Vận dụng kỹ thuật 5W1H trong phát triển tư duy phản biện của sinh viên

nh vực giáo dục ở các nước phương Tây, 
Email: ngocquan20@gmail.com 
 96 
BÙI NGỌC QUÂN TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
và hiện nay đang trở thành từ khóa thông lực thực tiễn của sinh viên, đáp ứng mục 
dụng trong nghiên cứu, ứng dụng vào thực tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao 
tế giáo dục đại học Việt Nam. Nó liên tục với đầy đủ các tiêu chí. TDPB giúp sinh 
được bổ sung, phát triển như một nhu cầu viên: vượt ra khỏi cách suy nghĩ theo 
tất yếu của việc dạy và học một phong cách khuôn mẫu, thói quen, truyền thống có sẵn; 
tư duy hữu hiệu nhằm đào luyện nên thế hệ tạo lập cách nhìn đa chiều, với những cách 
trẻ Việt Nam ưu việt hội nhập tốt hơn với giải quyết khác nhau; sẵn sàng lắng nghe 
khu vực và quốc tế. Ở nước ta, gần đây đã và tôn trọng ý kiến người khác khi tranh 
có một số công trình và báo cáo bàn về luận, tránh được các rào cản tâm lý như 
TDPB. Mặc dù chưa trở thành hệ thống lý thành kiến, tự ái; có phương pháp tư duy 
luận khoa học mang tầm khái quát, song độc lập, sáng tạo, biết nhận diện những hạn 
những công trình đó đã góp phần phát triển chế, điểm yếu trong quá trình tư duy của 
da dạng các cách tiếp cận, luận giải về chính mình; chủ động cập nhật, lựa chọn 
TDPB và đề xuất các giải pháp ứng dụng thông tin cần thiết, có giá trị.v.v. Ngoài ra, 
thực tiễn mang tính hiệu quả cho nền giáo thông qua quá trình phát huy TDPB của 
dục nước nhà. Có thể kể đến các công trình sinh viên, giảng viên còn thu thập được 
liên quan của các tác giả như Trần Thị những thông tin phản hồi hữu ích, nâng cao 
Tuyết Oanh (2009), “Hình thành tư duy phê năng lực sư phạm, năng lực tư duy, TDPB 
phán cho sinh viên trong quá trình dạy học của mình, từ đó điều chỉnh phương pháp 
ở đại học”, Huỳnh Hữu Tuệ (2010), “Tư dạy học theo hướng tích cực, thiết thực và 
duy phản biện trong học tập đại học”, Đỗ hiệu quả hơn. 
Kiên Trung (2012), “Về vai trò của tư duy Thực tế giáo dục đại học hiện nay cho 
phản biện và những yêu cầu cho việc giảng thấy, sinh viên thường gặp khó khăn hay 
dạy ở Việt Nam”, Dương Thị Hoàng Oanh lúng túng ở cách tiếp cận và giải quyết các 
và Nguyễn Xuân Đạt (2015), “Tư duy biện vấn đề trong học tập. Nguyên nhân chủ 
luận ứng dụng”, Trịnh Chí Thâm (2018), yếu là do họ còn thiếu và yếu về kỹ năng 
“Một số chiến lược nhằm phát triển tư duy đặt câu hỏi khoa học - một yếu tố, mắt 
phản biện cho sinh viên Đại học”.v.v. Nhìn xích quan trọng trong quá trình tư duy của 
chung, các tác giả trên đây đều có hướng sinh viên. Kỹ năng đặt câu hỏi theo các 
tiếp cận và luận giải về TDPB ở góc độ dạng khác nhau có liên quan mật thiết đến 
nhấn mạnh đến khía cạnh logic, lập luận để việc rèn luyện TDPB của sinh viên ở các 
đi đến một hay nhiều giải pháp tốt hơn cấp độ khác nhau. Do đó, trong giảng dạy 
hướng về chân lý của kiến thức. đại học cần thiết phải có biện pháp giúp 
 Dựa trên những kết quả nghiên cứu đó, họ phát triển năng lực tư duy, TDPB 
theo chúng tôi, TDPB là khả năng tiếp cận thông qua việc sử dụng kỹ thuật đặt câu 
vấn đề một cách đa chiều, dựa trên kiến hỏi 5W1H hay kỹ thuật tư duy 5W1H 
thức đã biết, tìm ra lập luận sai, dẫn chứng (Bình, 2010). Đây là một trong những kỹ 
không chính xác, từ đó lập luận logic và thuật tư duy tích cực và hữu hiệu góp 
đưa ra cách giải quyết hiệu quả vấn đề của phần hiện thực hóa mục đích của TDPB 
chủ thể nhận thức. Đây là loại hình tư duy trong quá trình dạy và học ở bậc đại học 
rất cần thiết cho việc phát triển trí tuệ, năng hiện nay. 
 97 
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 64 (4/2019) 
 2. Nội dung nghiên cứu Những dạng câu hỏi 5W1H hướng đến 
 2.1. Vai trò của kỹ thuật 5W1H trong việc khai thác thông tin đầy đủ, đa chiều, 
hoạt động dạy và học hệ thống giúp sinh viên sẽ tiếp nhận vấn đề 
 Trong hoạt động dạy và học, việc xem một cách sâu sắc nhất và toàn diện nhất. 
xét bản chất của TDPB bao giờ cũng phải Qua đó, họ sẽ được hướng dẫn triển khai, 
đặt trong mối tương quan với các phương mở rộng câu hỏi theo các chiều hướng và 
pháp giải quyết vấn đề, với một số phương mức độ khác nhau xung quanh vấn đề học 
pháp tư duy khác như phương pháp đánh tập. Đặc biệt, vận dụng kỹ thuật 5W1H sẽ 
giá mục tiêu, quá trình dạy học của Bloom giúp sinh viên xóa bỏ được tình trạng thụ 
(Thang cấp độ tư duy Bloom), phương động trong tiếp nhận kiến thức, phụ thuộc 
pháp “Sáu chiếc nón tư duy”, phương vào sự truyền dạy của giảng viên. Đồng 
pháp “Động não”, phương pháp lập “Bản thời, khuyến khích họ chủ động xác lập các 
đồ tư duy”, “Sơ đồ Ishikawa” (Nguyễn câu hỏi thích hợp trong lĩnh hội kiến thức 
Thị Hoà, 2017, tr. 27). Trong những nhằm đào sâu vấn đề, nâng cao khả năng 
phương pháp dạy học đó, phương pháp sử phân tích, tổng hợp, đánh giá, kết luận các 
dụng Bản đồ tư duy với kỹ thuật đặt câu vấn đề, qua đó thực hiện mục tiêu của 
hỏi 5W1H có vai trò quan trọng cho việc TDPB. Kỹ thuật 5W1H còn tạo dựng sự tự 
cải thiện khả năng TDPB. Đó là “nền tảng tin trong việc nắm bắt, phân tích, xử lý 
TDPB” (Dương Thị Hoàng Oanh, 2015, nhanh chóng, chính xác, sáng tạo và thiết 
tr. 75) giúp người dạy và người học tranh lập cách thức giải quyết hiệu quả các vấn 
luận, phản biện, trao đổi và học tập lẫn đề học tập đặt ra. 
nhau trong môi trường học tập tích cực và Đối với giảng viên, vận dụng hiệu quả 
chủ động. kỹ thuật 5W1H sẽ khắc phục những hạn chế 
 Kỹ thuật 5W1H hiện được sử dụng về cách thức đặt câu hỏi trong giảng dạy như 
rộng rãi và mang tính ứng dụng cao trong câu hỏi chỉ tập trung vào việc tái hiện lại các 
quá trình học tập của sinh viên. Kỹ thuật kiến thức đã học, thiếu tính kích thích tư duy 
này được xác lập bằng cách đưa ra các câu của sinh viên; câu hỏi quá trừu tượng, xa rời 
hỏi tư duy như: Cái gì? (What); Tại sao? thực tiễn hoặc khó giải đáp trong khuôn khổ 
(Why); Ở đâu? (Where); Lúc nào? (When); giảng dạy, không phù hợp với đối tượng tiếp 
Ai? (Who); Làm thế nào? (How). nhận.v.v. Đây cũng là những rào cản lớn đối 
 với quá trình phát triển TDPB của sinh viên. 
 Who What Đồng thời, chính quá trình vận dụng kỹ 
 thuật 5W1H còn gợi mở cho giảng viên một 
 phương pháp đặt câu hỏi hiệu quả, phù hợp 
 5W1H trong hoạt động giảng dạy, qua đó nâng cao 
 How Where năng lực sư phạm, năng lực sư phạm phản 
 biện của bản thân. 
 2.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu 
 Why When quả vận dụng kỹ thuật 5W1H trong phát 
 triển TDPB của sinh viên 
 Để vận dụng hiệu quả kỹ thuật 5W1H 
 Kỹ thuật đặt câu hỏi 5W1H 
 trong phát triển TDPB của sinh viên, cần 
 98 
BÙI NGỌC QUÂN TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
thiết phải thực hiện một số giải pháp sau: câu hỏi yêu cầu người học phải phát huy 
 2.2.1. Nâng cao hiệu quả sử dụng kỹ tính tích cực, độc lập, phản biện và sáng 
thuật đặt câu hỏi 5W1H của giảng viên tạo khi tiếp nhận và giải quyết vấn đề trong 
theo hướng phát triển TDPB của sinh viên học tập. Giảng viên có thể sử dụng một số 
 Dạy học bằng phương pháp đặt câu hỏi loại câu hỏi theo kỹ thuật 5W1H nhằm 
cho người học đã được biết đến từ lâu với kích thích TDPB của sinh viên như dạng 
kỹ thuật đặt câu hỏi của Socrates. Kỹ thuật câu hỏi: Tại sao? Thông tin này ở đâu? Bản 
này thể hiện ở việc thiết kế một loạt câu chất vấn đề đó là gì? Nếu thế này/thế kia 
hỏi để giúp một người hay một nhóm thì sao? Hoặc dạng câu hỏi đánh giá: Em 
người có thể xác định được niềm tin cơ bản có đồng ý với luận điểm đó không? Em có 
vào kiến thức của họ. Socrates tin rằng, phát hiện ra vấn đề gì không? Em có ý kiến 
việc luyện tập đặt các câu hỏi sâu sắc theo khác không? Tại sao em nghĩ vậy? Hãy 
nguyên tắc giúp người học nghiên cứu các trình bày ý kiến của em? Ngoài ra, giảng 
ý tưởng một cách logic và xác định được viên cần khuyến khích sinh viên suy nghĩ 
giá trị của chúng. Theo đó, việc sử dụng kỹ độc lập, đặt ra các câu hỏi khác nhau trước 
thuật đặt câu hỏi là công cụ hiệu quả để một vấn đề, đánh giá vấn đề, chủ động lập 
giảng viên có thể thúc đẩy TDPB của sinh luận, chứng minh thuyết phục cho quan 
viên trong học tập, cũng như giúp giảng điểm của mình. 
viên thu nhận được khả năng phản hồi về 2.2.2. Phát huy tính tích cực, độc lập 
kiến thức và cách giải quyết vấn đề của và sáng tạo của sinh viên trong việc tiếp 
sinh viên. Vì vậy, giảng viên cần phải có cận và giải quyết vấn đề học tập trên cơ sở 
sự kết hợp linh hoạt, sáng tạo giữa kiến vận dụng kỹ thuật 5W1H 
thức truyền thụ và kỹ năng đặt câu hỏi một Những câu hỏi mang tính TDPB là 
cách khoa học. Đó cũng là nghệ thuật sư một phần không thể thiếu của quá trình học 
phạm hữu hiệu nhất giúp lan tỏa tri thức và hỏi và sáng tạo của sinh viên. Do đó, họ 
kỹ năng TDPB trong mỗi sinh viên. Người nên tự đặt ra những câu hỏi, tìm kiếm câu 
giảng viên vun đắp TDPB của sinh viên trả lời và đưa ra kết luận về vấn đề học tập. 
bằng cách đưa ra những câu hỏi 5W1H Quá trình này dẫn dắt họ xây dựng ý tưởng 
kích thích tư duy, là điều cốt lõi trong việc mới làm nền tảng phát triển tư duy sáng tạo 
kiến tạo tri thức, năng lực cho thế hệ trẻ và giải quyết hiệu quả các vấn đề đặt ra. 
trong thời đại mới. Sinh viên cần quan tâm đến những câu 
 Trong giảng dạy, giảng viên cần sử hỏi thiết yếu: Cái gì? Nó đề cập đến vấn đề 
dụng thường xuyên và hợp lý hệ thống câu gì? Nó có ý nghĩa gì? Có những gì khác có 
hỏi đặt ra theo hướng TDPB. Mỗi câu hỏi liên quan (xác định vấn đề); Ai đã nói thế? 
phải được tính toán kỹ lưỡng và thực sự Đó có phải là người mà bạn có thể tin 
cần thiết, phù hợp với nhận thức của sinh tưởng? Vấn đề trình bày ở đâu? Thời điểm 
viên; tránh đặt câu hỏi quá khó sẽ tạo hiệu nào? (lựa chọn dữ liệu); Tại sao nghiên cứu 
ứng ngược của sinh viên như gây tâm lí vấn đề? (phân tích vấn đề một cách sâu 
căng thẳng, sợ sệt, cản trở việc tiếp nhận sắc, xem xét các lý do); Ai đã nghiên cứu 
nội dung học tập. vấn đề này? Như thế nào? (xem xét quá 
 Quá trình thực hành kỹ thuật 5W1H, trình thực hiện, phương pháp giải quyết 
giảng viên nên xác lập hệ thống các loại vấn đề); Thế thì sao? (đưa ra đánh giá, kết 
 99 
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 64 (4/2019) 
luận và thể hiện quá trình phản ánh những đề, những câu hỏi “vì sao” và “như thế 
tác động của lý thuyết đến thực tiễn giải nào” để phân tích và giải thích, những câu 
quyết vấn đề) (Dương Thị Hoàng Oanh, hỏi “thế thì sao” đưa ra các đánh giá về 
2015). Những câu hỏi này đòi hỏi sinh viên mức độ đúng, sai của vấn đề Các nhóm 
phải trả lời và xây dựng các lập luận để bảo câu hỏi này mang tính chất liệt kê và có thể 
vệ quan điểm của mình, đến lượt các lập được sử dụng trong bất cứ hoàn cảnh nào 
luận ấy phải dựa trên các tiêu chí đánh giá khi cần giải quyết một vấn đề. Các bước trả 
rõ ràng, phù hợp với góc nhìn khách quan, lời câu hỏi 5W1H nhằm đưa ra ý tưởng 
toàn diện nhất. Mô hình câu hỏi như vậy có mới, tạo cơ sở phát triển tư duy sáng tạo, 
thể sử dụng thông qua nhiều cách thức với khuyến khích sinh viên xem xét cân nhắc 
các bước khác nhau. Khi cần xác định một tất cả mọi khía cạnh của vấn đề, lập luận 
hay nhiều vấn đề chủ yếu, cần chú ý đến logic, chặt chẽ để giải quyết vấn đề một 
mục đích giải quyết thấu đáo vấn đề đang cách toàn diện, sâu sắc và thuyết phục nhất. 
học tập. Thao tác đặt câu hỏi cũng giúp Khi giải quyết vấn đề trong học tập, 
sinh viên tự định hướng trả lời, với các sinh viên nên thường xuyên tự đặt câu hỏi 
cách thu thập và xử lý thông tin theo nhiều mới và tìm cách giải quyết những câu hỏi 
chiều khác nhau, phân biệt thông tin đúng, đó. Giải pháp này giúp tăng cường tính chủ 
sai và các yếu tố gây nhiễu, đặc biệt trong động của họ trong quá trình học tập tương 
thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay. tác, kích hoạt TDPB và làm cho kỹ năng 
 Trong quá trình học tập, dưới sự TDPB của họ dần dần được nâng cao hơn. 
hướng dẫn của giảng viên, sinh viên cần Có thể nói, đây chính là phương cách 
tham gia tích cực vào giải quyết các tình chung góp phần hình thành TDPB, thông 
huống có vấn đề. Điều này đòi hỏi họ phải qua những kiến thức được tích lũy, khả 
chuẩn bị kiến thức, kỹ năng, phương pháp năng lập luận, phản biện khoa học và 
để bắt đầu tìm hiểu tình huống có vấn đề, nghiên cứu hướng giải quyết hiệu quả vấn 
đặc biệt là trả lời được câu hỏi xem xét đề sẽ tạo nên sự thành công trong học tập 
thực chất vấn đề. Trên cơ sở đó, giúp họ của sinh viên. 
có thể vận dụng những phương pháp khác 3. Kết luận 
nhau nhằm xác lập, khám phá, phát huy Việc hiểu rõ vai trò của kỹ thuật đặt 
điểm mạnh và khắc phục điểm yếu của câu hỏi ứng dụng 5W1H và vận dụng nó 
chính mình. Việc sử dụng các câu hỏi một một cách hợp lý có ý nghĩa quan trọng 
cách linh hoạt, khéo léo, thông minh sẽ trong phát triển TDPB của sinh viên. Do 
giúp sinh viên có suy nghĩ sâu sắc về vấn đó, đối với giáo dục đại học hiện nay, để 
đề, tạo ra những thay đổi tích cực trong tư nâng cao hiệu quả quá trình vận dụng kỹ 
duy. Từ đây cũng rèn luyện cho họ thói thuật 5W1H, cần thiết phải phát huy tính 
quen tìm tòi các phương án, góc nhìn và tích cực, chủ động, sáng tạo của giảng viên 
cách tiếp cận vấn đề khác nhau, xây dựng và sinh viên, nhằm đạt đến mục tiêu làm 
lối tư duy mở, hữu hiệu hơn. chủ tri thức, “phát triển toàn diện năng lực 
 Ngoài ra, sinh viên cần xem xét mối và phẩm chất” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 
quan hệ giữa các câu hỏi, những điều cần 2016, tr. 27), đặc biệt là năng lực TDPB 
làm và những chức năng được thực hiện, đáp ứng yêu cầu xây dựng nguồn nhân lực 
như những câu hỏi “cái gì” để miêu tả vấn chất lượng cao cho xã hội. 
 100 
BÙI NGỌC QUÂN TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Nguyễn Lăng Bình (Chủ biên) và Đỗ Hương Trà. (2010). Dạy và học tích cực. Một số 
 phương pháp và kỹ thuật dạy học. Hà Nội: NXB Đại học Sư phạm. 
Đảng Cộng sản Việt Nam. (2016). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Hà 
 Nội: NXB Chính trị quốc gia. 
Nguyễn Thị Hoà. (2017). “Bàn về tư duy phản biện trong giáo dục đại học”. Tạp chí Khoa 
 học - Trường Đại học Đồng Nai, (5), 23-30. 
Dương Thị Hoàng Oanh và Nguyễn Xuân Đạt. (2015). Tư duy biện luận ứng dụng. Hồ Chí 
 Minh: NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. 
Trần Thị Tuyết Oanh. (2009). “Hình thành tư duy phê phán cho sinh viên trong quá trình 
 dạy học ở đại học”. Tạp chí Giáo dục, (213), 14-16. 
Trịnh Chí Thâm. (2018). “Một số chiến lược nhằm phát triển tư duy phản biện cho sinh 
 viên Đại học”. Tạp chí Giáo dục, (423), 23-26. 
Đỗ Kiên Trung. (2012). “Về vai trò của tư duy phản biện và những yêu cầu cho việc giảng 
 dạy ở Việt Nam”. Tạp chí Phát triển và hội nhập, (5), 80-83. 
Huỳnh Hữu Tuệ. (2010). “Tư duy phản biện trong học tập đại học”, Bản tin Đại học Quốc 
 gia Hà Nội, (232), 14-16. 
Roy Van Den Brink - Budgen. (2017). Tư duy phản biện dành cho sinh viên. Hồ Chí Minh: 
 NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. 
Richard Paul và Linda Elder. (2015). Cẩm nang tư duy phản biện - Khái niệm và công cụ. 
 Hồ Chí Minh: NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh. 
Ngày nhận bài: 11/3/2019 Biên tập xong: 15/4/2019 Duyệt đăng: 20/4/2019 
 101