Vấn đề nữ quyền và bình đẳng giới trong triết học của John Stuart Mill

hủ yếu nhất vào vấn đề đòi quyền bầu cử. Đương thời, ở Anh quốc, 
quyền bầu cử của nữ giới bị phủ nhận. Theo John Stuart Mill, đó là một điều phi lí, một sự mâu 
thuẫn được bộc lộ rõ ràng. Sự bất công đó “ được thi hành tại một đất nước mà người phụ nữ 
đang trị vì, rằng người cầm quyền vẻ vang nhất mà đất nước xưa nay đã từng có là người phụ 
nữ, thì cái bức tranh phi lí và bất công không che đậy ấy thật toàn diện” [5]. Ông khẳng định 
ngay cả trong các xã hội bất bình đẳng như nước Anh và châu Âu thì vẫn nhận ra bằng chứng 
rằng khi cho phụ nữ cơ hội, họ có thể vượt trội hơn trên nhiều lĩnh vực như Nữ hoàng Anh 
Elizabeth I, Nữ hoàng Anh Victoria, hoặc nữ anh hùng Jeanne d'Arc. Một năm sau đó, trong dự 
thảo Luật cải cách 1867, John Stuart Mill có một sửa đổi nổi tiếng, thay từ người (man) bằng từ 
người (person), để mở rộng quyền bầu cử cho phụ nữ. Ngược dòng lịch sử, lúc Thomas 
Jefferson viết Tuyên ngôn độc lập (The Declaration of Independence, 1776) của Hợp chủng 
quốc Hoa Kì [6] hay Tuyên ngôn về Nhân quyền và Dân quyền (The French Declaration of the 
Rights of Man and of Citizens of 1789) của Cộng hòa Pháp [7] có xác định như sau đều có xác 
Nguyễn Thị Xiêm 
176 
định nam giới là đối tượng được hưởng những quyền tự do chính trị. Điều này cho thấy, vào 
thời điểm đó quyền chính trị bị giới hạn, chỉ dành cho người đàn ông. Đây đóng góp vượt thời 
đại của John Stuart Mill khi xác định đối tượng được áp dụng quyền tự do chính trị không chỉ 
cho người đàn ông trưởng thành (man) mà còn giành quyền đó cho người phụ nữ. Dẫu không 
thành công ngày thời điểm đệ trình, nhưng đó là sự nỗ lực mạnh mẽ nhất của một nghị sĩ dám 
đấu tranh cho quyền tự do chính trị của phụ nữ. Phải đến cuối thế kỉ XIX, mục tiêu đòi quyền 
bầu cử cho nữ giới mới được thực hiện ở một số quốc gia, cụ thể: New Zealand (năm 1893); 
Finland (năm 1906); Anh, Canada và Nga (năm 1917); Mỹ (năm 1920). 
Như vậy, bằng tất cả nỗ lực và nhiệt huyết, John Stuart Mill đã truyền thêm sức mạnh cho 
phong trào đấu tranh giải phóng phụ nữ trong phạm vi gia đình và trên bình diện xã hội - chính 
trị. Thuyết bình đẳng giới chính là sự bổ sung và hoàn thiện tư tưởng tự do trong triết học chính 
trị của ông. 
2.3. Ý nghĩa tư tưởng của John Stuart Mill về nữ quyền và bình đẳng giới đối với 
việc thực hiện quyền phụ nữ và quyền phụ nữ ở Việt Nam hiện nay 
Bằng những hoạt động lí luận và thực tiễn, John Stuart Mill đã đấu tranh cho quyền bình 
đẳng giới. Ông coi đây nhu cầu bức thiết của nhân loại tiến bộ nói chung và phụ nữ nói riêng 
trong cuộc đấu tranh vì quyền tự do, bình đẳng của con người. Điều đáng lưu ý là trong khi hầu 
như các học giả nổi tiếng cùng thời đều ngăn cản bình đẳng giới thì John Stuart Mill lại dành 
cho vấn đề này một sự ủng hộ nhiệt thành nhất. Điều này khiến cho tư tưởng ủng hộ bình đẳng 
giới của ông đã phải chịu sự chỉ trích và lên án nặng nề từ dư luận xã hội, từ những tác giả cùng 
thế hệ. Cụ thể, năm 1868, John Proctor đã vẽ một bức tranh với tựa đề “Quý bà Mill tham gia 
nhóm quý bà” (Miss Mill joins the Ladies) để chế nhạo thậm tệ vì nỗ lực của ông bảo vệ cho 
những quyền của nữ giới [8]. Năm 1869, cùng với việc xuất bản “Sự áp bức phụ nữ”, cuốn sách 
được coi kinh thánh của phong trào nữ giới. Các ấn bản đều được bán hết trong năm đầu tiên 
xuất bản và ngay lập tức được dịch sang các tiếng Pháp, Đan Mạch, Đức, Ý, Ba Lan và Nga. 
Cuốn sách của ông là một trong những tác phẩm bằng văn bản sớm nhất về đề tài nữ giới của 
một tác giả nam giới. Sau đó, John Stuart Mill đã cùng với những người bạn đồng chí hướng tổ 
chức buổi hội nghị đầu tiên của Hội quốc gia vì quyền bầu cử của phụ nữ. Trong bài phát biểu 
khai mạc hội nghị, chủ tịch hội là bà Clementia Taylor đã cho rằng, thành công của Hội phần 
nhiều đều do sự ủng hộ dũng cảm và nhiệt huyết của John Stuart Mill. Đại diện cho những 
người phụ nữ, Clementia Taylor bày tỏ: “Mỗi người phụ nữ Anh đều nợ John Stuart Mill một 
lòng biết ơn sâu sắc” [9]. Điều này cho thấy tư tưởng quyền bình đẳng giới không chỉ có giá trị 
trong thời đại Victoria mà trong phong trào đấu tranh đòi bình quyền của phụ nữ ở thế kỉ XX, 
và hiện nay. Lí thuyết về lịch sử của phong trào phụ nữ gồm ba giai đoạn phát triển, hay gọi là 
các Làn sóng nữ quyền: Làn sóng thứ nhất (The First Wave of Feminism) từ khoảng năm 1848 
đến 1918, Làn sóng thứ hai (The Second Wave of Feminism) từ 1918 đến 1968 và Làn sóng thứ 
ba (The Third Wave of Feminism) từ 1968 đến nay. Trong đó, giai đoạn đầu - làn sóng nữ 
quyền thứ nhất chính là cơ sở nền tảng quan trọng, khơi nguồn cho sự phát triển bùng nổ của 
các giai đoạn tiếp theo. Đối với giai đoạn đầu, linh hồn và “người cha” tư tưởng của phong trào 
đòi quyền bình đẳng cho nữ giới chính là John Stuart Mill. Ngày nay, đặt bên cạnh phần mộ của 
John Stuart Mill ở Avignon là một tấm bảng khắc dòng chữ “Bằng tất cả sự kính trọng John 
Stuart Mill, người bảo vệ phụ nữ” [10]. 
Cuộc đấu tranh vì nữ quyền và bình đẳng giới ban đầu từ cấp độ quốc gia rồi trở thành 
phong trào quốc tế; lĩnh vực triết học sang lĩnh vực pháp lí thực tiễn, dẫn đến sự ra đời của pháp 
luật quốc tế. Đầu thế kỉ XX, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã ban hành nhiều công ước về 
quyền con người, trong đó có vấn đề bình đẳng giới và bảo vệ quyền phụ nữ. Đặc biệt, trong lời 
nói đầu của Hiến chương Liên hiệp quốc năm 1945 đã nêu “khẳng định lại sự tin tưởng vào 
những quyền cơ bản của con người, vào nhân phẩm và giá trị của con người, vào quyền bình 
Vấn đề nữ quyền và bình đẳng giới trong triết học của John Stuart Mill 
177 
đẳng giữa nam và nữ” [11]. Năm 1948, trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền xác lập 
nguyên tắc nền tảng là tất cả mọi người đều được hưởng các quyền và tự do một cách bình 
đẳng, không có bất cứ sự phân biệt nào về giới tính đã ghi nhận vấn đề nữ quyền và bình đẳng 
giới tại Điều 2, Khoản 1 Điều 16, Khoản 2 Điều 25 [12]. Tiếp theo, các điều ước quốc tế đã 
được Liên hợp quốc thông qua nhằm bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái, bao gồm Công ước về trấn áp 
việc buôn người và bóc lột mại dâm người khác năm 1949; Công ước về các quyền chính trị của 
phụ nữ năm 1952; Công ước về quốc tịch của phụ nữ khi kết hôn năm 1957; Công ước về đăng 
kí kết hôn, tuổi tối thiểu khi kết hôn và việc kết hôn tự nguyện năm 1962... Nguyên tắc bình đẳng 
giới cũng được khẳng định trong cả hai công ước quốc tế về quyền con người năm 1966 là Công 
ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị và Công ước Quốc tế về các Quyền Kinh tế, Xã 
hội và Văn hóa. Đặc biệt, với Công ước về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ 
nữ năm 1979 không chỉ khẳng định lại bình đẳng giới trong hôn nhân gia đình, quan hệ dân sự, 
lao động việc làm, đời sống chính trị, giáo dục đào tạo mà còn đề xuất những cách thức, biện 
pháp nhằm loại trừ sự phân biệt đối xử chống lại phụ nữ trong việc hưởng thụ các quyền con 
người mà họ đã được thừa nhận. Các công ước trên được hầu hết các quốc gia trên thế giới tham 
gia kí kết và thực hiện. Trong luật pháp của mỗi quốc gia, vấn đề bình đẳng giới được coi như 
một tiêu chí của dân chủ, công bằng, văn minh. 
Vấn đề quyền phụ nữ và bình đẳng giới được Đảng và Nhà nước ta quan tâm từ rất sớm. 
Năm 1930, trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam - đã khẳng định 
mục tiêu đấu tranh cho nam nữ bình quyền. Cùng năm đó, Hội Phụ nữ cứu quốc (tiền thân của 
Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam) đã được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thành lập, trở thành một 
trong những tổ chức xã hội của phụ nữ lâu đời nhất trên thế giới. Từ khi giành được độc lập 
năm 1945 đến nay, việc bảo đảm quyền bình đẳng nam nữ và giải phóng phụ nữ luôn là chính 
sách nhất quán của Đảng Cộng sản Việt Nam, được thể chế hóa trong hệ thống pháp luật của 
Nhà nước ta. Ngay trong Sắc lệnh số 14 ban hành ngày 18/9/1945, một trong những văn bản 
pháp luật đầu tiên của Nhà nước Việt Nam mới đã quy định quyền bình đẳng của phụ nữ trong 
vấn đề bầu cử. Trong Lời nói đầu của Hiến pháp năm 1946, Nhà nước ta đã xác định một trong 
ba nguyên tắc cơ bản của Hiến pháp là “đoàn kết toàn dân không phân biệt giống nòi, gái trai, 
giai cấp, tôn giáo”. Trên cơ sở đó, Điều 1 Hiến pháp năm 1946 khẳng định: “Nước Việt Nam là 
một nước dân chủ cộng hoà. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam 
không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo”. Quy định này đã tạo nên một 
bước ngoặt lớn trong sự phát triển của tư tưởng dân chủ, rút ngắn khoảng cách phân biệt đối xử 
giữa nam và nữ trên thực tế. Bên cạnh đó, quyền bình đẳng trước pháp luật của mọi công dân 
được Hiến pháp năm 1946 cụ thể hoá tại Điều 6 như sau: “Tất cả công dân Việt Nam đều ngang 
quyền về mọi phương diện: chính trị, kinh tế, văn hoá”, đồng thời, Điều 9 Hiến pháp năm 1946 
khẳng định: “đàn bà ngang quyền với đàn ông về mọi phương diện” [13]. Những quy định kể 
trên đã đánh dấu một bước ngoặt vĩ đại về địa vị pháp lí của phụ nữ Việt Nam. Lần đầu tiên 
trong lịch sử, phụ nữ Việt Nam được pháp luật thừa nhận và bảo đảm có những quyền bình 
đẳng với nam giới trên tất cả các lĩnh vực. Nếu so sánh với pháp luật quốc tế, thì thấy bình đẳng 
giới trong Hiến pháp 1946 của Việt Nam có tiến bộ vượt bậc. Bình đẳng nam nữ (trên tất cả các 
phương diện) được khẳng định ngay từ Hiến pháp năm 1946, khi nước Việt Nam mới được 
thành lập. Trong khi đó, tính từ thời điểm Hiến pháp Hoa Kì được ban hành (1789), phải 133 
năm sau (1920), ở Hoa Kì, phụ nữ mới được ghi nhận có quyền bình đẳng với nam giới về bầu 
cử và ứng cử. Năm 1971, phụ nữ ở Thụy Sĩ mới được ghi nhận những quyền này còn phụ nữ ở 
Kuwait mãi đến năm 1991 mới được quyền bầu cử. Đó là chưa kể một số quốc gia, cho đến thời 
điểm hiện nay, pháp luật vẫn chưa ghi nhận phụ nữ có các quyền bình đẳng quan trọng này. 
Vấn đề bình đẳng giới và quyền phụ nữ được quy định trong Hiến pháp đã được cụ thể hóa 
trong các văn bản pháp luật như: Luật Bình đẳng giới, Bộ luật Dân sự, Luật Bảo hiểm xã hội, 
Bộ luật Lao động, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội, Luật Bầu cử đại 
Nguyễn Thị Xiêm 
178 
biểu Hội đồng nhân dân, Luật Cư trú, Bộ luật Hình sự, Luật Phòng chống bạo lực gia đình, 
Luật Quốc tịch... Trong đó, quyền của phụ nữ Việt Nam trong các văn bản pháp luật đều thể 
hiện rõ hai yếu tố căn bản đó là “bình đẳng và ưu tiên”. Có những quyền được pháp luật xây 
dựng bảo đảm quyền bình đẳng giữa nam và nữ trước pháp luật nhằm xoá bỏ sự phân biệt đối 
xử trong công việc, trong đời sống chính trị, kinh tế và trong đời sống gia đình. Còn quyền ưu 
tiên (trong việc tuyển dụng, sắp xếp công việc, nghỉ hưu...) có tác dụng tạo điều kiện thuận lợi 
cho phụ nữ thể hiện khả năng của mình với việc đóng góp ngày càng nhiều cho gia đình, xã hội, 
đồng thời tránh rủi ro trong nghề nghề nghiệp, trong cuộc sống gia đình và xã hội. 
3. Kết luận 
Trong lịch sử triết học phương Tây, đến thời kì Khai sáng, các triết gia mới tiếp cận vấn đề 
bình đẳng giới như một trong những tiêu chí cần có của xã hội tiến bộ. Tuy nhiên, phải đến John 
Stuart Mill, vấn đề nữ quyền và bình đẳng giới mới chính thức trở thành vấn đề chính trị - xã 
hội, được luận bàn trong nhiều tác phẩm và tranh luận sôi nổi trong những buổi nghị sự. Quan 
điểm của John Stuart Mill về nữ quyền và bình đẳng giới được thể hiện trong các tác phẩm, tiêu 
biểu như “Sự xác minh những quyền của phụ nữ”, “Bàn về tự do”, “Chính thể đại diện”, “Sự áp 
bức phụ nữ”. John Stuart Mill đã luận bàn vấn đề bình đẳng giới trong hôn nhân, gia đình và xã 
hội. Bằng cả hoạt động lí luận và thực tiễn, ông đấu tranh cho quyền bình đẳng về chính trị của 
phụ nữ. Với tinh thần lạc quan, John Stuart Mill tin rằng xu hướng vận động của lịch sử nhân 
loại sẽ khẳng định những quyền ưu tiên cho phụ nữ và khi mọi xã hội đều trở nên tiến bộ thì 
bình đẳng giới sẽ được thiết lập. Với tất cả những tư tưởng tiến bộ đó của John Stuart Mill có ý 
nghĩa rất thiết thực trên phương diện lí luận và thực tiễn đấu tranh bình đẳng giới và nữ quyền 
hiện nay. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Roland N.Stromberg, 1968. European intellectual history since 1789, Appleton Century 
Crofts (Educational Division – Meredith Corporation), New York, tr.82. 
[2] C.Mác và Ph. Ăngghen, 2001. Toàn tập - tập 2 (2001). Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 
tr.339, 339, 338, 479. 
[3] C.Mác và Ph. Ăngghen, 2001. Toàn tập - tập 13 (2001). Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 
tr.282. 
[4] John Stuart Mill, 1981. The Collected Works of John Stuart Mill, University of Toronto 
Press (Canada), Routledge & Kegan Paul (London - England), vol 20, tr.42, 337, 56. 
[5] John Suart Mill, 1861. Chính thể đại diện. Nxb Tri thức, Hà Nội, Nguyễn Văn Trọng dịch, 
bản dịch năm 2016, tr.276, 274, 274, 276, 279. 
[6] Matthew Spalding, 2009. The Declaration of Independence: The Constitution of the 
United States, publisher by Heritage Foundation, The United States of America, tr.1. 
[7] Vincent Robert Johnson, 1990. The French Declaration of the Rights of Man and of 
Citizens of 1789, the Reign of Terror, and the Revolutionary Tribunal of Paris, publisher 
by Boston College, The United States of America, tr.35. 
[8] https://www.npg.org.uk/collections/search/portrait/mw115688/Miss-Mill-joins-the-Ladies-
Edward-John-Eyre-Robert-Wellesley-Grosvenor-2nd-Baron-Ebury-William-Henry-Smith-
John-Stuart-Mill. 
[9] John Stuart Mill, 1981. The Collected Works of John Stuart Mill, University of Toronto 
Press (Canada), Routledge & Kegan Paul (London - England), vol 29, tr.373. 
Vấn đề nữ quyền và bình đẳng giới trong triết học của John Stuart Mill 
179 
[10] Ngô Thị Như, 2013. Triết học chính trị của John Stuart Mill – Giá trị và bài học lịch sử. 
Luận án Tiến sĩ Triết học, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành 
phố Hồ Chí Minh; tr.174. 
[11] https://thuvienphapluat.vn/van-ban/van-hoa-xa-hoi/Hien-Chuong-Lien-hop-quoc-1945-
229045.aspx 
[12] https://thuvienphapluat.vn/van-ban/quyen-dan-su/Tuyen-ngon-quoc-te-nhan-quyen-1948-
65774.aspx 
[13]  
ABSTRACT 
Feminism and gender equality in the Philosophy of John Stuart Mill 
Nguyen Thi Xiem 
Faculty of Pedagogy, Hanoi Metropolitan University 
Feminism is a philosophical-political movement that emerged in Western countries in the 
19th century with the aim of ensuring civil and political rights for women. By the mid-
20thcentury, this movement was officially codified in the United Nations Charter, making 
feminism an essential part of human rights. As a result, studying feminism is a matter of great 
significance, contributing further research on feminism as well as ensuring gender equality in 
Vietnam. In the study, the author meticulously explored and analyzed the ideal of John Stuart 
Mill on gender equality and feminism as well as examined the practical significance of these 
values in advancing gender equality and women’ rights in Vietnam. 
Keywords: feminism, gender equality, the philosophy of John Stuart Mill.