Tiềm năng địa du lịch đảo Phú Quý, tỉnh Bình Thuận

. San hô cứng có gần 140 loài,
trong đó, chiếm ưu thế lớn là Acropora cùng sự hiện
diện của Seriatopora tạo nên đặc trưng rạn san hô nơi
đây9.
SI127
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
Hình 1: Vị trí đảo Phú Quý
Đặc trưng văn hóa của khu vực nghiên cứu
Phú Quý có 3 xã: Long Hải, Ngũ Phụng và Tam
Thanh. Số dân trên đảo khoảng trên 28.000 người,
mật độ dân là 1.580 người/km2 10. Các di tích khảo
cổ cho thấy chủ nhân đầu tiên của đảo là cư dân Sa
Huỳnh, tiếp theo là Chămpa. Cuối thế kỷ 16 – đầu thế
kỷ 17, hòn đảo bình an này chào đón các ngư dân từ
các tỉnhmiềnTrung. Vào thế kỷ 17, một số ngườiHoa
cũng hòa nhập vào cộng đồng cư dân Phú Quý. Quá
trình sinh sống các dân tộc Chăm, Kinh, Hoa đã tạo
nên một bản sắc văn hóa riêng cho đảo Phú Quý11.
Đảo hiện có 35 di tích tôn giáo, tín ngưỡng, trong
đó có ba di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia (Đền
thờ Công chúa Bàn Tranh, Vạn AnThạnh nơi lưu giữ
gần 100 bộ xương cốt gồm cá voi, rùa da, Chùa Linh
Quang) và bảy di tích lịch sử – văn hoá cấp tỉnh, cùng
nhiều lễ hội văn hóa rất đặc sắc như lễ hội rước sắc
Thầy và lễ hội cầu Ngư11.
KẾT QUẢNGHIÊN CỨU
Các di sản địa mạo
Kết quả tổng hợp tài liệu, khảo sát thực địa và đánh
giá giá trị khoa học đã xác định đảo PhúQuý có bốn di
sản địa mạo (Hình 2) bao gồm: núi lửa vòm núi Cấm,
núi lửa phunnổCaoCát, bờ biển xâm thực gànhHang
– bãi Nhỏ và đảo núi lửa hòn Tranh, trong đó núi lửa
SI128
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
Hình 2: Các di sản địa mạo đảo Phú Quý
phun nổ Cao Cát là di sản cấp khu vực (Nam Trung
Bộ), ba di sản còn lại thuộc cấp địa phương (tỉnh).
Núi lửa vòm núi Cấm
Giá trị khoa học
Núi Cấm cao 108m là núi lửa kiểu vòm, lộ bazanmàu
xám đen đặc sít, vỏ phong hóa dày kết tảng, rắn chắc,
những khối lăn kích thước tới 1 m3. Phía dưới chân
núi lộ bazan phong hóa bóc cầu (Hình 3 và 4).
Giá trị bổ sung
Chân núi có chùa Linh Bửu (Hình 5), trên đỉnh núi
có tháp đuốc Bác Hồ, trạm viễn thông quân sự và hải
đăng núi Cấm (Hình 6). Hải đăng núi Cấm được xây
dựng năm 1997, cao 18m, là điểm nhìn ấn tượng toàn
đảo Phú Quý: 1) theo hướng đông bắc là cảnh quan
núi lửa Cao Cát (Hình 7), 2) theo hướng đông nam là
thềm cát đỏ kiểu Phan Thiết trải rộng và xa xa là núi
lửa hòn Tranh, 3) theo hướng nam là làng chài Ngũ
Phụng và 4) theo hướng tây bắc (khi trời quang) có
thể thấy được núi Tà Cú (HàmThuận Nam), mũi Cà
Ná (Ninh Phước) và phần phía Nam dãy núi Trường
Sơn12.
Núi lửa phun nổ Cao Cát
Giá trị khoa học
Núi Cao Cát cao 89 m, các vách xâm thực (vách biển
cổ) cắt vào núi để lộ các lớp cát kết tuf phân dải chứa
các mảnh đá bazan đen, sắc cạnh, các khối đá và bom
Hình 3: Khối bazan lăn dọc đường lên núi Cấm
Hình 4: Bazan phong hóa bóc cầu núi Cấm
SI129
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
Hình 5: Chùa Linh Bửu
Hình 6: Hải đăng núi Cấm 13
Hình 7: Cảnh quan phía đông núi Cấm
núi lửa (Hình 8 và 9). Quan sát hình thái, kết hợp đo
thế nằm các lớp cát kết tuf, bột kết tuf nhận thấy núi
Cao Cát có cấu trúc phun nổ. Cấu trúc này có đường
kính khoảng 5 km (Hình 8–Hình 13) và một nửa đã
bị phá hủy bởi biển.
Giá trị bổ sung
Quanh núi Cao Cát nhiều di tích văn hóa cổ đã được
phát hiện trong đó có chiếc mộ vò lớn bên trong có 3
rìu, bôn đá đặc trưng cho văn hóa Sa Huỳnh có niên
đại cách nay 2500 – 3000 năm9. Chùa Linh Sơn trên
100 năm tuổi trên núi Cao Cát, nơi diễn ra các nghi lễ
quan trọng của các tín độ Phật tử. Chùa cũng là điểm
tựa tinh thần cho ngư dân khi ra khơi đánh bắt hải
sản. Trên đỉnh cao 89 m có tượng Phật Bà Quan Âm
rất uy nghi, từ đây có thể quan sát các lớp trầm tích
vụn núi lửa và chiêm ngưỡng cảnh biển, phía đông
có Dinh Thầy, phía đông bắc có hòn Đen – hòn giữa
– hòn Đỏ, phía tây có mũi Long Hải, xóm Bát Tràng,
xóm Long Hải. Trước cảnh đẹp hữu tình, dân gian đã
khắc trên vách đá hai câu thơ:
“Khen ai khéo tạo cảnh chùa
Trên sơn dưới thủy, bốn mùa xanh tươi”
Hình 8: Trầm tích vụn núi lửa phân dải chứa các
mảnh đá bazan đen, sắc cạnh.
Hình 9: Khối bazan trong cát kết tuf
Hình 10: Cấu trúc núi lửa phun nổ Cao Cát là đường
gờ dạng vòng từ Doi Thầy qua hòn Đen – hòn Giữa
– hòn Đỏ đến mũi Long Hải.
Bờ biển xâm thực gành Hang – bãi Nhỏ
Giá trị khoa học
Gò gành Hang cao 45 m, đặc trưng hình thái và thế
nằm các lớp đá cho phép dự đoán đây cũng là núi
lửa kiểu trung tâm như núi Cao Cát. Phần lớn diện
SI130
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
Hình 11: Cấu trúc phân lớp trầm tích vụn núi lửa
vách tây nam núi Cao Cát
Hình 12: Địa hình từ núi Cao Cát đến bãi Bát Tràng
– mộ Thầy Sài Nại – mũi Doi Thầy
Hình 13: Vách biển mũi Doi Thầy nhìn ra các hòn
Đen – Giữa – Đỏ
tích phía đông núi lửa bị biển phá hủy tạo nên nhiều
dạng địa hình bờ biển hấp dẫn du khách như: gành
đá (Hình 14), thềm biển mài mòn, vách biển, bờ biển
răng cưa, bãi biển dạng túi (Hình 14 và 15) hay cầu
thiên nhiên (Hình 16). Địa hình do phong hóa muối
dạng tổ ong gặp phổ biến trên đá bazan và cả trên đá
cát kết (Hình 17).
Tại vách biển gành Hang lộ một quan hệ địa tầng lý
thú, đó là bazan lỗ rỗng màu đen phân lớp tuổi Pleis-
tocenmuộn thuộc hệ tầng tầngPhúQuý (b /Q132pq)
phủ bất chỉnh hợp lên cát kết nguồn gốc biển tuổi
Pleistocen sớm – giữa (mQ112 mn) thuộc hệ tầng
mũi Né (Hình 18).
Giá trị bổ sung
Cột cờ Tổ quốc tại thôn Triều Dương, xã TamThanh
(Hình 19) cao 22,6 m trên thềm biển cao 30 m có
vách dốc đứng. Cột cờ Phú Quý nhưmột tấm bia chủ
quyền vững chãi giữa biển, khẳng định vùng lãnh thổ
trên biển của Việt Nam. Du khách đến đảo Phú Quý
đều ghi lại những hình ảnh dưới chân cột cờ thiêng
liêng này. Từ chân cột cờ, du khách còn có thể chiêm
ngưỡng cảnh quan biển với sắc màu tương phản đen,
đỏ của đá và màu xanh ngọc bích của nước biển.
Hình 14: Gành đá do biển phá hủy đá bazan lỗ rỗng
Hình 15: Bãi Nhỏ nhìn từ cột cờ
Hình 16: Cầu thiên nhiên cấu tạo từ đá bazan lỗ
rỗng
SI131
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
Hình 17: Phong hóa tổ ong (Honeycomb Tafoni)
trên cát kết
Hình 18: (a) bất chỉnh hợp giữa bazan lỗ rỗng (b) và
cát kết (c)
Đảo núi lửa hòn Tranh
Giá trị khoa học
Hòn Tranh có diện tích 55 ha, chỉ nhỏ hơn đảo Phú
Quý. Sự phá hủy của sóng biển vào đá bazan dòng
chảy và vật liệu phun nổ đã tạo nên sự đa dạng địa
hình quanh đảo. Sự đa dạng địa hình được thể hiện
bằng các địa danh tượng trưngmà chỉ những ngư dân
già đi biển lâu năm mới biết như: gò Móng Tay, vũng
Gấm, vũng Bàn, mũi Xương Cá (Hình 20), vũng Phật
(Hình 21), bàuMựcKhô; hangCònước, hangCòkhô,
hang Đú (Hình 22), cầu thiên nhiên (Hình 23).
Giá trị bổ sung
Trên hòn Tranh cómiếu thờ vua Gia Long, miếu Trấn
Bắc, thờ quận công Bùi Huy Ích, một vị tướng giỏi
mất trên đường bảo vệ Nguyễn Ánh. Tại đây đã từng
Hình 19: Cột cờ đảo Phú Quý, trên bậc thềm mài
mòn cao 30 m
có 77 cá Ông dạt vào bờ, nên có Vạn thờ thần Nam
Hải. Vũng Phật cũng là nơi khởi nguồn truyền thuyết
về “linh thạch”, một câu chuyện tâm linh hấp dẫn liên
quan đến chùa LinhQuang hơn 250 tuổi trên đảo lớn.
Các du khách đến đây rất ngạc nhiên khi giếng “Vua”
hơn trăm năm tuổi lúc nào nước cũng ngọt, trong khi
giếng mới đào cách đó chỉ khoảng 15 m luôn trơ đáy.
Hòn Tranh có biển xanh trong vắt quanh năm, nơi để
ngắm nhìn những rạn san hô hoang sơ đa sắc màu
(Hình 24).
Hình 20: Mũi Xương Cá phía nam hòn Tranh
SI132
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
Hình 24: Rạn san hô nhiều màu sắc tại Hòn Tranh – Phú Quý. Nguồn:Facebook Sang Phú Quý và Tính Phú Quý
Hình 21: Cột đá hình bàn tay Phật tại Vũng Phật
Hình 22: Hang biển rộng 110 cm, sâu 270 cm, cao
85 cm
Hình 23: Cầu thiên nhiên nhiên cao hơn 2 m 14
KẾT LUẬN
Hoạt động phun trào, phun nổ và sự chạm khắc lâu
dài của sóng, gió, mưa vào nền đá bazan nhô lên giữa
biển khơi đã tạo lên đảo nhỏ Phú Quý với bốn di sản
địa mạo có giá trị cả về khoa học và bổ sung (văn hóa,
thẩm mỹ và sinh thái), trong đó núi lửa phun nổ Cao
Cát xứng đáng là di sản cấp khu vực; di sản núi lửa
núi Cấm, Bờ biển xâm thực gành Hang – bãi Nhỏ và
Đảo núi lửa hòn Tranh là di sản cấp địa phương.
Giá trị khoa học nổi bật của di sản núi Cao Cát đó là:
biển trong quá khứ đã cắt đôi ngọn núi, để lại những
vách đứng chênh vênh cấu trúc bởi những trầm tích
vụn thô của núi lửa phun nổ. Chùa Linh Sơn hơn
100 tuổi có kiến trúc độc đáo tọa lạc trên núi Cao
Cát; những di tích văn hóa cổ được tìm thấy quanh
chân núi; ngắm nhìn đất, biển, trời Phú Quý từ tượng
Phật QuanThếÂm là những giá trị bổ sung (tâm linh,
thẩmmỹ) đặc biệt của di sản núi lửa phun nổCaoCát.
Sự đa dạng địa hình bờ biển xâm thực của các di sản
địa mạo như gành đá, mũi đá, vách đá với đủ hình
dạng được gắn địa danh như gòMóng Tay, vũngGấm,
vũng Bàn, mũi Xương Cá, vũng Phật, bàu Mực Khô
hay hònĐen, hònGiữa, hònĐỏ làm cho đảo PhúQuý
càng trở nên hấp dẫn với du khách.
Diễn giải các giá trị khoa học và bổ sung của di sản địa
mạo Phú Quý bằng sách báo, mô hình, hình ảnh sẽ
thúc đẩy địa du lịch –một ngách của du lịch bền vững
đang được phát triển ở nhiều nước, nhất là sự ra đời
hàng loạt Công viên Địa chất trên thế giới.
XUNGĐỘT LỢI ÍCH
Các tác giả cam đoan rằng họ không có xung đột lợi
ích.
ĐÓNGGÓP CỦA TÁC GIẢ
Nghiên cứu này được thiết kế và thực hiện bởi tác
giả Hoàng Thị Phương Chi. Tác giả Hà Quang Hải,
HoàngThịPhươngChi vàNguyễnThịQuếNamkhảo
sát thực địa và tổng hợp tài liệu tham khảo. Tác
SI133
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Tự nhiên, 4(SI):SI126-SI135
giả Hoàng Thị Phương Chi viết bản thảo, tác giả Hà
Quang Hải chỉnh sửa bản thảo.
LỜI CÁMƠN
Nghiên cứu sinh Hoàng Thị Phương Chi được hỗ
trợ bởi Chương trình học bổng đào tạo thạc sĩ, tiến
sĩ trong nước của Quỹ Đổi mới sáng tạo Vingroup
(VINIF), Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn (VINBIG-
DATA).
TÀI LIỆU THAMKHẢO
1. UNESCO. Definition of Geotourism. Declaration Arouca. 2011;.
2. Hose TA. 3G’s for Modern Geotourism. Geoheritage. 2012;4(1-
2):7–24. Available from: https://doi.org/10.1007/s12371-011-
0052-y.
3. Reynard E. A method for assessing ”scientific” and ”ad-
ditional values” of geomorphosites. Geographica Helvetica.
2007;62(3):148–158. Available from: https://doi.org/10.5194/
gh-62-148-2007.
4. Reynard E, Perret A, Bussard J, et al. Integrated Approach for
the Inventory and Management of Geomorphological Her-
itage at the Regional Scale. Geoheritage. 2016;8(1):43–60.
Available from: https://doi.org/10.1007/s12371-015-0153-0.
5. Thạnh TD, An LD, Cử NH, et al. Biển đảo Việt Nam - Tài nguyên
vị thế và những kỳ quanđịa chất, sinh thái tiêu biểu, NXBKhoa
học tự nhiên và công nghệ, Viện Khoa học và Công nghệ Việt
Nam. 2012;.
6. An LD. Đới bờ biển Việt Nam - Cấu trúc và tài nguyên thiên
nhiên - Sách chuyên khảo, Nhà xuất bản Khoa học tự nhiên và
Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam,
Hà Nội. 2015;.
7. Hải KV. Ảnhhưởngnướcbiểndângđến tài nguyênnướcngầm
trên huyện đảo Phú Quý, Luận văn Thạc sỹ khoa học, Trường
đại học Khoa Học Tự Nhiên - Đại học Quốc Gia Hà Nội, Hà Nội.
2012;.
8. LongBH, et al. Hiện tượngnước trồi trongvùngbiểnViệtNam.
Khoa học Tự nhiên và Công nghệ. 2009;.
9. Trinh DT. Rạn san hô đặc trưng biển đảo Phú Quý. Tổng cục
Biển và Hải đảo Việt Nam, accessed: 06/12/2020. 2017;Avail-
able from: 
bien-dao-phu-quy/t708/c249/i636.
10. Nien giam thong ke 2017 tinh Binh Thuan. accessed:
11/15/2020.;Available from: 
index.htm.
11. Tổng quan về lịch sử hình thành và văn hóa huyện
Phú Quý. accessed: 05/02/2019.;Available from:
thanh-va-van-hoa-huyen-phu-quy.htm.
12. Giới thiệu các di tích lịch sử - văn hoá trên địa bàn huyện Phú
Quý. accessed: 07/24/2020.;Available from: https://phuquy.
binhthuan.gov.vn/mDefault.aspx?sid=1355&pageid=4161&
catid=61927&id=563779&catname=van-hoa&title=gioi-thieu-
cac-di-tich-lich-su-van-hoa-tren-dia-ban-huyen-phu-quy.
13. Ngọn hải đăng trên đảo Phú Quý. Công ty du lịch Ấn Tượng
Châu Á. accessed: 07/26/2020. 2018;Available from: https://
antuongchaua.com.vn/ngon-hai-dang-tren-dao-phu-quy/.
14. Bộ ảnh check in đảo Phú Quý hoang sơ cực truyền cảm
hứng. Du Lịch Chất. accessed: 07/26/2020. 2019;Available
from: https://dulichchat.com/bo-anh-check-in-dao-phu-quy-
hoang-so-cuc-truyen-cam-hung/.
SI134
Science & Technology Development Journal – Natural Sciences, 4(SI):SI126-SI135
Open Access Full Text Article Research Article
1Faculty of Environment, University of
Science
2Vietnam National University Ho Chi
Minh City
Correspondence
Hoang Thi Phuong Chi, Faculty of
Environment, University of Science
Vietnam National University Ho Chi Minh
City
Email: htpchi@hcmus.edu.vn
History
 Received: 06/8/2020 
 Accepted: 23/10/2020 
 Published: 21/12/2020
DOI :10.32508/stdjns.v4i1.997 
Copyright
© VNU-HCM Press. This is an open-
access article distributed under the
terms of the Creative Commons
Attribution 4.0 International license.
Geotourism Potential Of Phu Quy Island, Binh Thuan Province
Hoang Thi Phuong Chi1,2,*, Ha Quang Hai1,2, Nguyen Thi Que Nam1,2
Use your smartphone to scan this
QR code and download this article
ABSTRACT
Phu Quy island – Binh Thuan province, is 120 km southeast of Phan Thiet city, where the long –
lasting destruction of waves, wind, and rain into oceanic volcanic materials formed four significant
geomorphological heritages. These geomorphosites have scientific and additional values (cultural,
aesthetic, and ecological values), of which mountain Cao Cat cinder cones deserves to be a South
Central Coast geomorphosite; while mountain Cam volcano, Hang Cliff – Nho beach erosion coast
and Tranh volcanic islet are proposed at a local level. The impressive cliffs exposed layers of coarse
and steeply sloping sediments caused by blasting; erosion coastal terrain such as cliffs, rocky head-
lands, stacks, arch, islets, etc. all shapes and colors associated with landmarks such as Mong Tay
tack, Gam inlet, Ban inlet, Xuong Ca headland, Phat inlet, Dried Squid pond, Den islet, Giua islet, Do
islet... are outstanding scientific values. Furthermore, Sa Huynh cultural relics (2,500 – 3,000 years
ago) discovered inmountain Cao Cat; Linh Son, and Linh Buu ancient pagodas; Phu Quy landscape
viewpoints from mountain Cam Lighthouse or colorful coral reefs on Tranh islet... are additional
values that increase the worth of Phu Quy island's geomorphosites. Interpreting the scientific and
additional values of these geomorphosite with images, books, geometrically similar models, etc.
would promote the geotourism – a niche of the sustainable tourismmarket that is developed along
with Global Geoparks recognized by UNESCO.
Key words: geotourism, geomorphosite, Phu Quy island
Cite this article : Chi H T P, Hai H Q, Nam N T Q. Geotourism Potential Of Phu Quy Island, Binh 
Thuan Province. Sci. Tech. Dev. J. - Nat. Sci.; 4(SI):SI126-SI135.
SI135