Vai trò của nhà trường trong việc tạo ra môi trường sáng tạo đổi mới để thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp của sinh viên

ổi mới sáng tạo quốc 
gia ở bất cứ nước nào, trường đại học, chính 
phủ, và giới doanh nghiệp là ba trụ cột tạo 
ra xã hội tri thức. Khi ba thành tố quan trọng 
này gắn kết tương liên với nhau, nó sẽ tạo 
điều kiện cho việc tạo ra tri thức, công nghệ 
và giá trị gia tăng cho xã hội. Vì vậy, hơn 
bao giờ hết, các trường không thể cứ mãi là 
“tháp ngà” như xưa. Thêm vào hai vai trò 
truyền thống là giảng dạy và nghiên cứu, 
ngày nay các trường phải nhận thức rõ tầm 
quan trọng của sứ mạng thứ ba, là gắn với 
các doanh nghiệp và đáp ứng với những nhu 
cầu của họ nhằm phục vụ cho cộng đồng và 
đời sống xã hội. 
Các trường đại học có thể làm được gì? 
Từ năm 2015, Việt Nam đã tăng 12 bậc 
trong bảng xếp hạng chỉ số cạnh tranh toàn 
cầu và 19 bậc trong xếp hạng chỉ số đổi mới 
sáng tạo toàn cầu là nhờ một phần những cải 
cách trong tài trợ nghiên cứu, tự chủ đại học 
và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, 
trong đó có các trung tâm chuyển giao công 
nghệ (TTOs, TLOs). Tuy nhiên, cho đến 
nay hệ thống nghiên cứu khoa học và đổi 
mới sáng tạo của Việt Nam nhìn chung mới 
chỉ chú trọng đến việc tạo ra tri thức mới, 
thông qua các dự án nghiên cứu ở các 
trường và viện, mà còn có rất ít nỗ lực trong 
việc đưa những tri thức ấy vào đời sống xã 
hội, vào sản xuất và kinh doanh. 
Để tạo ra sự thay đổi này, các trường 
đại học cần phải nhấn mạnh trọng tâm đào 
tạo của mình, không chỉ là kiến thức hàn 
lâm, mà là kỹ năng giao tiếp, thương lượng; 
kỹ năng làm việc nhóm, sử dụng con người; 
kỹ năng giải quyết vấn đề; kỹ năng xử lý 
khủng hoảng; kỹ năng lãnh đạo và tư duy 
chiến lược; kể cả những kỹ năng cụ thể như 
lập kế hoạch tài chính và quản lý dòng tiền, 
sáng tạo giá trị mới và quản lý quan hệ 
khách hàng. Thay cho cách dạy lý thuyết, 
các trường cần chuyển sang dạy học thông 
12/2019 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 
10 
qua trải nghiệm, mục đích là để giúp người 
học hiểu cách tư duy của những người khởi 
nghiệp và có khả năng lựa chọn những 
quyết định tốt nhất trong một bối cảnh cụ 
thể. 
Vì thế, các trường đại học cần xác định 
lại hồ sơ năng lực của mình bằng cách tham 
gia mạnh mẽ hơn vào quá trình hỗ trợ khởi 
nghiệp, thông qua gắn kết với các nhà hoạch 
định chính sách, giới doanh nhân. Sự gắn 
kết đó mang lại lợi ích trước hết là cho nhà 
trường, vì nó biện minh cho ý nghĩa thiết 
yếu của trường đại học, nâng cao uy tín của 
nhà trường trong xã hội, biến nhà trường 
thành một yếu tố không thể thiếu trong hệ 
thống đổi mới sáng tạo quốc gia. 
Tinh thần khởi nghiệp và đổi mới sáng 
tạo là yếu tố cốt lõi tạo ra thành công của 
các doanh nghiệp ngày nay. Nó không chỉ 
cần khi người ta bắt đầu mở ra một doanh 
nghiệp mới, mà còn cần thiết trong suốt quá 
trình hoạt động của doanh nghiệp, vì nó 
giúp họ đổi mới không ngừng để thích ứng 
với bối cảnh và tạo ra thế mạnh cạnh tranh. 
Vì vậy, nó cần được gieo trồng, vun 
đắp trong quá trình đào tạo ở đại học. 
Truyền cảm hứng cho các thế hệ sinh viên 
và trang bị cho họ những kiến thức kỹ năng 
cần cho hoạt động khởi nghiệp, chính là nhà 
trường đang tạo ra những người chủ doanh 
nghiệp thành công trong tương lai. 
Hơn thế nữa, trường đại học còn có thể 
đóng vai trò tích cực trong việc tạo ra môi 
trường khích lệ khởi nghiệp trong xã hội, 
thông qua kết nối với doanh nghiệp và giới 
làm chính sách và tham gia vào những dự án 
nhằm cải thiện môi trường khởi nghiệp. Đó 
chính là cách tăng cường sứ mạng thứ ba 
của nhà trường, gắn kết nhà trường với xã 
hội nhằm tái định hình trường đại học và 
khẳng định tầm quan trọng của nó. 
Khi bình luận về vai trò của nhà 
trường trong hệ sinh thái khởi nghiệp, một 
số cá nhân có ý kiến như sau: 
Thảo Nguyên là một sinh viên tại 
trường Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia 
TPHCM. Bên cạnh việc học, Nguyên còn 
phụ trách mảng marketing tại Sharecar.vn, 
một startup trong lĩnh vực kết nối đi chung 
trên xe ô tô. 
Nguyên được giao việc rõ ràng, có chỉ 
tiêu đánh giá, trả lương và khen thưởng như 
một nhân viên bình thường ở nhiều doanh 
nhiệp khác. Không chỉ có Nguyên, 
hiện Sharecar.vn có 18 nhân viên sinh viên 
khác đang làm việc bên cạnh đội ngũ 4 
thành viên nòng cốt. Họ phụ trách các lĩnh 
vực khác nhau như chăm sóc và phát triển 
khách hàng, trực tổng đài, marketing, phát 
triển phần mềm, theo dõi hệ thống 
Theo ông Lê Mai Tùng, CEO 
Sharecar.vn, không phải tất cả nhưng phần 
lớn các nhân viên này đều hoàn thành nhiệm 
vụ được giao. Không riêng gì Sharecar.vn, 
với nhiều startups Việt Nam hiện nay, sinh 
viên là một nguồn lực không thể không nhắc 
đến trong yếu tố nhân sự. 
Câu chuyện ngắn kể trên là một ví dụ 
tiêu biểu cho thấy nguồn nhân lực từ các 
trường đại học đóng vai trò quan trọng trong 
hệ sinh thái khởi nghiệp hiện nay. 
Bên cạnh vai trò như cái nôi nhân lực, 
theo ông Nguyễn Anh Thi, Giám đốc Khu 
Công nghệ Phần mềm – Đại học Quốc gia 
TPHCM (ITP), trường đại học còn cung cấp 
hai yếu tố khác là cơ sở hạ tầng và các 
nghiên cứu/giải pháp công nghệ cho các 
startups. 
KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 12/2019 
 11 
ITP là một ví dụ tiêu biểu cho nhận 
định này. Nơi đây hiện là ngôi nhà của 
nhiều startups như MimosaTEK, Gcall, Bút 
Chì Màu, MagicLabs Bên cạnh cơ sở hạ 
tầng, ITP còn tổ chức nhiều sự kiện kết nối 
các startups với doanh nghiệp và quỹ đầu tư. 
Ngoài ITP, gần đây, nhiều vườm ươm khởi 
nghiệp từ trường đại học cũng được nhắc 
đến như vườn ươm từ trường Đại học Bách 
khoa TPHCM (HCMUT) hay Đại học 
Nguyễn Tất Thành. 
Về yếu tố công nghệ/công trình nghiên 
cứu, xin kể câu chuyện nhỏ tại khoa Hóa – 
trường Đại học Bách khoa TPHCM. Như 
ông Huỳnh Bảo Tuân - Giám đốc Trung tâm 
nghiên cứu & Đào tạo về Quản trị doanh 
nghiệp – HCMUT chia sẻ, khoa Hóa tại 
HCMUT như một tàng kinh các cất giữ rất 
nhiều công trình nghiên cứu có giá trị áp 
dụng thực tiễn cao. Trong đó, ngắn gọn 
nhất, có thể kể đến những ứng dụng chiết 
xuất hoạt chất chống oxy hóa từ hạt xương 
rồng. Dựa trên nền tảng nghiên cứu 
này, Công ty TNHH Sản phẩm thiên nhiên 
Bách Khoa (BK Nature) đã sản xuất ra sản 
phẩm kem dưỡng trắng da mặt xương rồng 
đưa ra thị trường. Dĩ nhiên, đây không phải 
là sản phẩm duy nhất của BK Nature. 
3. Hoạt động startups mang lại giá trị gì 
cho nhà trường? 
Đóng góp của trường đại học trong hệ 
sinh thái khởi nghiệp là điều rõ ràng, không 
có gì phải bàn cãi. Tuy nhiên, ở mặt ngược 
lại, các startups và hoạt động khởi nghiệp 
hiện nay cũng tác động và đem lại nhiều giá 
trị cho các trường đại học. 
Quay lại câu chuyện của Thảo Nguyên 
nêu trên, nếu không có những startup như 
Sharecar.vn, Thảo Nguyên sẽ khó có cơ hội 
làm việc ngay từ năm thứ 3 ở đại học. Có 
thể nói rằng, không có hoạt động khởi 
nghiệp hiện nay, chuyện sinh viên đi làm, đi 
thực tập cũng đã có từ rất lâu. Chuyện này 
không sai, nhưng ở đây có một sự khác biệt 
rất rõ giữa chuyện một sinh viên đi làm cho 
một startup và một doanh nghiệp. 
Tại các công ty khởi nghiệp, theo ông 
Nguyễn Khắc Minh Trí, CEO Mimosa 
TEK – một startup trong lĩnh vực nông 
nghiệp, các nhân viên là sinh viên được chia 
sẻ nhiều hơn nhiều hơn về lý do ra đời của 
một sản phẩm, được chia sẻ về tầm nhìn, lý 
tưởng của công ty. Việc này quan trọng cho 
các bạn để định hướng chính mình hay con 
đường nghề nghiệp của mình hơn là chỉ học 
về quy trình hay cách thức tổ chức công 
việc ở các công ty lớn. 
Ở một khía cạnh nào đó, có thể nói các 
startups như một trường đại học thứ hai, 
cùng một hệ thống trường đại học hiện nay 
chung tay đào tạo sinh viên trước khi họ ra 
trường. Khác chăng, ngôi trường thứ hai này 
tuyển chọn khắt khe, yêu cầu cao hơn nhưng 
cũng mang lại nhiều giá trị hơn cho “người 
học”. Nơi người học - những nhân viên sinh 
viên – được trả lương để hoàn thành một bài 
tập được giao. Nơi họ được học qua chính 
công việc theo kiểu “learning by doing”. 
Thêm một khía cạnh khác, như ông Trí 
chia sẻ, startups là một cánh cửa dễ liên lạc 
để trường đại học gần hơn với thị trường, 
bởi tiếp cận với startup là tiếp cận đến việc 
tạo ra cái mới hoặc giải quyết một cái gì đó 
đang tồn tại trên thị trường. Nếu trường đại 
học gần những nơi ươm mầm cho startup, 
họ hay sinh viên của họ sẽ gần hơn với 
những thách thức đang cần được giải quyết 
trên thị trường, từ đó có thể thấy được mình 
cần làm gì để đào tạo sinh viên thực tế hơn. 
12/2019 KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 
12 
Rút ngắn khoảng cách giữa nhà trường 
và thị trường. Không chỉ dừng ở mức tác 
động đến chương trình đào tạo, làn sóng 
khởi nghiệp hiện nay còn giúp rút ngắn 
khoảng cách giữa nhà trường và thị trường. 
Từ trải nghiệm cá nhân, ông Huỳnh 
Bảo Tuân, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu 
& Đào tạo về quản trị doanh nghiệp, thuộc 
trường Đại học Bách khoa TPHCM, chia sẻ 
khi cả quốc gia nói về khởi nghiệp, trường 
đại học cũng không ngoại lệ. Và qua những 
câu chuyện khởi nghiệp, góc nhìn của 
những người làm khoa học ở nhà trường 
cũng gần với thị trường hơn, thực tế hơn và 
mức độ chấp nhận mạo hiểm cũng cao hơn. 
Để dễ hiểu, ông Tuân đưa hai ví dụ 
minh họa. 
Thứ nhất là câu chuyện máy sấy trái 
cây. Trước đây, khi doanh nghiệp tìm đến 
các nhà khoa học ở viện trường đề nghị mua 
công nghệ sấy. Yêu cầu đặt ra là cần khô 
nhưng đảm bảo trái cây sấy xong, ăn không 
bị dính răng. Bởi nếu dính răng, người mua 
sẽ không thích và không dùng sản phẩm lần 
thứ hai. Nhà khoa học nói, tôi có công nghệ 
sấy này, bảo đảm sấy được trái cây, còn 
dính răng hay không, tùy loại sản phẩm. 
Trong câu chuyện này, có sự lệch pha 
giữa nhà kinh doanh và nhà nghiên cứu. Hệ 
quả là nhà kinh doanh chạy sang các quốc 
gia khác mua công nghệ. Vậy mấu chốt của 
vấn đề nằm ở đâu? Khi nghiên cứu ra công 
nghệ sấy của mình, nhà khoa học dựa vào 
nền tảng gì? Theo ông Tuân, nhà nghiên 
cứu, vốn là dân khoa học, và họ quan tâm 
đến các yếu tố khoa học, ví như khả năng 
giữ lại hàm lượng vitamin và dinh dưỡng 
cao. Đúng là người tiêu dùng thích sản 
phẩm được giữ lại lượng vitamin cao thật, 
nhưng nếu ăn mà không dễ chịu thì làm sao 
họ tiếp tục dùng. 
Những câu chuyện trong quá khứ để lại 
nhiều bài học cho giới viện, trường. Và 
nghiên cứu của họ gần với thị trường hơn 
nhưng gần với thị trường hơn không có 
nghĩa là đến được thị trường, vì nhiều lý do 
khác nhau. 
Lúc này đây, doanh nghiệp khoa học 
công nghệ được ươm tạo tại trường đại học 
(university spin – off company) có thể là 
một cánh cửa để trường đại học tiếp cận với 
thị trường nhanh hơn, hiệu quả hơn. 
Câu chuyện thứ hai cũng chính là câu 
chuyện của BK Nature được kể trên. Đây là 
doanh nghiệp khoa học công nghệ xuất phát 
từ trường Đại học Bách khoa TPHCM, với 
sứ mệnh mang đến vẻ đẹp thuần khiết cho 
mọi phụ nữ dựa trên những hoạt chất quý 
báu được chiết xuất hoàn toàn từ thiên nhiên 
Một số nghiên cứu ở khoa Hóa mới 
dừng lại ở dạng chiết xuất hoạt chất từ thiên 
nhiên và không đủ nguồn lực để thương mại 
hóa sản phẩm. BK Nature sẽ làm khâu tiếp 
theo, đưa hoạt chất nghiên cứu vào các 
thành phẩm như sữa rửa mặt, sữa tắm, kem 
dưỡng da và đưa ra thị trường. Khi sản 
phẩm được thị trường chấp nhận, không khó 
để BK Nature được các doanh nghiệp khác 
quan tâm mua lại cổ phần. 
Nương theo làn gió mới khởi nghiệp, 
mô hình spin-off có thêm cơ hội để phát 
triển. Nhờ spin-off, các kết quả nghiên cứu 
từ trường đại học được chuyển giao ra thị 
trường nhanh hơn, hiệu quả hơn. 
Qua những câu chuyện trên, chúng ta 
có thêm hy vọng về sự gắn kết giữa thị 
trường và nhà trường. Thế nhưng bản thân 
hy vọng không làm cho sự gắn kết xuất 
hiện. Sự gắn kết chỉ xảy ra khi cả hai ý thức 
KỶ YẾU HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC & GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐH KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG 12/2019 
 13 
được vai trò và cơ hội của chính mình trong 
mối quan hệ này. 
4. Thay lời kết luận 
Qua nghiên cứu kinh nghiệm, có thể 
rút ra một số bài học mà Trường Đại học 
Kiến trúc Đà Nẵng của chúng ta có thể vận 
dụng như sau: 
Một là, Để thúc đẩy khởi nghiệp trong 
trường cần sự kết hợp chặt giữa Nhà trường 
và Doanh nghiệp; Cũng cần xác định 3 
nhiệm vụ chính của trường đại học khởi 
nghiệp là Đào tạo – Nghiên cứu – Cung cấp 
công nghệ, mô hình kinh doanh mới. 
Hai là, Cung cấp kiến thức, thông tin 
về hoạt động sáng tạo đổi mới và khởi 
nghiệp. Hoạt động này được thực hiện ở các 
dạng: (1) Bố trí trong chương trình chính 
khóa. Khởi nghiệp, sáng tạo đổi mới được 
bố trí là các học phần bắt buộc của chương 
trình đào tạo hoặc theo hướng phát triển 
chuyên ngành khởi nghiệp (đối với ngành 
Quản trị kinh doanh), hoặc theo hướng bố trí 
thành khối kiến thức bổ trợ (đối với các 
ngành khác). Nhóm môn học này có thể bố 
trí từ năm đầu với 3 giai đoạn: (i) Trang bị 
tư duy khởi nghiệp, tư duy sáng tạo đổi mới; 
(ii) Giải quyết vấn đề kinh doanh hiệu quả; 
và (iii) Tăng trưởng. (2) Đào tạo kỹ năng 
khởi nghiệp mang tính chuyên môn như: sở 
hữu trí tuệ, các vấn đề pháp lý, tiêu chuẩn 
chất lượng, thương hiệu và cạnh tranh. (3) 
Hoạt động đào tạo có thể được thực hiện 
qua việc tổ chức các sự kiện, hội thảo chia 
sẻ kiến thức, thông tin, kinh nghiệm khởi 
nghiệp. 
Hoạt động cung cấp thông tin được 
thực hiện thông qua: (i) Nguồn giảng viên 
của Trường đã được đào tạo huấn luyện và 
có thể mời cán bộ phụ trách hoạt động khởi 
nghiệp, ươm tơ, chuyên gia đến từ các 
doanh nghiệp và cả cựu sinh viên. Ngoài ra 
Nhà trường cần mở hộp thư về Khởi nghiệp 
để cung cấp tài liệu, thông tin online. 
Ba là, Tạo ra hệ sinh thái khởi nghiệp 
trong Nhà trường. Hệ sinh thái khởi nghiệp 
gồm 5 thành phần cơ bản bao gồm: (1) Các 
chính sách khuyến khích sáng tạo và khởi 
nghiệp đi cùng với văn hóa khuyến khích 
sáng tạo đổi mới kinh doanh; sản phẩm của 
chính sách hỗ trợ thể hiện từ việc thành lập 
Trung tâm hỗ trợ sáng tạo đổi mới và khởi 
nghiệp, từng bước hính thành Trung tâm 
chuyển giao công nghệ cũng như việc đầu tư 
nhân lực, tài lực cho hoạt động sáng tạo đổi 
mới khởi nghiệp trong Nhà trường. (2) Điều 
chỉnh, bổ sung chương trình đào tạo theo 
hướng ứng dụng; tăng cường các hoạt động 
hội thảo, cố vấn, ngoại khóa về sáng tạo đổi 
mới và khởi nghiệp. (3) Đẩy mạnh các hoạt 
động kết nối với nhà đầu tư, nhà tài trợ cho 
các mô hình khởi nghiệp được ươm tạo. (4) 
Các hoạt động kết nối với Doanh nghiệp, 
với thị trường, với các hoạt động thương 
mại hóa. (5) Cơ sở hạ tầng để tổ chức các 
hoạt động hỗ trợ sáng tạo đổi mới và khởi 
nghiệp./. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ 
Quốc gia (2015). “Xây dựng và phát triển 
hệ sinh thái khởi nghiệp: Vai trò của 
chính sách chính phủ”; 
[2]. VCCI (2017), Báo cáo nghiên cứu cơ 
chế hỗ trợ DN khởi nghiệp sáng tạo, 
“Kinh nghiệm quốc tế - Đề xuất giải 
pháp cho Việt Nam”; 
[3]. Topica Founder Institute (2018), 2017 
Startup Deal Vietnam.