Những ý kiến về nâng cao hiệu quả đào tạo giáo viên dạy Toán bằng tiếng Anh ở Việt Nam từ phân tích kinh nghiệm của một số nước

 sinh đa dạng về ngôn ngữ và văn hoá mà họ sẽ có trong lớp của mình (Hollins
và Guzman, 2005; Sleeter, 2001). Bước đầu tiên để giúp giáo viên tương lai lĩnh hội các kiến thức
chuyên môn cần để dạy cho người học ngoại ngữ tiếng Anh là đối với các nhà giáo dục giáo viên
cần tạo cho họ các cơ hội suy xét các quan niệm của họ (hoặc niềm tin và tri thức của họ) về ngoại
76
Những ý kiến về nâng cao hiệu quả đào tạo giáo viên dạy Toán bằng tiếng Anh ở Việt Nam...
ngữ và toán học. Bước này là cần thiết vì các giáo viên tương lai thường bị che lấp bởi ý thức hệ
trong dạy và học vì vốn kinh nghiệm về văn hoá và giáo dục của chính họ. Những kinh nghiệm này
đã tạo ra niềm tin và thái độ bền chặt về chính họ mà không dễ để từ bỏ (Ladson - Billings, 1994).
Một biện pháp trong giáo dục giáo viên toán mà được xem là thành công trong việc giúp các giáo
viên tương lai suy xét lại niềm tin và ý kiến của họ liên quan đến dạy và học toán là việc sử dụng
các hoạt động tư duy của trẻ em, đó là các hoạt động được thiết kế xoay quanh tư duy toán học của
học sinh. Đặc biệt, các kiểu hoạt động này cung cấp cho giáo viên cơ hội tháo gỡ khó khăn về các
khái niệm toán học khi trong cùng một lúc vừa cần học hỏi về sự hiểu lầm của học sinh vừa cần
hiểu nhu cầu học toán ở một mức độ quan niệm cao hơn (theo [11]).
Để dạy học toán cho người sử dụng ngoại ngữ tiếng Anh trong học tập đạt hiệu quả, giáo
viên nên lựa chọn các chiến lược phù hợp nhất với nhu cầu của học sinh khi họ phải thường
xuyên vừa học ngoại ngữ vừa hiểu các khái niệm toán học (theo [15]), các chiến lược đó bao
gồm: Nhóm các chiến lược về dùng lời (Oral Strategies), nhóm các chiến lược về sử dụng trực
quan (Visual Strategies), nhóm các chiến lược về phương pháp dạy học (Instructional Strategies),
nhóm các chiến lược về “bắc giàn giáo” (Scaffolding Strategies), nhóm các chiến lược về đánh giá
(Assessment Strategies). Moore - Harris (2005) cũng cho rằng để tăng khả năng hiểu và làm cho
toán học dễ tiếp cận hơn đối với các học sinh sử dụng ngoại ngữ tiếng Anh trong học tập, giáo viên
nên sử dụng các chiến lược khác nhau như: Nhóm các chiến lược về quản lí lớp học (Classroom
Management Strategies), nhóm các chiến lược về phương pháp dạy học làm tăng việc hiểu của
học sinh (Instructional Strategies that Increase Comprehension), nhóm các chiến lược về đánh giá
(Assessment Strategies) (theo [1]).
2.2. Một số chuyển biến đáng chú ý trong vấn đề đào tạo giáo viên dạy học toán
bằng tiếng Anh ở Việt Nam
Với sự ra đời của Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020, trong thời gian qua, việc chuẩn bị đội
ngũ giáo viên dạy toán bằng tiếng Anh ở nước ta về cơ bản được thực hiện theo hai hướng song
song là: Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên toán hiện có để dạy toán bằng tiếng Anh và tiến hành việc
đào tạo giáo viên toán ở bậc đại học.
Ở hướng thứ nhất, một số giáo viên toán ở các địa phương được lựa chọn tham gia các lớp
học bồi dưỡng tiếng Anh do Đề án tổ chức nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ tiếng Anh cho đội
ngũ này. Bên cạnh đó, Đề án đã phối hợp với các địa phương tổ chức tập huấn dạy học toán bằng
tiếng Anh cho các giáo viên. Đây là các hoạt động rất hữu ích cho công tác dạy toán bằng tiếng
Anh ở trường phổ thông Việt Nam trong tình hình hiện nay. Chẳng hạn, theo [2], mục đích của lớp
tập huấn là các giáo viên tham dự soạn được bài giảng và bước đầu có thể giảng bài được bằng
tiếng Anh. Tài liệu này đã cung cấp cho học viên các thuật ngữ toán học bằng tiếng Anh khá cơ
bản và đầy đủ, trình bày một số vấn đề về soạn bài và giảng dạy môn toán bằng tiếng Anh cùng
với các bài soạn mẫu, trong đó bốn bài được soạn theo cách chuyển thể từ bài soạn tiếng Việt sang
tiếng Anh, hai bài được soạn theo giáo trình giảng dạy A-level, một bài được soạn theo giáo trình
giảng dạy SAT. Những tài liệu này cũng có giá trị tham khảo to lớn trong đào tạo giáo viên dạy
học toán bằng tiếng Anh ở bậc đại học.
Ở hướng thứ hai, trong hai ngày 16 và 17 tháng 01 năm 2013, trường Đại học sư phạm Hà
Nội đã tổ chức Hội thảo Quốc tế “Đào tạo cử nhân sư phạm toán dạy bằng tiếng Anh”. Mục đích
chính của hội thảo này là sự hợp tác của 4 trường Đại học sư phạm: Hà Nội, Thái Nguyên, Huế,
Thành phố Hồ Chí Minh trong việc đào tạo cử nhân ngành Sư phạm Toán học bằng tiếng Anh.
Bốn trường này đều cử bốn đoàn đại biểu tham dự bao gồm lãnh đạo nhà trường, cán bộ của khoa
Toán với nhiều tham luận. Ngoài đại biểu của bốn trường trên còn có đại diện của Ban điều hành
Đề án Ngoại ngữ quốc gia 2020, Viện Toán học, trường Đại học Vinh, khoa Ngoại ngữ của trường
77
Nguyễn Chiến Thắng
Đại học sư phạm Hà Nội, và đặc biệt có một số nhà toán học người Pháp. Số lượng tham luận tại
hội thảo rất phong phú, bao trùm hầu hết các vấn đề liên quan đến đào tạo cử nhân ngành Sư phạm
Toán học bằng tiếng Anh. Các kết quả của Hội thảo có thể được tóm tắt lại theo các khía cạnh sau:
a. Về thực trạng: Đội ngũ giáo viên toán trong cả nước có thể đảm nhận được nhiệm vụ
giảng dạy bộ môn toán nhưng hầu hết không có khả năng giảng dạy cho học sinh chương trình
toán phổ thông bằng tiếng Anh. Mặc dù các cơ sở đào tạo có nhiều cố gắng trong công tác giảng
dạy tiếng Anh cho sinh viên nhưng chất lượng đào tạo tiếng Anh nói chung và tiếng Anh chuyên
ngành toán nói riêng vẫn rất thấp. Một số lượng giáo viên toán phổ thông không có khả năng sử
dụng tiếng Anh trong việc đọc và tham khảo tài liệu chuyên môn để nâng cao chất lượng giảng
dạy.
b. Về tính cần thiết: Những Chỉ thị và Nghị quyết của Đảng và Chính phủ đã chỉ rõ nhiệm
vụ đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng hội nhập quốc tế. Để đáp ứng
được những nhiệm vụ quan trọng trên thì việc phổ cập và nâng cao trình độ tiếng Anh, đặc biệt
là khả năng sử dụng tiếng Anh trong các ngành khoa học kĩ thuật và kinh tế cho học sinh, sinh
viên và giáo viên đã trở thành một nhu cầu cấp thiết. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây đã có
nhiều trường quốc tế lập ra ở Việt Nam. Vì thế, nhu cầu tuyển dụng giáo viên toán dạy bằng tiếng
Anh ngày càng lớn.
c. Về mục tiêu: Đào tạo được một số cử nhân toán có khả năng giảng dạy chương trình Toán
trung học phổ thông bằng tiếng Anh. Đào tạo được sinh viên đủ khả năng nhận được các học bổng
của nước ngoài và của VEF để theo học ở các trường hàng đầu của nước ngoài.
d. Về phương hướng: Đề xuất với Bộ Giáo dục và Đào tạo về Tuyển đầu vào, soạn chương
trình, viết giáo trình, đảm bảo cơ chế cho giảng viên tham gia giảng dạy và viết giáo trình, quy chế
cho sinh viên tham gia chương trình đào tạo này.
Vấn đề quan tâm hàng đầu được Hội thảo xác định chính là đào tạo giáo viên. Đây là nhiệm
vụ chính của bốn trường. Cho đến nay đã có hai trường tuyển sinh các lớp đào tạo giáo viên dạy
toán bằng tiếng Anh là trường Đại học Sư phạm Hà Nội và trường Đại học Sư phạm Huế.
Như vậy, việc dạy học toán và khoa học bằng tiếng Anh là cần thiết trong bối cảnh hội nhập
hiện nay, và trung tâm của sự thay đổi này chính là giáo viên. Do đó, đào tạo giáo viên dạy toán
bằng tiếng Anh là một nhu cầu của xã hội. Tuy nhiên, đối với giáo viên toán của Việt Nam, bên
cạnh khó khăn về mặt chính sách, khi dạy học môn toán bằng tiếng Anh họ phải đối mặt với hai
chướng ngại cơ bản về mặt chuyên môn tương tự như giáo viên ở Hàn Quốc. Thứ nhất, đối với họ
tiếng Anh là một ngoại ngữ (hay ngôn ngữ thứ hai) nên họ cần nắm vững cách sử dụng ngôn ngữ
này, do đó, từ kinh nghiệm của Ma-lai-xi-a cho thấy cần thiết phải cung cấp cho giáo viên cũng
như sinh viên các trải nghiệm học tập liên tục việc sử dụng tiếng Anh trong dạy học toán; thứ hai,
đối tượng dạy học của họ cũng là những người mà tiếng Anh là ngoại ngữ nên họ cần nắm được
phương pháp dạy học toán bằng tiếng Anh cho đối tượng này, và ở đây những kinh nghiệm từ các
nước Hàn Quốc và Mỹ là rất hữu ích.
2.3. Những tiếp cận ban đầu về đào tạo giáo viên dạy học toán bằng tiếng Anh
ở trường Đại học Vinh
Trên cơ sở các kết quả thu được từ sự phân tích kinh nghiệm của một số nước nêu trên,
những tiếp cận ban đầu này thể hiện ở hai phương diện sau đây:
Một là, dạy một số môn trong chương trình đào tạo trình độ đại học bằng tiếng Anh. Hoạt
động này sẽ giúp sinh viên vừa nắm kiến thức môn học vừa biết được cách sử dụng các thuật ngữ
toán bằng tiếng Anh. Đây là một quá trình lâu dài, trước mắt là dạy môn Hình học sơ cấp và Lịch
sử Toán học, bởi vì môn học này gắn chặt với chương trình môn Toán phổ thông. Theo chúng tôi,
78
Những ý kiến về nâng cao hiệu quả đào tạo giáo viên dạy Toán bằng tiếng Anh ở Việt Nam...
việc dạy các kiến thức toán sơ cấp (Hình học sơ cấp và đại số sơ cấp) bằng tiếng Anh cho sinh
viên ngành Sư phạm Toán học ngay khi họ còn học ở bậc đại học sẽ tạo cho họ cơ hội được tiếp
xúc, trau dồi, vận dụng các khái niệm, định lí của toán sơ cấp bằng tiếng Anh, giúp họ được trải
nghiệm học tập liên tục việc sử dụng tiếng Anh trong môn học mà họ sẽ dạy sau khi ra trường.
Hai là, xây dựng chuyên đề “Dạy học toán bằng tiếng Anh”, trước mắt áp dụng cho lớp cử
nhân tài năng của Khoa. Trong Chuyên đề này có các nội dung và hoạt động nhằm trang bị cho
sinh viên những kiến thức ban đầu về việc dạy học toán bằng tiếng Anh, cụ thể là:
- Cho sinh viên tiếp cận một số bài học môn toán (Indices, Coordinate Geometry,
Trigonometry, Quadratic Equations, . . . ) trong sách giáo khoa nước ngoài, chẳng hạn sách của
Singapore. Việc tiếp cận này giúp sinh viên làm quen với văn phong, thuật ngữ toán học bằng
tiếng Anh.
- Chia các nhóm chuẩn bị trước các nội dung “Từ mới, Các cụm từ đáng chú ý trong bài
học, Các cấu trúc đáng chú ý trong bài học, Các phương pháp hình thành khái niệm, định lí, quy
tắc trong bài học”.
- Trang bị cho sinh viên một số kĩ thuật cơ bản trong phát triển từ vựng toán bằng tiếng
Anh, đó là: Kĩ thuật bức tường từ (Word Walls), Kĩ thuật Tổ chức đồ họa và Bản đồ khái niệm
(Graphic Organizers and Concept Maps), Kĩ thuật Các chỉ dẫn dự đoán (Anticipation Guides), Kĩ
thuật Sử dụng đồ dùng trực quan để giới thiệu từ vựng, Kĩ thuật Xây dựng từ điển từ vựng toán
học.
Theo chúng tôi, thông qua chuyên đề này sinh viên ngành Sư phạm Toán học sẽ có cơ hội
được tiếp cận các kĩ thuật dạy học từ vựng toán học bằng tiếng Anh, được tiếp thu văn phong tiếng
Anh trong chứng minh các định lí, giải các bài tập toán học, nghĩa là hiểu và vận dụng được tiếng
Anh trong dạy học các tình huống điển hình trong môn toán ở trường phổ thông.
3. Kết luận
Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc về dạy học tích hợp nội dung môn học và ngoại ngữ, kinh
nghiệm của Ma-lai-xi-a về chương trình dạy học toán và khoa học bằng tiếng Anh cũng như những
thách thức trong việc dạy toán cho học sinh học ngoại ngữ tiếng Anh mà giáo viên toán ở Mỹ phải
đối mặt, chúng tôi cho rằng muốn thực hiện thành công chính sách này thì trước hết phải tạo môi
trường để giáo viên toán được trải nghiệm học tập liên tục việc sử dụng tiếng Anh trong dạy học
toán, đồng thời phải trang bị cho họ những chiến lược, kĩ thuật dạy học toán bằng tiếng Anh. Chính
vì vậy, việc tạo môi trường cho sinh viên sư phạm toán được trải nghiệm học tập các môn, đặc biệt
là các môn toán, bằng tiếng Anh ở bậc đại học là cần thiết, bên cạnh đó cần chú trọng nâng cao sự
thành thạo tiếng Anh cho sinh viên cũng như trang bị cho họ những chiến lược, kĩ thuật cơ bản để
dạy học toán bằng tiếng Anh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Beatrice Moore, Harris, 2005. Strategies for Teaching Mathematics to English Language
Learners. International Math Conference, July 7 - 9, 2005, San Antonio, Texas.
[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2013. Dạy học môn toán và các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng
Anh trong trường Trung học phổ thông. Tài liệu tập huấn, Hà Nội.
[3] R. Bresser, K. Melanese, C. Sphar, 2009. Supporting English Language Learners in Math
Class. Math Solutions Publications.
[4] Chap Sam Lim, Nerida Ellerton, 2009. Malaysian experiences of teaching mathematics in
English: Political dilemma versus reality. PME 33.
79
Nguyễn Chiến Thắng
[5] Trần Đạo Dõng, 2013. Các nội dung cần triển khai ưu tiên để nâng cao chất lượng dạy và
học chuyên môn bằng ngôn ngữ tiếng Anh. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Đào tạo cử nhân sư
phạm toán dạy bằng tiếng Anh”, Trường Đại học sư phạm Hà Nội, từ 16 - 17/ 01/2013, trang
7-13.
[6] Phan Le Ha, Joyce Kho, Bendan Chng, 2013. Nation building, English as an international
language, medium of instruction, and language debate: Malaysia and possible ways forward.
Journal of International and Comparative Education, Volume 2, Issue 2, pp. 58-71.
[7] Nguyễn Hoàng, 2013. Một số ý kiến về việc đào tạo giáo viên dạy toán bằng tiếng Anh. Kỷ
yếu Hội thảo quốc tế “Đào tạo cử nhân sư phạm toán dạy bằng tiếng Anh”, Trường Đại học
sư phạm Hà Nội, từ 16 - 17/ 01/2013, trang 25-30.
[8] Y. Kang, H. Hwang, K. Nam, Y. Choi, 2010. Comparision of teacher talk of Korean and
native English-speaking teachers: On the efficiency of delivering content knowledge in EFL
contexts. The Journal of Asia TEFL, Vol. 7, No. 2, pp. 1-28.
[9] G. Kersaint, 2009. Strategies to Teach and Engage English Language Learners in
Mathematicss Classroom. STEM.
[10] G. Kersaint, D. R. Thompson, M. Petkova, 2009. Teaching Mathematics to English Language
Learners. Routledge.
[11] L. McLeman, 2012. Prospective Teachers’ conceptions about Language and Mathematics
Regarding English Language Learners. IEJME, Vol.7, No.1, p. 21-38.
[12] Ong Saw Lan, May Tan, 2008. Mathematics and Science in English: Teachers experience
inside the classroom. Journal Pendidik dan Pendidikan, Jil. 23, p. 141 - 150.
[13] Đỗ Đức Thái, 2013. Báo cáo đề dẫn. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Đào tạo cử nhân sư phạm
toán dạy bằng tiếng Anh”, Trường Đại học sư phạm Hà Nội, từ 16 - 17/ 01/2013, trang 3-6.
[14] Nguyễn Hà Thanh, 2013. Một số vấn đề giảng dạy toán bằng tiếng Anh. Kỷ yếu Hội thảo
quốc tế “Đào tạo cử nhân sư phạm toán dạy bằng tiếng Anh”, Trường Đại học sư phạm Hà
Nội, từ 16 - 17/ 01/2013, trang 31-35.
[15] Tips for English Language Learners in Mathematics. Queen’s Printer for Ontario, 2005.
(www.edugains.ca/resourcesELL/.../TIPSforELLMath4All)
[16] Nguyễn Anh Tuấn, 2013. Một vài định hướng về đào tạo giáo viên dạy toán bằng tiếng Anh
tại khoa Toán-Tin trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. Kỷ yếu Hội thảo quốc
tế “Đào tạo cử nhân sư phạm toán dạy bằng tiếng Anh”, Trường Đại học sư phạm Hà Nội, từ
16 - 17/ 01/2013, trang 57-59.
ABSTRACT
Ideas on enhancing the effectiveness of training teachers to teach Mathematics
in the English language by analyzing experience of some countries
In this paper, we study the experience of some countries in teaching the subject of
mathematics in English as a second language at schools and in training teachers to teach
mathematics in the English language. We also mention some notable changes in this regard in
Vietnam in recent years. Hence, we draw some ideas on enhancing the effectiveness of training
teachers to teach mathematics in English language in Vietnam.
Keywords: Teachers, mathematics, English, experience, training, integration.
80