Quản lý điểm đến du lịch bền vững - Một số vấn đề lý thuyết và gợi ý quản lý

 phát triển các sản phẩm du lịch 
dành cho du khách. 
(Nguồn: UNWTO, 2007)
Theo mô hình này, vai trò của các tổ 
chức quản lý điểm đến du lịch là làm việc 
với các đối tác và xây dựng một kế hoạch 
quản lý điểm đến nhằm:
- Chào mừng, phục vụ và mang lại 
sự hài lòng cho khách du lịch trong quá 
trình lưu trú tại điểm đến;
- Xây dựng một ngành du lịch thịnh 
vượng, mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho 
địa phương;
- Thu hút sự tham gia và mang lại 
lợi ích cho cộng đồng địa phương;
- Bảo vệ và củng cố các giá trị tự 
nhiên và các giá trị văn hoá bản địa.
Mô hình này cũng được sử dụng để 
kiểm tra nhanh mức độ bền vững của các 
kế hoạch quản lý điểm đến du lịch. Theo 
đó, bốn câu hỏi sẽ được đặt ra nhằm kiểm 
tra mức độ bền vững, đó là:
- Các hoạt động này sẽ ảnh hưởng 
đến du khách như thế nào?
- Các hoạt động này sẽ ảnh hưởng đến 
các tổ chức kinh doanh du lịch như thế nào?
- Các hoạt động này sẽ ảnh hưởng 
đến cộng đồng địa phương như thế nào?
- Các hoạt động này sẽ ảnh hưởng 
đến môi trường tự nhiên/ nền văn hóa bản 
địa của điểm đến du lịch như thế nào?
 Nếu không thể đưa ra câu trả lời 
tích cực cho cả bốn câu hỏi trên thì sự cân 
bằng lợi ích giữa các yếu tố kinh tế - xã hội 
- môi trường chưa được đáp ứng và vì thế, 
các hoạt động được đề xuất trong kế hoạch 
chắc chắn không đảm bảo tính bền vững. 
Do đó, song song với việc lập kế hoạch, các 
nguyên tắc phát triển du lịch bền vững luôn 
cần được xem xét trong suốt quá trình quản 
lý điểm đến để đảm bảo tính bền vững của 
các hoạt động du lịch tại điểm đến. Trong 
đó, nguyên tắc phát triển du lịch bền vững 
được quy định rất rõ trong Điều 4 Luật Du 
lịch Việt Nam 2017:
- Phát triển du lịch bền vững, theo 
chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, có trọng 
tâm, trọng điểm.
- Phát triển du lịch gắn với bảo tồn 
và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, 
55Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
tài nguyên thiên nhiên, khai thác lợi thế 
của từng địa phương và tăng cường liên 
kết vùng.
- Bảo đảm chủ quyền quốc gia, quốc 
phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, mở 
rộng quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc 
tế, quảng bá hình ảnh đất nước, con người 
Việt Nam.
- Bảo đảm lợi ích quốc gia, lợi ích 
cộng đồng, quyền và lợi ích hợp pháp của 
khách du lịch, tổ chức, cá nhân kinh doanh 
du lịch.
- Phát triển đồng thời du lịch nội 
địa và du lịch quốc tế; tôn trọng và đối xử 
bình đẳng đối với khách du lịch.
3.3. Một số gợi ý về quản lý điểm 
đến du lịch bền vững
3.3.1. Nâng cao nhận thức về du 
lịch bền vững
Nhận thức sẽ quyết định hành động. 
Bởi vậy, để hoạt động du lịch phát triển 
bền vững thì các tổ chức quản lý điểm đến 
cần nâng cao nhận thức về sự bền vững 
trong hoạt động du lịch tại điểm đến, bao 
gồm: du khách, cộng đồng địa phương và 
các tổ chức kinh doanh du lịch. Các hoạt 
động nâng cao nhận thức có thể khác 
nhau cho từng đối tượng, tùy vào cách 
tiếp cận, nhưng đều phải hướng tới việc 
nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan 
trọng của việc phát triển du lịch bền vững 
thông qua những đề xuất về những việc 
nên làm và không nên làm đối với từng 
đối tượng khi tham gia vào hoạt động du 
lịch tại điểm đến. Và khi nhận thức được 
ý nghĩa của việc phát triển du lịch bền 
vững, du khách, cộng đồng địa phương 
và các tổ chức kinh doanh du lịch sẽ có 
thể thực hành tham gia vào hoạt động du 
lịch một cách có trách nhiệm, hướng tới 
việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền 
vững cho điểm đến du lịch.
3.3.2. Bảo tồn các giá trị tự nhiên 
và văn hóa
Các giá trị tự nhiên và văn hóa đã 
gắn bó lâu đời với cộng đồng dân cư địa 
phương tại điểm đến du lịch. Đây cũng là 
chất liệu để hình thành nên các sản phẩm, 
dịch vụ du lịch phục vụ du khách. Chính 
vì thế, việc bảo tồn các giá trị tự nhiên 
và văn hóa không những chỉ là một trong 
những chiến lược cốt lõi giúp điểm đến du 
lịch có thể bảo tồn các giá trị bản địa mà 
còn giúp điểm đến đảm bảo sự khai thác 
có trách nhiệm đối với các tài nguyên du 
lịch tại địa phương. 
Ngoài việc tạo dựng hành lang pháp 
lý phù hợp cho việc bảo vệ và quản lý các 
giá trị tự nhiên và văn hóa, phục vụ cho 
hoạt động du lịch, các tổ chức quản lý 
điểm đến du lịch có thể hỗ trợ trực tiếp các 
điểm đến du lịch trong việc bảo tồn, tu bổ 
và chống xuống cấp các giá trị này. Việc 
bảo tồn các giá trị tự nhiên và văn hóa nên 
được lấy ý kiến của các cơ quan chuyên 
môn trước khi thực thi để đảm bảo việc 
bảo tồn nguyên vẹn các giá trị vốn có song 
vẫn có thể được khai thác một cách hiệu 
quả cho hoạt động du lịch tại điểm đến.
Bên cạnh đó, các tổ chức quản lý 
điểm đến du lịch có thể triển khai công tác 
xã hội hóa các hoạt động bảo vệ và phát 
huy các giá trị tự nhiên và văn hóa của 
địa phương thông qua việc huy động các 
nguồn vốn từ các tổ chức, đoàn thể, doanh 
nghiệp, cộng đồng và nguồn vốn viện trợ 
của các tổ chức quốc tế, các tổ chức chính 
phủ, phi chính phủ cho hoạt động bảo tồn 
và phát huy các giá trị tự nhiên, văn hóa.
3.3.3. Giảm thiểu tác động của tính 
thời vụ trong hoạt động du lịch
Thời vụ trong du lịch là quy luật 
có tính phổ biến ở tất cả các nước và các 
vùng có hoạt động du lịch. Tính thời vụ du 
56 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
lịch là sự dao động lặp đi, lặp lại đối với 
cung và cầu của các dịch vụ và hàng hoá 
du lịch, xảy ra dưới tác động của các nhân 
tố nhất định. Còn thời vụ du lịch là khoảng 
thời gian của một chu kỳ kinh doanh, mà 
tại đó có sự tập trung cao nhất của cung và 
cầu du lịch.
Tính thời vụ trong du lịch tạo ra 
mùa chính và trái mùa chính trong hoạt 
động du lịch. Vào mùa chính, khi cầu du 
lịch tăng cao, số lượng khách du lịch tập 
trung tại điểm đến đông sẽ kích thích nhu 
cầu tiêu dùng, mua sắm các sản phẩm, 
dịch vụ phục vụ du lịch tại điểm đến. 
Điều này có tác động trực tiếp trong việc 
thúc đẩy hoạt động kinh doanh của các tổ 
chức kinh doanh du lịch tại địa phương, 
cung cấp thêm nhiều cơ hội việc làm cho 
cộng đồng sở tại, từ đó làm tăng thêm thu 
nhập, góp phần nâng cao chất lượng cuộc 
sống của người dân bản địa. Trong khi đó, 
khi vào mùa thấp điểm (trái mùa chính), 
số lượng khách du lịch đến điểm đến sụt 
giảm sẽ giúp tài nguyên du lịch có thời 
gian để phục hồi, cơ sở vật chất và hạ tầng 
kỹ thuật có cơ hội được cải tạo, xây mới.
Tuy nhiên, bên cạnh những tác 
động tích cực, tính thời vụ du lịch cũng 
có những ảnh hưởng bất lợi đến các thành 
phần tham gia vào quá trình du lịch, bao 
gồm: cộng đồng địa phương, chính quyền 
địa phương, khách du lịch và các tổ chức 
kinh doanh du lịch. Đối với cộng đồng địa 
phương, vào mùa chính, khi cầu du lịch 
tập trung quá lớn, gây nên sự mất cân đối, 
mất ổn định đối với giao thông vận tải và 
hệ thống cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật 
phục vụ xã hội (giao thông công chính, 
điện, nước, mạng lưới thương nghiệp...), 
làm ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt 
hằng ngày của người dân địa phương. Còn 
khi trái mùa, cầu du lịch giảm xuống thì 
những người làm hợp đồng theo thời vụ 
sẽ không còn việc làm, những nhân viên 
toàn thời gian cũng có thu nhập thấp hơn 
vào mùa thấp điểm. Bên cạnh đó, tính thời 
vụ trong du lịch cũng tạo ra nhưng tác 
động bất lợi đến chính quyền địa phương 
bởi khi cầu du lịch tập trung quá lớn sẽ 
gây ra không ít những sự mất thăng bằng 
cho việc bảo vệ trật tự an ninh và an toàn 
xã hội. Ở mức độ nhất định, tính thời vụ 
gây ra những khó khăn cho việc quản lý 
nhà nước đối với hoạt động du lịch (ở cấp 
trung ương và địa phương). Trong khi 
đó, khi cầu du lịch giảm xuống thì những 
khoản thu nhập từ thuế và lệ phí do du lịch 
đem lại củng giảm theo. Ngoài ra, tính 
thời vụ trong du lịch cũng có ảnh hưởng 
không nhỏ tới khách du lịch khi tham gia 
vào hoạt động du lịch tại địa phương. Vào 
mùa chính, số lượng khách du lịch đông, 
sức chứa của điểm đến rơi vào tình trạng 
đáng báo động, sẽ gây ảnh hưởng đến chất 
lượng dịch vụ cung cấp cho du khách, từ 
đó ảnh hưởng lớn tới trải nghiệm của du 
khách tại địa phương. Còn các tác động 
bất lợi đến nhà kinh doanh du lịch bởi 
tính mùa vụ được thể hiện khi cầu du lịch 
tăng tới mức vượt quá khả năng cung cấp 
của các cơ sở kinh doanh du lịch. Điều 
này gây ra sự ảnh hưởng tới mọi mặt của 
hoạt động kinh doanh, đặc biệt là tới chất 
lượng phục vụ du lịch, tới việc tổ chức và 
sử dụng nhân lực du lịch.
Do đó, tìm cách kéo dài mùa du 
lịch là một giải pháp hiệu quả giúp giảm 
thiểu tác động của tính thời vụ trong du 
lịch. Tuy nhiên, để có thể kéo dài mùa du 
lịch, cần tìm kiếm những giải pháp cụ thể 
để nâng cao mức độ hấp dẫn của điểm 
đến vào những thời điểm được kéo dài. 
Một số nội dung cần được xem xét để xác 
định khả năng kéo dài mùa du lịch của 
một điểm đến bao gồm: Xác định thể loại 
du lịch nào phù hợp để phát triển trong 
thời gian được kéo dài và khả năng kết 
57Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
hợp các thể loại du lịch khác nhau trong 
thời gian đó, xác định giá trị và khả năng 
tiếp nhận của tài nguyên du lịch của điểm 
đến, xác định sức tiếp nhận của cơ sở 
vật chất - kỹ thuật du lịch, xác định khả 
năng cung ứng nguồn lao động, nghiên 
cứu kinh nghiệm tổ chức của các điểm 
đến khác trong nước và trên thế giới. Sau 
khi xác định khả năng kéo dài mùa du 
lịch, các tổ chức quản lý điểm đến du lịch 
cần phải xác định có thể phát triển được 
những loại hình du lịch nào. 
Bên cạnh đó, có thể nâng cao sự sẵn 
sàng đón tiếp du khách quanh năm cho 
các điểm du lịch bằng cách nâng cao chất 
lượng và cải tiến hệ thống cơ sở hạ tầng 
và vật chất - kỹ thuật du lịch, tạo khả năng 
thích ứng để đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa 
dạng của du khách. Đồng thời, các tổ chức 
quản lý điểm đến du lịch cần khuyến khích 
tính chủ động của của các tổ chức kinh 
doanh du lịch trong việc kéo dài thời vụ 
du lịch, chẳng hạn như sử dụng các chính 
sách giảm giá, khuyến mãi để kích cầu du 
khách đi du lịch ngoài mùa chính.
3.3.4. Giảm thiểu tác động tiêu cực 
tới môi trường từ hoạt động du lịch
Việc phát triển du lịch có thể mang 
lại những tác động tích cực cho môi 
trường như góp phần đề cao những giá trị 
của môi trường, nâng cao chất lượng môi 
trường hay góp phần nâng cao hiểu biết 
của người dân nói chung về môi trường. 
Tuy nhiên hoạt động du lịch nếu không 
có sự kiểm soát tốt cũng có thể trở thành 
nguyên nhân gây ra các vấn đề về nước thải, 
rác thải, ô nhiễm không khí và cảnh quan 
môi trường.
Sau đây là một số gợi ý giúp các tổ 
chức quản lý điểm đến du lịch kiểm soát 
các tác động tiêu cực tới môi trường từ 
hoạt động du lịch:
- Xác định sức chứa điểm đến: Việc 
xác định sức chứa của điểm đến bao gồm 
sức chứa cơ học, sức chứa về mặt sinh 
thái, sức chứa về mặt xã hội để đảm bảo 
các hoạt động của du khách nằm trong giới 
hạn “chịu đựng” của điểm đến du lịch, 
không gây ảnh hưởng lớn tới cuộc sống 
hàng ngày của cộng đồng địa phương, 
không gây ô nhiễm môi trường mà vẫn 
đảm bảo được các lợi ích kinh tế thu lại 
được từ hoạt động du lịch.
- Kiếm soát các phương tiện giao 
thông phục vụ du lịch: Khí thải từ các 
phương tiện giao thông phục vụ du lịch 
là một trong những nguyên nhân chính 
dẫn đến ô nhiễm môi trường . Vì vậy, các 
tổ chức quản lý điểm đến cần dựa vào 
mức độ gây ô nhiễm của từng loại hình 
phương tiện giao thông để xác định các 
loại phương tiện được phép lưu thông 
phục vụ hoạt động du lịch cũng như xác 
định các phương tiện nên được hạn chế để 
giảm thiểu mức độ ô nhiễm môi trường.
- Xây dựng bộ hướng dẫn thực thi 
các quy định xử lý rác thải, nước thải từ 
các cơ sở kinh doanh du lịch ra ngoài 
môi trường. Đồng thởi triển khai mạnh 
việc xử lý đối với các trường hợp vi 
phạm quy định.
- Dán nhãn “sinh thái”, nhãn “xanh” 
cho các sản phẩm, dịch vụ du lịch đạt 
yêu cầu về bảo vệ môi trường để khuyến 
khích các tổ chức kinh doanh theo hướng 
bền vững.
3.3.5. Tăng cường sự tham gia của 
cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch
Đảm bảo lợi ích của cộng đồng 
địa phương khi tham gia vào hoạt động 
du lịch là một trong những mục tiêu cơ 
bản của phát triển du lịch bền vững. Tuy 
nhiên, cộng đồng địa phương chỉ có thể 
hưởng lợi nhiều nhất từ hoạt động du lịch 
58 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
khi chính họ tham gia vào việc cung ứng 
các sản phẩm, dịch vụ phục vụ hoạt động 
du lịch tại địa phương. Do đó, việc tăng 
cường sự tham gia của cộng đồng địa 
phương vào hoạt động du lịch là mang 
tính cấp thiết để đảm bảo sự phát triển du 
lịch bền vững tại điểm đến.
Một số gợi ý nhằm tăng cường sự 
tham gia của cộng đồng địa phương vào 
hoạt động du lịch bao gồm:
- Tổ chức tập huấn nâng cao nhận 
thức của cộng đồng địa phương về du lịch;
- Tổ chức tập huấn nâng cao kỹ 
năng phục vụ du khách cho cộng đồng địa 
phương;
- Tạo điều kiện cho cộng đồng địa 
phương tham gia vào việc ra quyết định 
trong các chiến lược phát triển du lịch tại 
điểm đến;
- Hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho các hộ 
dân có mong muốn và khả năng tham gia 
vào các hoạt động cung cấp sản phẩm, 
dịch vụ phục vụ du khách;
- Hỗ trợ kết nối thị trường khách 
nhằm gia tăng hiệu quả hoạt động kinh 
doanh của cộng đồng địa phương...
Vai trò của các tổ chức quản lý điểm 
đến du lịch là vô cùng quan trọng trong 
việc đảm bảo sự phát triển du lịch tại điểm 
đến theo hướng bền vững. Vai trò này sẽ 
không thể được thể hiện một cách hiệu 
quả nếu thiếu sự phối hợp của các bên liên 
quan vào hoạt động du lịch. Vì vậy, rất cần 
sự phối hợp của tất các thành phần tham 
gia vào hoạt động du lịch tại điểm đến 
trong nỗ lực phát triển chung của điểm 
đến du lịch theo hướng bền vững.
Tài liệu tham khảo:
1. Trần Như Đào, 2017, Luận văn thạc sĩ 
“Quản lý nhà nước về du lịch trên địa bàn tỉnh 
Quảng Nam”, Trường Đại học Kinh tế, Đại 
học Đà Nẵng.
2. Quốc Hội nước CHXHCN Việt Nam, 2017, 
Luật Du lịch, Việt Nam.
3. Nguyễn Thị Tuyết Mai, Nguyễn Thị Thu 
Mai, 2020, “Quản lý điểm đến du lịch”, NXB 
Đại học Kinh tế Quốc dân.
4. Kotler P., Bowen J., Makens J, 2006, 
Marketing for Hospitality and Tourism 3rd 
edition, Pearson.
5. SNV Netherlands Development 
Organisation, 2010, Value Chain Development 
for Tourism Destinations: A practical guide 
for promoting pro-poor, sustainable tourism 
along the Great Himalaya Trail, Nepal.
6. Standing committee for Economic and 
Commercial Cooperation of the Organization 
of Islamic Cooperation, 2019, Sustainable 
Destination Management Strategies in the 
OIC Member Countries, Turkey. 
7. Stange J., Brown D., George Washington 
University, Usaid, 2016, Tourism destination 
management - achieving sustainable and 
competitive results, Washington.
8. UNWTO, 2007, A practical guide to 
Tourism destination management, Madrid.
9. Wang Y., Pizam A., 2011, Destination 
Marketing and Management, UK.
Địa chỉ tác giả: Khoa Du lịch - Trường Đại 
học Mở Hà Nội
Email: giangvh@hou.edu.vn