Tài liệu Chuyển dịch hệ thống năng lượng - Kinh nghiệm của một số nước châu Á

sát, đánh giá việc thực hiện thích ứng, giảm nhẹ, chuẩn bị nguồn lực theo quy định 
của Thỏa thuận Paris; 
5. Hoàn thiện thể chế, chính sách tạo lập môi trường thuận lợi và tập trung nỗ 
lực quốc gia cho ứng phó với biến đổi khí hậu; tăng cường phối hợp xử lý các vấn 
đề liên vùng, liên ngành; thu hút nguồn lực tư nhân và hỗ trợ quốc tế. 
♦ Cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng 
Hiệu quả sử dụng năng lượng, được hiểu tổng quát là mức tiêu thụ năng 
lượng, tiêu thụ điện để sản xuất một đơn vị vật chất. Tổng quát đối với một quốc gia 
thường được đo lường bằng "Cường độ năng lượng", hoặc "Cường độ điện" đối với 
GDP - nghĩa là cần bao nhiêu đơn vị năng lượng/ điện năng để có được một đơn vị 
GDP (1USD, 1.000USD,...). Chỉ tiêu này ở một số nước năm 2010 như sau: 
Bảng 4. Hiệu quả sử dụng năng lượng một số nước 
Quốc gia 
Thái 
Lan 
Nhật 
Bản 
Singapore 
Hàn 
Quốc 
CHLB 
Đức 
Trung 
Quốc 
Liên 
bang 
Nga 
40 
CDĐ-
kWh/usd 
0,56 0,22 0,25 0,40 0,25 1,05 1,0 
CĐNL-
kgOE/Kusd 
199 154 139 159 164 231 205 
Ở Việt Nam, hiện nay, cường độ điện khoảng 1,15-1,2kWh/USD, lại còn được 
dự báo tăng lên vào năm 2020-2025. Đồng thời hệ số đàn hồi điện - tỷ lệ tốc độ tăng 
trưởng điện so với tăng GDP các nước nói chung nhỏ hơn 1, Việt Nam hiện tại trên 
1,5 và có xu thế tăng. Cường độ năng lượng nói chung năm 2017 khoảng 300 
kgOE/nghìn USD. Nghĩa là tiêu thụ năng lượng của Việt Nam cao hơn các nước 2-3 
lần! 
Để sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm, Từ 2006, Việt Nam đã xây dựng 
và thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về Sử dụng Năng lượng Tiết kiệm và 
Hiệu quả (CTTK&HQ), gồm hai giai đoạn: 2006-2010 và 2012-2015; Chương trình 
đã tạo được những chuyển biến về nhận thức, cơ sở pháp lý và cả những kết quả cụ 
thể về tiết kiệm năng lượng. 
Một số kết quả chủ yếu của Chương trình tiết kiệm và hiệu quả 
1. Kết quả tiết kiệm định lượng, tuy chưa thấy Chương trình tiết kiệm và hiệu quả 
(CTTK&HQ) công bố tư liệu, số liệu minh chứng cụ thể, nhưng kết quả đạt được 
trình bày tại bảng 2 dưới đây cho thấy chương trình đã cơ bản đạt mục tiêu đề ra. 
Bảng 5. Kết quả tiết kiệm năng lượng từ thực hiện CTTK&HQ 
Giai đoạn 2006-2010 2011-2015 
Mục tiêu TKNL đề ra (%) 3-5 5-8 
Kết quả đạt được (%) 3,4 5,65 
Tổng NLTK (triệu TOE) 4,5 11,261 
Nguồn: Trịnh Quốc Vũ, BC Hội thảo CTQG về SDNLTK&HQ giai đoạn 2019-30, 
Hà Nội 6/2018 
2. Xây dựng và hoàn thiện một số văn bản pháp luật, làm cơ sở pháp lý cho hoạt 
động tiết kiệm và hiệu quả năng lượng nói chung và hoạt động của Chương trình 
nói riêng, có thể kể tới là: như: (1) Luật số 50/2010/QH 12 ngày 28/6/2010 về Sử 
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; (2) Nghị định số 21/2011/NĐ-CP ngày 
 41 
29/3/2011 Quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật; (3) Nghị định số 
134/2013/NĐ-CP ngày 17/10/2013 về Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong 
lĩnh vực điện lực, an toàn đập thủy điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; 
(4) Thông tư số 09/2012/BCT ngày 20/4/2012 của Bộ Công thương về lập kế hoạch, 
báo cáo thực hiện sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, kiểm toán năng lượng; 
... 
Hiện nay Bộ Công Thương đang xây dựng Chương trình quốc gia về sử dụng 
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030, đề nghị lấy tên chương trình 
là: Chương trình quốc gia về sử dụng Năng lượng Hiệu quả và Tiết kiệm giai đoạn 
2019-2030, như vậy chính xác và phù hợp với quốc tế hơn; theo đó bố trí hợp lý nội 
dung, phân đoạn thời gian thực hiện, khắc phục những tồn tại của giai đoạn trước. 
♦ Những sáng kiến địa phương 
Năm 2017, lần đầu tiên trên cả nước, người dân không chỉ sử dụng điện từ hệ 
thống điện mặt trời do chính mình lắp đặt mà còn có thể bán lại lượng điện dư thừa 
từ hệ thống lên lưới với mức giá hỗ trợ. Liên minh năng lượng bền vững Việt Nam 
cho rằng với việc nhân rộng mô hình này sẽ giảm đi đáng kể nhu cầu tiêu thụ điện 
từ lưới, đặc biệt đối với khu vực miền Nam. Đây có thể là một giải pháp thay thế 
hiệu quả cho kế hoạch xây dựng thêm các dự án nhiệt điện tốn kém gây nguy hại 
đến môi trường ở đồng bằng sông Cửu Long. 
Những khó khăn bước đầu về nguồn vốn, khả năng đấu nối và truyền tải là 
không thể tránh khỏi nhưng với quyết tâm mạnh mẽ của người dân, những hỗ trợ từ 
chính sách, sự vào cuộc của ngành điện và các bên liên quan, không có “trở ngại 
nào” không thể “vượt qua”. 
♦ Năng lượng tái tạo và việc làm 
Năng lượng tái tạo giúp đẩy mạnh kinh tế các vùng nông thôn và khu vực kém 
phát triển ở nhiều quốc gia từ Đức cho tới Ấn Độ, Trung Quốc và Băng-la-đét 
Việt Nam không ngoại lệ và năng lượng tái tạo sẽ đóng vai trò quan trọng trong 
phát triển nông thôn Việt Nam, năng lượng tái tạo góp phần tạo thêm nguồn thu 
nhập cho nông dân và hiện đại hóa phương pháp sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh lợi 
ích kinh tế cho vùng nông thôn, năng lượng tái tạo còn là nguồn năng lượng nội địa 
có thể giúp Việt Nam chủ động hơn về nguồn cung năng lượng và giảm sự phụ 
thuộc vào sự biến động của giá dầu, than và khí gas trên thị trường quốc tế. Năng 
42 
lượng tái tạo giúp giảm chi tiêu cho nhập khẩu về dài hạn và tăng thêm lợi thế cho 
nền kinh tế cũng như giảm phát thải cho Việt Nam 
 Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế (IRENA) có trụ sở tại Abu Dhabi (Các 
Tiểu vương quốc Arập thống nhất), trong Báo cáo thường niên năm 2017 Năng 
lượng Tái tạo và việc làm cho biết, cách đây 5 năm lĩnh vực này chỉ tạo được 5 triệu 
việc làm. Đến năm 2016, NLTT thế giới tạo việc làm cho 9,8 triệu người, gần gấp 
đôi mức của năm 2012. IRENA dự đoán số người làm việc trong lĩnh vực NLTT sẽ 
lên tới 24 triệu tới năm 2030 và đây sẽ trở thành động lực chính cho các nền kinh tế 
trên khắp thế giới. 
NLTT cũng tạo ra triển vọng việc làm lớn tại Việt Nam. Chia sẻ tại Tuần lễ 
Năng lượng tái tạo Việt Nam 2017 diễn ra hồi tháng 8/2017, GS.TS Nguyễn Thế 
Mịch – Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, theo Kịch bản Phát triển năng lượng 
bền vững tối ưu (ASES), ngành NLTT của Việt Nam có thể tạo ra 700.000 việc làm 
mới liên quan đến lĩnh vực này trong thời gian tới. 
Một ví dụ điển hình, theo ông Chung – Han Wu, Giám đốc công nghệ của 
công ty Boviet – một công ty sản xuất pin mặt trời có trụ sở tại Bắc Giang, số 
lượng việc làm trong ngành năng lượng mặt trời chiếm đa số trong số các ngành 
NLTT. “Để thiết kế theo đặc thù và bố trí các nhà máy năng lượng mặt trời tại Việt 
Nam hiện nay, có khoảng 1.300 công nhân cần cho nhà mát sản xuất dàn pin năng 
lượng mặt trời 1 GW và khoảng 900 công nhân cần cho nhà máy sản xuất tấm pin 
năng lượng mặt trời 1 GW. Năm 2020, việc lắp đặt hàng năm hệ thống năng lượng 
mặt trời ở Việt Nam sẽ tăng lên 850 MW, có nghĩa là khoảng 15.000 người trên cả 
nước sẽ làm việc về lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời”. 
1.2. Những hạn chế trong chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam 
Quá trình Chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam bao gồm phát triển năng 
lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả năng lượng và tiết kiệm năng lượng, và giảm tiêu 
thụ nhiên liệu hóa thạch (ví dụ thông qua đện khí hoá ngành giao thông vận tải và 
dần xóa bò các nhà máy nhiệt điện than). Nhiều nghiên cứu khác nhau đã xác định 
các rào cản chính đối vối quá trình chuyền dịch cơ cấu năng lượng tại Việt Nam, 
cũng như các bên liên quan chính. Những rào càn và cơ hội đối vói chuyển dịch cơ 
cấu năng lượng đảm bảo công bằng xã hội chủ yếu nằm ở việc sàn xuất và sử dụng 
điện tái tạo ỏ các quy mô khác nhau. Các rào cản có thể được chia về các nhóm 
 43 
chính sau: thể chế và chính sách; kinh tế và tài chính; kỹ thuật và cơ sở vật chất; và 
rào cản về quan điểm/nhận thức. 
a, Thể chế, chính sách và quy định 
 Chính sách và quy định về năng lượng tái tạo không đầy đủ và chưa hiện quả 
 Quy trình đầu tư phức tạp đối với năng lượng tái tạo. 
 Khó khăn trong việc đấu nối lưới điện quốc gia 
 Các thể chế còn mâu thuẫn về lợi ích 
b, Kinh tế và tài chính 
 Giá điện thấp, thiếu áp lực đầu tư hiện quả năng lượng 
 Giá bán điện hỗ trợ của các loại năng lượng tái tạo thấp 
 Hạn chế về vốn đầu tư 
C, Nhân lực và điều kiện cơ sở vật chất 
 Nhân lực ngành năng lượng tái tạo ở Việt Nam còn thiếu 
 Cơ sở hạ tầng vẫn còn thiếu, công nghệ chưa phát triển 
D, Nhận thức 
 Các quan điểm tiêu cực về năng lượng tái tạo vẫn còn 
 Những lợi ích của năng lượng tái tạo vẫn chưa được nhìn nhận đúng 
mức. 
 Những thách thức trong việc thay đổi quan điểm 
2. Khuyến nghị về chuyển dịch hệ thống năng lượng tại Việt Nam 
1) Khung chính sách tích hợp - Các nhà hoạch định chính sách cần ưu tiên xây 
dựng khung chính sách tích hợp tạo ra tầm nhìn xuyên suốt dài hạn và môi 
trường chính sách ổn định, mang lại sự chắc chắn để thu hút đầu tư. 
2) Định giá carbon - Việc định giá carbon nên được thực hiện nhanh nhất có 
thể - các cơ quan trung ương nên hướng dẫn nhiệm vụ này, trong trường hợp 
vắng mặt, các cơ quan địa phương áp dụng các chương trình riêng của họ. 
44 
3) Trợ cấp thông minh - Điều quan trọng là các nhà hoạch định chính sách xem 
xét danh mục trợ cấp hiện tại của họ để loại bỏ trợ cấp nhiên liệu hóa thạch 
và chuyển hướng sang các quỹ có các chương trình về hiệu quả năng lượng 
và hướng đến các mục tiêu công nghệ sạch. 
4) Hỗ trợ đổi mới sáng tạo - Chính sách tiếp tục cần được thiết kế để đảm bảo 
cả lĩnh vực công và tư đều tiến tới đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, hỗ trợ các 
mục tiêu chuyển đổi năng lượng và các nhà hoạch định chính sách nên đảm 
bảo cung cấp các chương trình và hỗ trợ cần thiết. 
5) Hiệu quả năng lượng - Hiệu quả năng lượng tiếp tục là lựa chọn năng lượng 
hiệu quả chi phí nhất, và các nhà hoạch định chính sách nên loại bỏ những 
rào cản trong việc thông qua, bao gồm cả việc cung cấp các cơ chế tài chính 
phù hợp. 
6) Thiết kế thị trường điện - Để hỗ trợ phát triển nhanh hệ thống điện, các nhà 
hoạch định chính sách phải chủ động hỗ trợ việc thiết kế thị trường điện theo 
các các quy tắc và tạo ra những sản phẩm cần thiết để vận hành hiệu quả các 
hệ thống năng lượng tái tạo. 
 45 
KẾT LUẬN 
Việt Nam đang đứng trước thách thức về nguy cơ thiếu hụt năng lượng trong 
vòng một thập kỷ tới, do đó cần có những giải pháp kịp thời để bảo đảm an ninh 
năng lượng. Trong giai đoạn 2005 - 2030, nhu cầu năng lượng của Việt Nam sẽ tăng 
4 lần, nhu cầu điện của Việt nam tăng 10%/năm đến năm 2025. mặc dù có trữ lượng 
than, khí và dầu mỏ lớn, Việt Nam đã trở thành quốc gia nhập khẩu thuần nhiên liệu 
hoá thạch. Theo Quy hoạch điện VII (điều chỉnh), các chuyên gia dự báo điện than 
sẽ chiếm hơn một nửa lượng điện vào năm 2030 (và một nửa lượng than sử dụng là 
than nhập khẩu). 
Chuyển dịch cơ cấu năng lượng hiện nay là xu hướng chung của thế giới, điều 
này có thể đảm bảo công bằng xã hội, vì có thể nâng cao chất lượng dịch vụ năng 
lượng, tạo công ăn việc làm, hiện đại hoá ngành công nghiệp, tăng hiệu quả kinh tế 
và tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng môi trường, giúp giảm nhẹ biến đổi khí 
hậu. 
Theo Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo, đến năm 2050, lượng điện tái 
tạo và thuỷ điện lớn sẽ chỉ chiếm hơn 40% trong cơ cấu điện. Các dự báo này dựa 
trên giả định nhu cầu sẽ tăng cao và nâng cao hiệu suất chậm, cũng như lạc quan về 
tiềm năng tăng trưởng của thuỷ điện. Bộ Công Thương hiện đang lên dự thảo Kế 
hoạch hành động năng lượng tái tạo, kế hoạch này phải hiện thực hoá các cam kết 
trong Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo - như áp dụng phí các bon đối với sử 
dụng nhiên liệu hoá thạch, và nguồn thu sẽ đưa về Quỹ năng lượng tái tạo 
Việt Nam đã có một số chính sách hỗ trợ điện gió, sinh khối, phát điện từ chất 
thải và điện mặt trời (PV), tuy nhiên tỉ lệ khai thác vẫn rất thấp và quy mô của các 
dự án rất nhỏ. Một phần là do giá điện hỗ trợ (FiT) còn thấp, và quy định hành 
chính và kỹ thuật chi tiết vẫn còn thiếu, hoặc yếu. Một số chương trình và trợ giá 
của chính phủ tạo điều kiện cho việc nâng cao hiệu quả năng lượng. Hệ thống nhiệt 
và sấy sử dụng năng lượng mặt trời, nguyên liệu sinh khối đã, đang được ứng dụng 
ở các hộ gia đình và trong các ngành công nghiệp... 
Việt Nam có thể tự hào với các thành tựu như tỷ lệ hộ gia đình tiếp cận với 
điện cao, nhưng vẫn còn đi sau nhiều quốc gia khác về hiệu quả năng lượng và khai 
thác năng lượng tái tạo phi thuỷ điện. Các cơ sở sản xuất điện, giao thông vận tải, 
các ngành sản xuất, các toà nhà thương mại và khu nhà ở đang mở rộng nhanh 
chóng, mang lại cơ hội cho một tương lai các bon thấp. 
46 
Từ những nghiên cứu quá trình chuyển dịch năng lượng trên thế giới và xu 
hướng của Việt Nam, Tổng luận đã khuyến nghị một số chính sách về chuyển dịch 
hệ thống năng lượng tại Việt Nam trong thời gian tới. Hy vọng với những khuyến 
nghị này, các nhà hoạch định chính sách cũng như doanh nghiệp và các đối tượng 
chịu ảnh hướng có thể có một kênh tham khảo hữu hiệu trong việc cân đối hài hòa 
giữa những lợi ích và thiệt hại, từ đó đưa ra được những biện pháp sử dụng năng 
lượng hiệu quả, tiết kiệm. 
Biên tập: Nguyễn Thị Minh Phượng 
Trung tâm Thông tin và Thống kê khoa học và công nghệ 
 47 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (số 50/2010/QH12) ngày 
17/6/2010 
2. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 1855/QĐ-TTg ngày 27/12/2007 phê 
duyệt Chiến lược phát triển Năng lượng tái tạo quốc gia của Việt Nam đến 
năm 2020 tầm nhìn 2050. 
3. Thủ tướng Chính phủ, Quyết địnhsố 1208/QĐ-TTg ngày 21/7/2011 phê 
duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 - 2020 có xét 
đến năm 2030. 
4. Thủ tướng Chính phủ , Quyết định số 37/QĐ-TTg ngày 29 /6/2011 về Cơ 
chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam. 
5. Thông tư liên tịch số 58/2008/TTLT-BTC-BTNMT hướng dẫn thực hiện một 
số điều của Quyết định số 130/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về 
một số cơ chế, chính sách tài chính đối với dự án đầu tư theo cơ chế phát 
triển sạch. 
6. Thúc đẩy chuyển dịch năng lượng đảm bảo công bằng xã hội và kinh tế tại 
châu Á, Miranda A Schreurs and Julia Balanowski, Viện Friedrich Ebert Việt 
Nam, 2017. 
7. Ý nghĩa và quan ngại của quá trình chuyển đổi ngành điện ở Ấn Độ, Ann 
Josey Prayas, báo cáo tại Hội nghị thúc đẩy đảm bảo chuyển dịch năng lượng 
công bằng, Hà Nội, tháng 9/2018. 
8. Chuyển dịch công bằng: Từ năng lượng than truyền thống sang nguồn năng 
lượng các bon thấp tại Indonesia, Hindu Mulaika, Quản lý chương trình 
phòng trào năng lượng Greenpeace Southeast Asia, Văn phòng Indonesia. 
9. Hướng tới chuyển dịch cơ cấu năng lượng đảm bảo công bằng xã hội tại Việt 
Nam, Koos Neefjes và Đặng Thị Thu Hoài, Viện Friedrich Ebert Việt Nam, 
2017. 
10. Energy Transition in Thailand: Challenges and Opportunities, Dr Puree 
Sirasoontorn and Pf Praipol Koomsup, Viện Friedrich Ebert Thái Lan, 2017. 
11. Acheving a Socially Equitable Energy Transition in China, ZANG Junjie , 
Donhui LIU, XHEN Xiduo, WO Honglin, Viện Friedrich Ebert Trung Quốc, 
2017. 
12. Báo cáo nghiên cứu các kịch bản phát triển nguồn điện tại Việt Nam, Green 
ID.