Hướng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình môn Kinh tế Chính trị Mác-Lênin ở các trường đại học hiện nay

trị trao đổi. Giá trị của 
hàng hóa là lao động xã hội của ngƣời sản xuất kết tinh trong hàng hoá. Nhƣng không 
phải hao phí lao động nào của con ngƣời kết tinh trong sản phẩm cũng là giá trị hàng 
hóa. Chỉ trong những xã hội ngƣời ta làm ra sản phẩm để trao đổi thì hao phí lao động 
đó mới mang hình thái giá trị; chỉ có hao phí lao động xã hội cần thiết của ngƣời sản 
xuất kết tinh trong hàng hóa mới là giá trị hàng hóa. 
 Nhƣ vậy, thuộc tính tự nhiên của hàng hóa là giá trị sử dụng, thuộc tính xã hội 
của hàng hóa là hao phí lao động xã hội của ngƣời sản xuất kết tinh trong hàng hóa và 
là giá trị hàng hoá. Bất kỳ một vật nào muốn trở thành hàng hóa đều phải có đủ hai 
thuộc tính: Giá trị sử dụng và giá trị, nếu thiếu một trong hai thuộc tính đó không thể là 
hàng hóa. 
 665| 
 Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin 
 ? Nghiên cứu giáo trình môn học, Anh (Chị) hãy lấy ví dụ minh họa và giải 
thích nội dung quan điểm: 
 Không phải hao phí lao động nào của con ngƣời kết tinh trong sản phẩm cũng là 
giá trị hàng hóa. Chỉ trong những xã hội ngƣời ta làm ra sản phẩm để trao đổi thì hao 
phí lao động đó mới mang hình thái giá trị; chỉ có hao phí lao động xã hội cần thiết của 
ngƣời sản xuất kết tinh trong hàng hóa mới là giá trị hàng hóa. 
 Ví dụ 2: Hướng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình nội dung - “các nhân tố ảnh 
hưởng đến lượng giá trị của hàng hóa” trong môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin [1; tr.25-26], 
bằng phương pháp dạy cách học, kỹ năng học. 
 Bước 1: Lựa chọn nội dung cần hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo môn Kinh 
tế chính trị Mác - Lênin. Lựa chọn nội dung cần hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu - “các 
nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị của hàng hóa” trong giáo trình môn Kinh tế chính 
trị Mác - Lênin. 
 Bước 2: Xác định loại hình hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình. Xác định 
loại hình hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu nội dung - “các nhân tố ảnh hƣởng đến 
lƣợng giá trị của hàng hóa” trong giáo trình môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin là dạy 
cách học, kỹ năng học. 
 Bước 3: Thiết kế và thực hiện nội dung -“các nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị 
của hàng hóa” trong giáo trình môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin dạy học theo hƣớng 
hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu. 
 Anh (Chị) hãy cho biết: 
 ? Muốn hiểu mệnh đề - “các nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị của hàng 
hóa”, cần phải nắm vững, xác định đƣợc những vấn đề then chốt nào? (Lƣợng giá trị 
của hàng hóa là gì? Lƣợng giá trị của hàng hóa đƣợc đo bằng gì? Lƣợng giá trị của 
hàng hóa đƣợc đo bằng gì? Vì sao mọi nhân tố ảnh hƣởng đến thời gian lao động xã hội 
cần thiết đều là nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị hàng hóa? Các nhân tố ảnh hƣởng 
đến lƣợng giá trị của hàng hóa là nhân tố nào?) 
 ? Căn cứ vào giáo trình môn học, cho biết: Cách học, kỹ năng học có hiệu quả 
nội dung - “các nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị của hàng hóa” là gì? (Xác định 
đƣợc có mấy nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị của hàng hóa? Khi trình bày về các 
nhân tố ảnh hƣởng đến lƣợng giá trị của hàng hóa các tác giả viết giáo trình trình bày 
theo logic nhƣ thế nào?) 
|666 
 “100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
 - Năng suất lao động: Là sức sản xuất của ngƣời lao động đƣợc đo bằng lƣợng 
sản phẩm sản xuất ra trong một đơn vị thời gian, hay lƣợng thời gian lao động hao phí 
để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm. Năng suất lao động phụ thuộc vào nhiều yếu tố 
nhƣ: Ngƣời lao động (sức khỏe, năng lực, trình độ, kinh nghiệm...); mức độ phát triển 
của khoa học - kỹ thuật, công nghệ và mức độ ứng dụng những thành tựu đó vào sản 
xuất; điều kiện tự nhiên. Tùy điều kiện và hoàn cảnh cụ thể, muốn nâng cao năng suất 
lao động cần tận dụng tốt các nhân tố trên. Năng suất lao động có: năng suất lao động 
cá biệt; năng suất lao động xã hội. 
 Lƣợng giá trị hàng hóa tỷ lệ nghịch với năng suất lao động xã hội. Bởi vì, khi 
năng suất lao động xã hội tăng lên thì cùng một thời gian lao động nhƣng khối lƣợng 
hàng hóa sản xuất ra tăng lên làm cho thời gian lao động cần thiết để sản xuất ra một 
hàng hóa giảm xuống tức là giá trị của một đơn vị hàng hóa sẽ giảm xuống. Tƣơng tự, 
khi năng suất lao động xã hội giảm xuống thì giá trị một đơn vị hàng hóa tăng lên. 
Lƣợng giá trị hàng hóa tỷ lệ thuận với mức độ hao phí sức lao động xã hội cần thiết, tỷ 
lệ nghịch với năng suất lao động xã hội. 
 - Cường độ lao động: Là đại lƣợng chỉ mức độ hao phí sức lao động trong một 
đơn vị thời gian. Nó cho thấy mức độ khẩn trƣơng, nặng nhọc hay căng thẳng của lao 
động. Cƣờng độ lao động phụ thuộc nhiều vào thể chất và tinh thần của ngƣời lao 
động... 
 Lƣợng giá trị của một hàng hóa không thay đổi khi tăng cƣờng độ lao động. Tăng 
cƣờng độ lao động về thực chất giống nhƣ kéo dài ngày lao động tƣơng ứng với một 
cƣờng độ lao động trung bình. Vì vậy, khi tăng cƣờng độ lao động thì tổng giá trị của 
tổng số hàng hóa tăng lên, nhƣng lƣợng giá trị của một đơn vị hàng hóa không đổi. 
 ? Anh (Chị) hãy cho biết, tăng năng suất lao động và tăng cƣờng độ lao động 
ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến lƣợng giá trị của mỗi đơn vị hàng hóa và tổng chung của 
lƣợng giá trị hàng hóa? 
 - Mức độ phức tạp của lao động: Căn cứ vào mức độ phức tạp của lao động, 
ngƣời ta chia lao động thành lao động giản đơn và lao động phức tạp. 
 + Lao động giản đơn là lao động mà một ngƣời lao động bình thƣờng có sức 
khỏe bình thƣờng không cần qua đào tạo cũng có thể làm đƣợc (lao động phổ thông). 
 + Lao động phức tạp là lao động mà một ngƣời lao động đòi hỏi phải đƣợc học 
tập, đào tạo thành lao động có trình độ chuyên môn nghiệp vụ nhất định mới có thể tiến 
hành đƣợc. 
 667| 
 Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin 
 Trong một đơn vị thời gian, lao động phức tạp tạo ra một lƣợng giá trị hàng hóa 
lớn hơn lao động giản đơn. Lao động phức tạp là lao động giản đơn đƣợc nhân gấp bội 
lên. Chẳng hạn, trong một giờ lao động, ngƣời thợ sửa chữa đồng hồ tạo ra nhiều giá trị 
hơn ngƣời rửa bát. Bởi vì, lao động của ngƣời rửa bát là lao động giản đơn, có nghĩa là 
bất kỳ một ngƣời bình thƣờng nào, không phải trải qua đào tạo, không cần có sự phát 
triển đặc biệt, cũng có thể làm đƣợc. Còn lao động của ngƣời thợ sửa chữa đồng hồ là 
lao động phức tạp đòi hỏi phải có sự đào tạo, phải có thời gian huấn luyện tay nghề. 
 Trong trao đổi ngƣời ta lấy lao động giản đơn làm đơn vị tính toán và quy tất cả 
lao động phức tạp thành lao động giản đơn trung bình. C. Mác viết: “Lao động phức 
tạp,... chỉ là lao động giản đơn được nâng lên lũy thừa, hay nói cho đúng hơn, là lao 
động giản đơn đƣợc nhân lên...”1. 
 Ví dụ 3: Hướng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình nội dung - “Hàng hóa sức 
lao động - hàng hóa đặc biệt, chìa khóa giải quyết mâu thuẫn công thức chung tư bản” 
trong môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin [1; tr.54-56], bằng phương pháp nêu vấn đề. 
 Bước 1: Lựa chọn nội dung cần hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo môn Kinh 
tế chính trị Mác - Lênin. Lựa chọn nội dung cần hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu -
“Hàng hóa sức lao động - hàng hóa đặc biệt, chìa khóa giải quyết mâu thuẫn công thức 
chung tƣ bản” trong giáo trình môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin. 
 Bước 2: Xác định loại hình hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình. Xác định 
loại hình hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu nội dung - “Hàng hóa sức lao động - hàng 
hóa đặc biệt, chìa khóa giải quyết mâu thuẫn công thức chung tƣ bản” trong giáo trình 
môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin là nêu vấn đề. 
 Bước 3: Thiết kế và thực hiện nội dung -“ Hàng hóa sức lao động - hàng hóa đặc 
biệt, chìa khóa giải quyết mâu thuẫn công thức chung tƣ bản” trong giáo trình môn 
Kinh tế chính trị Mác - Lênin dạy học theo hƣớng hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu. 
 ? Sau khi nghiên cứu xong công thức chung của tƣ bản, Anh (Chị) hãy cho 
biết, công thức chung của tƣ bản và mâu thuẫn công thức chung của tƣ bản là gì? 
 ? Sau khi nghiên cứu xong công thức chung của tƣ bản và mâu thuẫn công 
thức chung của tƣ bản. Giảng viên có thể dựa trên hai khối kiến thức nền tảng vừa đƣợc 
nghiên cứu để đặt câu hỏi: 
1 C. Mác và Ph. Ăngghen (1993), Toàn tập, tập 23, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.75. 
|668 
 “100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
 a) Anh (Chị) hãy cho biết: Tại sao nói “hàng hóa sức lao động - hàng hóa đặc 
biệt, chìa khóa giải quyết mâu thuẫn công thức chung tƣ bản”? 
 b) Để làm rõ nội dung “tại sao nói hàng hóa sức lao động - hàng hóa đặc biệt, 
chìa khóa giải quyết mâu thuẫn công thức chung tƣ bản” ta phải làm sáng tỏ những vấn 
đề gì? (Công thức chung tƣ bản là gì? Mâu thuẫn công thức chung tƣ bản là gì? Vì sao 
àng hóa sức lao động là “chìa khoá” giải quyết mâu thuẫn công thức chung tƣ bản?). 
Sau khi trả lời đƣợc những câu hỏi trên, sinh viên sẽ thấy đƣợc mối quan hệ logic, 
chỉnh thể của các nội dung kiến thức đang đƣợc nghiên cứu. 
 - Công thức chung tƣ bản : T - H - T’ (1). T’ = T + ∆t. Công thức (1) là công thức 
chung tƣ bản vì mọi tƣ bản đều vận động theo công thức này. C. Mác chỉ rõ: “Vậy 
T - H - T' thực sự là công thức chung của tƣ bản, đúng nhƣ nó trực tiếp thể hiện ra 
trong lĩnh vực lƣu thông”2. 
 - Mâu thuẫn công thức chung tƣ bản: Theo lí luận về giá trị, giá trị hàng hóa là lao 
động xã hội của ngƣời sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hoá; do đó giá trị chỉ đƣợc 
tạo ra trong sản xuất. Lƣu thông dƣới bất kỳ hình thức nào dù ngang giá, hay không 
ngang giá, dù có những kẻ luôn mua rẻ bán đắt cũng không tạo ra giá trị. Nhìn vào công 
thức trên, ta thấy, một mặt, giả định (T) bỏ trong két, (H) bỏ trong kho thì nhà tƣ bản 
cũng không thu đƣợc (T’); mặt khác, nhà tƣ bản phải bán đƣợc hàng hóa mới tiến hành 
tái sản xuất. Do đó, không có lƣu thông không tạo ra giá trị. Nhƣ vậy, lƣu thông không 
tạo ra giá trị, nhƣng không có lƣu thông không tạo ra giá trị. Đó là mâu thuẫn công thức 
chung tƣ bản. 
 - Hàng hóa sức lao động là “chìa khoá” giải quyết mâu thuẫn công thức chung tƣ 
bản, vì: với việc tìm ra hàng hóa sức lao động C. Mác đã chứng minh lƣu thông không 
tạo ra giá trị, chỉ trong quá trình sản xuất nhà tƣ bản mua đƣợc hàng hóa đặc biệt - hàng 
hóa sức lao động có giá trị sử dụng có tính chất đặc biệt khi đƣợc sử dụng nó làm tăng 
giá trị, tạo ra giá trị lớn hơn giá trị bản thân nó. 
 Tuy nhiên, không có lƣu thông không tạo ra giá trị: Nếu không có lƣu thông thì 
không mua đƣợc các yếu tố đầu vào của sản xuất, đặc biệt là hàng hóa sức lao động và 
không bán đƣợc hàng hóa sản xuất, nên cũng không thu đƣợc giá trị. Do đó, lƣu thông 
là điều kiện, chứ không phải là nguồn gốc tạo ra giá trị. 
 Nhƣ vậy, lƣu thông không tạo ra giá trị, lƣu thông là điều kiện, chứ không phải là 
nguồn gốc tạo ra giá trị. Chỉ trong quá trình sản xuất nhà tƣ bản sử dụng hàng hóa đặc 
2 C. Mác và Ph. Ăngghen (1993), Toàn tập, tập 23, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.234. 
 669| 
 Phần IV. Nghiên cứu, dạy học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng - Chủ nghĩa Mác - Lênin 
biệt - sức lao động có giá trị sử dụng đặc biệt khi đƣợc sử dụng nó làm tăng giá trị, tạo 
ra giá trị lớn hơn giá trị bản thân nó, mới tạo ra giá trị hàng hóa. Mâu thuẫn công thức 
chung tƣ bản đã đƣợc giải quyết. Hàng hóa sức lao động là chìa khóa giải quyết mâu 
thuẫn công thức chung tƣ bản. 
III. KẾT LUẬN 
 Bài viết nghiên cứu những nội dung lý luận cơ bản nhƣ tầm quan trọng, mục tiêu, 
nội dung và cách thực của việc hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình môn Kinh tế 
chính trị Mác - Lênin. Trên cơ sở đó, đề xuất một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu 
quả hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin ở 
các trƣờng đại học hiện nay: Hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình môn Kinh tế 
chính trị Mác - Lênin bằng cách đặt câu hỏi; hƣớng dẫn cách học, biện pháp học; nêu 
vấn đề Hy vọng rằng những kết quả của bài viết, đóng góp vào một số vấn đề nhận 
thức lý luận về tự học, tự nghiên cứu và hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình 
môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin và nêu lên những gợi mở góp phần nâng cao hiệu 
quả hƣớng dẫn tự học, tự nghiên cứu giáo trình môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin ở 
các trƣờng đại học hiện nay. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2019), Kinh tế chính trị Mác - Lênin, Tài liệu tập huấn 
 Hè - Dùng trong trình độ đại học các ngành không ngành về lý luận chính trị. 
 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình môn học Kinh tế chính trị Mác - Lênin, 
 ban hành theo Quyết định số 4890/BGDĐT-GDĐH ngày 23/12/2019 của Bộ 
 Giáo dục và Đào tạo về việc phê duyệt chƣơng trình, giáo trình dùng trong 
 trình độ đại học các ngành không ngành về lý luận chính trị. 
 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - 
 Lênin (Tài liệu phục vụ dạy và học Chƣơng trình các môn Lý luận chính trị 
 trong các trƣờng đại học, cao đẳng), Nxb Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội. 
 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Giáo trình Các môn học Kinh tế chính trị Mác 
 - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2005), Tập mô hình hóa kiến thức cơ bản của giáo 
 trình các bộ môn khoa học Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, tập 1, 2 (Tài 
 liệu tập huấn giảng viên các môn khoa học Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh 
 các trƣờng đại học, cao đẳng). 
|670 
 “100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
6. Đại học quốc gia Hà Nội (2008), Một số chuyên đề về Những nguyên lý cơ bản 
 của chủ nghĩa Mác - Lênin, tập 1, 2, 3 (Sách tham khảo phục vụ giảng dạy và 
 học tập môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin), Nxb Lý 
 luận chính trị, Hà Nội. 
7. Hội đồng Trung ƣơng Ban chỉ đạo biên soạn bộ giáo trình quốc gia các bộ môn 
 khoa học Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh (1999), Một số vấn đề về chủ 
 nghĩa Mác - Lênin trong giai đoạn hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
8. Hội đồng Trung ƣơng chỉ đạo biên soạn bộ giáo trình quốc gia các bộ môn 
 khoa học Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh (2003) Giáo trình Kinh tế chính 
 trị Mác - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
9. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (1997), Khoa Kinh tế chính trị, Kinh 
 tế chính trị Mác - Lênin, tập 1, 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
10. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Khoa Kinh tế chính trị, Nguyễn 
 Khắc Thuần (Chủ biên) (2002), Tập bài giảng về chủ nghĩa tư bản hiện đại 
 (Dùng cho đào tạo sau đại học), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
11. Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội, (Nguyễn Việt Dũng - Vũ Hồng Tiến- 
 Nguyễn Văn Phúc) (1999), Phương pháp giảng dạy kinh tế chính trị Mác - 
 Lênin ở các trường đại học, cao đẳng, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
12. Nguyễn Đình Kháng (Chủ biên) (1999), Một số vấn đề cơ bản về phát triển 
 phát triển nhận thức kinh tế chính trị học Mác - Lênin trong quá trình đổi mới 
 ở nước ta hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
 671|