Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển giáo dục và sự vận dụng ở Việt Nam hiện nay

 ai cũng được học hành...”P30F .P 
 Hồ Chí Minh chỉ rõ, giáo dục các em là việc chung của gia đình, nhà trường và xã 
hội. Vì vậy, cần coi trọng sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình và xã hội. Để gắn 
kết các yếu tố trên, các bậc phụ huynh, thầy giáo phải cùng nhau phụ trách, trước hết 
phải gương mẫu cho các em trước mọi việc, phải chú trọng các phong trào thi đua. 
Người dành sự quan tâm chỉ đạo cụ thể, sát sao các phong trào thi đua, như phong trào 
“Người tốt, việc tốt” trong toàn quốc, phong trào “Dạy tốt - học tốt” trong nhà trường, 
phong trào “Kế hoạch nhỏ” cho các cháu thiếu niên và nhi đồng... nhằm tạo nên môi 
trường xã hội rộng lớn và thuận lợi cho công tác giáo dục. 
 Đặc biệt, trong chỉ đạo thực tiễn, Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở những người làm 
công tác giáo dục phải nhận thức đúng đắn giáo dục là sự nghiệp của toàn Đảng, các 
cấp, các ngành và toàn dân, kết quả giáo dục tuỳ thuộc rất nhiều vào sự tham gia tích 
cực, sự giúp đỡ thiết thực và sự giác ngộ về trách nhiệm đối với giáo dục của các cấp 
ủy, chính quyền, các ngành, các cấp và toàn xã hội. Người thường xuyên kêu gọi đồng 
bào đóng góp tích cực công sức của mình vào phát triển giáo dục: “Từ trước đến nay, 
đồng bào ta đã hết lòng giúp đỡ công việc giáo dục. Tôi mong rằng từ nay về sau, đồng 
 31
bào sẽ cố gắng giúp đỡ nhiều hơn nữa cho trường học”P31F .P 
2.2. Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển giáo dục ở Việt Nam 
a) Những thành tựu đạt được và hạn chế bất cập 
 Quán triệt sâu sắc và vận dụng sáng tạo những tư tưởng trên đây của Hồ Chí 
Minh, gần 75 năm qua, Đảng ta rất quan tâm đến giáo dục, coi giáo dục là quốc sách 
hàng đầu, là nền tảng và động lực của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất 
nước. Những nỗ lực của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã đạt những thành tựu quan 
trọng có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc chấn hưng giáo dục nước nhà, góp phần giữ 
vững mục tiêu định hướng xã hội chủ nghĩa. Cụ thể là: “Quy mô, mạng lưới cơ sở giáo 
dục và đào tạo tiếp tục được mở rộng. Hệ thống giáo dục và đào tạo các cấp từ cơ sở 
30 Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.161. 
31 Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 10, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.191. 
98 
 Thành phố Huế, ngày 26 tháng 8 năm 2019 
Đại học Huế
đến đại học, dạy nghề được tổ chức lại một bước. Quan tâm đầu tư cho giáo dục, đào 
tạo. Chất lượng giáo dục và đào tạo có tiến bộ. Cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục, đào 
tạo được cải thiện và có bước hiện đại hóa. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo 
dục phát triển cả về số lượng và chất lượng. Xã hội hóa giáo dục được đẩy mạnh. Công 
tác quản lý giáo dục và đào tạo có bước chuyển biến. Chủ trương đầu tư cho giáo dục 
là đầu tư cho con người đã được các cấp ủy, chính quyền quan tâm chỉ đạo thực hiện và 
 32
nhận được sự ủng hộ của toàn xã hội”P32F .P 
 Tính đến tháng 6-2018, cả nước có 15,3 nghìn trường mẫu giáo, mầm non, nhà trẻ 
(công lập 12,7 nghìn trường, ngoài công lập 2,6 nghìn trường). Ước cả năm 2018, tỷ lệ 
học sinh đi học đúng tuổi cấp trung học cơ sở đạt 92,6%, cấp trung học phổ thông đạt 
74,3%. Chất lượng giáo dục phổ thông được nâng lên, các đoàn học sinh Việt Nam 
tham dự kỳ thi Olympic châu Á và quốc tế các môn văn hóa tiếp tục đạt thành tích cao. 
Năm 2018, lần đầu tiên Việt Nam có hai trường đại học nằm trong nhóm 1.000 trường 
danh tiến nhất thế giới, đó là Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia Thành phố 
 33
Hồ Chí MinhP3F .P Chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục các cấp được 
 34
nâng lên và chuẩn hóaP34F ...P “Kết quả đổi mới giáo dục ở Việt Nam được các nước, tổ 
chức quốc tế ghi nhận, đánh giá là một trong 10 hệ thống giáo dục hàng đầu của thế 
 35
giới nằm ở khu vực Đông Á - Thái Bình Dương”P35F .P 
 Tuy nhiên, so với yêu cầu đổi mới và phát triển, giáo dục và đào tạo ở nước ta vẫn 
còn một số hạn chế, yếu kém, đó là: “Giáo dục và đào tạo chưa thực sự trở thành quốc 
sách hàng đầu, thành động lực phát triển. Chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo 
còn thấp so với yêu cầu, nhất là giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Hệ thống giáo 
dục và đào tạo thiếu liên thông giữa các trình độ và giữa các phương thức giáo dục, 
đào tạo; còn nặng lý thuyết, nhẹ thực hành. Đào tạo thiếu gắn kết với nghiên cứu khoa 
học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động; chưa chú trọng đúng 
mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng làm việc. Phương pháp giáo dục, việc 
thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất. Quản lý giáo dục và đào 
tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa đáp ứng yêu 
cầu. Đầu tư cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả. Chính sách, cơ chế tài chính cho 
32 Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, 
 Hà Nội, tr.113. 
33 Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng (2018), Tài liệu nghiên cứu các Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành 
 Trung ương Đảng khóa XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.155. 
34 Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng (2018), Tài liệu nghiên cứu các Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành 
 Trung ương Đảng khóa XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.154. 
35 Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng (2018), Tài liệu nghiên cứu các Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành 
 Trung ương Đảng khóa XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.156. 
 99 
Kỷ yếu Hội thảo Hội thảo “Bác Hồ với giáo dục” 
giáo dục và đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật chất kỹ thuật còn thiếu và lạc hậu, nhất là 
 36
ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn”P36F .P 
b) Một số giải pháp tiếp tục phát triển giáo dục theo tư tưởng Hồ Chí Minh ở Việt 
Nam hiện nay 
 Bước vào giai đoạn phát triển mới, trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, 
thực chất phát triển giáo dục theo tư tưởng Hồ Chí Minh ở Việt Nam hiện nay là thực 
hiện thắng lợi các Nghị quyết của Đảng về giáo dục và đào tạo. Trong đó, mục tiêu tổng 
quát về phát triển giáo dục và đào tạo đã được Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban 
Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI xác định: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về 
chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, 
bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát 
triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu 
gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo 
dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức 
giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất 
lượng; chuẩn hóa, hiện đại hoá, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống 
giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn 
 37
đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”P37F .P 
 Để đạt được mục tiêu trên, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta cần tiếp tục vận dụng 
sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển giáo dục, bằng việc thực hiện có hiệu quả 
một số giải pháp chủ yếu sau: 
 - Thứ nhất, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, 
đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học 
 Trên cơ sở mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo, xác định rõ và công khai mục 
tiêu, chuẩn đầu ra của từng bậc học, môn học, chương trình, ngành và chuyên ngành 
đào tạo. Coi đó là cam kết bảo đảm chất lượng của cả hệ thống và từng cơ sở giáo dục 
và đào tạo, là căn cứ giám sát, đánh giá chất lượng giáo dục và đào tạo. 
 Đổi mới chương trình, nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết 
thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề. Đa dạng hóa nội dung, tài liệu học 
36 Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, 
 Hà Nội, tr.113-114. 
37 Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng 
 Trung ương Đảng, Hà Nội. 
100 
 Thành phố Huế, ngày 26 tháng 8 năm 2019 
Đại học Huế
tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chương trình giáo dục, đào tạo và nhu cầu học 
tập suốt đời của mọi người. 
 Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; đ7T ổ7T i mới 
căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, 
bảo đảm trung thực, khách quan. Hoàn thiện hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục. 
Định kỳ kiểm định và công khai kết quả kiểm định chất lượng các cơ sở giáo dục, đào 
tạo và các chương trình đào tạo. Coi sự chấp nhận của thị trường lao động đối với người 
học là tiêu chí quan trọng để đánh giá uy tín, chất lượng và là căn cứ để định hướng phát 
triển các cơ sở giáo dục và đào tạo. 
 - Thứ hai, hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục 
mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập 
 Quy hoạch lại mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học gắn với 
quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch phát triển nguồn nhân lực. Xây dựng 
chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho đất nước, cho từng ngành, từng lĩnh vực, với 
những giải pháp đồng bộ, trong đó tập trung cho giải pháp đào tạo, đào tạo lại nguồn 
nhân lực trong nhà trường cũng như trong quá trình sản xuất kinh doanh, chú trọng nâng 
cao tính chuyên nghiệp và kỹ năng thực hành. Phát triển hợp lý, hiệu quả các loại hình 
trường ngoài công lập đối với giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học 
 - Thứ ba, đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, 
thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; 
coi trọng quản lý chất lượng 
 Xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo 
và trách nhiệm quản lý theo ngành, lãnh thổ của các bộ, ngành, địa phương. Phân định 
công tác quản lý nhà nước với quản trị của cơ sở giáo dục và đào tạo. Phát huy vai trò 
của công nghệ thông tin và các thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại trong quản lý 
nhà nước về giáo dục và đào tạo. Giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở 
giáo dục, đào tạo; thực hiện giám sát của các chủ thể trong nhà trường và xã hội. Tăng 
cường công tác kiểm tra, thanh tra của cơ quan quản lý các cấp; bảo đảm dân chủ, công 
khai, minh bạch. 
 - Thứ tư, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới 
giáo dục và đào tạo 
 Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ 
quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc 
phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý 
giáo dục theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Đổi mới mạnh mẽ mục tiêu, nội dung, 
 101 
Kỷ yếu Hội thảo Hội thảo “Bác Hồ với giáo dục” 
phương pháp đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của 
nhà giáo theo yêu cầu nâng cao chất lượng, trách nhiệm, đạo đức và năng lực nghề 
nghiệp. Có chế độ ưu đãi đối với nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Tạo điều kiện để 
chuyên gia quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài tham gia giảng dạy và nghiên cứu 
ở các cơ sở giáo dục, đào tạo trong nước. 
 - Thứ năm, đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp 
của toàn xã hội; nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển giáo dục và đào tạo 
 Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong đầu tư phát triển giáo dục và đào tạo, ngân 
sách nhà nước chi cho giáo dục và đào tạo tối thiểu ở mức 20% tổng chi ngân sách; 
nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Đổi mới và hoàn thiện cơ chế, 
chính sách học phí đối với các loại trường học, bậc học và cấp học. Đẩy mạnh xã hội 
hóa, trước hết đối với giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học. Tiếp tục thực hiện mục 
tiêu kiên cố hóa trường, lớp học; từng bước hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật, đặc 
biệt là hạ tầng công nghệ thông tin. 
 - Thứ sáu, nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công 
nghệ, đặc biệt là khoa học giáo dục và khoa học quản lý 
 Tăng cường năng lực, nâng cao chất lượng và hiệu quả nghiên cứu khoa học, 
chuyển giao công nghệ của các cơ sở giáo dục đại học. Gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và 
nghiên cứu, giữa các cơ sở đào tạo với các cơ sở sản xuất, kinh doanh. Khuyến khích 
thành lập viện, trung tâm nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, doanh nghiệp khoa học 
và công nghệ. Nghiên cứu sáp nhập một số tổ chức nghiên cứu khoa học và triển khai 
công nghệ với các trường đại học công lập. Tích cực, chủ động hội nhập và nâng cao 
hiệu quả hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học và phát triển giáo dục, đào tạo trên 
cơ sở giữ vững độc lập, tự chủ, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. 
 - Thứ bảy, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với 
giáo dục và đào tạo 
 Quán triệt sâu sắc và cụ thể hóa các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đổi 
mới căn bản, toàn diện nền giáo dục và đào tạo trong hệ thống chính trị, ngành giáo dục 
và đào tạo và toàn xã hội, tạo sự đồng thuận cao coi giáo dục và đào tạo là quốc sách 
hàng đầu. Nâng cao nhận thức về vai trò quyết định chất lượng giáo dục và đào tạo của 
đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; người học là chủ thể trung tâm của quá 
trình giáo dục; gia đình có trách nhiệm phối hợp với nhà trường và xã hội trong việc 
giáo dục nhân cách, lối sống cho người học. 7T 
 Đổi mới công tác thông tin và truyền thông, công tác đánh giá, giám sát và phản 
biện của xã hội đối với công tác phát triển giáo dục. Coi trọng công tác phát triển đảng, 
102 
 Thành phố Huế, ngày 26 tháng 8 năm 2019 
Đại học Huế
công tác chính trị, tư tưởng trong các trường học. Phát huy vai trò dân chủ và sức mạnh 
tổng hợp của cả hệ thống chính trị, giải quyết dứt điểm các hiện tượng tiêu cực kéo dài, 
gây bức xúc trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. 
3. Kết luận 
 Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển giáo dục và đào tạo ở Việt Nam hiện vẫn giữ 
nguyên giá trị, có ý nghĩa lý luận, thực tiễn và phương pháp luận sâu sắc. Tư tưởng đó 
của Người được Đảng Cộng sản Việt Nam kế thừa, vận dụng và phát triển qua nhiều 
giai đoạn và đã đạt những thành tựu to lớn, góp phần to lớn đưa cách mạng Việt Nam đi 
từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Bước vào giai đoạn phát triển mới, mặc dù còn 
không ít khó khăn và thách thức, nhưng dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, sự quản 
lý hiệu quả của Nhà nước và sự đoàn kết nhất trí của toàn dân tộc, chắc chắn Việt Nam 
chúng ta sẽ tiếp tục quán triệt và vận dụng sáng tạo tư tưởng đó của Người trên một 
trình độ mới và hình thức mới trong mọi lĩnh vực, mọi ngành, mọi cấp từ Trung ương 
đến cơ sở; tạo nên sự chuyển biến tích cực, góp phần phát triển nền giáo dục quốc gia 
vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập 
quốc tế, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. 
 103