Quy định về quyền tác giả, quyền liên quan trong hiệp định CPTPP và thách thức đặt ra đối với Việt Nam

 sở hữu hoặc của tổ chức đại diện Quyền 
tác giả 
- Việc độc quyền khai thác tác phẩm hiện cũng đang khó thực hiện làm ảnh 
hưởng không nhỏ đến việc khai thác và bảo vệ các quyền này của nhiều cá nhân, tổ chức 
có liên quan 
1122 
- Quy định việc sử dụng tác phẩm đã được công bố không phải xin phép tác giả nhưng 
phải trả tiền nhuận bút thù lao (Điều 26 Luật Sở hữu trí tuệ) cũng chưa thật hợp lý khi đẩy tác 
giả vào thế bị động và việc thanh toán quyền tác giả không theo nguyên tắc thương lượng, 
thỏa thuận, trường hợp này thường không có sự thống nhất về thù lao giữa tác giả và tổ chức, 
cá nhân sử dụng tác phẩm 
- Việc các đơn vị tự ý sử dụng để làm chương trình không hoặc chưa xin phép, trả thù 
lao cho tác giả nhất là các chương trình sản xuất karaoke sử dụng số lượng lớn tác phẩm tuy 
nhiên tìm mọi cách lần lựa việc thanh toán tác quyền gây bức xúc cho các tác giả và các tổ 
chức bảo vệ quyền tác giả. Hay việc các đơn vị sản xuất chương trình karaoke bán ra thị 
trường nước ngoài vừa vi phạm phạm vi hợp đồng, vừa tự ý chuyển giao quyền tác giả và 
đang bị các công ty nước ngoài cho rằng đã vi phạm quyền độc quyền của họ. 
- Hiện nay trên thị trường Việt Nam đang xuất hiện xu hướng làm chương trình 
karaoke, Video ca nhạc truyền hình (đây là các chương trình sử dụng các bản nhạc nền của 
các ca sỹ, nghệ sĩ) các chương trình này sử dụng khai thác từ các bản đĩa tiếng hoặc đĩa 
hình, việc sử dụng này cũng đang là vấn đề lớn đối với các cơ quan cấp phép bởi bên cạnh 
khai thác quyền tác giả thì các quyền liên quan, quyền về hình ảnh của ca sĩ, nghệ sĩcũng 
cần được quan tâm bảo hộ. 
Việc vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan ở Việt Nam sẽ ngăn trở việc thu hút đầu 
tư nước ngoài, đặc biệt đối với những ngành công nghệ cao và sử dụng công nghệ cao vì để 
thu hút được đầu tư nước ngoài thì các nhà đầu tư phải yên tâm khi tài sản trí tuệ của họ phải 
được bảo vệ, đây là lợi ích dài hạn sẽ đạt được nếu Việt Nam nghiêm túc thực thi cam kết sở 
hữu trí tuệ. Theo Bộ văn hoá, thể thao và du lịch, riêng trong năm 2017, đã có hơn 2.400 máy 
tính tại 63 doanh nghiệp phải chấp hành việc thanh tra, kiểm tra theo đơn yêu cầu xử lý xâm 
phạm quyền tác giả của chủ sở hữu; trong đó, có 54 doanh nghiệp có hành vi sao chép chương 
trình phần mềm máy tính mà không được phép của chủ sở hữu; xử lý vi phạm hành chính 
1,65 tỷ đồng. 
Thứ hai, các chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe 
Việc vi phạm tràn lan các tài sản trí tuệ thời gian qua như bản quyền phần mềm, 
tác phẩm nghệ thuật, âm nhạcthể hiện các chế tài xử phạt của Việt Nam chưa nghiêm, 
chưa đủ sức răn đe người và tổ chức vi phạm, dẫn đến nhờn pháp luật, đây là nguy hại lớn 
trong dài hạn. 
Hiện nay, hành lang pháp lý của Việt Nam, trong đó bao gồm Luật Sở hữu trí tuệ, Bộ 
Luật hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính và các văn bản hướng dẫn liên quan khác, đều 
đã có những quy định tương đối đầy đủ để xử lý các hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền 
liên quan. Bộ luật Hình sự năm 2015 có quy định trách nhiệm hình sự đối với hành vi cố ý sao 
chép tác phẩm, bản ghi âm, bản ghi hình và hành vi phân phối đến công chúng bản sao tác 
phẩm, bản sao bản ghi âm, bản sao bản ghi hình mà không được phép của chủ thể quyền tác 
giả, quyền liên quan. Ngoài ra, Bộ Luật Hình sự cũng đã quy định trách nhiệm của pháp nhân 
khi thực hiện hành vi xâm phạm quyền tác giả. 
1123 
Những hành vi xâm phạm khác chủ yếu bị xử lý dưới hình thức phạt tiền, buộc dỡ bỏ 
bản sao hoặc tiêu hủy tang vật, theo quy định tại Nghị định số 131/2013/NĐ-CP. 
Tuy nhiên vẫn còn một số điểm mà luật pháp về quyền tác giả và quyền liên quan còn 
chưa đủ rõ và phụ thuộc nhiều vào ý kiến chủ quan của tòa án. Chẳng hạn, việc định nghĩa 
―Bản sao của tác phẩm là bản sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp một phần hoặc toàn bộ tác 
phẩm b ng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào‖ là chưa đủ rõ. Cụ thể, nếu chỉ sao chép một 
phần không quan trọng của tác phẩm thì có thể không bị coi là sao chép. Ngược lại, nếu sao 
chép một phần nhỏ hơn nhưng là phần đặc sắc nhất của tác phẩm thì nên bị coi là hành vi sao 
chép. Tuy nhiên, có thể thấy theo định nghĩa trên thì luật pháp chỉ quy định về ―lượng‖ của 
hành vi sao chép chứ chưa có quy định về ―chất‖ của hành vi này. 
Bên cạnh đó, luật pháp nước ta còn chưa bắt kịp với các công nghệ sao chép lậu tinh 
vi trên môi trường internet. Cụ thể, chưa quy định rõ hành vi một trang web ―nhúng‖ (embed) 
đường link dẫn đến một bộ phim bị sao chép lậu nhưng được lưu tại một trang web khác có 
phải là hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với bộ phim đó hay không. Lợi dụng điểm này, 
rất nhiều các trang web xem phim lậu ở Việt Nam thường chỉ ―nhúng‖ đường link vào trang 
web của mình để người dùng xem, trong khi bộ phim thực chất được lưu tại máy chủ của một 
bên thứ ba ở nước ngoài. 
Rõ ràng, ngoài việc phải tăng mức hình phạt đối với những hành vi xâm phạm quyền 
tác giả, quyền liên quan theo quy định hiện hành cần phải làm rõ hơn những khái niệm pháp 
lý nêu trên. Đặc biệt, đối với các quy định trong Bộ luật Hình sự 2015, cần làm rõ các tiêu chí 
định tội như ―quy mô thương mại‖, quy trình thu thập chứng cứ đối với các tiêu chí như ―giá 
trị hàng hóa vi phạm‖ để dễ dàng xác định tội danh cho hành vi xâm phạm quyền tác giả. 
Thứ ba, pháp luật Việt Nam chưa hoàn toàn tương thích với các tiêu chuẩn của 
CPTPP về bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan 
Về tương quan giữa các quyền đối với bản ghi âm, CPTPP quy định quyền được bảo 
hộ giữa các chủ thể là ngang nhau, và không có sự phân chia thứ bậc giữa quyền tác giả và 
quyền liên quan. Cụ thể, Điều 18.61 yêu cầu mỗi quốc gia phải quy định rằng trong trường 
hợp cần sự cho phép từ cả phía tác giả của tác phẩm có trong bản ghi âm và người biểu diễn 
hoặc nhà sản xuất có quyền sở hữu đối với bản ghi âm đó, sự cho phép của tác giả không thay 
thế sự cho phép của người biểu diễn hoặc nhà sản xuất và ngược lại. Đây là quy định nhất 
quán với tiêu chuẩn đa phương theo Hiệp ước của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) 
về biểu diễn và bản ghi âm (WPPT), dựa trên thực tế rằng quyền tác giả và quyền liên quan 
đồng tồn tại đối với bản ghi âm. Đây cũng là quy định có tính tất yếu đối Việt Nam, khi cả 
CPTPP và EVFTA đều yêu cầu Việt Nam trở thành quốc gia thành viên của WPPT trong một 
thời hạn nhất định58. Cụ thể, Điều 18.7 khoản 1 của CPTPP liệt kê các điều ước quốc tế mà 
các thành viên phải phê chuẩn hoặc gia nhập không muộn hơn ngày Hiệp định có hiệu lực, 
58 https://baodautu.vn/cptpp---nhung-dieu-can-biet-truoc-them-mua-xuan-2019-d93484.html 
1124 
Việt Nam có ba năm59 để gia nhập WPPT kể từ ngày CPTPP có hiệu lực, nghĩa là muộn nhất 
đến ngày 30/12/2021 đã phải là thành viên của điều ước này. 
Trước đây, bên cạnh những quy định mang tính căn bản, hướng đến điều chỉnh về mặt 
nguyên tắc đối với pháp luật quốc gia như trên, TPP cũng đã rất chú trọng việc mở rộng 
quyền tự bảo vệ của chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan. Những ví dụ điển hình nhất 
bao gồm độc quyền kiểm soát việc sao chép tác phẩm, cuộc biểu diễn hoặc bản ghi âm của 
mình theo bất kỳ cách thức hoặc hình thức nào, bao gồm cả dưới hình thức điện tử và quyền 
thực hiện các biện pháp ngăn chặn việc quay lén trong rạp chiếu phim (camcording), hay yêu 
cầu có chế tài cụ thể đối với hành vi xâm phạm các biện pháp kỹ thuật mà chủ sở hữu quyền 
sử dụng để bảo vệ quyền của mình (TPM) hay thông tin quản lý quyền (RMI). Khi CPTPP 
được ký kết, các điều khoản về TPM và RMI đã được tạm hoãn, tuy nhiên, các quy định còn 
lại vẫn tạo thách thức nhất định cho Việt Nam khi nhiều vấn đề vẫn chưa được pháp luật hiện 
hành trong nước đề cập đến. Hơn nữa, Việt Nam vẫn không thể tránh khỏi nghĩa vụ xây dựng 
hệ thống bảo hộ TPM và RMI trong tương lai bởi đây vẫn là những nghĩa vụ bắt buộc được 
quy định trong Hiệp định EVFTA.60 
3. Một số thay đổi trong pháp luật Việt Nam về quyền sở hữu trí tuệ để phù hợp với CPTPP 
Theo các yêu cầu tại Mục 15, Khoản 74, Điều 18 của Hiệp định CPTPP về các biện 
pháp chống lạm dụng thủ tục tố tụng thực thi pháp luật liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ, 
bao gồm nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, bằng sáng chế, quyền tác giả và các quyền liên quan và 
kiểu dáng công nghiệp theo đó một bên nhận được hoặc bị cấm nhận một cách sai trái khoản 
bồi thường đầy đủ cho thương tích phải gánh chịu; Điều 198 của Luật Sở hữu trí tuệ được bổ 
sung hai khoản mới sau đây: 
“4. Tổ chức, cá nhân là bị đơn trong vụ kiện xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, nếu được 
Tòa án kết luận là không thực hiện hành vi xâm phạm có quyền yêu cầu Tòa án buộc nguyên 
đơn thanh toán cho mình chi phí hợp lý để thuê luật sư hoặc các chi phí khác theo quy định 
của pháp luật. 
5. Tổ chức, cá nhân lạm dụng thủ tục bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ mà gây thiệt hại cho 
tổ chức, cá nhân khác thì tổ chức, cá nhân bị thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án buộc bên lạm 
dụng thủ tục đó phải bồi thường cho những thiệt hại do việc lạm dụng gây ra, trong đó bao 
gồm chi phí hợp lý để thuê luật sư. Hành vi lạm dụng thủ tục bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ bao 
gồm hành vi cố ý vượt quá phạm vi hoặc mục tiêu của thủ tục này.”61 
Để thực thi quyền sở hữu trí tuệ, Khoản 1 Điều 205 của Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành 
cũng được sửa đổi bằng cách thêm vào một điểm (c) mới, hiện cho phép xem xét cả ―c) Thiệt 
hại vật chất theo các cách tính khác do chủ thể quyền sở hữu trí tuệ đưa ra phù hợp với quy 
định của pháp luật.‖ như là một yếu tố để xác định mức độ thiệt hại do việc xâm phạm quyền 
59 Điều 18.83 khoản 4, f(ii), (iii) Hiệp định CPTPP 
60 LS. Trần Mạnh Hùng, CPTPP - Những điều cần biết trước thềm mùa Xuân 2019, bài đăng trên Báo Đầu tư 
online ngày 02/01/2019 
61 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Sở hữu trí tuệ ngày 14/6/2019 
1125 
sở hữu trí tuệ gây ra (để tuân thủ Điểm 4, Khoản 74, Điều 18 của Hiệp định CPTPP, dưới 
hình thức chung). 
Đối với hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan và hành vi xâm phạm một 
số quyền sở hữu công nghiệp, được hình sự hóa lần lượt theo Điều 225 và Điều 226 Bộ luật 
Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017). Các quy định này về cơ bản đã đáp ứng 
được yêu cầu của CPTPP, tuy nhiên một số yếu tố cấu thành tội phạm vẫn chưa được hướng 
dẫn cụ thể, đơn cử như xác định hành vi xâm phạm thế nào là ―với quy mô thương mại‖, có 
thể gây ra khó khăn trong quá trình định tội. Thêm vào đó, quy định cơ quan chức năng sẽ chỉ 
được khởi tố vụ án hình sự về các tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp theo Điều 226.1 
Bộ luật Hình sự khi có yêu cầu của người bị hại hoặc bên có quyền chưa tương thích với quy 
định của CPTPP. Ngoài ra, Việt Nam cũng cần sửa đổi Bộ luật Hình sự để đặt trách nhiệm 
hình sự cho các hành vi xâm phạm bí mật kinh doanh – một trong những nội dung bắt buộc 
của CPTPP. 
Mặc dù đã có những sửa đổi, bổ sung kể trên, Luật Sở hữu trí tuệ hiện nay còn nhiều 
điểm chưa đáp ứng được các yêu cầu đảm bảo quyền lợi cho số đông chủ thể sử dụng các tài 
sản sở hữu trí tuệ. Bởi việc gia tăng cơ hội, mức độ và cách thức bảo hộ chủ thể quyền sở hữu 
trí tuệ sẽ làm giảm cơ hội và tăng chi phí của các chủ thể sử dụng các tài sản sở hữu trí tuệ 
trong mối quan hệ với chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. Chẳng hạn, một số quy định có nội dung 
quá cụ thể, dường như vượt cả mức cam kết yêu cầu. Các cam kết trong CPTPP có nội dung 
khá chung, với lời văn chứa nhiều không gian lựa chọn khi chuyển hóa vào pháp luật nội địa. 
Trong khi đó một số quy định của Luật Sở hữu trí tuệ lại không tận dụng được các không gian 
này, thậm chí còn quy định cứng ở mức cao hơn mức CPTPP yêu cầu, có thể gây thiệt hại cho 
các nhóm người sử dụng sản phẩm ở Việt Nam. 
Theo khuyến nghị của Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), việc 
chuyển hóa các cam kết CPTPP vào hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ chung của Việt Nam 
cần được thực hiện thận trọng, theo hướng tận dụng tối đa các điểm mờ trong lời văn các cam 
kết để có giải thích theo hướng có lợi nhất cho đa số. Đối với các cam kết phức tạp, cần xác 
định các phương án khả thi, qua đó xem xét lựa chọn phương án phù hợp nhất với bối cảnh 
Việt Nam, cho phép hài hòa lợi ích giữa các chủ thể quyền và chủ thể sử dụng tài sản sở hữu 
trí tuệ đồng thời thúc đẩy sáng tạo ở Việt Nam. Đối với các cam kết rõ ràng, cần tuân thủ phù 
hợp để tránh các phản ứng từ các đối tác.62 
4. Kết luận 
Việt Nam vẫn là một nền kinh tế chuyển đổi trình độ phát triển thấp, hội nhập muộn, 
khoảng cách giữa đòi hỏi và năng lực thực tế của Việt Nam là không nhỏ. Mặt khác, với xuất 
phát điểm là nền kinh tế chậm và đang phát triển, nếu thực thi đầy đủ các cam kết về bảo hộ 
quyền tác giả, quyền liên quan thì người dân sẽ rất khó tiếp cận với những sản phẩm có giá trị 
cao, góp phần nâng cao dân trí và khả năng tiếp cận khoa học công nghệ hiện đại của thế giới. 
62 Theo Báo Diễn đàn doanh nghiệp 
1126 
Vì vậy, để đảm bảo thực thi các cam kết khi tham gia CPTTP về quyền sở hữu trí tuệ nói 
chung và quyền tác giả, quyền liên quan nói riêng thực sự là một thách thức lớn, cần phải 
vượt qua thì Việt Nam mới có thể hội nhập toàn diện và phát triển bền vững trong dài hạn. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 
2. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Sở hữu trí 
tuệ ngày 14/6/2019 
3. Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương CPTPP 
4. Kỷ yếu Hội nghị tập huấn phổ biến các quy định về quyền tác giả, quyền liên quan 
trong Hiệp định CPTPP và pháp luật Việt Nam, Tp. Hồ Chí Minh, ngày 12/09/2019 
5. LS. Trần Mạnh Hùng, CPTPP - Những điều cần biết trước thềm mùa Xuân 2019, 
bài đăng trên Báo Đầu tư online ngày 02/01/2019 
6. Nguyễn Việt, Cam kết sở hữu trí tuệ phức tạp nhất CPTPP, Báo Diễn đàn 
doanh nghiệp 
QUY TẮC XUẤT XỨ TRONG FTA THẾ HỆ MỚI: 
TÁC ĐỘNG ĐA CHIỀU TỚI TRIỂN VỌNG NGÀNH DỆT MAY VIỆT NAM 
Ths. Phạm Phƣơng Thạc 
Trƣờng Đại học Ngoại Thuơng 
Ths. Hồ Ngọc Linh 
Bộ Công Thƣơng 
Tóm lược: Năm 2019 đánh dấu bước tiến mới trong chính sách thương mại Việt Nam 
b ng l ký kết Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Châu Âu (EVFTA). Cùng với Hiệp 
định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), EVFTA là hai Hiệp 
định thương mại tự thế hệ mới với mức thuế cam kết xuống 0% đối với tất cả mặt hàng. Tuy 
nhiên, các quy định “phi thuế quan” trong Hiệp định được coi là điểm nghẽn chủ yếu của 
Hiệp định. Bài viết này hướng tới cái nhìn đa chiều đối với quy định Quy tắc về xuất xứ 
(Rules of Origin). Tồn tại hai góc nhìn và đưa ra các khuyến nghị chính sách phù hợp cho 
Việt Nam trong thời gian tới. 
Từ khoá: Quy tắc xuất xứ, thương mại quốc tế, xuất khẩu, dệt may. 
1. Đặt vấn đề 
Theo thống kê của Ban thư ký WTO, tính đến ngày 01 tháng 5 năm 2018, cả thế giới 
đã có 673 FTA được các nước thành viên thông báo lên WTO, trong đó có 459 FTA đang có 
hiệu lực (Văn phòng WTO, 2019). Tầm nhìn về thế giới ―một thị trường‖ (one market) là