Những cốt lõi tạo nên sức sống trường tồn và giá trị thời đại của chủ nghĩa Mác-Lênin

đoạn, thiếu những mối liên hệ và tác động lẫn nhau giữa các thời đại, hoặc rơi vào quan 
điểm tất định luận mỹ miều, theo kiểu “sau cái này ắt là cái kia”, hoặc “thi vị hóa” lịch 
sử, biến lịch sử thành bản trƣờng ca của tinh thần phổ biến, siêu việt, “hoàn toàn lý 
tƣởng chủ nghĩa”. Đánh giá về chủ nghĩa duy vật biện chứng với tƣ cách hạt nhân thế 
giới quan của chủ nghĩa Mác - Lênin, một nhóm nhà nghiên cứu triết học Liên Xô 
khẳng định: “Chủ nghĩa duy vật biện chứng là phƣơng pháp duy nhất có giá trị của các 
khoa học hiện đại, là lý luận duy nhất khoa học để giải thích và cải tạo tự nhiên và xã 
hội”25. 
Thế giới đầu thế kỷ XXI ngày nay, có nhiều điểm mới khác xa thế giới cuối thế 
kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, lúc chủ nghĩa Mác - Lênin sinh ra, hình thành và phát triển. 
24
 V.I. Lênin (2005), Toàn tập, tập 23, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.54. 
25
 Theo Từ điển Triết học (Liên Xô), Nxb Sự thật, Hà Nội, 1960, tr.828. 
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
35| 
Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật công nghệ diễn ra nhƣ vũ bão làm biến đổi nhanh 
chóng cả đời sống vật chất lẫn đời sống tinh thần của xã hội, tạo ra một nền văn minh 
mới, thƣờng đƣợc gọi là “văn minh trí tuệ”. CNXH hiện thực nửa đầu thế kỷ XX đã 
chinh phục đƣợc trái tim và khối óc con ngƣời ở đông đảo các quốc gia dân tộc trên 
toàn thế giới vì nó chứng tỏ rằng có thể giải quyết đƣợc những vấn đề xã hội nan giải 
mà CNTB không thể giải quyết đƣợc. Cuộc khủng hoảng trầm trọng của CNXH với sự 
sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu tạo nên sự biến đổi to lớn cục diện chính 
trị - xã hội của thế giới, gây ấn tƣợng mạnh mẽ nhất ở những thập kỷ cuối cùng của thế 
kỷ XX. Thế giới ngày nay có nhiều vấn đề nổi cộm, toàn cầu nhƣ: Biến đổi khí hậu; ô 
nhiễm môi trƣờng, cạn kiệt tài nguyên; toàn cầu hóa; chiến tranh, xung đột; hòa bình; 
tôn giáo; bất bình đẳng; nghèo đói; tham nhũng; thất nghiệp; độc lập chủ quyền; Phát 
triển xã hội; đảm bảo quyền con ngƣời; phát triển bền vững Trong bối cảnh đó với 
bản chất khoa học, cách mạng của mình, chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn giữ vững vai trò là 
cơ sở thế giới quan khoa học, phƣơng pháp luận cách mạng để nhận thức và cải tạo 
nhiều vấn đề của thế giới đƣơng đại; thậm chí còn cả những vấn đề trọng yếu có liên 
quan đến sự sống còn của nhân loại, của các dân tộc đang phát triển nhƣ mối quan hệ 
giữa con ngƣời với tự nhiên, vấn đề hòa bình, phát triển và môi trƣờng Chủ nghĩa 
Mác - Lênin đƣợc hình thành trên cơ sở những tƣ tƣởng mang tính phê phán đối với 
“lịch sử thế giới” và cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật. Chủ nghĩa Mác - Lênin cho 
rằng sự phát triển của nền sản xuất xã hội hóa và nền kinh tế hàng hóa của chủ nghĩa tƣ 
bản đã tạo ra “thị trƣờng thế giới”, một mặt nó thúc đẩy sự phát triển lịch sử, đƣa các 
dân tộc bƣớc vào nền văn minh mới, nhƣng cũng đem đến những tai họa “máu và lửa” 
cho các dân tộc khác. Tiếp thu tinh thần thời đại của chủ nghĩa tƣ bản là cải tạo, làm 
chủ tự nhiên chủ nghĩa Mác - Lênin đƣa ra tƣ tƣởng con ngƣời thống nhất, hài hòa với 
tự nhiên, cho rằng, không thể mãi mãi say sƣa với thắng lợi của nền văn minh đối với 
giới tự nhiên, vì giới tự nhiên sẽ phản kháng lại nhân loại, hơn nữa, phía sau những 
mâu thuẫn giữa con ngƣời và tự nhiên là sự hài hòa trong mối quan hệ giữa con ngƣời 
với con ngƣời, giữa con ngƣời với tự nhiên, mà căn cốt vẫn nằm ở sự hài hòa của mối 
quan hệ giữa con ngƣời với con ngƣời. Là ngƣời có nhiều năm nghiên cứu về Chủ 
nghĩa Mác - Lênin, học giả Phrăng-xoa U-ta cho rằng, chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn 
không ngừng đƣợc đổi mới và phát triển. Sức sống của học thuyết Mác - Lênin trong 
thời đại ngày nay thể hiện ở chỗ các giá trị bền vững trong những học thuyết cơ bản 
của các ông vẫn sẽ là lý luận và phƣơng pháp luận để nhận thức, cải tạo thế giới. Còn, 
với tƣ cách là nền tảng tƣ tƣởng và kim chỉ nam cho hành động thực tiễn của những 
Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại 
|36 
ngƣời vô sản, chủ nghĩa Mác - Lênin đòi hỏi phải luôn biết vận dụng sáng tạo để đi tới 
thành công”26. 
2.3.2. Chủ nghĩa Mác - Lênin là vũ khí sắc bén nhất trong việc phê phán hệ thống tư 
bản chủ nghĩa 
Hệ thống lý luận khoa học, cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin là vũ khí sắc 
bén phê phán hệ thống tƣ bản chủ nghĩa. Triết học Mác - Lênin đã vạch ra những quy 
luật chung nhất của tự nhiên, xã hội, tƣ duy; đem “chân lý” khoa học thay cho “mộng 
tƣởng”, bác bỏ lý thuyết sai lầm về sự tồn tại tuyệt đối, vĩnh cửu của chủ nghĩa tƣ bản. 
Kinh tế chính trị Mác - Lênin là kết tinh những thành tựu của kinh tế chính trị học nhân 
loại, đƣợc phát triển lên đỉnh cao với học thuyết giá trị thặng dƣ gắn liền với sự phát 
triển của chủ nghĩa tƣ bản ở giai đoạn tự do cạnh tranh tiến đến giai đoạn độc quyền và 
chủ nghĩa đế quốc. Kinh tế chính trị Mác - Lênin không chỉ vạch ra mục đích và bản 
chất của chủ nghĩa tƣ bản là bóc lột giá trị thặng dƣ và theo đuổi lợi nhuận tối đa, mà 
còn chỉ rõ những quy luật vận động, phát triển của chủ nghĩa tƣ bản cùng những mâu 
thuẫn và khuyết tật cố hữu của nó mà trong phạm vi chủ nghĩa tƣ bản không thể giải 
quyết đƣợc. Thực tiễn phát triển của phƣơng thức sản xuất và xã hội tƣ bản chủ nghĩa 
gần hai thế kỷ qua đã là minh chứng sinh động và sâu sắc cho tính đúng đắn, khoa học 
của lý luận kinh tế chính trị học Mác - Lênin. Trên thực tế, chủ nghĩa tƣ bản hiện đại 
càng phát triển thì càng làm cho những khuyết tật, mâu thuẫn, xung đột cố hữu của nó 
thêm trầm trọng. Một số học giả cho rằng các chuẩn đoán của kinh tế chính trị Mác - 
Lênin về những căn bệnh của chủ nghĩa tƣ bản sâu sắc hơn bất kỳ một hệ thống lý luận 
nào của giai cấp tƣ sản. Học giả ngƣời Mỹ Giêmxơn (Jameson), trong bài viết: “Luận 
bàn về chủ nghĩa Mác đang tồn tại hiện nay” có chỉ ra rằng chủ nghĩa Mác - Lênin 
chính là khoa học về những mâu thuẫn nội tại của chủ nghĩa tƣ bản27. Tác giả 
G. Đêriđa. trong tác phẩm Những bóng ma của Mác, viết: “những vết loét” của xã hội 
tƣ sản, trong đó có tình trạng tha hóa con ngƣời, đƣợc C. Mác luận giải trong nhiều tác 
phẩm của ông, không hề mất đi, mà ngƣợc lại, còn trở nên phổ biến và sinh sôi nảy nở 
trong cái gọi là “trật tự thế giới mới” hôm nay. Đó là: 1) từ nạn thất nghiệp theo nghĩa 
truyền thống đến “nạn thất nghiệp mới” và “nạn nghèo đói mới” trong cuộc cạnh tranh 
toàn cầu hiện đại; 2) tình trạng vô gia cƣ, không quốc tịch gắn với thí nghiệm mới về 
26
 “Càng bị bài bác, chủ nghĩa Mác - Lênin càng chứng tỏ sức sống mãnh liệt”, Báo Quân đội 
nhân dân, thứ 2, ngày 18/8/2014, số 19168, tr7-8.  
27
 Dẫn theo Du Khả Bình (2008), Chủ nghĩa Mác trong thời đại toàn cầu hóa, Nxb Biên dịch 
Trung ƣơng, Bắc Kinh. 
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
37| 
lãnh thổ quốc gia và công dân; 3) chiến tranh kinh tế trên phạm vi toàn cầu đã và đang 
chi phối quan niệm thực tế về luật pháp quốc tế và sự thực thi luật pháp quốc tế một 
cách không bình đẳng và thiếu nhất quán; 4) sự bất lực trong việc chế ngự những mâu 
thuẫn về khái niệm, chuẩn mực và thực tế của thị trƣờng tự do, sự can thiệp của các 
nƣớc phát triển vào các nƣớc đang phát triển vì lợi ích vị kỷ của họ; 5) sự gia tăng tình 
trạng nợ nƣớc ngoài và những cơ chế gắn liền với nó làm cho một phần lớn nhân loại bị 
đói và bị đẩy tới tình trạng thất vọng; 6) nền công nghiệp vũ khí và tình trạng buôn bán 
vũ khí chi phối cả các hoạt động nghiên cứu khoa học - mâu thuẫn giữa nghiên cứu vì 
lợi ích dân sinh và nghiên cứu nhằm hoàn thiện phƣơng tiện giết ngƣời hàng loạt; 
7) tình trạng phát tán vũ khí nguyên tử đang đe dọa sự tồn vong của nhân loại; 8) chiến 
tranh sắc tộc dƣới chiêu bài bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia; 9) quyền lực ngày 
càng lớn và vô hạn mang tính toàn cầu của những nhà nƣớc ma, siêu hiệu lực và đặc 
biệt tƣ bản chủ nghĩa tức maphia và côngxoócxiom buôn bán ma tuý trên tất cả các lục 
địa; 10) tình trạng nhất thời, không bền vững của luật pháp quốc tế và các thiết chế của 
nó do những khác biệt về văn hóa và sự khống chế của một số nƣớc lớn28. Kinh tế 
chính trị Mác - Lênin đã vạch ra những quy luật kinh tế của xã hội tƣ bản chủ nghĩa, 
nhìn nhận chủ nghĩa tƣ bản trong cả quá trình phát sinh, phát triển và diệt vong của nó. 
Chủ nghĩa xã hội khoa học đặt nền móng vững chắc cho việc hiện thực hóa tƣ tƣởng về 
chủ nghĩa xã hội khoa học - học thuyết về sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân và 
giải phóng loài ngƣời khỏi mọi hình thức nô dịch, áp bức, bóc lột và tha hóa. Nhà lý 
luận đƣợc vinh danh là ngƣời có sức ảnh hƣởng lớn nhất thế giới hiện tại Eagleton 
trong cuốn sách Vì sao Mác đúng đã nhận định về địa vị, vai trò lịch sử của chủ nghĩa 
Mác nhƣ sau: “Với vai trò là ngƣời phê phán chủ nghĩa tƣ bản kể từ khi xuất hiện một 
cách triệt để nhất, nghiêm khắc nhất, toàn diện nhất, chủ nghĩa Mác đã làm cho thế giới 
của chúng ta thay đổi mạnh mẽ. Từ đó, có thể đoán định rằng, chừng nào chế độ chủ 
nghĩa tƣ bản còn tồn tại thì chủ nghĩa xã hội sẽ còn không bị diệt vong”29. 
2.3.3. Chủ nghĩa Mác - Lênin là sức mạnh tinh thần, nguyên tắc chỉ đạo để tìm tòi 
con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, giải phóng loài người 
 Lập trƣờng chính trị về giải phóng giai cấp vô sản và mục tiêu giá trị về sự phát 
triển tự do, toàn diện con ngƣời là xuất phát điểm và đích đến của chủ nghĩa Mác - 
Lênin. Thế kỷ XVIII - XIX, chủ nghĩa tƣ bản phát triển đã thực hiện công cuộc giải 
phóng chính trị đối với chủ nghĩa chuyên chế phong kiến nhƣng họ lại lấy “tƣ bản” là 
28
 G. Đêriđa (1994), Những bóng ma của Mác, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.172-177, 218. 
29
 Terry Eagleton (Anh) (2011), Vì sao Mác đúng, Nxb Tân Tinh, tr.6-7. 
Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại 
|38 
gốc, con ngƣời trở thành nô lệ của “vật chất”, đặc biệt của “tƣ bản”, đó chỉ là những 
bƣớc đầu tiên trong sự nghiệp giải phóng loài ngƣời. Chủ nghĩa Mác - Lênin là đỉnh 
cao trí tuệ nhân loại đƣợc xây dựng, phát triển dựa trên những thành tựu cao nhất của 
triết học, kinh tế chính trị học, lý luận xã hội chủ nghĩa và khoa học xã hội - nhân văn 
hiện đại. Chủ nghĩa Mác - Lênin đã: Chỉ ra quy luật phát triển của tự nhiên, xã hội, tƣ 
duy; khẳng định sự thay thế lẫn nhau của các hình thái kinh tế xã hội là một quá trình 
lịch sử tự nhiên; quy luật sản xuất giá trị thặng dƣ trong mọi giai đoạn phát triển của 
chủ nghĩa tƣ bản, tạo ra mâu thuẫn không thể điều hòa, tự giải quyết trong lòng xã hội 
tƣ bản; địa vị kinh tế - xã hội, phẩm chất chính trị, vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp 
vô sản trong đấu tranh xóa bỏ chủ nghĩa tƣ bản và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thắng 
lợi của Cách mạng tháng Mƣời Nga năm 1917 và sự phát triển mạnh mẽ của chủ nghĩa 
xã hội hiện thực đầu thế kỷ XX, đã chứng minh tính đúng đắn, sáng tạo, khoa học và 
cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin. Sự biến sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và 
các nƣớc Đông Âu, qua lăng kính của chủ nghĩa Mác - Lênin là sự sụp đổ của một mô 
hình về chủ nghĩa xã hội (mô hình chủ nghĩa xã hội dựa trên nền kinh tế kế hoạch hóa, 
tập trung, quan liêu và bao cấp), chứ không phải là sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội khoa 
học. Chủ nghĩa xã hội mục tiêu lý tƣởng, xu thế thời đại vẫn là động lực thôi thúc giai 
cấp công nhân, các Đảng Cộng sản và hàng triệu triệu ngƣời lao động trên thế giới hành 
động để biến nó thành hiện thực sinh động. Trên thực tế, chủ nghĩa xã hội khoa học với 
tƣ cách là lý luận khoa học vẫn đã và đang là kim chỉ nam cho hoạt động nhận thức và 
thực tiễn của nhân loại tiến bộ; còn chủ nghĩa xã hội hiện thực đang đƣợc nảy sinh, 
phát triển sinh động, đa dạng trong thực tiễn lịch sử nhân loại. Jacques Derrida nhà tƣ 
tƣởng ngƣời Pháp đã khẳng định: Xã hội đƣơng “không thể không có Mác, không có 
Mác, không có ký ức về Mác, không có di sản của Mác sẽ không có tƣơng lai; bất luận 
nhƣ thế nào cũng phải có Mác, phải có sự tài hoa của ông, ít nhất là phải có tinh thần 
nào đó của ông”. Vì vậy, có thể khẳng định rằng, trải qua bao thăng trầm, biến thiên 
của lịch sử, chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn là sức mạnh tinh thần, nguyên tắc chỉ đạo để 
tìm tòi con đƣờng đi lên chủ nghĩa xã hội, giải phóng loài ngƣời.“Chủ nghĩa Mác - 
Lênin tồn tại qua thế kỷ XIX, thế kỷ XX và nay đã, đang lại bƣớc vào thế kỷ XXI, vƣợt 
qua bao nhiêu phong ba, bão táp của thời cuộc nhƣng nó vẫn đứng vững và tỏa sáng, 
chứng tỏ sức sống và sự thiên biến vạn hóa của nó rất kỳ diệu, dựa trên sự thống nhất 
giữa kiên định và vận dụng sáng tạo”30. 
30
 TS. Nguyễn Đình Bắc, “Đảng Cộng sản Việt Nam với sự kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin 
trong giai đoạn cách mạng mới”, Nguồn: https://www. nxbctqg.org.vn 
“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
39| 
III. KẾT LUẬN 
Sức sống trƣờng tồn và giá trị thời đại của chủ nghĩa Mác - Lênin đƣợc thể hiện 
trên nhiều phƣơng diện nhƣng theo tác giả bài viết phƣơng diện cốt lõi, nền tảng là: 
Chủ nghĩa Mác - Lênin là tinh hoa văn hóa nhân loại, tinh thần thời đại; kho tàng tri thức 
phong phú, quý báu của nhân loại, có bộ phận hạt nhân, cốt lõi, nền tảng là triết học 
Mác - Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin, Chủ nghĩa xã hội khoa học; giữ nguyên giá 
trị đƣơng đại, là ngọn đuốc của văn minh nhân loại là cơ sở thế giới quan khoa học, 
phƣơng pháp luận cách mạng để nhận thức và cải tạo thế giới; là vũ khí sắc bén nhất 
trong việc phê phán hệ thống tƣ bản chủ nghĩa; là sức mạnh tinh thần, nguyên tắc chỉ 
đạo để tìm tòi con đƣờng đi lên chủ nghĩa xã hội, giải phóng loài ngƣời. Bài viết tập 
trung, đi sâu nghiên cứu, phân tích đánh giá sức sống trƣờng tồn và giá trị thời đại của 
chủ nghĩa Mác - Lênin đƣợc thể hiện trên các phƣơng diện cơ bản, cốt lõi, chủ yếu 
trên; qua đó góp phần vào bảo vệ“nền tảng tƣ tƣởng của Đảng, đấu tranh phản bác các 
quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”, theo Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 
22/10/2018 của Bộ Chính trị khóa XII. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của chủ 
nghĩa Mác - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội. 
2. Trần Tích Hỷ (2017), Mác nói gì với chúng ta (Sách tham khảo), Ngƣời dịch: 
Thanh Huyền, Văn Tân, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội. 
3. Hội đồng lý luận Trung ƣơng (2004), Lẽ phải của chúng ta, Nxb Chính trị quốc 
gia - Sự thật, Hà Nội. 
4. Hội đồng lý luận Trung ƣơng, PGS.TS. Tô Huy Rứa, GS.TS. Hoàng Chí Bảo 
(Đồng chủ biên) (2017), Nghiên cứu chủ thuyết phát triển của Việt Nam trong 
thời đại Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội. 
5. PGS.TS Đặng Hữu Toàn (2002), Chủ nghĩa Mác - Lênin và công cuộc đổi mới ở 
Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội. 
6. GS. Trần Nhâm (2011), Chủ nghĩa Mác - Lênin học thuyết về sự phát triển và 
sáng tạo không ngừng (Sách tham khảo), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
7. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, (15 tập), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.