Mô hình trường Tiểu học cộng đồng ở miền Nam Việt Nam (1954-1975)

hơn trong 
việc tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh và dân chúng theo những chủ điểm 
cụ thể. 
 Tài liệu hướng dẫn nghiên cứu vấn đề tại địa phương: tài liệu này sẽ được 
đúc kết sau công tác nghiên cứu riêng từng vấn đề ở địa phương mà chúng tôi 
đề cập ở phần trên. Nội dung của tài liệu phản ánh thực trạng của vấn đề tại địa 
phương, kiến thức của dân chúng liên quan tới vấn đề và cho thấy tâm lý, nguyện 
vọng, khả năng của dân chúng trong việc giải quyết vấn đề được nêu ra.
 Tài liệu hướng dẫn hoạt động trong học đường: tài liệu này có tác dụng chỉ 
dẫn cho giáo viên phương pháp và kế hoạch thực hiện chủ điểm trong học đường, 
gồm các phần: hướng dẫn học sinh học tập chủ điểm, áp dụng chủ điểm cho mỗi 
lớp và mỗi môn học, trang trí lớp học theo chủ điểm và thực hành những điều giảng 
dạy. Như vậy, tài liệu này chính là “giáo án” để giáo viên dựa vào đó để triển khai 
những hoạt động giảng dạy cho học sinh trong học đường.
 Tài liệu hướng dẫn hoạt động ngoài học đường: nêu rõ phương pháp và kế 
hoạch hoạt động ngoài học đường liên quan đến chủ điểm giáo dục. Đội ngũ giáo 
viên của nhà trường cần phát động rầm rộ bằng mọi hình thức về chủ điểm để dân 
Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (160) . 2020 37
chúng chú ý đến. Song song với đó, cũng phải tổ chức những buổi diễn giải để dân 
chúng hiểu rõ và ý thức tầm quan trọng của vấn đề. Sau đó, nhà trường sẽ hướng 
dẫn mọi người thực hiện một số hành động cụ thể để cải thiện vấn đề trong từng 
gia đình và trong toàn khối cộng đồng.
 Ngoài những tài liệu vừa nêu, các giáo viên trong trường tiểu học cộng đồng 
cũng phải chuẩn bị hoặc sáng tác tranh ảnh cùng những dụng cụ cần thiết để cụ thể 
hóa bài dạy trong lớp cũng như bài diễn giảng cho dân chúng.
 H P (còn tiếp)
CHÚ THÍCH
(1) UNESCO. (1958). Giáo dục căn bản. Nguyễn Đình Hải dịch. Nha Văn hóa của Bộ Quốc gia 
 Giáo dục ấn hành và giữ bản quyền. Sài Gòn, tr. 11.
(2) Vương Pển Liêm. (1966). Giáo dục cộng đồng. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 48.
(3) Vương Pển Liêm. (1966). “Đường lối giáo dục cộng đồng ở thành thị và nông thôn”. Tập san 
 Giữ thơm quê mẹ. Số 10 tháng 4 năm 1966. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 182.
(4) Công văn của Nha Tiểu học gửi các Ty Tiểu học ấn định môn giáo dục cộng đồng là phần 
 quan trọng trong chương trình tu nghiệp giáo viên tại các tỉnh. Hồ sơ số 364. Phông Nha 
 Trung Tiểu học, tr. 1
(5) Ngày 6/12/1965 Nha Tiểu học được đổi thành Nha Tiểu học và Cộng đồng do Nghị định số 
 1692-GD/PC/NĐ của Bộ Giáo dục Việt Nam Cộng hòa.
(6) Tập Công văn năm 1969 của Bộ Giáo dục Thanh niên, Bộ Thông tin,. Hồ sơ số 322. 
 Phông Nha Văn khố Quốc gia (1957 - 1975), tr. 95.
(7) Kế hoạch phát triển giáo dục 1971 - 1975 của Bộ Giáo dục. Hồ sơ số 3991. Phông Hội đồng 
 An ninh phát triển (1969 - 1975), tr. 11.
(8) Tài liệu của Hội đồng Văn hóa Giáo dục về chánh sách văn hóa giáo dục của Việt Nam Cộng 
 hòa năm 1970. Hồ sơ số 30461. Phông Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975), 
 tr. 10 - 11.
(9) The Ambassy of Vietnam. (1969). “Primary education in Vietnam”. Vietnam info. No.16, P. 4.
(10) Ban Giáo dục cộng đồng - Nha Tiểu học và Giáo dục cộng đồng. (1971). Giáo dục cộng 
 đồng. Bộ Giáo dục - Trung tâm Học liệu xuất bản. Sài Gòn, tr. 11.
(11) Vương Pển Liêm. (1966). Giáo dục cộng đồng. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 131.
(12) Ban Giáo dục cộng đồng - Nha Tiểu học và Giáo dục cộng đồng. (1971). Giáo dục cộng 
 đồng. Bộ Giáo dục - Trung tâm Học liệu xuất bản. Sài Gòn, tr. 13.
(13) Nguyễn Thị Liêng. (1973). Vấn đề giáo dục tiểu học tại Việt Nam Cộng hòa. Luận văn tốt 
 nghiệp. Học viện Quốc gia Hành chánh. Sài Gòn, tr. 45.
(14) Tài liệu của PTT, Bộ Giáo dục về các vấn đề giáo dục năm 1969. Hồ sơ số 3459. Phông Thủ 
 Tổng thống Đệ nhị Cộng hòa (1967 - 1975). Tr. 20.
(15) Nguyễn Thị Liêng. (1973). Vấn đề giáo dục tiểu học tại Việt Nam Cộng hòa. Luận văn tốt 
 nghiệp. Học viện Quốc gia Hành chánh. Sài Gòn, tr. 45.
(16) Tập bảng thống kê tình hình trường lớp, nhân số, giáo viên, học sinh của các Ty Sở học 
 chánh đầu niên học 1973 - 1974. Hồ sơ số 36. Phông Nha Trung Tiểu học.
38 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (160) . 2020
(17) Tập lưu công văn đi của Nha Tiểu học và GDCĐ về vấn đề giáo dục cộng đồng, thanh tra và 
 học vụ tại các Ty Tiểu học, các trường tiểu học từ tháng 7 đến 12 năm 1967. Hồ sơ số 387. 
 Phong Nha Trung Tiểu học.
(18) Báo cáo hoạt động hàng tháng năm 1970 của Bộ Giáo dục. Hồ sơ số 30460. Phông Phủ Thủ 
 tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975). Tr. 2.
(19) Tập Công văn năm 1971 của Bộ Giáo dục, Lao động, Thông tin,. Hồ sơ số 415. Phông 
 Nha Văn khố Quốc gia (1957 - 1975). Tr. 2.
(20) Tập Công văn năm 1971 của Bộ Giáo dục, Lao động, Thông tin,. Hồ sơ số 415. Phông 
 Nha Văn khố Quốc gia (1957 - 1975). Tr. 2.
(21) Ban Giáo dục cộng đồng - Nha Triểu học và Giáo dục cộng đồng (1971). Giáo dục cộng 
 đồng. Bộ Giáo dục - Trung tâm Học liệu xuất bản. Sài Gòn, tr. 51 - 56. Vương Pển Liêm. 
 (1966). Giáo dục cộng đồng. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 134 - 151.
(22) Hồ sơ tổ chức Bộ Giáo dục và các đơn vị trực thuộc năm 1949 - 1975. Hồ sơ số 32000. 
 Phông Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975), tr. 36.
(23) Hồ sơ về việc tổ chức bộ máy của Bộ Giáo dục năm 1955 - 1974. Hồ sơ số 9509. Phông 
 Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975), tr. 7.
(24) Do Nha Tổng Giám đốc Trung Tiểu học và Bình dân giáo dục không còn nữa, nên Nha Tiểu 
 học và Giáo dục cộng đồng trực thuộc Bộ Giáo dục.
(25) Hồ sơ về việc tổ chức bộ máy của Bộ Giáo dục năm 1955 - 1974. Hồ sơ số 9509. Phông 
 Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975), tr. 7.
(26) Hồ sơ về việc tổ chức bộ máy của Bộ Giáo dục năm 1955 - 1974. Hồ sơ số 9509. Phông 
 Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975), tr. 40.
(27) Hồ sơ về việc tổ chức bộ máy của Bộ Giáo dục năm 1955 - 1974. Hồ sơ số 9509. Phông 
 Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975), tr. 45.
(28) Hồ sơ về tổ chức của Nha Tổng Giám đốc Trung Tiểu học và Bình dân giáo dục năm 1958 
 - 1972. Hồ sơ số 413. Phông Nha Trung Tiểu học, tr. 24.
(29) Ban Giáo dục cộng đồng - Nha Tiểu học và Giáo dục cộng đồng. (1971). Giáo dục cộng 
 đồng. Bộ Giáo dục - Trung tâm Học liệu xuất bản. Sài Gòn, tr. 115 - 117.
(30) Ban Giáo dục cộng đồng - Nha Tiểu học và Giáo dục cộng đồng. (1971). Giáo dục cộng 
 đồng. Bộ Giáo dục - Trung tâm Học liệu xuất bản. Sài Gòn, tr. 222 - 228.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hồ Hữu Nhựt. (1998). Lịch sử giáo dục Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh (1698 - 1998). 
 Nxb Trẻ. Thành phố Hồ Chí Minh.
2. Nguyễn Thị Việt. (2011). Hoạt động giáo dục bậc trung học phổ thông của chính quyền Sài 
 Gòn giai đoạn 1963 - 1975. Luận văn Thạc sĩ. Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại 
 học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
3. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển. “Chuyên đề Giáo dục miền Nam Việt Nam (1954 - 1975)”. 
 Số 7 - 8 (114 - 115) năm 2014.
4. Trần Văn Giàu, Trần Bạch Đằng (chủ biên). (1998). Địa chí Văn hóa Thành phố Hồ Chí 
 Minh. Tập II. Nxb Thành phố Hồ Chí Minh.
5. Ban Giáo dục cộng đồng - Nha Tiểu học và Giáo dục cộng đồng. (1971). Giáo dục cộng 
 đồng. Bộ Giáo dục - Trung tâm Học liệu xuất bản. Sài Gòn.
Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (160) . 2020 39
6. Hội đồng Văn hóa giáo dục. “Luật, Sắc lệnh, Nghị định”. Degitized by namkyluctinh.org.
7. Hội đồng Văn hóa giáo dục. (1972). “Chính sách Văn hóa giáo dục”. Digitized by namkyluctinh.org.
8. Lê Thanh Hoàng Dân (chủ biên). (1971). Các vấn đề giáo dục. Quyển II. Nxb Trẻ. Sài Gòn.
9. Nguyễn Duy Chính. (1970). Vấn đề địa phương hóa giáo dục tại Việt Nam. Luận văn tốt 
 nghiệp Ban đốc sự Học viện Quốc gia Hành chánh. Sài Gòn (Tác giả cung cấp).
10. Nguyễn Thanh Liêm. “Nền giáo dục ở miền Nam 1954 - 1975”. namkyluctinh.org.
11. Nguyễn Thị Liêng. (1973). Vấn đề giáo dục tiểu học tại Việt Nam Cộng hòa. Luận văn tốt 
 nghiệp. Học viện Quốc gia Hành chánh. Sài Gòn.
12. Vương Pển Liêm. (1966). Giáo dục cộng đồng. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn.
13. Vương Pển Liêm. (1969). Phương pháp chủ điểm tại trường tiểu học cộng đồng. Lá Bối xuất 
 bản. Sài Gòn.
14. Bộ Quốc gia Giáo dục. (1960). Chương trình tiểu học. Bộ Quốc gia Giáo dục xuất bản. Sài Gòn.
15. UNESCO. (1958). Giáo dục căn bản. Nguyễn Đình Hải dịch. Nha Văn hóa của Bộ Quốc gia 
 Giáo dục ấn hành và giữ bản quyền. Sài Gòn.
16. Vương Pển Liêm. (1965). “Khái niệm đường lối giáo dục cộng đồng”. Tập san Giữ thơm quê 
 mẹ. Số 4 tháng 10 năm 1965. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 67 - 72.
17. Vương Pển Liêm. (1966). “Vấn đề đào tạo giáo chức nông thôn”. Tập san Giữ thơm quê mẹ. 
 Số 7 - 8 tháng 01 năm 1966. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 174 - 183.
18. Vương Pển Liêm. (1965). “Lược sử đường lối giáo dục cộng đồng”. Tập san Giữ thơm quê 
 mẹ. Số 5 tháng 11 năm 1965. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 69 - 74.
19. Vương Pển Liêm. (1965). “Thanh niên với giáo dục cộng đồng”. Tập san Giữ thơm quê mẹ. 
 Số 6 tháng 12 năm 1965. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 63 - 69.
20. Vương Pển Liêm. (1966). “Giáo dục quần chúng tại Việt Nam”. Tập san Giữ thơm quê mẹ. 
 Số 9 tháng 3 năm 1966. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 79 - 86.
21. Vương Pển Liêm. (1966). “Đường lối giáo dục cộng đồng ở thành thị và nông thôn”. Tập san 
 Giữ thơm quê mẹ. Số 10 tháng 4 năm 1966. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 81 - 87.
22. Vương Pển Liêm. (1966). “Giáo dục cộng đồng”. Tập san Giữ thơm quê mẹ. Số 12 tháng 6 
 năm 1966. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 89 - 94.
23. Nguyễn Chung Tú. (1965). “Những khuyết điểm của nền giáo dục hiện tại”. Tạp chí Văn hóa 
 nguyệt san. Số 3 - 4. Sài Gòn, tr. 427 - 429.
24. Trần Văn Kiện. (1965). “Dự án hệ thống giáo dục”. Tạp chí Văn hóa nguyệt san. Số 3 - 4. 
 Sài Gòn, tr. 431 - 440.
25. Đặng Huy Chiểu. (1965). “Vấn đề cán bộ và vấn đề trường ốc bậc tiểu học”. Tạp chí Văn 
 hóa nguyệt san. Số 3 - 4, tr. 443 - 456.
26. Trần Trọng San. (1965). “Vấn đề thi cử ở cấp Tiểu học và Trung học”. Tạp chí Văn hóa 
 nguyệt san. Số 3 - 4. Sài Gòn, tr. 477 - 480.
27. “Phần đúc kết của các tiểu ban Bình dân giáo dục”. Tạp chí Văn hóa nguyệt san. Số 3 - 
 4/1965. Sài Gòn, tr. 531 - 537.
28. “Phần đúc kết của các tiểu ban Tiểu học”. Tạp chí Văn hóa nguyệt san. Số 3 - 4/1965. Sài 
 Gòn, tr. 583 - 595.
29. The Ambassy of Vietnam. (1969). “Primary education in Vietnam”. Vietnam info. No.16, P. 2-7.
40 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (160) . 2020
30. Vương Pển Liêm. (1966). “Tìm hiểu về nguyên tắc giáo dục cộng đồng”. Tập san Giữ thơm 
 quê mẹ. Số 11. Lá Bối xuất bản. Sài Gòn, tr. 87 - 93.
31. Công văn của Nha Tiểu học gửi các Ty Tiểu học ấn định môn giáo dục cộng đồng là phần 
 quan trọng trong chương trình tu nghiệp giáo viên tại các tỉnh. Hồ sơ số 364. Phông Nha 
 Trung Tiểu học.
32. Tập Công văn năm 1969 của Bộ Giáo dục Thanh niên, Bộ Thông tin,. Hồ sơ số 322. 
 Phông Nha Văn khố Quốc gia (1957 - 1975).
33. Kế hoạch phát triển giáo dục 1971 - 1975 của Bộ Giáo dục. Hồ sơ số 3991. Phông Hội đồng 
 An ninh phát triển (1969 - 1975).
34. Tài liệu của Hội đồng Văn hóa Giáo dục về chánh sách văn hóa giáo dục của Việt Nam Cộng 
 hòa năm 1970. Hồ sơ số 30461. Phông Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975).
35. Tờ trình về hoạt động của Nha Tiểu học từ tháng 9 - 12/1962. Hồ sơ số 14. Phông Nha Trung 
 Tiểu học.
36. Tài liệu của PTT, Bộ Giáo dục về các vấn đề giáo dục năm 1969. Hồ sơ số 3459. Phông Thủ 
 Tổng thống Đệ nhị Cộng hòa (1967 - 1975).
37. Tập bảng thống kê tình hình trường lớp, nhân số, giáo viên, học sinh của các Ty Sở học 
 chánh đầu niên học 1973 - 1974. Hồ sơ số 36. Phông Nha Trung Tiểu học.
38. Tập lưu công văn đi của Nha Tiểu học và GDCĐ về vấn đề giáo dục cộng đồng, thanh tra và 
 học vụ tại các Ty Tiểu học, các trường tiểu học từ tháng 7 đến 12 năm 1967. Hồ sơ số 387. 
 Phong Nha Trung Tiểu học.
39. Báo cáo hoạt động hàng tháng năm 1970 của Bộ Giáo dục. Hồ sơ số 30460. Phông Phủ Thủ 
 tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975).
40. Tập Công văn năm 1971 của Bộ Giáo dục, Lao động, Thông tin,. Hồ sơ số 415. Phông 
 Nha Văn khố Quốc gia (1957 - 1975).
41. Hồ sơ tổ chức Bộ Giáo dục và các đơn vị trực thuộc năm 1949 - 1975. Hồ sơ số 32000. 
 Phông Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975).
42. Hồ sơ về việc tổ chức bộ máy của Bộ Giáo dục năm 1955 - 1974. Hồ sơ số 9509. Phông 
 Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975).
43. Hồ sơ về tổ chức của Nha Tổng Giám đốc Trung Tiểu học và Bình dân giáo dục năm 1958 
 - 1972. Hồ sơ số 413. Phông Nha Trung Tiểu học.
44. Tập lưu công văn đi của Nha Tiểu học về vấn đề thanh tra, khảo thí, học chế, cộng đồng 
 tháng 8 - 12/1965. Hồ sơ số 381. Phông Nha Trung Tiểu học.
45. Chương trình, kế hoạch hoạt động 4 năm (1972 - 1975) của Bộ Giáo dục, Y tế. Hồ sơ số 
 898. Phông Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975).
46. Hồ sơ về khoá Hội thảo Hiệu trưởng Tư thục toàn quốc 1969. Hồ sơ số 01. Phông Hội đồng 
 Văn hóa Giáo dục (1969 - 1975).
47. Tài liệu của PTT, Bộ Giáo dục về các vấn đề giáo dục năm 1971. Hồ sơ số 3622. Phông Phủ 
 Tổng thống Đệ nhị Cộng hòa (1967 - 1975).
48. Tài liệu của PTT, Bộ Giáo dục về các vấn đề giáo dục năm 1971. Hồ sơ số 3622. Phông Phủ 
 Tổng thống Đệ nhị Cộng hòa (1967 - 1975).
49. Bộ Giáo dục Việt Nam Cộng hòa. Chương trình tiểu học (áp dụng kể từ niên khóa 1967 - 
 1968). Phông Bộ sưu tập sách hỗ trợ, ký hiệu Vn 2044.
Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (160) . 2020 41
TÓM TẮT
 Dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa, toàn bộ nền giáo dục ở miền Nam Việt Nam nói chung 
và nền giáo dục tiểu học nói riêng đã có những bước đi tích cực và đáng được ghi nhận. Trong 
đó, chúng ta không thể bỏ qua sự xuất hiện và hoạt động của trường tiểu học cộng đồng, một mô 
hình trường học mang tính địa phương và có nhiều giá trị thực tiễn. Tuy nhiên, trên thực tế, hoạt 
động của các trường tiểu học này vẫn còn nhiều lúng túng, thiếu sót và chắc chắn không thể đạt 
được những mục tiêu như kế hoạch lý tưởng đề ra. Thông qua nhiều nguồn tư liệu khác nhau, 
bài viết này mong muốn giới thiệu lại một cách cơ bản về mô hình trường tiểu học cộng đồng đã 
từng tồn tại ở miền Nam Việt Nam trong giai đoạn 1954 - 1975, để làm tài liệu tham khảo nhằm 
nghiên cứu cải cách giáo dục.
ABSTRACT 
 MODEL OF PUBLIC PRIMARY SCHOOL IN SOUTHERN VIETNAM (1954 - 1975)
 Under the regime of the Republic of Vietnam in Southern Vietnam, national education in 
general and especially elementary education gained a lot of optimistic achievements and worth 
appreciation. Meanwhile, we cannot ignore the appearance and activities of the public primary 
school, its model had local features and lots of factual values. Nonetheless, in fact, the activities 
of that primary school still got awkward, mistakes and it could not achieve expected educational 
aims. Through different historical sources, this research would like to introduce on its system 
which used to be existant in Southern Vietnam in the period of 1954 - 1975, to consider as a 
worthy reference resource which is relevant to Educational reform.