Bài giảng Kỹ năng đặt câu hỏi (Bản hay)

KỸ NĂNG ĐẶT CÂU HỎI 
Chức Năng Của Câu Hỏi  
Kỹ năng đặt câu hỏi cung cấp một khung sườn theo hệ thống (systematic framework) để ‘lèo lái’ (direct) buổi tham vấn. 
Câu hỏi có thể khích lệ hoặc ngăn cản thân chủ nói chuyện. 
Câu giúp bắt đầu buổi nói chuyện và tiến triển cách suông sẻ 
Câu hỏi giúp mở ra những đề tài mới để bàn thảo 
Câu hỏi giúp chỉ ra vấn đề và làm rõ vấn đề 
Câu hỏi giúp thân chủ khám phá chính bản thân mình 
Chức Năng Của Câu Hỏi 
Tuy nhiên có một số học giả không thích dùng câu hỏi vì họ cho rằng ai trong chúng ta cũng có những kinh nghiệm tiêu cực trong quá khứ khi bị tra hỏi. 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi đóng : là loại câu hỏi đưa đến câu trả lời cụ thể, ngắn gọn trong vài từ “có” hoặc “không” hoặc vài từ. 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi đóng : 
Câu hỏi đóng thường bắt đầu với những từ “có phải”. 
TVV dùng câu hỏi đóng để xác định một điều gì đó nơi thân chủ. 
Mục đích của câu hỏi đóng là nhằm để kiểm tra thông tin hơn la phát hiện thông tin. 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi đóng : Thí dụ về câu hỏi đóng: 
Chào em. Có chuyện gì phải không em? 
Có phải cô ấy lại gây gỗ nữa không? 
Em có nói chuyện rõ ràng với cô ấy chưa? 
Em có tức anh ấy khi anh ấy coi thường em không? 
Ba mẹ em lại gây nhau nữa? 
Mẹ em lại la em về tội đi chơi về trễ? 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi đóng : 
Ích lợi của loại câu hỏi này là giúp tập trung vào một việc/điều cụ thể 
Bất lợi: nhưng nó lại đặt trách nhiệm vào TVV, có khuynh hướng dẫn dắt thân chủ, và thân chủ bị ảnh hưởng bởi các ý kiến của TVV, TVV sẽ rơi vào tình trạng ‘bí’ và không biết hỏi gì nữa. 
TVV: Chào Lan, chuyện gì đã xảy ra hả em? 
Lan: Em lại gặp rắc rối với anh Nam. 
TVV: Có phải em cãi nhau với Nam? 
Lan: không phải. Thật sự rất khó làm việc với anh ta. 
TVV: Nam đi làm không đúng giờ hả? 
Lan: Đó không phải là vấn đề. Anh ta thậm chí đi làm sớm nữa. 
TVV: Có phải anh ta làm việc tệ quá không? 
Lan: Anh ta làm việc tốt và em không thể chê trách việc anh ta làm được. 
TVV: Nam có hòa đồng với những người khác trong tổ của em không? 
Lan: Anh ta thích đi với Nga và họ thường cười nói với nhau ở một góc phòng. Điều này làm em khó chịu. Anh ta phớt lờ những người khác , chứ không phải chỉ riêng em. 
TVV: Như vậy vấn đề là ở chỗ em và chúng ta cần phải làm việc với em, có đúng không? 
Lan (do dự và ngập ngừng): Em . . .em  không biết nữa. 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi mở: 
là loại câu hỏi đưa đến câu trả lời dài. 
Loại câu hỏi này khích lệ thân chủ nói và cung cấp cho TVV một lượng thông tin tối đa. 
Câu hỏi mở thường được đánh giá cao hơn câu hỏi đóng. 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi mở: 
Câu hỏi mở thường bắt đầu bằng CÁI GÌ, THẾ NÀO/ BẮNG CÁCH NÀO, TẠI SAO và CÓ THỂ. 
Câu hỏi “ cái gì” thường đưa đến các câu trả lời về sự kiện. 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi mở: 
Câu hỏi “ thế nào ” thường đưa đến các câu trả lời về cảm xúc và tiến trình. 
Câu hỏi “ Có thể ” là câu hỏi mở của tất cả các câu hỏi : Mở mà đóng làm cho thân chủ thấy mình có quyền quyết định 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi mở: 
Câu hỏi “ tại sao ” thường đưa đến câu trả lời về lý do, cách lý giải về tình huống. 
Tuy nhiên, câu hỏi “tại sao” thường làm cho thân chủ tự vệ bởi vì thông thường là cấp trên hay hỏi cấp dưới “tại sao”. 
Do đó, chúng ta có thể thay thể câu hỏi “tại sao” bằng câu hỏi “ điều gì làm . . .” “ điều gì đưa đến . . .” 
Các Loại Câu Hỏi 
Câu hỏi mở: Thí dụ về câu hỏi mở: 
Hôm nay, em muốn chia sẻ vấn đề gì ? 
Em có thể nói cho cô nghe xem chuyện gì đã xảy ra? (câu hỏi mở để bắt đầu buổi nói chuyện) 
Em cảm thấy thế nào về anh ấy? (liên quan tới cảm xúc) 
Tại sao em làm vậy? = điều gì khiến em hành động như vậy? 
TVV: Chào Lan, chuyện gì đã xảy ra vậy em? 
Lan: Em lại gặp rắc rối với anh Nam. 
TVV: Em có thể kể cho chị nghe cụ thể chuyện gì đã xảy ra? 
Lan: Tuần rồi, anh Nam kéo Nga ra một góc phòng, rồi họ nói chuyện cười đùa vui vẻ với nhau. Anh ta không để ý gì đến những đồng nghiệp khác đang làm việc. Anh ta làm việc tốt nhưng lại thiếu tế nhị và thiếu trách nhiệm. 
TVV: Sự việc anh Nam nói chuyện riêng với Nga trong giờ làm việc làm ảnh hưởng đến việc làm chung trong tổ của em. Điều này làm em căng thẳng và bực bội. 
Lan: Dạ, đúng vậy. Em không thể chịu được khi thấy có những người thiếu tinh thần trách nhiệm như vậy 
Những điều cần tránh 
Hỏi liên tục/tra tấn : Quá nhiều câu hỏi thường làm cho thân chủ tự vệ. 
Câu hỏi kép : câu hỏi có nhiều câu hỏi trong đó. 
Câu hỏi giống như câu xác định : “Em không nghĩ rằng học thêm giờ sẽ ích lợi cho em hơn?” Câu hỏi như câu xác định trở thành vấn đề vì nó mang tính chất “lèo lái”/ “dẫn dắt” theo ý TVV. 
Câu hỏi ‘tại sao”: làm cho thân chủ, không thoải mái, phòng vệ vì thấy giống như mình bị chất vấn.