Một số yếu tố ảnh hưởng đến các hoạt động công tác xã hội tại trung tâm y tế huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum năm 2019

ời làm chuyên 
trách CTXH, đơn vị không có biên chế dư để 
bố trí người nên chỉ vận dụng kiêm nhiệm” 
(PVS Trưởng phòng TCCB).
Đầu tháng 4/2019, nhân viên CTXH cũ nghỉ 
hưu, thay người mới là điều dưỡng ở trạm y 
tế xã, giữa hai người cũng có sự khác biệt về 
kinh nghiệm, kỹ năng xử lý tình huống, sự 
chủ động và nhiệt tình.
“Chị H. mới về hoạt động chưa được nhiệt 
tình, chưa có nhiều sự chủ động trong thực 
hiện nhiệm vụ CTXH” (PVS bác sĩ 3). 
Nhân viên CTXH cũ cho rằng nếu làm tốt 
hoạt động CTXH sẽ thu hút được nhiều người 
bệnh đến với TTYT huyện do hoạt động 
CTXH gắn kết người bệnh với người nhân 
viên y tế, với bệnh viện. 
“Nếu nhân viên CTXH làm việc có hiệu quả 
sẽ thu hút được nhiều người bệnh bởi hoạt 
động CTXH có sự gắn kết giữa người bệnh 
với nhân viên y tế và với bệnh viện” (PVS 
nhân viên CTXH 1).
Tuy nhiên chưa có sự phối hợp giữa các thành 
viên Tổ CTXH nên các hoạt động CTXH 
không được cung cấp liên tục và có tính 
nghiệp vụ. 
“Em phải kiêm nhiệm thêm việc khác phòng 
giao cho, những người kia nếu rảnh họ giúp, 
nếu họ bận thì không có người thực hiện các 
hoạt động CTXH” (PVS nhân viên CTXH 2).
Theo nhân viên CTXH, mạng lưới cộng tác 
viên CTXH ở các khoa là rất cần thiết.
“Các cộng tác viên là tai mắt của mình, 
nắm bắt được tình hình người bệnh báo 
lên mới có cách hỗ trợ họ” (PVS phụ trách 
CTXH 2).
Hoàng Long Quân và cộng sự
65
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
“Qua tiếp xúc với người bệnh, chúng tôi thấy 
họ có khó khăn thì báo với nhân viên CTXH 
để thực hiện hỗ trợ họ” (TLN cộng tác viên 
CTXH).
* Nguồn lực hỗ trợ hoạt động CTXH: 
Do chưa có quy định bố trí con người, chưa 
có hướng dẫn cụ thể triển khai các hoạt động 
CTXH trong bệnh viện nên nguồn lực hỗ trợ 
các hoạt động CTXH còn rất hạn chế , thiếu 
các phương tiện, trang thiết bị cho Tổ CTXH; 
nguồn kinh phí quá ít khiến các hoạt động 
CTXH gặp nhiều khó khăn. Hoạt động huy 
động nguồn lực để hỗ trợ CTXH ở TTYT 
huyện Đăk Tô còn rất hạn chế, chủ yếu mang 
tính tự phát và chỉ làm khi có trường hợp, nội 
dung cần huy động. Nguồn lực hỗ trợ cho các 
hoạt động CTXH từ ngân sách nhà nước chủ 
yếu hỗ trợ tiền ăn, đi lại cho người nghèo khi 
đến khám chữa bệnh. TTYT huyện chỉ bố trí 
khoản kinh phí nhỏ cho các hoạt động CTXH.
“Nhà nước chủ yếu hỗ trợ tiền ăn, đi lại cho 
người nghèo, chị xin mãi lãnh đạo mới đồng 
ý cho 5 triệu mỗi năm để làm các hoạt động 
CTXH” (PVS nhân viên CTXH 1).
Do không có vị trí việc làm cụ thể, nhân viên 
CTXH cũng phải dùng chung các trang thiết 
bị văn phòng với người khác, nên không chủ 
động được về thời gian khi thực hiện nhiệm 
vụ CTXH.
“Bộ máy vi tính kia Đảng ủy và vài người 
khác dùng chung, nhiều lúc em muốn làm 
việc nhưng phải chờ người khác không làm 
mới được” (PVS nhân viên CTXH 2).
* Công tác đào tạo nâng cao năng lực làm 
CTXH: 
Theo đánh giá của lãnh đạo TTYT huyện Đăk 
Tô, việc cho nhân viên CTXH đi đào tạo là 
cần thiết để triển khai các hoạt động CTXH. 
Có sự khác nhau giữa nhân viên CTXH cũ – 
người được đào tạo và nhân viên CTXH mới 
– người chưa được đào tạo.
“Trước có chị T. được đi học về làm việc rất 
tốt. Mới đây H. thay chị T., chưa được đào 
tạo, chưa có kinh nghiệm, kỹ năng làm với 
người bệnh rất khó hiểu” (PVS lãnh đạo).
Nhân viên CTXH cũng muốn tập huấn lại 
cho nhân viên y tế, nhưng do chưa có chương 
trình, tài liệu đào tạo, mặt khác kỹ năng cũng 
hạn chế nên chưa đạt hiệu quả.
“do không có tài liệu nên chủ yếu giới thiệu 
sơ để họ nắm được những khái niệm cơ bản 
về CTXH” (PVS người phụ trách CTXH 1).
BÀN LUẬN
Cơ sở pháp lý chưa đủ mạnh để phát triển 
nghề CTXH, các hướng dẫn triển khai 
hoạt động CTXH trong bệnh viện chưa cụ 
thể, rõ ràng
Từ sau Đề án 32, hoạt động CTXH trong 
bệnh viện chỉ thay đổi ở các bệnh viện tuyến 
Trung ương và một số bệnh viện tuyến tỉnh. 
Thông tư số 43/2015/TT-BYT ra đời là bước 
ngoặt lớn đối với việc triển khai các hoạt 
động CTXH trong bệnh viện với các quy định 
về bắt buộc các bệnh viện phải có Phòng/Tổ 
CTXH, thành lập mạng lưới cộng tác viên 
CTXH trong bệnh viện cũng như quy định 
các nhiệm vụ cụ thể về triển khai các hoạt 
động CTXH trong bệnh viện, các hoạt động 
CTXH mới được quan tâm, đầu tư và thúc 
đẩy phát triển mạnh mẽ (4 - 6).
Thông tư liên tịch số 30/2015/TTLT-
BLĐTBXH-BNV của Liên Bộ Lao động – 
Thương binh và Xã hội và Bộ Nội vụ quy 
Hoàng Long Quân và cộng sự
66
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
định mã số và tiêu chuẩn chức danh nghề 
nghiệp viên chức chuyên ngành CTXH là văn 
bản quan trọng trong việc bố trí người làm 
CTXH trong hệ thống ngạch viên chức (7), 
nhưng hướng dẫn cụ thể về bổ sung biên chế 
cho các bệnh viện lại chưa có, do đó các bệnh 
viện không được tăng thêm biên chế cho vị trí 
nhân viên CTXH, chủ yếu vẫn điều động từ 
nhân viên y tế ở các vị trí khác để làm CTXH.
Quyết định số 2514/QĐ-BYT của Bộ Y tế 
cũng nêu rõ mục tiêu đến năm 2020 sẽ sửa 
đổi và ban hành một số các văn bản hướng 
dẫn cụ thể, chi tiết triển khai các hoạt động 
CTXH trong bệnh viện (6). Tuy nhiên đến 
nay, ngoài Thông tư số 43/2015/TT-BYT, Bộ 
Y tế vẫn chưa có văn bản pháp quy hay bản 
dự thảo về các văn bản để hoàn thiện hành 
lang pháp lý nhằm duy trì và phát triển nghề 
CTXH trong ngành Y tế, nghiên cứu của Lê 
Minh Hiển và Đoàn Thị Thùy Loan đều chỉ 
ra rằng nội dung các văn bản hướng dẫn thực 
hiện CTXH trong bệnh viện chưa sâu, chưa 
cụ thể, khi triển khai các nội dung vẫn còn 
gặp nhiều lúng túng, các bệnh viện vẫn vừa 
học vừa làm, chưa mang tính chuyên nghiệp 
cao (8 - 10).
Thiếu biên chế nhân viên CTXH và nguồn 
lực cho hoạt động CTXH khiến các dịch vụ 
CTXH không được cung cấp liên tục
Ở TTYT huyện Đăk Tô có sự khác nhau giữa 
nhân viên CTXH mới và nhân viên CTXH cũ. 
Nhân viên CTXH cũ có kinh nghiệm, có khả 
năng giao tiếp, có mong muốn được giúp đỡ 
mọi người với lòng nhiệt tình và khả năng xử 
lý những vấn đề vướng mắc trong các mối 
quan hệ giữa nhân viên y tế với lãnh đạo đơn 
vị hay giữa nhân viên y tế với người bệnh, 
do đó nhận được sự tín nhiệm, tin tưởng của 
nhân viên y tế và thực hiện thành công nhiều 
hoạt động CTXH như hỗ trợ người bệnh khi 
đến khám chữa bệnh, kết nối những trường 
hợp người bệnh có hoàn cảnh khó khăn về 
kinh tế với các nhà hảo tâm, là cầu nối tháo 
gỡ xung đột của nhân viên với lãnh đạo bệnh 
viện. Theo Hiệp hội nhân viên CTXH thế 
giới, một trong những phẩm chất của người 
làm CTXH trong một đơn vị là tinh thần làm 
việc nhóm (11). Mặc dù Tổ CTXH tại TTYT 
huyện Đăk Tô có 3 người nhưng các hoạt động 
CTXH chỉ có nhân viên được giao nhiệm vụ 
CTXH thực hiện, sự tham gia của các thành 
viên khác của Tổ CTXH và các cộng tác viên 
CTXH tại các khoa, phòng rất hạn chế. Khi 
nhân viên CTXH làm việc khác thì các dịch 
vụ CTXH cung cấp bị gián đoạn. 
Bên cạnh đó, ở TTYT huyện thiếu kinh phí và 
phương tiện để thực hiện hoạt động CTXH, 
khác với bệnh viện tuyến trung ương và tuyến 
tỉnh với quy mô và nguồn lực lớn dễ tạo nguồn 
lực cho các hoạt động CTXH. Xem xét ở các 
khoản mục chi cho hoạt động CTXH ở các bệnh 
viện tuyến Trung ương, tuyến tỉnh, các khoản 
chi cho hỗ trợ chi phí điều trị cho người bệnh, 
hỗ trợ các trang thiết bị, phương tiện, nấu các 
suất ăn từ thiện cho người bệnh hoặc tổ chức 
khám từ thiện tại cộng đồng chiếm tỷ lệ lớn (10, 
12, 13). Nguồn kinh phí chủ yếu được huy động 
từ các nhà hảo tâm. Ở huyện Đăk Tô cũng có 
một số nhà hảo tâm nhưng họ cũng không có 
nhiều nguồn lực để hỗ trợ, khi có họ mới hỗ trợ 
theo đợt mà không liên tục. Việc thiếu những 
trang thiết bị, phương tiện hỗ trợ thực hiện các 
hoạt động CTXH có ảnh hưởng đến hiệu quả, 
chất lượng các hoạt động CTXH (14).
Thiếu chương trình đào tạo về CTXH phù 
hợp với các đối tượng trong bệnh viện
Cho đến nay, Bộ Y tế chưa ban hành chương 
trình và tài liệu đào tạo cho người làm CTXH 
Hoàng Long Quân và cộng sự
67
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
trong bệnh viện theo lộ trình tại Đề án “Phát 
triển nghề CTXH trong ngành Y tế giai đoạn 
2011-2020”. Các khóa đào tạo về CTXH chủ 
yếu từ các Trường Đại học khối xã hội, cung 
cấp kiến thức, nghiệp vụ chung cho nhân viên 
CTXH, chưa chuyên sâu hướng dẫn triển khai 
các hoạt động đặc thù, cụ thể. Vì thế ở TTYT 
huyện Đăk Tô, hoạt động CTXH chỉ triển 
khai rất cơ bản, nhân viên CTXH không thực 
hiện được các hoạt động chuyên môn sâu, 
nghiệp vụ về CTXH như hoạt động hỗ trợ về 
tâm lý, xã hội cho người bệnh và nhân viên 
y tế, thực hiện các can thiệp CTXH cho cá 
nhân, nhóm (6, 15).
Trình độ nhân viên CTXH ở TTYT huyện 
Đăk Tô rất hạn chế. Cả 2 nhân viên CTXH 
đều có trình độ trung cấp, không được đào tạo 
nghiệp vụ CTXH, họ thực hiện các hoạt động 
CTXH bằng kinh nghiệm, sự hiểu biết của 
mình. Khác với ở các bệnh viện tuyến Trung 
ương có nhiều thuận lợi trong đào tạo CTXH 
cho các đối tượng, họ có người được đào tạo 
chuyên sâu, trình độ cao, tự biên soạn chương 
trình, tài liệu để tổ chức các khóa đào tạo 
đa dạng về nội dung phù hợp cho nhiều đối 
tượng (10, 12, 13). Những khó khăn tương tự 
gặp ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh Khánh Hòa, Tổ 
CTXH gồm những người chỉ được tập huấn 
qua khóa ngắn hạn, nền tảng là nhân viên y 
tế nên không có nhiều hoạt động đào tạo về 
CTXH cho nhân viên y tế, mặt khác họ cũng 
thiếu các kỹ năng cần thiết để thực hiện các 
khóa đào tạo (6, 10).
Một khía cạnh khác là khả năng tiếp cận với 
các cơ sở đào tạo của các TTYT huyện ở vùng 
khó khăn như tỉnh Kon Tum rất hạn chế về 
khoảng cách di chuyển, việc cử một người đi 
đào tạo về CTXH trong khoảng thời gian dài 
tại các cơ sở có đào tạo CTXH ở TP. Hồ Chí 
Minh hoặc Hà Nội cũng mất một khoản chi 
phí không nhỏ so với số ngân sách hạn hẹp 
của đơn vị. Trong khi tại một bệnh viện, có 
quá nhiều vấn đề cần ưu tiên hơn so với hoạt 
động CTXH (16). 
Hạn chế nghiên cứu
Nghiên cứu có hạn chế là thông tin thu được 
nhanh bão hòa, do ở TTYT huyện, quy mô 
nhỏ, các hoạt động CTXH triển khai chưa 
được nhiều so với quy định tại Thông tư số 
43/2015/TT-BYT nên thông tin về các hoạt 
động còn nghèo nàn, không có nhiều nội 
dung để khai thác sâu ở khía cạnh tích cực 
cũng như tiêu cực.
KẾT LUẬN
Kết quả nghiên cứu cho thấy một số yếu tố 
ảnh hưởng đến hoạt động CTXH tại TTYT 
huyện Đăk Tô là văn bản pháp quy và cơ sở 
pháp lý chưa thực sự tạo thuận lợi để thực 
hiện hoạt động nghề nghiệp CTXH trong 
bệnh viện, chưa có hướng dẫn bố trí chuyên 
trách CTXH nên các bệnh viện không có biên 
chế cho người làm CTXH, khiến các dịch vụ 
CTXH còn thiếu hoặc không được cung cấp 
liên tục. Thiếu các văn bản hướng dẫn triển 
khai hoạt động cụ thể nên thiếu nguồn lực hỗ 
trợ hoạt động CTXH và tổ chức, thực hiện 
hoạt động CTXH còn lúng túng, chưa hiệu 
quả. Chưa có chương trình, tài liệu đào tạo 
cho các đối tượng trong bệnh viện về CTXH 
nên nhân viên CTXH và nhân viên y tế thiếu 
các kiến thức cơ bản về CTXH. 
KHUYẾN NGHỊ
Bộ Y tế cần sớm hoàn thiện hành lang pháp 
lý, hướng dẫn về định biên và cơ cấu các 
chức danh chuyên môn CTXH trong các 
Hoàng Long Quân và cộng sự
68
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
bệnh viện. Xây dựng chuẩn năng lực người 
làm CTXH tại các cơ sở y tế để làm cơ sở 
xây dựng chương trình, tài liệu và tổ chức đào 
tạo nghiệp vụ CTXH cho các đối tượng khác 
nhau trong bệnh viện. 
TTYT tuyến huyện cần phân công chuyên 
trách CTXH, chỉ đạo các bộ phận phối 
hợp triển khai các hoạt động CTXH và có 
phương án huy động nguồn kinh phí từ các 
tổ chức, nhà hảo tâm để phát triển và duy trì 
các dịch vụ CTXH trong bệnh viện được liên 
tục, phát triển các dịch vụ CTXH theo hướng 
chuyên sâu.
Lời cảm ơn: Nhóm tác giả xin cảm ơn Trung 
tâm Y tế huyện Đăk Tô đã tạo điều kiện, hỗ 
trợ thực hiện nghiên cứu. Cám ơn các thầy, cô 
Trường Đại học Y tế công cộng đã hướng dẫn, 
giúp đỡ trong quá trình thực hiện nghiên cứu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bùi Xuân Mai. Giáo trình nhập môn công tác xã 
hội. Trường Đại học Lao động - Xã hội. 2014.
2. Trần Thị Châu. Lịch sử phát triển công tác xã 
hội trong bệnh viện trên thế giới và tại Việt 
Nam. Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Công tác xã 
hội trong bệnh viện - Những vấn đề lý luận và 
thực tiễn thực hành.38-48.
3. Đỗ Hạnh Nga. Hệ thống khung pháp lý - cơ sở 
cho sự phát triển nghề công tác xã hội trong 
ngành y tế. Kỷ yếu hội thảo khoa học “Công tác 
xã hội trong bệnh viện - Những vấn đề lý luận 
và thực tiễn thực hành”. 2016.
4. Báo cáo sơ kết 3 năm triển khai Thông tư số 
43/2015/TT-BYT quy định về nhiệm vụ và hình 
thức tổ chwucs thực hiện nhiệm vụ CTXH của 
bệnh viện, (2018).
5. Thông tư quy định về nhiệm vụ và hình thức 
tổ chức thực hiện nhiệm vụ công tác xã hội của 
bệnh viện, (2015).
6. Quyết định phê duyệt Đề án “Phát triển nghề 
Công tác xã hội trong ngành Y tế giai 2011-
2020” (2011).
7. Thông tư liên tịch quy định mã số và tiêu chuẩn 
chức danh nghề nghiệp viên chức chuyên ngành 
công tác xã hội, (2015).
8. Lê Minh Hiển. Thực trạng của hoạt động giúp 
đỡ người bệnh có hoàn cảnh khó khăn tại bệnh 
viện Chợ Rẫy giai đoạn 2009 - 2013. Hà Nội: 
Đại học Y tế công cộng; 2014.
9. Lê Minh Hiển, Nguyễn Thị Thùy Dương. Kết 
quả các hoạt động công tác xã hội tại Bệnh viện 
Chợ Rẫy. 2015.
10. Đoàn Thị Thùy Loan. Thực trạng triển khai các 
hoạt động công tác xã hội tại Bệnh viện Đa khoa 
tỉnh Khánh Hòa năm 2014-2015 Hà Nội: Đại 
học Y tế công cộng; 2016.
11. National Association of Social Workers. Read 
the Code of Ethics 2017 [20/6/2019]. Available 
from: https://www.socialworkers.org/About/
Ethics/Code-of-Ethics/Code-of-Ethics-English.
12. Nguyễn Thị Hải Liên. Đánh giá hoạt động Công 
tác xã hội tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.Hồ 
Chí Minh từ tháng 3/2016 đến tháng 6/2017. Hà 
Nội: Đại học Y tế công cộng; 2017.
13. Trần Thị Vân Ngọc. Thực trạng nhu cầu và hoạt 
động công tác xã hội tại Bệnh viện Nhi Trung 
ương, năm 2015. Hà Nội: Đại học Y tế công 
cộng; 2016.
14. Nguyễn Lương Minh Diễm. Xác định động lực 
làm việc và một số yếu tố ảnh hưởng của nhân 
viên phòng Công tác xã hội Bệnh viện Chợ Rẫy 
năm 2018. Hà Nội: Trường Đại học Y tế công 
cộng; 2018.
15. Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn 
- Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. 
Chương trình đào tạo về Công tác xã hội trong 
bệnh viện2016.
16. Lê Hảo. Bệnh viện phải có Phòng hoặc Tổ Công 
tác xã hội để hỗ trợ người bệnh2016 26/12/2018 
[cited Hảo. Available from: https://kcb.vn/benh-
vien-phai-phong-hoac-to-cong-tac-xa-hoi-de-
ho-tro-nguoi-benh.html.
Hoàng Long Quân và cộng sự