Môn thể thao tự chọn và những đổi mới nội dung, hình thức tổ chức hoạt động thể thao trong trường Phổ thông

p ứng với yêu cầu hiện tại. 
Đội ngũ giáo viên còn thiếu và yếu về 
chuyên môn, cơ sở vật chất còn nghèo 
nàn, chương trình, giáo trình phương pháp 
giảng dạy, công tác quản lý chậm đổi mới, 
thành tích của nhiều môn thể thao quá 
thấp so với khu vực và trên thế giới, chất 
lượng công tác GDTC trường học còn 
thấp chưa đáp ứng được nhu cầu của đất 
nước trong giai đoạn hiện mới. 
Cấp ủy Đảng chính quyền các cấp chưa 
quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đầu tư cho 
công tác GDTC, ngành GD-ĐT và ngành 
TDTT cũng chưa có những giải pháp tích 
cực và hiệu quả để phát triển TDTT 
trường học; đội ngũ cán bộ giáo viên thể 
thao nhất là giáo viên, huấn luyện viên, 
chuyên viên còn thiếu và yếu, cơ sở vật 
chất còn thiếu và lạc hậu, đời sống cán bộ, 
giáo viên còn thấp. Tổ chức bộ máy quản 
lý nhà nước về công tác GDTC từ Trung 
ương đến địa phương chưa được thống 
nhất. 
Hiện nay, công tác TDTT trong 
trường học đang đứng trước những 
thách thức to lớn. 
Một là, nước ta có trên 24 triệu học 
sinh (chiếm gần 1/4 dân số), tuy nhiên, tỷ 
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
 17 
lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng 
còn cao (17,5%); tỷ lệ trẻ em béo phì ngày 
một gia tăng; thể hình và thể lực của trẻ 
em nước ta còn thua kém trẻ em nhiều 
nước, trình độ phát triển của các tố chất 
thể lực quan trọng như: sức bền, sức 
nhanh, sự khéo léo còn thấp, tốc độ phát 
triển còn chậm, nhất là trẻ em ở độ tuổi 
học sinh trung học phổ thông. 
Hai là, phong trào TDTT trong trường 
học còn hạn chế. Công tác GDTC cho học 
sinh trong và ngoài giờ học chưa được 
quan tâm đúng mức, còn kém chất lượng 
và hiệu quả; thiếu sân bãi, phương tiện 
cho việc dạy và học TDTT; thiếu các tụ 
điểm để thanh thiếu niên vui chơi và rèn 
luyện thể chất, đặc biệt ở các khu vực 
nông thôn, miền núi, vùng cao, vùng xa. 
Những khó khăn, yếu kém trong lĩnh vực 
TDTT trường học đã tồn tại trong nhiều 
năm, là một trong những nguyên nhân 
chính làm hạn chế sức khỏe thể chất của 
trẻ em nước ta. Vấn đề này đã được nêu 
trong nhiều Chỉ thị, nghị quyết của Đảng 
nhưng còn chậm khắc phục. 
Ba là, nhiều cấp ủy Đảng, chính quyền 
chưa nhận thức đầy đủ vị trí, tầm quan 
trọng của công tác GDTC cho trẻ em 
trong việc chuẩn bị nguồn nhân lực để 
thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá 
nên chưa tạo điều kiện cho trẻ em có điều 
kiện vui chơi và rèn luyện thân thể để 
nâng cao sức khoẻ và thể lực. Mặt khác, 
chưa có biện pháp thích hợp để huy động 
tiềm năng của xã hội và gia đình tham gia 
chăm sóc sức khoẻ thể chất cho trẻ em. 
Hiện nay, GDTC trong trường học bao 
gồm 4 nội dung lớn đó là: 
- Thực hiện giờ thể dục nội khóa tối 
thiểu 2 tiết/tuần theo chương trình quy 
định. 
- Tổ chức tập luyện ngoại khóa theo 
câu lạc bộ thể thao tự chọn trong trường 
học. 
- Tổ chức tập luyện và kiểm tra theo 
tiêu chuẩn rèn luyện thân thể theo lứa tuổi 
mỗi năm 1 lần. 
- Ổn định hệ thống thi đấu thể thao của 
học sinh, sinh viên theo chu kỳ năm và 
nhiều năm. Hệ thống thi đấu thể thao của 
học sinh, sinh viên hằng năm có các cuộc 
thi học sinh giỏi TDTT; Hội khỏe Phù 
Đổng, Đại hội TDTT sinh viên, Hội thi 
văn hóa - thể thao các trường phổ thông 
dân tộc nội trú và Hội thi Nghiệp vụ sư 
phạm - TDTT các trường sư phạm. Qua 
đây, chúng ta có thể nhận thấy, đối với 
học sinh phổ thông, hoạt động thi đấu thể 
thao tiêu biểu đặc trưng nhất là Hội khoẻ 
Phù Đổng. Hội khoẻ Phù Đổng (viết tắt 
HKPĐ) là Đại hội Thể dục thể thao 
(TDTT) học sinh phổ thông nhằm: 
+ Tiếp tục duy trì và đẩy mạnh cuộc 
vận động "Toàn dân rèn luyện thân thể 
theo gương Bác Hồ vĩ đại", thường xuyên 
tập luyện và thi đấu các môn thể thao 
trong học sinh phổ thông để nâng cao sức 
khoẻ, phát triển thể chất góp phần giáo 
dục toàn diện cho học sinh; 
+ Góp phần thực hiện mục tiêu Nghị 
quyết số 29 - NQ/TW ngày 04 tháng 11 
năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ương 
Đảng (khóa XI) về "Đổi mới căn bản, toàn 
diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu 
công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều 
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội 
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế"; 
+ Tổng kết, đánh giá công tác GDTC 
và hoạt động thể thao trong trường phổ 
thông; 
+ Phát hiện năng khiếu và những tài 
năng thể thao của học sinh phổ thông 
nhằm bồi dưỡng đào tạo tài năng thể thao 
cho đất nước. Hoạt động HKPĐ là một 
trong những phương tiện hữu hiệu trong 
việc phát triển sức khỏe, trong giáo dục 
đạo đức, nhân cách, trong giải trí, trong 
giao lưu văn hóa xã hội cho thế hệ thanh - 
thiếu niên. Làm phong phú thêm đời sống 
văn hóa, tinh thần, góp phần đẩy lùi các tệ 
nạn xã hội ra khỏi trường học. HKPĐ còn 
có một chức năng lớn, đó là cầu nối giữa 
các trường, giữa các huyện và tỉnh thành 
gần nhau hơn. 
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
 18 
Để triển khai tổ chức tốt HKPĐ, cần 
đảm bảo các yêu cầu sau: 
- Giám đốc các sở giáo dục và đào tạo 
phổ biến quán triệt mục đích, ý nghĩa của 
HKPĐ đến toàn thể cán bộ, giáo viên và 
học sinh trong toàn tỉnh (hoặc thành phố 
trực thuộc Trung ương) và chỉ đạo tổ chức 
HKPĐ các cấp theo quy định của Điều lệ 
với mục tiêu: Vận động đông đảo học sinh 
tham gia rèn luyện thể lực, tăng cường sức 
khỏe đáp ứng nhiệm vụ học tập và giáo 
dục toàn diện cho học sinh. 
- Tăng cường cơ sở vật chất, sân tập, 
nhà tập và các trang thiết bị dụng cụ để 
phục vụ cho việc dạy và học môn thể dục, 
tổ chức các hoạt động TDTT ngoại khoá 
và thi đấu thể thao trong trường học; 
- Tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên 
môn, nghiệp vụ trọng tài cho CBGV, cán 
bộ phụ trách công tác GDTC, thể thao 
trường học; 
- Tăng cường công tác kiểm tra chặt 
chẽ về nhân sự, không để VĐV chuyên 
nghiệp tham gia thi đấu ở các giải học 
sinh nghiệp dư, để khuyến khích phong 
trào cơ sở, nhằm tránh bệnh hình thức và 
thành tích; 
- Duy trì tổ chức HKPĐ từ cấp trường 
theo chu kỳ 1 năm/lần; cấp quận, huyện, 
thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi 
chung là cấp huyện) và tỉnh, thành phố 
trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp 
tỉnh) theo chu kỳ 2 năm/lần. Trên cơ sở 
các môn thi của HKPĐ toàn quốc, tăng 
cường các môn thi thể thao dân tộc và các 
nội dung thi đơn giản phù hợp với đặc thù 
của từng trường, từng địa phương với mục 
đích chủ yếu là nâng cao sức khoẻ rèn 
luyện thể chất cho học sinh; 
- HKPĐ cấp toàn quốc tổ chức 4 năm 1 
lần; 
- HKPĐ các cấp phải được tổ chức 
tuyệt đối an toàn, tiết kiệm, hiệu quả, 
tránh hình thức, phô trương, lãng phí; 
- Thực hiện nghiêm Chỉ thị 
15/2002/CT-TTg, ngày 26/7/2002 của 
Thủ tướng Chính phủ về chống tiêu cực 
trong các hoạt động TDTT và Chỉ thị số 
33/2006/CT-TTg của Thủ tướng Chính 
phủ về chống tiêu cực và khắc phục bệnh 
thành tích trong giáo dục; 
- Hàng năm, sở giáo dục và đào tạo gửi 
kế hoạch tổ chức HKPĐ các cấp của địa 
phương và báo cáo kết quả cụ thể của 
HKPĐ do đơn vị tổ chức về Bộ Giáo dục 
và Đào tạo. 
Như vậy, hiện nay, hình thức tổ chức 
HKPĐ cho học sinh phổ thông được triển 
khai khá bài bản, từ cấp trường, cấp 
huyện, cấp tỉnh, thành phố và Trung ương 
theo chu kỳ năm và nhiều năm (Cấp toàn 
quốc tổ chức 4 năm 1 lần; cấp tỉnh, thành 
phố, đặc khu trực thuộc trung ương tổ 
chức 2 năm 1 lần; cấp huyện, quân, thị xã 
tổ chức 1 năm 1 lần; cấp trường học tổ 
chức mỗi năm 1 lần vào học kỳ 2 của năm 
học). Tuy nhiên thực tế cho thấy, ở hầu 
hết các trường thuộc các tỉnh thành trong 
cả nước chưa tổ chức tập luyện và tổ chức 
HKPĐ theo chu kỳ và quy chế của Bộ đã 
ban hành một cách đều tay, việc triển khai 
còn mang tính chất thời vụ đặc biệt là các 
hoạt động thi đấu thể thao cấp trường, để 
lựa chọn lực lượng tham gia các giải cấp 
cao hơn Do đó, trong chương trình 
GDTC cho học sinh các cấp nên chăng 
cần có nội dung hoạt động ngoại khóa cụ 
thể, có tiêu chí và yêu cầu đối với các nội 
dung liên quan đến việc tổ chức HKPĐ 
cho học sinh trong nhà trường để từ đó 
đẩy mạnh hoạt động tập luyện và thi đấu 
TDTT cho học sinh. 
Nội dung tổ chức HKPĐ cho học sinh 
các cấp hiện đang được triển khai cụ thể: 
+ Thi đấu tại khu vực (10 môn) 
- Điền kinh: Tiểu học (TH) và Trung 
học cơ sở (THCS) (nam, nữ); 
- Bơi: TH, THCS (nam, nữ); 
- Bóng bàn: TH, THCS (nam, nữ); 
- Cầu lông: THCS (nam, nữ); 
- Đá cầu: TH, THCS (nam, nữ); 
- Bóng chuyền (6 - 6): THCS (nam, nữ); 
- Bóng đá: 
• TH (5 người): Vòng loại (nam); 
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
 19 
• THCS (7 người): Vòng loại 
(nam); 
• Trung học phổ thông (THPT) 
(11 người): Vòng loại (nam); 
• THPT (5 người): Vòng loại (nữ); 
- Bóng rổ: THCS (nam, nữ); 
- Thể dục: TH, THCS (nam, nữ, hỗn hợp); 
- Đẩy gậy: THCS (nam, nữ). 
Thi đấu toàn quốc (15 môn) 
- Điền kinh: THPT (nam, nữ); 
- Cờ vua: TH, THCS và THPT, theo 
các lứa tuổi (nam, nữ); 
- Bóng chuyền: THPT (nam, nữ); 
- Bóng đá: Chung kết THPT (nam, nữ), 
Chung kết TH (nam), THCS (nam); 
- Karatedo: THCS, THPT (nam, nữ); 
- Taekwondo: THCS, THPT (nam, nữ); 
- Thể dục: TH, THCS (nam, nữ, hỗn hợp); 
- Đẩy gậy: THPT (nam, nữ). 
- Bơi: THPT (nam, nữ); 
- Bóng bàn: THPT (nam, nữ); 
- Cầu lông: THPT (nam, nữ); 
- Đá cầu: THPT (nam, nữ); 
- Pencak silat: THCS, THPT (nam, nữ); 
- Vovinam: THCS, THPT (nam, nữ); 
- Bóng rổ: THPT (nam, nữ); 
Như vậy, các nội dung hoạt động 
TDTT của HKPĐ khá đa dạng, tuy nhiên, 
cần đa dạng hơn các môn thể thao khác 
nhau, đặc biệt là các môn thể thao dân tộc, 
đặc biệt theo vùng miền cho học sinh lựa 
chọn tập luyện và thi đấu, kích thích hứng 
thú và đáp ứng được nhu cầu tập luyện 
của các em. Hơn thế, các nội dung GDTC 
cần đồng nhất với nội dung trong HKPĐ 
để các trường có thể triển khai đồng bộ 
hoạt động GDTC và thể thao trường học, 
có như vậy chất lượng GDTC và thể thao 
trường học mới được nâng cao. 
Để nâng cao chất lượng hoạt động 
thể thao trường học, cần đa dạng nội 
dung thi đấu của HKPĐ theo hướng 
nhóm môn sau: 
- Các nội dung môn thể dục: diễu hành 
theo đội hình, đồng diễn thể dục, thể dục 
nghệ thuật 
- Các nội dung điền kinh: chạy, nhảy, 
ném, phối hợp 
- Các môn thể thao tự chọn: bóng đá, 
đá cầu, cầu lông, bóng bàn, bóng rổ, cờ 
vua 
- Tăng cường các môn thể thao dân tộc: 
phụ thuộc vào thế mạnh của từng vùng 
miền và tỉnh thành để lựa chọn môn thể 
thao phù hợp. 
- Tăng cường hệ thống các giải thi đấu 
môn bơi lội, thi đấu võ cổ truyền, 
vovinam... 
Việc gộp các nhóm môn như trên giúp 
cho việc triển khai tổ chức tập luyện được 
tập trung và phù hợp hơn với điều kiện 
của từng trường, từng địa phương. Giáo 
viên sẽ chủ động hơn trong tuyển chọn và 
tổ chức triển khai. 
Qua đó chúng ta có thể nhận thấy rõ, 
hoạt động thể thao và GDTC được lồng 
ghép, đan xen, gắn bó chặt chẽ với nhau 
như 1 thể thống nhất. Do vậy để hoạt động 
GDTC đạt được chất lượng những mong 
muốn và mục tiêu đã đặt ra thì cần phát 
triển mạnh hoạt động thể thao trường học. 
Muốn vậy, ta cần triển khai thực hiện tốt 
các công việc sau: 
1. Trước hết, cần đổi mới nội dung, 
hình thức tổ chức hoạt động thể thao 
trường học theo hướng đa dạng, phong 
phú bám sát mục tiêu, chương trình 
GDTC, phù hợp với điều kiện, đặc điểm 
cụ thể của từng địa phương, nhà trường, 
đặc điểm tâm sinh lý, lứa tuổi và trình độ 
đào tạo của học sinh, sinh viên. Trong đó 
tăng cường hỗ trợ và có hình thức, 
phương pháp triển khai phù hợp đối với 
các địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới, 
hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội 
khó khăn và đặc biệt khó khăn. 
Trong tình hình hiện nay để phát triển 
TDTT trường học, nhà nước cần có chính 
sách cụ thể và tăng cường ngân sách để 
đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, hướng dẫn 
viên TDTT; đầu tư cơ sở vật chất, sân bãi 
và dụng cụ tập luyện cho hoạt động 
GDTC trong các trường học từ cấp học 
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
 20 
mầm non trở lên. Thực hiện mỗi trường 
đều có giáo viên TDTT và có sân bãi, 
dụng cụ tập luyện. Đặc biệt, cần tập trung 
đầu tư một cách hiệu quả và thiết thực cho 
miền núi, vùng sâu, vùng cao, cho những 
địa phương còn nghèo và khó khăn. Nhà 
nước cần xây dựng và thực hiện các chế 
độ, chính sách khuyến khích về GDTC 
đối với trường học, cũng như đối với giáo 
viên, học sinh. Có thể coi đây là khâu đột 
phá để phát triển thể thao trường học. 
Ngành GD & ĐT cần đổi mới nội dung 
và phương pháp TDTT trường học (kể cả 
giờ học thể dục nội khóa và hoạt động 
TDTT ngoài giờ học ở khu dân cư). Nội 
dung và phương pháp GDTC cho học sinh 
cần phải tập trung giải quyết các nhiệm vụ 
nâng cao tầm vóc; phát triển toàn diện các 
tố chất thể lực, trong đó ưu tiên: sức bền, 
sức mạnh và sức khéo léo; bồi dưỡng kỹ 
năng vận động cơ bản, cần thiết cho cuộc 
sống. Cần tổ chức đánh giá sức khỏe thể 
chất cho trẻ em theo định kỳ hằng năm. 
Đổi mới quản lý GDTC theo hướng phát 
huy vai trò chủ động sáng tạo của cơ sở 
trường học và sáng kiến của giáo viên, 
học sinh, dựa trên những quy định có tính 
định hướng về nội dung, tiêu chuẩn kiểm 
tra và phương pháp sư phạm. Đẩy mạnh 
nghiên cứu và ứng dụng khoa học, cũng 
như tổng kết và phổ biến những kinh 
nghiệm tốt về giáo dục thể chất trong nhà 
trường. 
2. Bên cạnh đó, củng cố, phát triển hệ 
thống thi đấu thể thao các cấp phù hợp với 
điều kiện cụ thể của từng địa phương, 
vùng, miền, trong đó tập trung vào cấp 
trường; các giải thi đấu thể thao, các đại 
hội thể thao, hội thi, ngày hội thể thao kết 
hợp với sinh hoạt, giao lưu văn hóa đáp 
ứng nhu cầu vui chơi giải trí của học sinh, 
sinh viên, đồng thời góp phần phát hiện, 
bồi dưỡng, đào tạo những học sinh, sinh 
viên có năng khiếu thể thao bổ sung cho 
lực lượng vận động viên thể thao thành 
tích cao. 
Ngành TDTT cần tích cực chủ động 
phối hợp và hỗ trợ ngành GD & ĐT tổ 
chức các hoạt động TDTT ngoài giờ học 
và ngoài trường học cho trẻ em. Cần coi 
TDTT trường học là công tác trọng tâm, 
thường xuyên trong chỉ đạo và phát triển 
TDTT phong trào ở tất cả các cấp. Đa 
dạng hóa các hình thức tổ chức tập luyện 
và thi đấu thể thao nhi đồng, thiếu niên ở 
cấp cơ sở nhất là trong các dịp nghỉ hè. 
Chú trọng phát triển TDTT trong hệ thống 
các nhà văn hóa, nhà thiếu nhi, từ cơ sở 
đến toàn quốc. Xây dựng và thực hiện 
chương trình phát triển TDTT trong các 
đối tượng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt 
khó khăn. 
Phát triển thể thao trường học có ý 
nghĩa chiến lược to lớn, một mặt nhằm 
thúc đẩy GDTC, nâng cao sức khỏe, đời 
sống văn hóa tinh thần của học sinh để 
chủ động chuẩn bị nguồn nhân lực cho 
tương lai, mặt khác nhằm góp phần phát 
hiện, đào tạo năng khiếu và tài năng thể 
thao cho đất nước, muốn vậy cần phải tích 
cực "Đổi mới nội dung và hình thức tổ 
chức phong trào thể thao trường học 
(HKPĐ), hoạt động thi đấu thể thao cho 
học sinh trong nhà trường các cấp". 
(*) Bí thư Đảng ủy- Hiệu trưởng Trường Đại học sư phạm TDTT Hà Nội 
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
Nguồn: Tài liệu Hội thảo Định hướng xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng 
giáo viên giáo dục thể chất đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và sách giáo 
khoa mới).