Một số vấn đề lí luận về thiết kế và sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học môn Công nghệ ở Trung học phổ thông

 quyết một vấn đề thực tiễn nào đó. 
Từ cơ sở này có thể chia ra 4 loại TCKT dựa theo các 
mục tiêu cụ thể nêu trên. Mặt khác, trò chơi dùng trong 
dạy học nên cũng phải dựa vào nội dung dạy học để thiết 
kế trò chơi cho phù hợp. 
- Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Khi tổ chức hoạt 
động chơi, đặc biệt là với TCKT, thường cần phải có 
phương tiện, công cụ hỗ trợ. Vì vậy, khi thiết kế TCKT 
cần phải căn cứ vào cơ sở vật chất, phương tiện hỗ trợ. 
Đối với loại trò chơi vận dụng kiến thức để giải quyết 
vấn đề thực tiễn càng cần quan tâm tới yếu tố này. 
- Trình độ và năng lực nhận thức của HS: Trong dạy 
học, tính vừa sức luôn luôn được chú ý. Vì thế, khi thiết 
kế TCKT cần phải căn cứ vào trình độ và năng lực nhận 
thức của HS. Nhờ đó mà trò chơi đảm bảo tính hấp dẫn 
và phát huy được vai trò dạy học. Trò chơi quá dễ hoặc 
quá khó sẽ không thu hút được HS. 
Ngoài 3 yếu tố chủ yếu trên, khi thiết kế TCKT cũng 
cần phải quan tâm tới yếu tố thời lượng để tổ chức hoạt 
động chơi. 
* Các nguyên tắc xây dựng TCKT dùng trong dạy học: 
- Trò chơi phải nhằm góp phần thực hiện mục tiêu 
dạy học: Mục tiêu của trò chơi là tạo hứng thú, phát huy 
tính tích cực học tập, sáng tạo của HS và nâng cao chất 
lượng dạy học. Vì vậy, trò chơi phải đòi hỏi HS huy động 
tối đa các giác quan, các thao tác trí tuệ, kĩ năng thực 
hành,... trong hoạt động chơi. Qua đó, HS có thể lĩnh hội 
kiến thức, củng cố bài học, phát triển tư duy, rèn luyện kĩ 
năng vận dụng kiến thức, kĩ năng giải quyết vấn đề. 
- Nội dung trò chơi phải gắn với nội dung dạy học: 
Vì trò chơi dùng trong dạy học nên nội dung của trò chơi 
phải luôn gắn với nội dung dạy học. Nguyên tắc này vừa 
đảm bảo tính vừa sức vừa đảm bảo tính thiết thực của trò 
chơi. Ngoài ra, trò chơi còn phải là một hoạt động tích 
cực hóa hoạt động học tập của HS, tạo cơ hội cho các em 
hứng thú, tự nguyện tham gia vào trò chơi, tích cực vận 
dụng vốn hiểu biết và năng lực trí tuệ của mình để giải 
quyết nhiệm vụ học tập. 
- Không ảnh hưởng tới thời lượng dạy học của lớp và 
các lớp học khác trong nhà trường: Nguyên tắc này giúp 
cho GV thiết kế, lựa chọn trò chơi có lượng thời gian chơi 
phù hợp và hoạt động chơi không ồn ào quá mức gây ảnh 
hưởng tới các lớp học xung quanh. 
- Trò chơi phải đảm bảo tính giáo dục: Trò chơi dùng 
trong dạy học phải đảm bảo thực hiện được cả nhiệm vụ 
dạy học là trí dục, phát triển và giáo dục. Ngoài truyền 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31 
29 
đạt kiến thức, phát triển kĩ năng, các hoạt động giáo dục 
nói chung trong nhà trường phải chú trọng tới nhiệm vụ 
giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho HS. Ngoài ra, trò chơi còn 
phải góp phần xây dựng khối đoàn kết tập thể cho HS; 
phải kích thích được tính tích cực phấn đấu của mỗi HS 
vì thành tích bản thân và vì thành tích đồng đội. Qua đó, 
trò chơi góp phần vun đắp cho các em ý thức đoàn kết, 
thân ái, tình bạn bè. 
* Quy trình thiết kế TCKT dùng trong dạy học: 
TCKT dùng trong dạy học không phải là một trò chơi 
mới hoàn toàn nhưng cũng chưa được quan tâm nghiên 
cứu về thiết kế và sử dụng một cách đầy đủ, có quy trình 
khoa học. Dựa theo lí thuyết về trò chơi, đặc điểm của trò 
chơi nói chung và TCKT nói riêng, có thể rút ra quy trình 
thiết kế TCKT dùng trong dạy học bao gồm 6 bước chủ 
yếu (hình 1): 
Hình 1. Quy trình thiết kế TCKT dùng trong dạy học 
- Bước 1: Xác định mục tiêu của trò chơi. Đây là bước 
quan trọng nhất, có tính chất quyết định tới sự thành bại 
của trò chơi. Bởi trò chơi dạy học phải được thiết kế, lựa 
chọn sao cho đạt được mục tiêu dạy học. Như trên đã 
trình bày, người thiết kế, lựa chọn TCKT phải xác định 
rõ mục đích trò chơi nhằm hình thành kiến thức, củng cố 
kiến thức, phát triển tư duy hay kĩ năng vận dụng kiến 
thức để giải quyết một vấn đề thực tiễn nào đó. Càng xác 
định được mục đích cụ thể thì trò chơi càng dễ thực hiện 
được mục đích dạy học. Và một điều tất yếu là nội dung 
trò chơi phải gắn với nội dung dạy học. 
- Bước 2: Phân tích nội dung dạy học. Đây là bước 
tiếp theo, việc phân tích nội dung của bài dạy cụ thể nhằm 
xác định tỉ lệ kiến thức tương ứng với thời gian tiến hành 
dạy học trên cơ sở giáo án thường soạn. GV cần xác định 
nội dung kiến thức và kĩ năng của bài dạy, tính toán 
những phương án dạy học và những điểm chốt kiến thức. 
Trên cơ sở đó xác định trò chơi và những yếu tố cần thiết 
sao cho trò chơi và các nội dung dạy học được gắn kết 
thành một thể thống nhất, tạo hứng thú cho HS, tránh 
hiện tượng nhàm chán trong học tập. 
- Bước 3: Xây dựng nội dung của trò chơi. Việc đầu 
tiên trong bước này là đặt tên trò chơi. Để trò chơi hấp 
dẫn, thu hút sự chú ý của HS; quá trình tổ chức hoạt động 
chơi được thiết thực, khả thi và có hiệu quả, việc đặt tên 
trò chơi cũng khá quan trọng. Tên trò chơi phải ngắn gọn, 
hấp dẫn và phải thể hiện được nội dung trò chơi. Tính 
mục đích, khả thi của trò chơi một phần được thể hiện 
thông qua bước này. Người thiết kế (hoặc lựa chọn, điều 
chỉnh) trò chơi phải xây dựng được thể lệ, quy định của 
trò chơi, nghiên cứu kĩ cách thức chơi và cách tổ chức trò 
chơi, xác định tiến trình của trò chơi, hình thức tổ chức 
và những điều kiện, phương tiện cần thiết để thực hiện 
trò chơi. Sau khi hoàn thành các công việc, người thiết 
kế (hoặc lựa chọn, điều chỉnh) trò chơi cần tiến hành soạn 
thảo nội dung trò chơi. Nội dung trò chơi là một văn bản 
bao gồm: tên trò chơi, hướng dẫn luật chơi, quy định 
thưởng phạt khi chơi và có thể cả những điều nhận được 
sau khi chơi về khía cạnh học tập. 
- Bước 4: Xây dựng cách thức, thời điểm tiến hành 
trò chơi. Sau khi đã phân tích nội dung dạy học, xây dựng 
trò chơi, GV tiến hành xây dựng cách thức và thời điểm 
tiến hành trò chơi. Cách thức tiến hành dựa vào mục tiêu 
và nội dung của trò chơi, số HS trong lớp và điều kiện về 
thiết bị, môi trường học tập. Thời điểm tiến hành trò chơi 
phụ thuộc ý đồ xây dựng trò chơi, mục tiêu cụ thể như 
trò chơi trong thời điểm khởi động, trò chơi tìm hiểu kiến 
thức, trò chơi củng cố kiến thức cho HS. 
- Bước 5: Thử nghiệm trò chơi. Cần chuyển qua tiến 
hành thử nghiệm. GV tổ chức thử nghiệm bằng nhiều 
cách: xin ý kiến chuyên gia; thử nghiệm trò chơi trong tổ 
bộ môn để xin ý kiến. Tất cả những nội dung này cần 
được tiến hành đầy đủ về nội dung, cách thức tiến hành, 
kết quả đạt được khi so sánh với mục tiêu đã đề ra trong 
khoảng thời gian chính xác. Kết quả có thể có hai khả 
năng: trò chơi đạt yêu cầu có thể sử dụng trong dạy học; 
trò chơi không đạt yêu cầu, GV cần quay trở lại bước 3 
để tiến hành hiệu chỉnh, xây dựng lại. 
- Bước 6: Tiến hành sử dụng trong dạy học. 
2.2.2. Sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học 
* Sử dụng TCKT trong giờ học trên lớp: 
Để việc sử dụng TCKT đạt mục đích, hiệu quả như 
mong muốn, GV phải chú ý làm tốt tất cả các khâu từ 
thiết kế hoặc lựa chọn và chỉnh sửa trò chơi đến cách thức 
sử dụng chúng trong quá trình dạy học. Việc lạm dụng 
trò chơi đôi khi gây phản tác dụng của trò chơi, khiến HS 
mất tập trung vào nội dung chính cần học tập, rèn luyện. 
Vì vậy, bước chuẩn bị trò chơi trong dạy học cần được 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31 
30 
thực hiện cẩn thận, có cân nhắc, trù liệu sao cho đảm bảo 
tính hấp dẫn, khả thi và hiệu quả. 
TCKT rất đa dạng, thời điểm sử dụng cũng không 
chịu sự ràng buộc chặt chẽ nên mỗi trò chơi có thể sử 
dụng theo những cách khác nhau. Tuy vậy, một cách khái 
quát, việc sử dụng TCKT trong dạy học vẫn thường được 
tiến hành gồm 3 bước (hình 2): 
- Bước 1: Chuẩn bị: 
+ Lựa chọn trò chơi. Khi chuẩn bị bài lên lớp, căn cứ 
vào nội dung bài dạy và những trò chơi đã có sẵn thuộc 
nội dung của bài, GV lựa chọn trò chơi phù hợp để có thể 
sử dụng khi dạy học. Trong trường hợp không có sẵn trò 
chơi, GV có thể căn cứ vào mục tiêu, nội dung của bài để 
xây dựng trò chơi phù hợp. Cách thiết kế, xây dựng 
TCKT dựa theo quy trình như đã trình bày. 
+ Phân tích trò chơi, xác định thời điểm sử dụng: Đây 
là công việc xem xét, dự kiến trò chơi này nhằm mục 
đích gì, có thể sử dụng vào lúc nào, điều kiện để tổ chức 
chơi trên lớp đã đảm bảo chưa; khi chơi có cần hỗ trợ gì 
không... 
+ Soạn bài: Khi soạn bài, GV cần dự kiến thời điểm 
đưa ra trò chơi, dự kiến HS có thể sẽ gặp những khó khăn 
gì trong quá trình chơi, GV có thể phải gợi ý những điểm 
nào; có cần chuẩn bị những phương tiện hỗ trợ nào 
không, nếu có thì sẽ sử dụng như thế nào... 
+ Chuẩn bị phương tiện hỗ trợ (nếu cần). Căn cứ theo 
dự kiến khi soạn giáo án, GV chuẩn bị cơ sở vật chất, 
phương tiện hỗ trợ cho quá trình tổ chức hoạt động chơi. 
Đối với TCKT, đôi khi phương tiện hỗ trợ sẽ quyết định 
đến thành bại của việc tổ chức trò chơi. 
- Bước 2: Thực hiện: 
+ Công bố trò chơi. Căn cứ nội dung dạy học và bối 
cảnh cụ thể, GV công bố trò chơi; giới thiệu tên trò chơi; 
phổ biến thể lệ, quy định của trò chơi; tuyên bố thưởng 
phạt của trò chơi và giao phương tiện, thiết bị phục vụ 
cho trò chơi. Việc tạo hứng thú cho HS phụ thuộc vào 
nghệ thuật sư phạm của GV khi công bố trò chơi. Nếu 
không làm tốt khâu này, HS có thể không hứng thú, 
không hiểu thể lệ trò chơi, dễ phạm luật, thất bại dẫn đến 
chán nản, buông xuôi. 
+ Tổ chức hoạt động chơi. Tùy vào độ khó của trò 
chơi, trình độ của HS và bối cảnh cụ thể mà GV có những 
gợi ý, hỗ trợ, hướng dẫn phù hợp, kịp thời. Sự gợi ý, 
hướng dẫn đảm bảo vừa đủ để HS huy động tối đa vốn 
kiến thức, tích cực suy nghĩ, tìm cách lập luận logic để 
giải quyết; đồng thời tránh được sự bi quan, chán nản khi 
bị rơi vào tình trạng bế tắc. Đây cũng chính là điều kiện 
để GV thể hiện được nghệ thuật dạy học của mình. 
+ Kết thúc: đánh giá kết quả, nhận xét. Bên cạnh đánh 
giá, nhận xét về tinh thần, thái độ, trình độ giải quyết vấn 
đề của HS, GV cần giúp HS rút ra được những bổ ích gì 
về kiến thức, kĩ năng, về phương pháp giải quyết vấn đề. 
- Bước 3: Rút kinh nghiệm: 
+ Đánh giá kết quả công việc đã tiến hành. Công việc 
này được tiến hành sau giờ lên lớp, GV kiểm nghiệm lại 
tất cả các khâu, từ việc chọn, xây dựng trò chơi, chuẩn bị 
giáo án cho tới việc tổ chức HS tham gia trò chơi và cả 
kết quả mang lại cho HS sau khi chơi... 
+ Sau khi xem xét tất cả các công việc đã thực hiện, 
những điều cần điều chỉnh, GV tiến hành điều chỉnh nội 
dung trò chơi, phương tiện hỗ trợ và quá trình sử dụng 
trò chơi (nếu thấy cần). Cuối cùng là xem xét những gì 
cần rút kinh nghiệm cho lần sử dụng sau. 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 449 (Kì 1 - 3/2019), tr 26-31 
31 
* Sử dụng TCKT ngoài giờ học trên lớp: Cũng như 
các loại trò chơi khác, TCKT cũng có loại được sử dụng 
ngoài giờ lên lớp. Mục đích chủ yếu của loại trò chơi này 
là ngoài tạo hứng thú học tập môn Công nghệ, trò chơi 
còn nhằm giúp HS vận dụng kiến thức đã học để giải 
quyết một vấn đề thực tiễn. Loại hình chủ yếu của loại 
trò chơi này là dưới dạng đề tài, dự án kĩ thuật. Các cuộc 
thi Robocon, thi khoa học kĩ thuật, thi theo chủ đề giáo 
dục STEM,... thuộc loại trò chơi này. Do mục đích, tính 
chất và quy mô của trò chơi loại này nên các TCKT ngoài 
giờ lên lớp có những đặc thù riêng của nó. Việc thiết kế 
trò chơi, tổ chức hướng dẫn chơi, thưởng phạt của trò 
chơi cũng có những điểm khác biệt đáng kể. 
3. Kết luận 
Qua nghiên cứu một số lí luận cơ bản về việc xây 
dựng và sử dụng TCKT trong dạy học môn Công nghệ - 
phần công nghiệp ở trung học phổ thông, có thể thấy trò 
chơi dùng trong dạy học tăng hứng thú nhận thức, tích 
cực hóa hoạt động học tập của HS, phát triển tư duy, tăng 
tính hợp tác,... cho HS. Trò chơi dùng trong dạy học 
Công nghệ là những trò chơi đề cập, liên quan đến kiến 
thức môn học, đến lĩnh vực kĩ thuật, được gọi là TCKT. 
Thiết kế được hệ thống TCKT và sử dụng chúng trong 
dạy học Công nghệ sẽ là một biện pháp hữu hiệu nâng 
cao chất lượng dạy học môn học. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Nguyễn Ánh Tuyết (2000). Trò chơi trẻ em. NXB 
Phụ nữ. 
[2] A. X. Xôrokina - E. G. Baturina (1970). Những trò 
chơi có luật trong trường mẫu giáo. Trường Cao 
đẳng Sư phạm mẫu giáo Trung ương 3 TP. Hồ Chí 
Minh. 
[3] Nguyễn Ngọc Trâm (2003). Thiết kế và sử dụng trò 
chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái quát hóa 
của trẻ mẫu giáo lớn. Luận án tiến sĩ Giáo dục, Viện 
Khoa học Giáo dục Việt Nam. 
[4] Đặng Thành Hưng (2002). Dạy học hiện đại - Lí 
luận, biện pháp, kĩ thuật. NXB Đại học Quốc gia 
Hà Nội. 
[5] A.N. Leonchiep (1980). Sự phát triển tâm lí của trẻ 
em. Trường Cao đẳng Sư phạm mẫu giáo Trung 
ương 3 TP. Hồ Chí Minh. 
[6] Fiona Carmichael (Người dịch: Phạm Văn Minh) 
(2016). Nhập môn Lí thuyết trò chơi. NXB Hồng 
Đức. 
[7] Robert Fisher (2003). Dạy trẻ học. Dự án Việt - Bỉ. 
[8] Vũ Minh Hồng (1980). Trò chơi học tập. NXB Giáo 
dục. 
[9] Nguyễn Kim Chuyên (2012). Xây dựng và sử dụng 
trò chơi dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học 
tập của sinh viên sư phạm trong dạy học môn Giáo 
dục học ở Trường Đại học Đồng Tháp. Đề tài 
nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp cơ sở, mã số 
CS2011.01.41, Trường Đại học Đồng Tháp. 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO... 
(Tiếp theo trang 11) 
đúng đắn và chuẩn xác, phù hợp với đòi hỏi của quân đội, 
nhà trường cũng như của xã hội. Bởi lẽ, nhờ có pháp luật, 
con người được tham gia vào các quyền và nghĩa vụ, 
được các cơ quan nhà nước bảo đảm, bảo vệ các quyền 
và lợi ích hợp pháp của mình cũng như các quyền tự do, 
bình đẳng trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. 
3. Kết luận 
Trong điều kiện yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp 
quyền xã hội chủ nghĩa, công tác phổ biến, giáo dục pháp 
luật lại càng đóng vai trò quan trọng, làm “cầu nối” để 
đưa các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước 
đi vào cuộc sống. Tại Trường Đại học Chính trị - Bộ 
Quốc phòng, công tác này luôn được đề cao thực hiện; 
để thực hiện nhiệm vụ này, đòi hỏi phải có lực lượng ở 
mọi nơi, mọi lúc với trình độ, năng lực pháp lí vững vàng; 
cùng với kế hoạch thực hiện mang tính thường xuyên, 
toàn diện; đồng bộ và tích cực. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Bộ Quốc phòng (2017). Báo cáo kết quả công tác 
phổ biến giáo dục pháp luật năm 2017 và phương 
hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2018. Hà Nội. 
[2] C. Mác và Ph. Ăngghen (1995). Tuyển tập (tập 1). 
NXB. Chính trị Quốc gia - Sự thật. 
[3] C.Mác và Ph. Ăngghen (1995). Toàn tập, (tập 20). 
NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật. 
[4] Đảng Cộng sản Việt Nam (2016). Văn kiện Đại hội 
đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Văn phòng Trung 
ương Đảng. 
[5] Trường Sĩ quan Chính trị (2017). Báo cáo kết quả 
công tác phổ biến giáo dục pháp luật năm 2017. 
[6] Võ Khánh Vinh (2012). Xã hội học pháp luật - 
những vấn đề cơ bản. NXB Khoa học xã hội. 
[7] Ban Chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết số 
29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn 
diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị 
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập 
quốc tế.