Bài giảng Cấu trúc dữ liệu và giải thuật - Chương 4: Giải thuật sắp xếp và tìm kiếm đơn giản - Ngô Công Thắng

Chương 4: Giải thuật sắp xếp và 
tìm kiếm đơn giản
1. Sắp xếp chọn (Selection Sort)
2. Sắp xếp chèn (Insert Sort)
3. Sắp xếp nổi bọt (Bubble Sort)
4. Tìm kiếm tuần tự (Sequence Search)
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.1
1. Sắp xếp chọn (Selection Sort)
1.1. Phương pháp
• Giả sử cần sắp xếp tăng dần một dãy khoá 
a1, a2,..., an.
• Ý tưởng của thuật toán như sau:
– Chọn phần tử có khoá nhỏ nhất .
– Đổi chỗ nó với phần tử a1. 
– Sau đó lặp lại thao tác trên với n-1 phần tử 
còn lại, rồi lại lặp lại như trên với n-2 phần tử 
còn lại,..., cho tới khi chỉ còn 1 phần tử.
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.2
1.1. Phương pháp (tiếp)
• Ví dụ:
Cho dãy khoá ban đầu là: 6, 10, 1, 8, 9
với n=5.
i=1 1, 10, 6, 8, 9
i=2 1, 6, 10, 8, 9
i=3 1, 6, 8, 10, 9
i=4 1, 6, 8, 9, 10
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.3
1.1. Phương pháp (tiếp)
Procedure selectionSort(a,n);
For i:= 1 to n-1 Do 
Begin 
{Tìm phần tử nhỏ nhất ở vị trí k }
k:=i; 
For j:=i+1 To n Do 
If a[j] < a[k] then k:=j
{Đổi chỗ phần tử nhỏ nhất k cho phần tử i}
If k ≠ i then a[k]«a[i];
End
Return
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.4
2.2. Đánh giá giải thuật
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04
• Với giải thuật trình bày ở trên thì phép toán tích cực 
là phép so sánh (a[j]<a[k]).
• Gọi C là số lượng phép so sánh, C được tính như sau: 
Ở lượt thứ i (i=1, 2, , n-1), để tìm khoá nhỏ nhất 
cần n-i phép so sánh. Số lượng phép so sánh này 
không phụ thuộc vào tình trạng ban đầu của dãy 
khoá. Do đó ta có:
• Vậy, độ phức tạp tính toán là O(n2)
6.5
2. Sắp xếp chèn (Insert Sort)
2.1. Phương pháp
• Phương pháp này được những người chơi bài hay 
dùng.
• Giả sử cần sắp xếp tăng dần dãy khoá a1, a2,..., an. Ý 
tưởng thuật toán như sau:
– Các phần tử được chia thành dãy đích: a1,..., ai-1 (kết quả) 
và dãy nguồn ai,..., an.
– Bắt đầu với i=2, ở mỗi bước phần tử thứ i của dãy nguồn 
được lấy ra và chèn vào vị trí thích hợp trong dãy đích sao 
cho dãy đích vẫn tăng dần. Sau đó i tăng lên 1 và lặp lại.
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.6
2.1. Phương pháp
• Ví dụ: Cho dãy khoá 6, 10, 1, 7, 4 với n=5 (dãy 
số có 5 phần tử).
Dãy đích Dãy nguồn
6 10, 1, 7, 4
i=2 6, 10 1, 7, 4
i=3 1, 6, 10 7, 4
i=4 1, 6, 7, 10 4
i=5 1, 4, 6, 7, 10
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.7
Thủ tục chèn
Procedure insertSort(a,n)
1) a[0]:=-¥
2) For i:=2 to n Do 
Begin 
tg:=a[i]; j:=i-1;
While tg<a[j] Do
Begin
a[j+1]:=a[j]; j:=j-1;
End;
a[j+1]:=tg; {chèn tg vào sau a[j]}
End;
Return
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.8
2.2. Đánh giá thuật toán
• Phép toán tích cực trong thuật toán này là 
phép so sánh (tg<a[j]). Số phép toán so sánh C 
được tính như sau:
– Trường hợp thuận lợi nhất là dãy khoá a1, a2,..., an
đã được sắp, như vậy mỗi lần chỉ cần 1 phép so 
sánh. Do vậy
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.9
2.2. Đánh giá thuật toán
• Trường hợp xấu nhất nếu dãy khoá sắp theo thứ tự ngược với 
thứ tự sắp xếp thì ở lượt i cần có: C= (i-1) phép so sánh. Do 
vậy
• Trường hợp trung bình: Giả sử mọi giá trị khoá đều xuất hiện 
đồng khả năng thì trung bình phép so sánh ở lượt thứ i là Ci = 
i/2, do đó số phép so sánh trung bình của giải thuật này là:
• O(n2)
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.10
3. Sắp xếp nổi bọt (Bubble Sort)
3.1. Phương pháp
• Giả sử cần sắp xếp tăng dần dãy khoá a1, a2,..., an. Ý 
tưởng thuật toán như sau:
– So sánh từng cặp khóa liền kề, gối nhau từ phải qua trái, 
nếu khóa đứng sau nhỏ hơn khóa đứng trước thì đổi chỗ. 
Loạt so sánh thứ nhất thì khóa nhỏ nhất của dãy được đẩy 
lên vị trí đầu tiên (gọi là phần tử được sắp).
– Tiếp tục so sánh và đổi chỗ các phần tử liền kề gối nhau của 
dãy chưa sắp, lần thứ 2 ta được số nhỏ nhất của dãy chưa 
sắp được đưa lên đầu dãy chưa sắp (ví trí 2).
– Cứ tiếp tục làm tương tự như trên cho đến khi dãy chỉ còn 
1 phần tử.
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.11
3.1. Phương pháp (tiếp)
• Ví dụ: Cho dãy khoá ban đầu là: 6, 3, 7, 
10, 1, 8 với n=6.
6, 3, 7, 10, 1, 8
i=1 1, 6, 3, 7, 10, 8 
i=2 1, 3, 6, 7, 8, 10 
i=3 1, 3, 6, 7, 8, 10 
i=4 1, 3, 6, 7, 8, 10 
i=5 1, 3, 6, 7, 8, 10 
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.12
Thủ tục sắp xếp nổi bọt
Procedure bubbleSort(a,n)
For i:= 1 to n-1 Do 
For j:= n downto i+1 Do
If a[j]<a[j-1] then
a[j] a[j-1];
Return
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.13
3.2. Đánh giá thuật toán
• Giải thuật này tương tự như giải thuật sắp xếp bằng 
cách chọn trực tiếp (mục 1), do đó có:
• Nhận xét: Với 3 phương pháp sắp xếp trên, nếu n 
vừa và nhỏ thì phương pháp chèn trực tiếp (insert 
sort) tỏ ra tốt hơn, nếu với n lớn thì cả 3 phương 
pháp đều có cấp O(n2), đây là một chi phí thời gian 
khá cao.
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.14
4. Tìm kiếm tuần tự (Sequence Search)
4.1. Bài toán tìm kiếm
Cho dãy khóa là các số nguyên có n phần tử. 
Tìm khóa có giá trị bằng x.
Gọi x là khoá tìm kiếm hay giá trị tìm kiếm. 
Công việc tìm kiếm sẽ hoàn thành khi có một 
trong 2 tình huống sau xảy ra:
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.15
1- Tìm được khóa có giá trị bằng x. Lúc đó ta nói 
phép tìm kiếm được thoả. 
2- Không tìm được khóa nào có giá trị bằng x. Khi 
đó ta nói phép tìm kiếm không thoả.
Sau phép tìm kiếm không thoả nếu có yêu cần bổ 
sung x vào dãy khóa. Giải thuật này gọi là “ Tìm 
kiếm có bổ sung”.
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.16
4.2. Tìm kiếm tuần tự (Sequential Searching)
4.2.1. Phương pháp
Đây là giải thuật đơn giản, cổ điển.
Cách thức làm như sau: Bắt đầu từ khóa thứ nhất, lần 
lượt so sánh khoá tìm kiếm với các khóa trong dãy 
cho đến khi tìm thấy khóa mong muốn hoặc đã hết 
dãy mà chưa thấy.
4.2.2. Giải thuật
Cho dãy khoá K có n phần tử. Tìm xem có khoá nào 
bằng x, nếu có đưa ra thứ tự của khoá đó, nếu không 
có thì đưa ra giá trị 0. Trong giải thuật sử dụng khoá 
phụ kn+1=x.
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.17
Function sequenceSearch(k,n,x)
1. { Khởi đầu }
i:=1; k[n+1]:=x;
2. { Tìm kiếm trong dãy}
While k[i] x Do i:=i+1;
3. { Không tìm thấy }
If i=n+1 then Return(0) Esle Return(i);
Return
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.18
Ngô Công Thắng Bài giảng CTDL> - Chương 04 6.19