Phân tích một số diễn biến tài chính quốc tế và trong nước tác động đến điều hành chính sách thực hiện mục tiêu kinh tế vĩ mô

hơn nhiều so với mức 7,5 tháng của ASEAN-4 
và 14 tháng của Trung Quốc cho thấy rõ nhu cầu cần tăng dự trữ ngoại hối, trong khi việc 
Mỹ gắn mác “thao túng tiền tệ” có ảnh hưởng nhất định đến tiến trình tăng dự trữ ngoại hối này 
(GSO, 2015 - 2020).
2.2. Cáo buộc thao túng tiền tệ của Hoa Kỳ đối với Việt Nam
Trong tháng 12/2020, Bộ Tài chính Hoa Kỳ cáo buộc Việt Nam “thao túng tiền tệ”. Đây là 
đánh giá chưa thực sự khách quan và chưa xét tới mối quan hệ thương mại có tính chất bổ sung 
lẫn nhau giữa hai nước bởi các lý do sau:
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA
426
Thứ nhất, thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong 4 quý tính đến tháng 6/2020 
là 58 tỷ USD, đứng thứ 4 trong số các nước thặng dư thương mại lớn nhất so với Mỹ. Tuy nhiên, 
thặng dư thương mại chủ yếu đến từ nhóm doanh nghiệp FDI. Phần giá trị thặng dư mà Việt Nam 
nhận được nhờ gia công các mặt hàng xuất khẩu chính vào Hoa Kỳ như: may mặc, giày dép, 
điện thoại, máy tính và linh kiện điện tử tương đối thấp (SSI, 2015 - 2020). Do đó, Việt Nam 
không được hưởng lợi nhiều từ phần thặng dư thương mại lớn với Mỹ mà thực tế, công ty mẹ 
và những doanh nghiệp cung cấp nguyên liệu đầu vào chiếm phần lớn thặng dư, bao gồm cả các 
doanh nghiệp Hoa Kỳ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan. Bên cạnh đó, người tiêu 
dùng Hoa Kỳ cũng hưởng lợi nhờ được sử dụng các sản phẩm xuất khẩu giá rẻ của Việt Nam 
(SSI, 2015 - 2020).
Thứ hai, thặng dư cán cân vãng lai trong kỳ đạt 4,6% GDP. Tuy nhiên, thặng dư cán cân vãng 
lai có sự đóng góp rất lớn từ lượng kiều hồi gửi về Việt Nam. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), 
lượng kiều hối gửi về Việt Nam năm 2019 đạt khoảng 17 tỷ USD, chiếm tới 6,4% GDP. Kiều 
hối gửi về Việt Nam với mục đích chính là trợ giúp gia đình, người thân và có xu hướng tăng 
trưởng ổn định qua các năm, do đó ít chịu tác động bởi những biến động nhỏ của tỷ giá (SSI, 
2015 - 2020).
Thứ ba, việc NHNN mua ròng ngoại tệ là nhu cầu thực tế trong bối cảnh lượng kiều hối, vốn 
FDI đều đặn đổ vào Việt Nam với số lượng khá lớn, gần 40 tỷ USD mỗi năm (SSI, 2015 - 2020).
Pháp luật Việt Nam hiện tại không cho phép sử dụng ngoại tệ làm phương tiện thanh toán 
trong nước. Do vậy, các nhà đầu tư khi chuyển tiền vào Việt Nam kinh doanh, phải đổi sang tiền 
đồng để giải ngân. Tiền thu từ hoạt động xuất khẩu cũng như kiều hối khi chuyển về Việt Nam 
cũng phải đổi sang tiền đồng để sử dụng.
Trong bối cảnh đó, NHNN với tư cách là người mua cuối cùng trên thị trường, cần thiết phải 
thực hiện mua vào ngoại tệ để đáp ứng quyền và lợi ích chính đáng của nhà đầu tư, doanh nghiệp 
và người dân cũng như ổn định thị trường tài chính - tiền tệ - ngoại hối.
Bên cạnh đó, hiện dự trữ ngoại hối của Việt Nam vẫn thấp hơn mức bình quân của các nước 
có cùng trình độ phát triển với Việt Nam (nhóm nước có thu nhập trung bình thấp) là 7 tháng 
nhập khẩu, cũng như thấp hơn so với khuyến cáo và thông lệ chung trên thế giới (khoảng trên 5 
tháng nhập khẩu). Do đó, việc gia tăng dự trữ ngoại hối trong thời gian tới vẫn là công việc cần 
thiết của NHNN nhằm củng cố an ninh tài chính quốc gia.
Thứ tư, theo lý thuyết ngang giá sức mua, biến động tỷ giá hối đoái phản ánh mức chênh lệch 
về lạm phát giữa các nước có quan hệ thương mại với nhau. Trong những năm gần đây, lạm phát 
của Việt Nam bình quân khoảng 3,1%/năm trong khi lạm phát của Mỹ khoảng 1,5%/năm. Do 
đó, việc điều chỉnh tăng tỷ giá USD/VND khoảng 1,5%/năm trong những năm gần đây là hoàn 
toàn có cơ sở.
KINH TẾ VIỆT NAM NĂM 2020 VÀ TRIỂN VỌNG NĂM 2021 
Ứng phó và vượt qua đại dịch COVID-19, hướng tới phục hồi và phát triển
427
Với những phân tích trên, có thể thấy, trong ngắn hạn, việc Mỹ đưa Việt Nam vào danh 
sách thao túng tiền tệ chưa có nhiều tác động tới hoạt động xuất khẩu và nền kinh tế Việt Nam. 
Nguyên nhân là do hiện tại hai nước vẫn đang trong giai đoạn đàm phán để giải quyết các bất 
đồng liên quan đến vấn đề thương mại và điều hành tỷ giá hối đoái.
2.3. Dự báo diễn biến kinh tế vĩ mô
Mục tiêu tổng quát mà Đảng và Nhà nước đặt ra cho giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn 
đến năm 2030 là Việt Nam phấn đấu trở thành nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng 
hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 5 năm 
khoảng 6,5% - 7%; GDP bình quân đầu người đến năm 2025 đạt 4.700 USD - 5.000 USD; chỉ 
số CPI bình quân tăng khoảng dưới 4%; tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp 
(TFP) vào tăng trưởng khoảng 45%; tốc độ tăng năng suất lao động bình quân trên 6,5%/năm 
(SSI, 2015 - 2020).
Nước ta đang triển khai thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm giai đoạn 2021 
- 2025 và tầm nhìn đến năm 2030 trong bối cảnh thế giới dự báo có nhiều biến động, đặc biệt là 
dịch COVID-19 còn phức tạp, khó lường. Tăng trưởng GDP các năm 2021 - 2025 và tầm nhìn 
đến năm 2030, các hoạt động kinh tế - xã hội được dự báo sẽ phục hồi mạnh hơn tuy còn phụ 
thuộc vào ba yếu tố: (i) khả năng kiểm soát dịch bệnh của thế giới và Việt Nam, (ii) hiệu quả của 
các gói hỗ trợ, và (iii) hợp tác quốc tế trong phòng chống dịch (gồm cả khâu sản xuất, phân phối 
vắc-xin) và khôi phục kinh tế. Tăng trưởng GDP Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025 dự báo có thể 
đạt 6,5% - 7%/năm, tương đồng với dự báo của các tổ chức quốc tế như trong Bảng 1 dưới đây.
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA
428
Động lực tăng trưởng chính của Việt Nam trong giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn đến năm 2030:
Về	phía	cung: cơ bản vẫn là ngành công nghiệp chế biến - chế tạo với dự báo tăng khoảng 
10% - 11%/năm trong 10 năm; ngành xây dựng tăng khoảng 8% - 9%/năm và ngành dịch vụ tăng 
khoảng 6% - 7%/năm (BIDV, 2015 - 2020).
Về	lạm	phát: áp lực lạm phát được dự báo sẽ tăng trong giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn 
đến năm 2030 do tác động của đà hồi phục kinh tế, lộ trình tăng giá các mặt hàng do Nhà nước 
quản lý, độ trễ của chính sách tiền tệ - tài khóa mở rộng. Dự báo CPI bình quân giai đoạn 2021 - 
2025 sẽ tăng 3,5% - 3,7% so với năm 2020. Vì vậy, để đảm bảo kiểm soát tốt lạm phát, cần chú 
trọng đảm bảo hiệu quả các gói hỗ trợ, tăng cường bình ổn giá, đảm bảo dân sinh và niềm tin 
người tiêu dùng (đặc biệt vào các dịp cao điểm mang tính mùa vụ) cũng như phối hợp, truyền 
thông chính sách tốt hơn (BIDV, 2015 - 2020).
Về	cân	đối	ngân	sách:	để tiếp tục hỗ trợ phục hồi kinh tế và trang trải các khoản vay cũ, dự 
báo thâm hụt ngân sách và nợ công Việt Nam sẽ vẫn duy trì mức cao trong giai đoạn 2021 - 2025 
và tầm nhìn đến năm 2030 khoảng 4% GDP và 56% - 58% GDP (GDP chưa đánh giá lại), song 
sẽ được kiểm soát theo hướng giảm dần qua từng năm trong giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn 
đến năm 2030. Dự báo thâm hụt ngân sách sẽ được kiểm soát ở mức dưới 3,5% trong giai đoạn 
2021 - 2025 và tầm nhìn đến năm 2030 (theo GDP sau đánh giá lại) và nợ công giảm dần và ở 
mức 43% - 45%GDP vào năm 2025 và khoảng 44% - 46% vào năm 2020 (theo GDP đánh giá 
lại), tiệm cận mức nợ công bền vững theo khuyến cáo của IMF (BIDV, 2015 - 2020).
Trong giai đoạn giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, kinh tế vĩ mô trong nước 
và trên thị trường quốc tế tiếp tục có những biến động bất thường, đặc biệt là căng thẳng thương 
mại giữa Mỹ - Trung Quốc, diễn biến giá dầu thô, dịch bệnh COVID-19 cũng diễn biến rất khó 
dự đoán, thiên tai cũng diễn biến rất phức tạp. Trên cơ sở mục tiêu của Quốc hội, nghị quyết của 
Chính phủ và diễn biến kinh tế vĩ mô, tiền tệ trong và ngoài nước, NHNN cần tiếp tục điều hành 
chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, phối hợp đồng bộ với chính sách tài khóa và các chính 
sách kinh tế vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát; duy trì ổn định vĩ mô, thị trường, hỗ trợ phục 
hồi nhanh kinh tế (BIDV, 2015 - 2020).
Trong giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, nhu cầu vốn tín dụng cho tăng trưởng 
kinh tế là rất lớn, các TCTD tiếp tục cạnh tranh với nhau mở rộng tín dụng an toàn, hiệu quả cho 
nền kinh tế, với tốc độ tăng trưởng tín dụng cao hơn năm 2020 và tương đương năm 2019, đạt 
KINH TẾ VIỆT NAM NĂM 2020 VÀ TRIỂN VỌNG NĂM 2021 
Ứng phó và vượt qua đại dịch COVID-19, hướng tới phục hồi và phát triển
429
12% - 14%. Tuy nhiên, các ngân hàng TMCP tư nhân có mức tăng trưởng cao hơn, còn các NHTM 
Nhà nước có tốc độ tăng thấp hơn và tỷ trọng thị phần tín dụng tiếp tục giảm (BIDV, 2015 - 2020).
Trong giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, thị trường tài chính quốc tế tiếp tục 
diễn biến phức tạp, khó lượng bởi tác động của đại dịch COVID-19 gây ra suy thoái kinh tế toàn 
cầu kéo dài, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc vẫn tiếp tục căng thẳng. Dự báo NHNN 
tiếp tục mục tiêu điều hành ổn định tỷ giá với biến động VND/USD tăng không quá 1,0% - 1,5% 
so với năm trước. Dự trữ ngoại hối tiếp tục được tăng cường.
3. NHÓM GIẢI PHÁP TỔNG THỂ
Thứ nhất, các bộ, ngành chức năng thuộc Chính phủ tiếp tục nâng cao năng lực dự báo, tham 
mưu, phối hợp xây dựng, vận hành, tổ chức thực hiện các công cụ, các biện pháp điều hành chính 
sách theo chức năng và nhiệm vụ của bộ, ngành mình được phân công đảm bảo chủ động, linh 
hoạt, sát thực tiễn và hiệu quả, đảm bảo tính minh bạch và khách quan trong điều hành và xử 
lý cụ thể trong xu hướng thị trường tài chính quốc tế, kinh tế - xã hội trong nước có những diễn 
biến rất khó lường, nền kinh tế ngày càng có độ mở lớn và quy mô lớn với thị trường thế giới. 
Đặc biệt là lãi suất, tỷ giá, nghiệp vụ thị trường mở, hạn mức tín dụng đối với các NHTM, cần 
được NHNN điều hành chủ động, linh hoạt phù hợp với cân đối vĩ mô, diễn biến thị trường và 
mục tiêu chính sách tiền tệ, đảm bảo thị trường tiền tệ, ngoại hối ổn định, thông suốt, hướng tới 
tiếp tục giảm lãi suất cho vay trong nền kinh tế.
Thứ hai, các bộ, ngành chức năng thuộc Chính phủ cần tiếp tục quyết liệt trong thực hiện giai 
đoạn 3 tái cơ cấu đầu tư công, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và tái cơ cấu các TCTD giai 
đoạn đến năm 2025, nâng cao năng lực các công cụ, các biện pháp điều hành chính sách theo 
chức năng và nhiệm vụ của bộ, ngành mình được phân công đảm bảo chủ động, linh hoạt, sát 
thực tiễn và hiệu quả, đảm bảo tính minh bạch và khách quan trong điều hành và xử lý cụ thể. 
Đồng thời, tăng cường chỉ đạo TCTD tiếp tục triệt để tiết giảm chi phí để giảm lãi suất cho vay, 
đơn giản hóa quy trình thủ tục, tạo điều kiện cho khách hàng vay mới phục hồi sản xuất - kinh 
doanh, nhưng không hạ chuẩn cho vay, đảm bảo chất lượng, an toàn tín dụng, duy trì hoạt động 
lành mạnh của hệ thống ngân hàng. Bên cạnh đó, cần tập trung nguồn lực cán bộ, triển khai các 
biện pháp tháo gỡ vướng mắc về xử lý nợ xấu, giảm tỷ lệ nợ xấu của các TCTD.
Thứ ba, NHNN tiếp tục điều hành tín dụng theo hướng mở rộng tín dụng hiệu quả, an toàn 
đối với nền kinh tế, hướng dòng vốn cho vay của các TCTD tập trung cho các lĩnh vực ưu tiên, 
lĩnh vực sản xuất - kinh doanh, đồng thời, kiểm soát chặt chẽ tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm 
ẩn rủi ro, nâng cao chất lượng, hiệu quả tín dụng; góp phần hạn chế đến mức thấp nhất “tín dụng 
đen” trong nền kinh tế.
Thứ tư, các bộ, ngành chức năng thuộc Chính phủ cần tiếp tục rà soát lại một cách có hệ thống 
toàn bộ các văn bản pháp lý ở phạm vi ban hành của các bộ, ngành chức năng thuộc Chính phủ, 
phạm vi tham mưu cho Quốc hội và Chính phủ, phạm vi ban hành của Bộ Tài chính và các bộ, 
ngành khác có nội dung về các công cụ, các biện pháp điều hành chính sách theo chức năng và 
nhiệm vụ của bộ, ngành mình được phân công đảm bảo chủ động, linh hoạt, sát thực tiễn và hiệu 
quả, đảm bảo tính minh bạch và khách quan trong điều hành và xử lý cụ thể. Quá trình rà soát 
đó phải làm rõ lại trách nhiệm của bộ, ngành, trách nhiệm chủ trì phối hợp, trách nhiệm chủ trì 
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA
430
tham mưu. Nội dung rà soát cũng gắn với 17 Hiệp định thương mại quốc tế đang có hiệu lực thi 
hành của Việt Nam với các nước và các tổ chức. Trên cơ sở rà soát, đánh giá nhằm hoàn thiện 
hành lang pháp lý ở mức độ cao hơn và phù hợp với tình hình mới. Cùng với đó, Bộ Tài chính và 
NHNN tiếp tục xây dựng, triển khai hiện đại hóa các hoạt động điều hành nói chung, thanh toán 
nói riêng, trong đó tập trung vào hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ thanh toán không dùng tiền 
mặt; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng thành tựu Cách mạng công nghiệp 4.0 trong hoạt động 
thanh toán; triển khai các mô hình thanh toán tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa gắn với 
việc xây dựng và triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia; đẩy mạnh công tác thông tin, 
tuyên truyền về thanh toán không dùng tiền mặt, giáo dục tài chính; tăng cường các biện pháp 
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời, nâng cao chất lượng, hiệu quả dịch vụ thanh toán.
Thứ năm, Bộ Tài chính và NHNN cần tiếp tục linh hoạt trong phát triển các nghiệp vụ thị trường 
tiền tệ, thị trường chứng khoán, điều hành các công cụ chính sách tiền tiệm công cụ chính sách tài 
chính theo hướng tiếp tục giảm lãi suất cho vay trong nền kinh tế giảm bội chi ngân sách nhà nước, 
chống thất thu thuế và chuyển giá của dự án FDI; đồng thời, nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động 
thanh tra, giám sát hoạt động kinh doanh, hoạt động cho vay, kinh doanh chứng khoán, trốn thuế, 
chuyển giá, chấp hành quy định pháp luật của các TCTD, công ty chứng khoán, các doanh nghiệp.
Thứ sáu, NHNN cần tiếp tục chủ động điều hành linh hoạt, hợp lý tốc độ tăng trưởng tín dụng 
phù hợp với mức độ hấp thụ của nền kinh tế, tập trung vào các lĩnh vực sản xuất - kinh doanh, 
xuất khẩu, nông nghiệp - nông thôn, tiêu dùng, lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ, 
góp phần quan trọng khôi phục hoạt động sản xuất - kinh doanh, duy trì tăng trưởng kinh tế sau 
dịch COVID-19.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. BIDV (2015 - 2020), Báo cáo phân tích kinh tế vĩ mô và thị trường tài chính của Viện Đào 
tạo và Nghiên cứu của BIDV hàng tháng, các năm 2015 - 2020.
2. BVSC (2015 - 2020), Báo cáo phân tích thị trường tài chính hàng tháng, các tháng từ năm 
2015 đến tháng 12/2020; file mềm gửi các nhà đầu tư chứng khoán mở tài khoản tại Công ty 
Chứng khoán Bảo Việt.
3. CTCK (2018 - 2020), Báo cáo tài chính hàng năm và hàng quý, các năm 2018 - 2020 của 
một số công ty chứng khoán được lựa chọn.
4. IMF (2015 - 2020), Báo cáo đánh giá khu vực tài chính Việt Nam hàng quý, hàng năm, các 
năm 2015 - 2020 của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, truy cập tại www.imf.or, ngày 10/3/2021.
5. GSO (1995 - 2021), Số liệu về tình hình phát triển kinh tế - xã hội hàng tháng và các năm 
1995 - 2021, truy cập tại địa chỉ: www.gso.gov.vn
6. SBV (2015 - 2020), NHNN Việt Nam, truy cập tại www.sbv.gov.vn: Mục Tin tức, Văn bản 
quy phạm pháp luật; các thông tin có liên quan đã được công bố; truy cập từ ngày 24/12/2020 
đến 2/1/2021.
7. SSI (2015 - 2021), Báo cáo phân tích thị trường tài chính hàng tháng; các tháng trong các 
năm 2015 - 2020 và đến tháng 3/2021, Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn - file mềm 
gửi qua thư điện tử cho các nhà đầu tư mở tài khoản tại SSI, Hà Nội.