT DỰ ÁN “Cải thiện khả năng sinh trưởng, chất lượng thịt heo bằng việc nâng cao tần suất gene PIT-1 trong đàn heo giống quận Ô Môn” 
1. Mục tiêu: 
Mục tiêu lâu dài: Cải thiện khả năng sinh trưởng và chất lượng thịt heo. 
Mục tiêu trước mắt: Xây dựng đàn heo mang kiểu gene PIT-1 có lợi 
2. Dự kiến kết quả: 
(1) Xác định tần suất kiểu gene PIT-1 (AA, AB, BB và CC, CD, DD) trên đàn heo giống ở quận Ô Môn; 
(2) Xác định kiểu gene PIT-1 có lợi tương quan với kiểu hình sinh trưởng và chất lượng thịt heo; 
(3) Xác định công thức lai tại các Trại để tạo đàn heo mang gene PIT-1 có lợi. 
(4) Báo cáo khoa học tổng kết. Bài báo. 
3. Các nội dung hoạt động: 
ND1: khảo sát tần suất gene PIT-1 trên đàn heo cái, đưc ở các Trại quận, Dự kiến kết quả là Xác định tần suất gene PIT-1 trong khu vực. 
ND2:  
4. Dự trù kinh phí: 
Công lao động: 
Phân tích gene: 
Mua tài liệu: 
5. Dự kiến hiệu quả: 
Nâng cao từ 3 – 5% sinh trưởng và tăng chất lượng thịt heo; 
Cung cấp cơ sở khoa học cho xây dựng ít nhất 2 dự án khả thi: 
“Nâng cao tần suất gene PIT-1 trong đàn heo giống ở TP. Cần Thơ”. 
“Nâng cao tần suất gene PIT-1 trong đàn heo giống ở vùng ĐBSCL”. 
	 Trên là những ý chính; điền thêm các nội dung khác vào phiếu đề xuất ĐT, DA ./. 
TÌM Ý TƯỞNG 
Các bạn hãy chọn ra 3 vấn đề nóng, thời sự đang được quan tâm nhiều ở địa phương bạn; 
Từ những vấn đề trên, các bạn cho 2 ý tưởng ưu tiên (chú ý tính mới ) nhằm: 
Phát huy (dự án) những ưu điểm, thế mạnh hoặc, 
Tìm hiểu để khắc phục (đề tài) những khuyết điểm, điểm yếu. 
(10 phút) 
2 Ý TƯỞNG ƯU TIÊN 
1. Mô hình ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất và đời sống; 
2. Cải tiến và đổi mới công nghệ truyền thống; 
3. Nâng cao chất lượng - năng suất sản phẩm; 
4. Tạo sản phẩm mới; ngành nghề mới 
Thử đề xuất ý tưởng: 1, 2với 5W 
Why? – Tại sao làm , 
What? - Ảnh hưởng hay tác động đến cái gì, 
Who? – Ai hưởng lợi, 
When? - Ảnh hưởng hay tác động trước mắt và lâu dài, 
How? – làm thế nào.