Bài giảng Kiểm toán doanh nghiệp thương mại - Bài 3: Kế toán trong các doanh nghiệp xây lắp và trong các đơn vị chủ đầu tư - Đoàn Thị Trúc Quỳnh

óa đơn. Tuy nhiên do đặc thù trong lĩnh vực xây lắp là
giá trị công trình lớn, thời gian thi công kéo dài nên doanh thu có thể được xác định và
thanh toán theo tiến độ kế hoạch đã thỏa thuận trong hợp đồng chứ không phụ thuộc
vào việc hóa đơn đã được lập hay chưa.
v1.0014107217
8
3.2. ĐẶC ĐIỂM VẬN DỤNG CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP
• Đặc điểm về chi phí xây lắp: Là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các nguồn lực hao
phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra để xây dựng công trình.
 Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Bao gồm các chi phí về nguyên vật liệu chính và
nguyên vật liệu phụ tham gia trực tiếp và là thành phần cơ bản cấu tạo nên
sản phẩm.
Ví dụ: Gạch, cát, đá, xi măng, thép,
 Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm các chi phí về tiền lương của công nhân
trực tiếp sản xuất nhưng không bao gồm các khoản trích theo lương.
 Chi phí máy thi công bao gồm: Các chi phí về nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ,
khấu hao máy thi công, lương nhân viên điều khiển máy, chi phí dịch vụ mua
ngoài, chi phí sửa chữa,..phục vụ cho máy thi công nhưng không bao gồm các
khoản trích theo lương.
 Chi phí sản xuất chung: Bao gồm các chi phí về nguyên vật liệu, công cụ dụng
cụ, khấu hao tài sản cố định dùng tại xưởng, lương nhân viên quản lý đội, tổ,
công trình, chi phí dịch vụ mua ngoài, dùng cho tổ, đội và đặc biệt là bao gồm
cả các khoản trích theo lương của công nhân sản xuất, nhân viên máy thi công
và nhân viên quản lý tổ đội.
v1.0014107217
9
• Đặc điểm về đối tượng tập hợp chi phí sản xuất:
 Thường tập hợp chi phí sản xuất theo từng công trình.
 Với những chi phí liên quan đến nhiều công trình thì doanh nghiệp cần phân bổ
cho từng công trình theo các tiêu thức phù hợp.
• Đặc điểm về sản phẩm dở dang: Phụ thuộc vào phương thức thanh toán giữa doanh
nghiệp xây lắp và chủ đầu tư.
 Nếu thỏa thuận thanh toán khi công trình hoàn thành thì giá trị sản phẩm dở dang
chính là tổng chi phí phát sinh từ lúc khởi công tính đến một thời điểm nhất định.
 Nếu thỏa thuận thanh toán theo từng hạng mục hoặc theo điểm dừng kỹ thuật
hợp lý thì giá trị sản phẩm dở dang được xác định theo tỷ trọng giá dự toán.
3.2. ĐẶC ĐIỂM VẬN DỤNG CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 
(tiếp theo)
v1.0014107217
3.2. ĐẶC ĐIỂM VẬN DỤNG CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 
(tiếp theo)
• Phương pháp xác định doanh thu: Phụ thuộc vào tính chất của hợp đồng
 Thanh toán theo tiến độ kế hoạch: Đơn vị căn cứ vào khối lượng công việc hoàn
thành để tự ước tính doanh thu, chi phí mà không phụ thuộc vào việc hóa đơn đã
lập hay chưa. Doanh thu có thể xác định theo tỷ lệ % giữa chi phí thực tế với chi
phí dự toán, hoặc đánh giá khối lượng hoàn thành, hoặc theo số giờ công.
 Thanh toán theo giá trị khối lượng thực hiện: Đơn vị căn cứ vào khối lượng công
việc hoàn thành để bàn giao và dựa vào hóa đơn được lập để ghi nhận doanh
thu, chi phí.
• Đặc điểm về giá thành sản phẩm xây lắp:
 Giá thành sản phẩm xây lắp có 3 loại: Giá thành dự toán, giá thành kế hoạch, giá
thành thực tế;
 Đối tượng tính giá thành sản phẩm xây lắp: Theo từng công trình hoặc theo từng
hạng mục hoàn thành.
• Tài khoản sử dụng
 Nhóm TK dùng để tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành: TK 621, 622, 623,
627, 154;
 Nhóm TK dùng để tập hợp chi phí quản lý kinh doanh và xác định kết quả kinh
doanh: TK 632, 641, 642, TK 511, 911, 421;
 Nhóm TK dùng để thanh toán: TK 111, 112, 331, 144, 341,
 Nhóm TK dùng để phản ánh vào yếu tố đầu vào: TK 152, 153, 214, 334, 338,10
v1.0014107217
11
GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
• Câu 2: Khi nhận công trình hoàn thành từ nhà thầu phụ và bàn giao trực tiếp cho chủ
đầu tư thì kế toán ghi nhận Nợ TK 632, Nợ TK 133/ Có TK 331(chi tiết nhà thầu phụ)
• Câu 3: Còn tại nhà thầu phụ sẽ ghi nhận như 1 doanh nghiệp xây lắp thông thường,
sẽ ghi nhận giá vốn, doanh thu. Tuy nhiên sử dụng tài khoản nào tùy thuộc vào
phương thức thanh toán đã thỏa thuận trên hợp đồng và quan hệ độc lập hay phụ
thuộc giữa các đơn vị.
v1.0014107217
12
3.3. KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XÂY LẮP
3.3.1. Kế toán chi phí 
sản xuất
3.3.2. Kế toán bàn giao 
công trình và xác định 
kết quả kinh doanh
3.3.3. Kế toán chi phí 
bảo hành công trình xây 
lắp
v1.0014107217
13
3.3.1. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT
• TK 621 “”Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp”
 Nội dung: Dùng để tập hợp và kết chuyển chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.
 Bên Nợ: Tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp phát sinh trong kỳ.
 Bên Có:
 Phản ánh các khoản giảm trừ chi phí nguyên vật liệu trực tiếp;
 Kết chuyển chi phi nguyên vật liệu trực tiếp thực tế phát sinh trong kỳ.
 TK này không có số dư
• TK 622 “Chi phí nhân công trực tiếp”.
• TK 623 “Chi phí máy thi công”
• TK 627 “Chi phí sản xuất chung”
• TK 154 “Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang”
 Nội dung: Dùng để tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp.
 Bên Nợ: Tập hợp chi phí sản xuất thực tế phát sinh trong kỳ.
 Bên Có:
 Phản ánh các khoản giảm trừ chi phí sản xuất;
 Phản ánh giá thành sản phẩm xây lắp.
a. Tài khoản sử dụng
v1.0014107217
14
• NV1: Xuất kho nguyên vật liệu dùng trực tiếp cho công trình
• NV2: Khi mua nguyên vật liệu dùng trực tiếp cho công trình (không nhập kho)
• NV3: Nguyên vật liệu dùng không hết nhập lại kho
3.31. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
b. Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
Nợ TK 621 Có TK 152
Nợ TK 621
Nợ TK 133
Có TK 111, 112, 331,.
Nợ TK 152 Có TK 621
v1.0014107217
15
c. Kế toán chi phí nhân công trực tiếp
3.31. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
• NV1: Tính ra lương phải trả công nhận sản xuất
• NV2: Tính ra lương phải trả nhân công thuê ngoài
Nợ TK 622 Có TK 334
Nợ TK 622 Có TK 334
v1.0014107217
16
• Nếu doanh nghiệp không tổ chức đội máy thi công riêng hoặc có tổ chức nhưng
không hạch toán riêng.
 NV1: Tập hợp chi phí máy thi công
 NV2: Phân bổ chi phí máy thi công cho từng công trình.
• Nếu doanh nghiệp có tổ chức đội máy thi công riêng, có hạch toán riêng.
 NV1: Tập hợp chi phí máy thi công
 NV2: Cuối kỳ kết chuyển chi phí sản xuất
 NV3: Phân bổ chi phí máy thi công
d. Kế toán chi phí máy thi công
3.3.1. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
Có TK 152, 153, 214, 334, 142, 242, 111, 112,
331
Nợ TK 623
Nợ TK 133
Có TK 623Nợ TK 154
Có TK 152, 153, 214, 334, 142, 242, 111, 112,
331
Nợ TK 621, 622, 627
Nợ TK 133
Có TK 621, 622, 627Nợ TK 154
v1.0014107217
d. Kế toán chi phí máy thi công
3.3.1. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
17
• Nếu doanh nghiệp không tổ chức xác định kết quả kinh doanh riêng của bộ phận
máy thi công.
• Nếu doanh nghiệp có tổ chức xác định kết quả kinh doanh riêng của bộ phận máy
thi công.
 Phản ánh giá vốn:
 Phản ánh doanh thu:
• Nếu doanh nghiệp thuê ngoài máy thi công.
Có TK 154Nợ TK 623
Có TK 154Nợ TK 623
Có TK 512
Có TK 3331
Nợ TK 623
Nợ TK 133
Có TK 111, 112, 331Nợ TK 623
Nợ TK 133
v1.0014107217
18
• NV1: Tập hợp chi phí sản xuất chung.
• NV2: Phân bổ chi phí sản xuất chung cho từng công trình.
e. Kế toán chi phí sản xuất chung
3.3.1. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
Nợ TK 627
Nợ TK 133
Có TK 152, 153, 214, 334, 142, 242, 111, 
112, 331
Nợ TK 154 Có TK 627
v1.0014107217
• NV1: Kết chuyển chi phí sản xuất.
• NV2: Phản ánh các khoản giảm trừ chi phí sản xuất.
• NV3: Xác định giá trị sản phẩm dở dang và tính giá thành sản phẩm xây lắp.
f. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm
3.3.1. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
Giá trị sản 
phẩm dở 
dang cuối kỳ
= Chi phí sản xuất dở 
dang đầu kỳ
+ Chi phí sản xuất phát 
sinh trong kỳ
* Giá trị xây 
lắp dự toán 
dở dang 
cuối kỳ
Giá trị xây lắp dự toán 
hoàn thành 
+ Giá trị xây lắp dự toán dở 
dang cuối kỳ
Có TK 621, 622, 623, 627Nợ TK 154
Có TK 154
Có TK 3331
Nợ TK 111, 112, 152, 138
19
v1.0014107217
f. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm
3.3.1. KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT (tiếp theo)
• NV4: Nếu công trình do bên nhà thầy phụ bàn giao.
Tổng giá 
thành sản 
phẩm xây lắp
= Giá trị sản 
phẩm dở dang 
đầu kỳ
+ Chi phí sản xuất 
phát sinh trong kỳ
- Giá trị sản 
phẩm dở 
dang cuối kỳ
Có TK 111, 112, 331, 336Nợ TK 154
Nợ TK133
20
v1.0014107217
• TK 632, TK 511, 144, 244
• TK337 “Thanh toán theo tiến độ kế hoạch hợp đồng xây dựng”
 Nội dung: Dùng để ghi nhận doanh thu trong trường hợp hợp đồng xây dựng
quy định nhà thầu thanh toán theo tiến độ kế hoạch.
 Bên nợ: Phản ánh số tiền phải thu theo doanh thu ước tính dựa vào phần công
việc hoàn thành trong kỳ (không lập hóa đơn, không cần khách hàng xác nhận.
 Bên có: Phản ánh số tiền khách hàng phải trả theo kế hoạch tiến độ kế hoạch
trong kỳ (phải có hóa đơn).
 Dư nợ: Phản ánh số tiền chênh lệch giữa doanh thu đã ghi nhận của hợp đồng
nhỏ hơn số tiền khách hàng phải trả theo tiến độ kế hoạch.
a. Tài khoản sử dụng
3.3.2. KẾ TOÁN BÀN GIAO CÔNG TRÌNH VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH
21
v1.0014107217
22
• NV1: Khi công trình hoàn thành, hai bên tiến hành nghiệm thu và bàn giao
công trình.
• NV2: Phản ánh doanh thu
 Nếu doanh nghiệp được thanh toán theo khối lượng thực hiện (xác định khối
lượng hoàn thành, lập hóa đơn).
 Nợ TK 144, 244: Số tiền chủ đầu tư giữ lại ký quỹ bảo hành công trình.
 Nợ TK 111, 112: Số tiền thực tế nhận được.
 Nợ TK 131: Số tiền khách hàng còn nợ.
 Có TK 511: Giá chưa thuế.
 Có TK 3331: Thuế GTGT.
b. Phương pháp kế toán
Có TK 154: Tổng giá thành
công trình.
Nợ TK 632: Nếu bán giao ngay công trình.
Nợ TK 155: Nếu chờ tiêu thụ.
Nợ TK 336: Nếu bán giao cho cấp trên.
3.3.2. KẾ TOÁN BÀN GIAO CÔNG TRÌNH VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH 
(tiếp theo)
v1.0014107217
b. Phương pháp kế toán
3.3.2. KẾ TOÁN BÀN GIAO CÔNG TRÌNH VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH 
(tiếp theo)
 Nếu doanh nghiệp thanh toán theo tiến độ kế hoạch (căn cứ vào kết quả thực
hiện theo hợp đồng ước tính phần doanh thu tương ứng với phần khối lượng
công trình hoàn thành, không cần lập hóa đơn).
 Xác định doanh thu ước tính
 Căn cứ vào hóa đơn được lập theo tiến độ kế hoạch để phản ánh số tiền khách
hàng thanh toán.
• NV3: Các nghiệp vụ kết chuyển để xác định kết quả kinh doanh tương tự như doanh
nghiệp sản xuất thông thường.
Có TK 511Nợ TK 337
Có TK 337
Có TK 3331
Nợ TK 111, 112, 131
23
v1.0014107217
24
3.3.3. KẾ TOÁN CHI PHÍ BẢO HÀNH CÔNG TRÌNH XÂY LẮP
a. Tài khoản sử dụng
TK 144 “Ký 
quỹ ngắn hạn”
TK 244 “Ký 
quỹ dài hạn”
TK 352 “Dự 
phòng phải trả”
Tài khoản sử dụng
v1.0014107217
25
3.3.3. KẾ TOÁN CHI PHÍ BẢO HÀNH CÔNG TRÌNH XÂY LẮP (tiếp theo)
• NV1: Khi trích lập chi phí bảo hành công trình.
• NV2: Khi chủ đầu tư giữ lại 1 phần tiền để bảo hành công trình (không quá 5% tổng
giá trị công trình).
b. Phương pháp kế toán
Có TK 352Nợ TK 627
Có TK 131Nợ TK 144, 244
v1.0014107217
3.3.3. KẾ TOÁN CHI PHÍ BẢO HÀNH CÔNG TRÌNH XÂY LẮP (tiếp theo)
b. Phương pháp kế toán
26
• NV3: Khi phát sinh hỏng hóc, doanh nghiệp tiến hành sửa chữa.
 Tập hợp chi phí phát sinh
 Kết chuyển chi phí sản xuất
 Khi công trình hoàn thành
 Nợ TK 352: Phần dự phòng đã trích
 Nợ TK 627: Phần trích thiếu
 Có TK 154: Tổng chi phí sửa chữa
 Nếu dự phòng trích thừa
Có TK 711Nợ TK 352
Có TK 621, 622, 627Nợ TK 154
Có TK 152, 153, 214, 334,..Nợ TK 621, 622, 627
v1.0014107217
3.3.3. KẾ TOÁN CHI PHÍ BẢO HÀNH CÔNG TRÌNH XÂY LẮP (tiếp theo)
b. Phương pháp kế toán
27
• NV4: Khi chủ đầu tư thanh toán phần ký quỹ.
• NV5: Nếu bên bảo hiểm hỗ trợ cho công ty.
Có TK 144, 244Nợ TK 111, 112
Có TK 711Nợ TK 111, 112
v1.0014107217
28
3.4. KẾ TOÁN TẠI ĐƠN VỊ CHỦ ĐẦU TƯ
3.4.1. Đặc điểm hoạt 
động tại đơn vị chủ 
đầu tư
3.4.2. Phương pháp 
kế toán
v1.0014107217
29
• Nguồn hình thành vốn đầu tư: Do nhà nước cấp, đi vay, các nguồn quỹ bổ sung
hoặc do đóng góp.
• Trình tự đầu tư xây dựng: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án,
kết thúc dự án, đưa vào sử dụng.
• Hình thức quản lý dự án:
 Chủ đầu tư trực tiếp quản lý dự án: Có hoặc không thành lập Ban quản lý dự án;
 Chủ nhiệm điều hành dự án: Tư vấn hoặc lập Ban quản lý;
 Chìa khóa trao tay;
 Hình thức tự làm.
3.4.1. ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG TẠI ĐƠN VỊ CHỦ ĐẦU TƯ
v1.0014107217
30
3.4.2. PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN
• Nếu chủ đầu tư thành lập Ban quản lý riêng, có mở sổ kế toán riêng:
 NV1: Khi nhận vốn đầu tư
 NV2: Khi mua vật tư, thiết bị nhập kho
 NV3: Khi xuất vật tư, thiết bị không cần lắp
 NV4: Khi nhận công trình do thuê ngoài
Có TK 441, 341Nợ TK 111, 112,
Có TK 111, 112, 331Nợ TK 152
Nợ TK 133
Có TK 152Nợ TK 241
Có TK 111, 112, 331Nợ TK 241
Nợ TK 133
v1.0014107217
31
3.4.2. PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN
 NV5: Khi tập hợp chi phí quản lý Ban dự án
 NV6: Phân bổ chi phí quản lý Ban dự án vào công trình
 NV7: Khi bàn giao công trình hoàn thành
Có TK 111, 112, 331, 334, 338Nợ TK 642
Nợ TK 133
Có TK 642Nợ TK 241
Có TK 241
Có TK 133
Nợ TK 441, 341
v1.0014107217
32
3.4.2. PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN (tiếp theo)
• Nếu chủ đầu tư không thành lập Ban quản lý dự án và hạch toán chung.
 NV1: Khi nhận vốn đầu tư
 NV2: Nếu đơn vị không mở hệ thống sổ riêng để theo dõi hoạt động xây dựng
cơ bản.
 Tập hợp chi phí phát sinh
 Khi công trình hoàn thành, bàn giao
 Kết chuyển nguồn hình thành
Có TK 441Nợ TK 111, 112, 421, 414
Có TK 111, 112, 152, 153, 334, 338, 214,..Nợ TK 2412
Nợ TK 133
Có TK 2412Nợ TK 211
Có TK 411Nợ TK 441
v1.0014107217
33
3.4.2. PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN (tiếp theo)
 NV3: Nếu đơn vị có mở hệ thống sổ riêng để theo dõi hoạt động xây dựng cơ
bản, nhưng không xác định kết quả riêng.
 Khi nhận vốn đầu tư
 Tập hợp chi phí phát sinh
 Khi công trình hoàn thành, bàn giao
 Kết chuyển nguồn hình thành tài sản cố định
 Khi đơn vị sản xuất nhận công trình từ đơn vị xây dựng cơ bản
Có TK 336Nợ TK 111, 112, 152
Có TK 111, 112, 152, 334,..Nợ TK 2412
Nợ TK 133
Có TK 2412
Có TK 133
Nợ TK 336
Có TK 411Nợ TK 414, 441
Có TK 136Nợ TK 211
Nợ TK 133
v1.0014107217
34
3.4.2. PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN (tiếp theo)
 NV4: Nếu đơn vị có mở hệ thống sổ riêng để theo dõi hoạt động xây dựng cơ
bản, có xác định kết quả riêng.
 Khi nhận vốn đầu tư
 Tập hợp chi phí phát sinh
 Kết chuyển chi phí sản xuất
Có TK 336Nợ TK 111, 112, 152
Có TK 111, 112, 152, 153, 214, 334,
338,
Nợ TK 621, 622, 623, 627
Nợ TK 133
Có TK 621, 622, 623, 627Nợ TK 154
v1.0014107217
35
3.4.2. PHƯƠNG PHÁP KẾ TOÁN (tiếp theo)
• Khi công trình hoàn thành, bàn giao
 Phản ánh giá vốn:
 Phản ánh doanh thu:
• Khi bộ phận sản xuất nhận bàn giao tài sản.
Có TK 154Nợ TK 632
Có TK 512
Có TK 3331
Nợ TK 336
Có TK 136Nợ TK 211
Nợ TK 133
v1.0014107217
36
TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
Bài học đã đề cập đến các nội dung chính sau:
• Đặc điểm riêng có trong hoạt động xây lắp;
• Các hình thức quản lý tại đơn vị chủ đầu tư;
• Cách đánh giá sản phẩm dở dang và tính giá thành trong
doanh nghiệp xây lắp;
• Cách xác định doanh thu, chi phí trong doanh nghiệp xây lắp;
• Chế độ kế toán để ghi nhận các nghiệp vụ tại doanh nghiệp
xây lắp và đơn vị chủ đầu tư.